2022'de halka arzlar: Dünyada ve Türkiye'de neler oldu?

2022'nin önemli olaylarından biri, dünyanın en değerli otomobil markalarından, Volkswagen bünyesinde faaliyet gösteren Porsche'nin uzun zamandır beklenen halka arzıydı. Şirketin hisseleri 29 Eylül'de 82,90 avrodan satışa çıktı ve Porsche'yi, ilk başta hedeflenen 85 milyar avronun altında, 75 milyar avro değerlemeye ulaştırdı. Porshce'nin halka arzı, hisselerin yaklaşık %20 artmasıyla, hisse tahsis edilen az sayıdaki yatırımcı için bir başarıydı oldu. Ayrıca VW, halka arzdan yaklaşık 19,4 milyar dolar elde etti ve bunun yaklaşık yarısının hissedarlara ödeneceği, bir kısmının ana şirketi Volkswagen'e gideceği, fonların Porsche'nin elektrifikasyon süreci için kullanılacağı aktarıldı. 

Aynı zamanda Porsche'nin eski CEO'su da olan Volkswagen Grup CEO'su Oliver Blume, yatırımcılarla yaptığı ilk çeyrek verileri toplantısında, Porsche'nin ilk halka arzındaki "büyük başarının" grubun tüm markaları için bir "rol model" olacağını söyledi. Ancak Porsche'nin değeri yükseldikçe Volkswagen'in (VW) düşüyordu, öyle ki Porsche halka arzından kısa süre sonra hisselerinin 93 avroya kadar yükselmesinin ardından 85 milyar avro değerlemeye ulaştı ve "Avrupa'nın en değerli otomobil üreticisi" unvanını, 77,7 milyar avro değerindeki Volkswagen'den devraldı. Porsche'nin, Blume'ın dediği gibi şirketin diğer markaları için bir rol model olup olamayacağını şu an kestirmek oldukça zor, ancak jeopolitik zorluklar, sıkılaşan para politikaları, yatırımcıların azalan risk iştahı ve  zorlayıcı makro ekonomik ortamın hakim olduğu 2022 yılının yatırımcılar ve şirketler açısından pek cazip bir yıl olmadığını söylemek mümkün.

Küresel denetim ve danışmanlık şirketi Ernst & Young'ın (EY) araştırmasına göre, 2022'de küresel halka arz hacimleri %45, halka arzlardan elde edilen gelirler ise %61 düştü. En fazla halka arz ise  Asya-Pasifik bölgesinde gerçekleşti ve bunlar, küresel halka arz gelirlerinin %67'sini oluşturdu. Bu rakamlar, halka arz rekorlarının kırıldığı ve küresel ölçekte 3 binden fazla şirketin halka açıldığı 2021'e göre keskin bir düşüşü temsil etse de, küresel halka arz anlaşmaları, pandemi öncesindeki 2019'a kıyasla yine de sayı olarak %16'lık bir artış gösterdi.

Türkiye'de durum

Dünyadan ayrı bir tablo çizen bölge Orta Doğu oldu ve Axios'un aktardığına göre, Orta Doğu'da halka arzlar tarihsel olarak bölgeye yapılan yetersiz yatırım, hükümetlerin ekonomilerini çeşitlendirme arzusu ve yabancı yatırımcıları daha iyi bir ortam sağlamaya yönelik düzenlemelerin etkisiyle artıyordu. Ancak Türkiye'de de 2021 yılında Borsa İstanbul'da 52 şirketin halka arz olduğu ve bunun, 35 halka arzın gerçekleştiği 1990 yılının rekorunu tazelediği aktarıldı dolayısıyla 2023 her ne kadar Borsa İstanbul için hareketli başlamış olsa da, en azından 2022'de 2021'de yakalanan ivmenin yakalanamadığını söylemek mümkün. 

