ABD başta olmak üzere, küresel bankacılık sektöründeki sorunlar devam ediyor. Yurt dışında yatırımcılar ve piyasa oyuncuları bu sorunların genele yayılma ihtimalini ve ne kadar büyüyebileceğini sorguluyor. Bu yazıda ABD’de bankacılık sektöründe Silicon Valley Bank (SVB) ile başlayan sorunları, Avrupa’da UBS – Credit Suisse birleşme sürecini ve son durumu tartışıyoruz.

Nasıl başladı?

Her şey SVB Financial’ın 9 Mart tarihinde kendi portföyünden yaklaşık 21 milyar dolarlık varlık sattığını söylemesiyle başladı. Banka sadece bu satım işlemlerinden 1.8 milyar dolar zarar edildiğini belirtti. Bankanın bu işlemlerden zarar etmesinin temel nedeni portföyünde ağırlıklı olarak (çoğu bankanın da yaptığı gibi) ABD hazine tahvili ve MBS (Mortgage’a dayalı menkul kıymet)  bulundurması oldu. Fed’in faiz artışları ve parasal sıkılaşma uygulamaları bu varlıklara olan talebin –doğrudan- azalmasına ve fiyatların düşmesine neden olmuştu.

Şirket aynı zamanda 1,25 milyar dolar değerinde sermaye artırımı ve 500 milyon dolar değerinde hisseye dönüştürülebilir tahvil satışı gerçekleştirdi. Ek olarak bir özel yatırım fonu olan General Atlantic, 500 milyon dolar değerinde SVB Financial hissesi satın alacağını duyurdu. Böylelikle SVB Financial toplamda yaklaşık 2.25 milyar dolar fonlama planlamış oldu. 

SVB Financial CEO’su Greg Becker faizlerin artmaya devam edeceğini, devlet ve özel tahvil piyasasında baskının süreceğini ve kaynak sağlayan girişim sermayelerinin daha çok nakit yakmaya başlayacağını bekledikleri için varlık satış ve sermaye artırımı kararı alındığını söyledi. Greg Becker aynı zamanda SVB Financial’da mevduatı bulunan yatırımcılara “sakin olma” çağrısında bulundu çünkü olası bir mevduat paniğinde bankanın daha büyük sorun yaşayacağını biliyordu.

Bank-run

Diğer yandan bir bank-run ihtimali doğduğunda kimse bankaya son koşan kişi olmak istemez. Bank-run, mevduatın bulunduğu bankanın iflas edebileceği riskine bağlı olarak mevduat sahiplerinin paralarını aynı anda çekmek istemesi ve bankanın bu mevduatları geri ödeyememesi anlamına gelir. Bankalar doğası gereği tüm mevduatı nakit olarak tutmadığı için mevduat sahiplerinin talebini aynı anda karşılayamaz. Gelişmelerle birlikte SVB Financial’da mevduatı bulunan girişim sermayeleri Greg Becker’ın çağrısına rağmen mevduatlarını çekmeye başladı. 

SVB Financial ABD’de bulunan girişim sermayesi destekli start-upların yaklaşık yarısıyla iş yapmaktaydı. Ağırlıklı olarak teknoloji üzerine faaliyet gösteren bu start-uplar Fed’in sıkılaşma politikaları nedeniyle zaten yeni kaynak sağlamakta zorlanıyordu, mevduat kaybetmeyi göze alamazlardı.

SVB’nin Çöküşü

9 Mart tarihinde SVB’nin hisseleri piyasa açılışında sert değer kaybetti. En büyük dört ABD bankasının hisseleri ise yaşanan sorunun genele yayılabileceği korkusuyla düşüş kaydetti. JPMorgan, Bank of America, Wells Fargo ve Citigroup’un piyasa değeri o gün toplamda  yaklaşık 52 milyar USD azaldı. Aynı tarihte girişim sermayesi fonları ve girişim sermayeleri mevduatlarını SVB’den çekmeye başlarken toplam mevduat çekme talebinin büyüklüğü 42 milyar USD’ye ulaştı.

10 Mart tarihinde de tablo aynıydı. Piyasa öncesi işlemlerde yaşanan satış nedeniyle SVB hisselerinde işlem durduruldu. İlerleyen dakikalarda yetkililerin bankanın kontrolüne el koyduğunu açıklamasıyla ABD tarihinde Washington Mutual’dan sonra en büyük banka iflası gerçekleşmiş oldu. 

