Üniversitenin ilk yılları. Kulağımda son ses Elena Ledda <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=-sgBn0Vhe1w" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pessa</a>, Galatasaray'dayım. Şarkının da etkisiyle etrafımdaki her binayı, her insanı ilk defa görüyor ve fark ediyorum. Coşkuluyum. O zamanlar “kaybolma” eylemin kendisi; buluşmak için can attığım arkadaşıma bile bu sebeple bir saat geç kalmak beni onurlandırıyor.Kaybolduğum sokağın sonu; Aslıhan Pasajı. Binanın üstüme yıkılmayacağının garantisini arıyorum. Nafile. Tam bu sırada pasajın nostaljik ve külüstür kimliğine tezat oluşturan sensörlü kapı açılıyor. Küf, kâğıt, merak, toz ve o koku. Artık sorgulamak için çok geç.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/4/1678980029833.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Anılar<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">İçerdeyim. Dokuz, on beş, kırk iki dakika; üç, dört, beş saat; yirmi sekiz gün, dört hafta sonu ve araya giren iki yılın sonunda yedi senedir süregelen bir tanışıklık. İlk gün dükkânına girer girmez sağdaki kitap yığınını devirdiğimde “Burada kitap düşürmüyorsan bir sorun vardır.” telkinini duyduğum Sahaf İsmail Abi. Sayesinde beni anladığına emin olduğum Küçük İskender, Birhan Keskin ve Sami Baydar. Hepsi burada.&nbsp;Şimdi, iki yılın ardından tekrar Aslıhan'da. İndiğim merdivenlerin sonu; kollarını bana açmış eski bir dost, kavuşma. Tezgâhta duran kitap, fotoğraf ve pullar yabancı. Birinin yeni emanetleri, başkasının eskisi. Sahaf hâlâ emanetçi, geçen ve her daim şimdide kalan zamana eşlikçi, bulunduğu semtin belleği. Yirmi bir yıldır silinmeye çalışılan; sofralar, sohbetler, ideolojiler ve yaşam biçimleri. Evlerde kütüphane, günlük sayfaları, koltuk sırtları; sahafta raflar ve yığınlar arasında. Birkaçını, bugün Beyoğlu’da burnumuzda tüten anlarla değiş tokuş etmek üzere emanet alıyorum. Kulağımda Pessa, Galatasaray’dayım.Kitapların ve rafların arasında. Beyoğlu’nun çok kültürlü kartvizitini elimde tutuyorum. Üzerindeki numaraları çevirdiğimde yanıt veren kim varsa sorulacak da bir o kadar&nbsp;soru var.İstanbul, 16 Mart 2023Rânâ&nbsp;

MAHALLELİ: İsmail İlbey. 1986’dan beri saat 16.10 itibarıyla 12.427.496.347’den fazla sabah dükkânının kepengini açtı, 28.956.746’dan fazla okurla sohbet etti, 7.273.542.922’den fazla çay ısmarladı, 4.721.768’den fazla kitabı yeni emanetçilerine ulaştırdı.MAHALLE MAHALLE: Elimizde, birinci basım Attila İlhan O Karanlıkta Biz, ahşap taburelerde İsmail Abi’yi dinliyoruz. Beyoğlu'nun sahafları, Aslıhan Pasajı, Galatasaray'da neyi temsil ediyor?KRİTİK: Sahafa kitaplar nasıl gelir? Toplayıcılar kimlerdir, topladıkları nedir?&nbsp;SAHAF SÖZLÜĞÜ: Çaycı, örtü, koleksiyoner ve diğerleri.&nbsp;ROTA: Aslıhan Pasajı'nda mesai boyunca: Ne, ne zaman, nerede?

İÇİNDEKİLER

İsmail İlbey. Aslıhan Pasajı’ndaki Ayça Kitabevi’nin sahibi. 1985 yılında yolu mali müşavir olarak çalıştığı Tarhan Han’dan buraya düşüyor. Bir yıl kadar sonra da işinden ayrılıp pasajın içinde kendi sahafını açıyor.&nbsp;O günden beri saat 16.10 itibarıyla 12.427.496.347’den fazla sabah dükkânının kepengini açtı, 28.956.746’dan fazla okurla sohbet etti, 7.273.542.922’den fazla çay ısmarladı, 4.721.768’den fazla kitabı yeni emanetçilerine ulaştırdı.&nbsp;Haftanın 7 günü, hafta içleri 09.30-19.00, hafta sonları 11.00-19.00 arasında Aslıhan’da. Pasajda iki dükkânı var. Biri girişin sağındaki üçüncü dükkân diğeri de aynı yolun sonundaki biraz daha büyük olan. İkisinin de ismi aynı. Kirli beyaz sakalı, elinde kitabı ve yerinde durmayan adımlarıyla, gün içinde yolun sonundaki dükkânında değil de girişin oralarda muhtemel üniversite öğrencisi bir okurla konuşmayı tercih ediyor. &nbsp;

Aslıhan Pasajı’nda, hasır tabure üstünde, bir elde kitap bir elde çay. Karşıda İsmail İlbey, 1986’dan beri okuyor, okutuyor.