Türkiye'de 2022'de 40 şirket Borsa İstanbul'da listelenirken toplamda 19,272 milyar lira toplandı. En büyük halka arz ise, aralık ayında gerçekleşen ve yaklaşık 3,5 milyar liralık arz büyüklüğü elde eden Ahlatcı Doğalgaz Dağıtım oldu. Söke Un'un yılın ilk haftasında gerçekleşen halka arzı için yurt içi bireysel yatırımcılara tahsis edilen payların 159,17 katı talep geldiği duyuruldu ve şirketin toplam halka arz büyüklüğü 581,25 milyon lira oldu. Uzay ve savunma alanında üretim yapan SDT Uzay ve Savunma Teknolojileri, Borsa İstanbul'da "SDTTR" sembolüyle işlem görmeye başladı. ODTÜ Teknokent'te kurulan şirketin halka açıklık oranı %21,12, halka arz büyüklüğü 392 milyon lira olarak gerçekleşti. Maç yayını uygulaması Maçkolik'in eylül ayında halka arzı için Sermaye Piyasası Kurulu’na (SPK) başvuru yapıldığı açıklandı. Şirketin  halka arzı 2023'ün ocak ayında SPK tarafından onaylandı ve Global Yatırım Holding'in bağlı ortaklığı İstanbul Portföy Yönetimi'nin Pre-IPO Girişim Sermayesi Yatırım Fonu'nun elinde bulundurduğu %34 oranındaki şirket hisseleri, dün 38 lira sabit fiyat ile 8,5 milyon lot hisse için talep toplama başladı.

Halka arzın ardındaki dinamikler

Halka arzda, özel sektörde faaliyet gösteren bir şirket hisselerini borsada listeleyerek halka açık hâle getirir. Halka arzlar şirketlere ve hissedarlara kısa vadede maddi avantajlar sağlasa da uzun vadede tutarsız getiriler sağlayan, riskli yatırımlardır. Üstelik bu süreç uzun ve zorludur, çoğu şirket bu yolculukta çeşitli paydaşlarla çalışır. Halka açılmayı planlayan özel bir şirket kamu kuruluşlarınca daha fazla denetime tabi tutulurken aynı zamanda ilgili gereklilikleri karşılamak için çaba harcaması, raporlar sunması gerekir. Bu nedenle genellikle fiyat belirleme gibi konularda da destek almak için yatırım bankası ile çalışırlar. Şirketlerin halka arz ile amaçladıklarından biri, şirketteki erken yatırımcıların yatırımlarını nakde çevirmelerini sağlamaktır. Ayrıca Porsche örneğinde olduğu gibi, ek sermaye toplayarak operasyonlarını büyütmek, araştırma ve geliştirmeye fon sağlamak gibi amaçlar da güdebilirler.

Ancak Porsche, halka arzdan başlangıçta beklediği getiriyi elde edemedi. Şirket 85 milyar avro değerleme hedefiyle çıktığı bu yolculukta ilk olarak 75 milyar avro, daha sonra 85 milyar avro değerlemeye ulaşarak sonlandırdı. Bunda etkili olan faktörleri sıralamak pek kolay olmasa da, Bloomberg halka arzdan önce yayımladığı makalede Porsche ve Piech ailelerinin şirket yönetimindeki gücüne atıfta bulunarak uygun ortamın oluştuğunu belirtse de halka arzda başlangıçta hisselere daha düşük değer biçilmesinin kendileri için de avantajlı olabileceğine dikkat çekti.

İptal olan halka arz: WeTransfer

Avrupa'da ise 2022 yılının başlarında, dosya paylaşım hizmetleri sunan, Hollanda merkezli WeTransfer teknoloji hisselerindeki satışların yatırımcı iştahını düşürmesinin ardından Amsterdam'da gerçekleşecek ve 125 milyon avro toplama amacıyla yapılan halka arzını iptal ettiğini açıkladı. Dosya paylaşım platformu yaptığı açıklamada, 716 milyon avro değer biçilen halka açılma başvurusunu dalgalı piyasa koşulları nedeniyle geri çektiğini söyledi. Legal & General Investment Management fon yöneticisi Gavin Launder, WeTransfer'in halka arzdan çekilme kararının arkasında kısmen piyasa koşullarının etkili olduğunu söyledi. Broker FinnCap'ten analist Patrick Basiewicz ise "WeTransfer sağlam görünüyordu, ancak bu iş birliğine dair güvensizlik, mevcut piyasa oynaklığı ve yüksek değerlemeyi düşünürsek halka arzın iptaline çok da şaşırmamak gerek." açıklamasında bulundu.