İsmail İlbey

MAHALLELİ

Sahaf vazgeçilmiş anılara sahip çıkar, biriktirir. Yeniden hayata kazandıran, dönüştürendir.

Emanetçi, arşivci, semtin belleği: Şimdi neresi?

MAHALLE MAHALLE

Toplayıcılıktan oluşan bir kültür arşivi olan sahaflar, onlar için toplayan hurdacı, arabacı veya kâğıt toplayıcılarının hüviyet değiştirmesi ve internet kullanımının artması sonucu ağır ağır ilerleyen uzun soluklu bir tehdit altında. Sahafların birikiminin en büyük paydaşlarından biri; toplayıcılar. Bu kişiler; kitap sahipleri, koleksiyonerler ya da apartman görevlileri olduğu kadar aynı zamanda sokakta topladıkları ürünlerden geçimlerini sağlayan hurdacı ve kâğıt toplayıcıları da. Onlar; çöpten, kapanan bir evden ya da kaldırımdan bulduklarını dönüştüren, tekrar kazandırarak kaybolmasını önleyen anı bekçileri. Fakat son yıllarda toplayıcıların sahaflara eskisi kadar uğramadığını öğrendim. Konuştuğum sahaflar bunun temelde iki nedeni olabileceğinden bahsediyor.&nbsp;Birincisi; dil bariyeri. Kolektif yaşamın parçası olduğu hâlde yapılması tercih edilmeyen çeşitli “pis işler*” var. Bu meslekler; saygınlıktan uzak, zaman zaman görülmeyen, zor ve ağır olmasının yanı sıra yapan kişiyi mental olarak da yıpratan iş kolları.&nbsp;Günümüzde bu işleri yapanlar hâlâ hak ettikleri saygınlığı göremiyor, işlerinin maddi karşılığını alamıyor. Geçmişte toplumun en yoksul kesiminin yaptığı işlerin bazılarını bugün toplumlarda göçmenler veya dezavantajlı kesimler yapmayı sürdürüyor. Burada da benzer bir durum söz konusu. Türkiye’de bu işleri genellikle Türkçe bilmeyen göçmenler yapıyor. Toplayıcıların çoğu, elinde tuttuğu şeyi okuyamadığından, koruyamıyor.&nbsp;Eylül Kitabevi’nden Mehmet Ağkuş’a göre sahaf kültürü oluşamadığından adını bile bilmediğimiz, bilemeyeceğimiz eserler ıslatılıp kâğıda dönüştürülerek yok oluyor. Yaptığı işi&nbsp;“Biz bir şey satmayız, emanet alırız. Emanetçinin bıraktığı şeyi başka bir emanetçiye bırakırken konakladığı yeriz, köprüyüz.”&nbsp;ifadeleriyle tanımlayan Mehmet Abi gibi sahafların arşivlerinin asıl kaynağı toplayıcılar şu an dil bariyerinden belki de ulaştıracakları kaynağı bile bilemiyor.&nbsp;<img lazy="loading" src="https://images.aposto.com/1200xauto/2023/2/4/1678983652101.jpeg" width="550" ratio="0.67" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Unutuyorum hatırlamak isterken<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">İkinci olası nedense; teknolojinin yaygınlaşması. Bir süre kâğıt toplayıcısı olarak çalıştıktan sonra bir buçuk yıl kadar Aslıhan Pasajı’nda tezgâh açmış şimdi de Beyoğlu’daki Lamelif Sahaf’ın sahibi Oktay Abi’ye göre “Toplayacıların hepsi bir gün o işi bırakabilmek için çalışıyor.”&nbsp;Kendi isteğiyle çöp karıştırmaktan mutlu olan biriyle daha önce tanışıp tanışmadığımı soruyor bana bu cümlesinden hemen sonra. Susuyorum. “Bir yerde işe girebilmek için belirli meziyetlerin olmalı, bunlar toplayıcılara öğretilmeli ancak böyle bu düzen değişebilir.”&nbsp;“Yükte hafif pahada ağır şeyler toplar toplayıcılar. Kâğıt ucuz, en az 200 kilo toplamak lazım ki kazandığın emeğine değsin. Artık teknoloji sayesinde herkes bilinçlendi, kimse çöpe kitap atmıyor. Onun yerine kitap sahibi internet sitesinde kendi kitabını satıyor ya da toplayıcılar bina görevlileri vasıtasıyla ev sahiplerinin istemediği kitapları alarak sahaflara taşıyor. Günümüzde bu şekilde dönüyor sistem.”Yrd. Doç. Dr. Emin Toroğlu’nun “Hurdacılık sektörünün kırsal göçlere etkisi” makalesinde şehirlerde yaşayan hurdacıların %30,5’inin bu işi mahallelerde dolaşarak yaptığını vurguluyor. Teknolojinin yaygınlaşmasıyla toplama eyleminin bir kısmı dijitale taşınsa da toplayıcılar bugün hâlâ sahafların en büyük destekçilerinden. &nbsp;&nbsp;Editörün notu:&nbsp;Yabancı kaynaklarda 3D'ler olarak anılan “Dirty, dangerous and demeaning” Türkçe çevirisi: kirli, tehlikeli ve aşağılayıcı olan kavram, Asya’da türetilmiş bir Amerikan neolojizmidir ve genellikle sendikalı mavi yakalı işçiler tarafından gerçekleştirilen belirli emek türlerini ifade eder. Terim Japonca 3K: kitanai, kiken, kitsui (sırasıyla kirli, tehlikeli, zorlu) ifadesinden geliyor. Konu hakkında daha fazla bilgi edinmek için; Metis yayınlarından Eyal Press’in Pis İşler kitabı okunabilir.&nbsp;

Bir kültür arşivi nasıl oluşur?

Toplayıcılardan toplayıcılara

KRİTİK

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aslıhan Pasajı özelinde kavramlar içerir. Kelimelere dönüp yeniden bakmayı gerektirir.</h3> Çaycı: Sahaflar çarşısının bel kemiği. Dağıttığı çayla sohbetin başlamasını sağlayan kişi. Erdal Abi. Aslıhan Pasajı aynı zamanda onun evi.&nbsp;Efemera: Ivır zıvır olarak bilinen eşyaların hepsi. Biriktirilmek amaçlı toplanan, başlangıçta değersiz olarak görülse de sonradan koleksiyonerler sayesinde değeri artan ürünler. Fotoğraf, harita, kartpostal, mektup, sigara kâğıdı, taş plak, pul, film afişi ve bir sahafta bulunabilecek her şey bu kategoriye ait. Pek de gizli olmayan bilgi: Nar Sahaf’ın bir müşterisi sünnet fotoğraflarını toplayarak albüm serisi oluşturuyormuş.&nbsp;<img lazy="loading" src="https://images.aposto.com/1200xauto/2023/2/4/1678985861013.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Gizlenen bir koleksiyon<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Koleksiyon: Ticari amaçla imal edilen, üretimi bittikten sonra aynı kalitede üretimi devam etmeyen her türlü satın alınabilir eşya.Koleksiyoner: Topladığı, biriktirdiği ürünün değerine değer katan, tarzı koleksiyonundan anlaşılan kişi.&nbsp;Sahaf: Okuyan, arşiv tutan ve koruyan, aynı zevklere sahip kişiler arasında köprü kuran, emanetçi, rehber. Farklı isimlere sahip bu kişilerin ortak özelliği dinlemeyi ve soru sordurmayı çok iyi bilmeleridir.&nbsp;Örtü: Pasaj içindeki sahafların kepenk niyetine vitrindeki kitapları kapatmak için kullandıkları güvenlik sistemi.Tereke: Ölen kişiden kalan her şey. Sahafların emanetlerinin büyük bir kısmını oluşturuyor.&nbsp;Toplayıcılar: Hurdacı, arabacı ya da kâğıt toplayıcısı. Buldukları eşyaları sahaflara getirerek kültür arşivinin devamlılığını sağlıyorlar. Sahafların yolunu gözlediği kişiler. Bir sahaf sözü: “Kitap arabada değerlenir.”

SAHAF SÖZLÜĞÜ

<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aslıhan Pasajı’nda mesai boyunca</h2>Ne, ne zaman, nerede? Pasajda tezgâh tezgâh, dükkân dükkân, zamanla yarışan ve zamanı kaybeden rota.Ayça Kitabevi: Bir müşteri. İçeri girdi: eğer yazarın adını yanlış biliyorsa ve kitapla alakası olmadığını hissettirirse kibarca kapının yerini gösterir İsmail Abi. Dükkânda Celal Esad’ın Eski İstanbul kitabının 1328 yılı ilk basımı var. Osmanlıca. Okumasını bilene. Hâlâ orada olması olası.&nbsp;Destine: Tütsü kokusunu takip edenin kolaylıkla bulabildiği sahaf. İçeride binbir çeşit efemera özellikle de deniz kabukları var.&nbsp;Doğa Sahaf:&nbsp;Cem Karaca’nın&nbsp;Nem Kaldı? plağı hâlâ orada olabilir de olmayabilir de. Gidip bir bakmak lazım.Eylül Kitabevi: Girişte sağda, yerde&nbsp;Cihannüma’nın 27-28. sayfaları arasında bulunan 1732 yılında Müteferrika Matbaası’ndan baskısı çıkmış bir Dünya haritası var. Hikâyesini merak eden için Mehmet Abi muhtemelen anlatmak için oradadır.&nbsp;Kozmos Sahaf: 12.46 henüz açılmamış. Örtünün arasından görüldüğü kadarıyla Attila İlhan’ın&nbsp;Yağmur Kaçağı kitabının ilk baskısı dosya içinde duruyor. Kozmos ise pasajın sonunda, merdivenlerin başında.&nbsp;<img lazy="loading" src="https://images.aposto.com/1200xauto/2023/2/4/1678990400227.jpeg" width="550" tabindex="0" ratio="0.67" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Örtünün altındakiler<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Nar Sahaf: Siyah beyaz ve renkli dialar. Işığa tutup görmeden önce tahmin yürütmek mümkün.&nbsp;Sanat Kitabevi: İstanbul mahalle ve sokak gravürleri için. Tezgâhta dosyalar dolusu seçenek var. Galata sokaklarına dair bir gravür artık orada olmayabilir.&nbsp;Servi Ciltevi: Enes ya da Servi genellikle dükkânda (Ona göre dünyadaki en güzel ağaç servi, bu yüzden kendine servi diye seslenilmesini seviyor.) dergi veya kitap ciltliyor. İçeride Bulak Matbaası’nda basılmış 1835 yılına ait 5. cilt&nbsp;Mesnevi’nin kitap kurtları tarafından yenilmiş kapağı asılı.&nbsp;Yağmur Kitap:&nbsp;Çocuk kitapları için. Asa Lind’in&nbsp;Kumkurdu kitabını Ayça Kitabevi’nden almıştım. Serinin ikinci kitabı&nbsp;Daha Fazla Kumkurdu’nu arıyorum. 16 Mart Perşembe Saat 18.32. Henüz bulamadım.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Pazartesi, salı, çarşamba, perşembe, cuma, cumartesi, pazar. Saat 09.45, 12.00, 15.09, 18.12. Her ziyarette gelenlerin ve gidenlerin değiştiği pasaj: Aslıhan. Hangi kitap kokusunun katip edileceği hangi dükkândan tura başlanacağı, hangi sahafa neyin sorulacağı, vitrindeki siyah beyaz fotoğraf ve kartpostallardan hangisinin anısına sahip çıkılacağı ziyaret edene ve o ana bağlı.&nbsp;“Aynı nehirde iki kez yıkanamazsınız”&nbsp; Evet. Aynı sahafta iki kez aynı kitabı bulamazsın. Evet. Alışverişin edilen sohbetle değiştiği kültürle tanışmaya, kendi akışını bulmaya, Aslıhan Pasajı’na.&nbsp;İlk durak?&nbsp;

ROTA

<img lazy="loading" src="https://images.aposto.com/1200xauto/2023/2/4/1678976364424.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.69" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">8907<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Antalya Erenköy Halk Kütüphanesi’ndeki 813.42 numaralı okur,&nbsp;Sami Baydar’ın 1990 yılında yayımlanmış Dünyadan Çıkış Yolları kitabın 2017 yılında Aslıhan Pasajı’ndaki Ayça Kitabevi’nden İsmail Abi sayesinde elimize geçti. Altını çizdiğin yerlere yenilerini ekledik. Sırrın bizimle güvende, aklın kalmasın. 1991 yılında yayımlanan öyküsünün devamını okumak istersen Dünyada Anılara Bakıyorum şu anlık bizimle birlikte. Okumak istersen:&nbsp;<a fr-original-style="" href="mailto:soli@community.com?utm_source=aposto" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">soli@aposto.com</a>&nbsp;

KARTPOSTAL

Seyahat ve kültür yayını SOLİ, şehirleri ve içindeki farklı kültürel toplulukları araştırmak üzere mahallelere ve mahallelilerin hikâyelerine odaklanıyor. 