12 Mart tarihinde her mevduat sahibi aynı anda parasını çekmek istediği için ABD’de yetkili kurumlar acil durum açıklamalarında bulundu. FDIC (Federal Deposit Insurance Corporation) SVB’deki tüm mevduatların garanti altına alındığını ve benzer bankalar için bir mevduat destek fonu kurulduğunu, Fed ise bankalara yeni likidite kanalı sağlayacağını duyurdu. SVB’nin ardından sorun yaşayan Signature Bank’in de kontrolünün FDIC’a geçtiği duyuruldu.

Credit Suisse

SVB Financial ile başlayan panik ABD ile sınırlı kalmadı. 15 Mart tarihinde İsviçre bankası Credit Suisse hisseleri yeni dip kaydetti. İsviçre’nin en büyük ikinci bankasının hisselerindeki satış diğer Avrupa bankalarını da olumsuz etkiledi. Günün ilerleyen saatlerinde Credit Suisse likidite sağlamak amacıyla İsviçre Merkez Bankası üzerinden 50 milyar CHF borçlanacağını duyurdu.

Bir haftadır değer kaybeden Credit Suisse hisseleri, pozitif gelişmeler sonrası 16 Mart tarihinde değer kazandı. Diğer yandan bu iyimserlik bir günden fazla sürmedi; 17 Mart tarihinde Credit Suisse hisseleri önceki günkü kazançlarının tamamını geri verdi. 18 Mart tarihinde İsviçre’nin en yüksek varlığa sahip bankası UBS’in Credit Suisse’i satın almak için plan yaptığı, bu planın İsviçreli yetkililer tarafından teşvik edildiği duyuruldu. 19 Mart tarihinde UBS yaklaşık 3 milyar USD karşılığında Credit Suisse’i satın alacağını bildirdi.

Credit Suisse – UBS Birleşmesi

Credit Suisse SVB’nin iflasından önce de farklı nedenlerle gündeme gelen bir bankaydı. Yıllardır süren sıkıntılı yönetim, skandal haberler, kara para aklama iddiaları ve yasaklı kişi/kurumlar ile iş birliği gibi nedenlerle hâlihazırda gündeme oturmuştu. Credit Suisse müşterileri 2022'de, çoğunlukla dördüncü çeyrekte olmak üzere bankadan 123 milyar CHF çekti. Banka 2022’nin Şubat ayında yaklaşık 7,3 milyar ile, küresel mali krizden bu yana en büyük yıllık net zararı bildirdi. Şirket bu sırada da yurtdışından yeni sermayedarlar sağlama arayışındaydı. SVB’nin iflasının ardından yaşanan panik ve Saudi National Bank’in (%9.9 ile Credit Suisse’in en büyük hissedarı ve son sermaye artırımının başrolü) “kesinlikle” yeniden Credit Suisse’e yatırım yapmayacağını belirtmesi , 166 yıllık bankanın sonunu getirdi.

Geçtiğimiz ay UBS ve Credit Suisse, UBS'in devralan şirket olduğu bir birleşme anlaşması imzaladı. Birleşme anlaşmasının imzalanmasından önce yapılan görüşmelerde UBS ve Credit Suisse birleşmesinin hissedarlar ve paydaşlar için en iyisi olacağı sonucuna varıldı. Bu hamle; İsviçre Maliye Bakanlığı, İsviçre Merkez Bankası ve FINMA'nın her iki bankadan da İsviçre ekonomisi ve bankacılık sisteminde istikrarı sağlamalarını talep etmesiyle gerçekleşti. 

First Republic Bank

Credit Suisse – UBS birleşmesinin ardından yaklaşık 1 aydır unutulan kaygılar, bu hafta bir ABD bankası olan First Republic Bank’in bilançosuyla yeniden gündeme geldi. First Republic Bank 50 ila 100 milyar USD değerinde varlık satışı planladığını söyledi. Banka uzun vadeli mortgage ve menkul kıymetleri içeren bu satışlarla, varlıkları ve yükümlülükleri arasındaki uyumsuzluğu azaltmayı amaçladığını belirtti. Diğer yandan piyasa oyuncuları bu gelişmeyi SVB Financial’a benzer şekilde yorumladı ve First Republic hisseleri bu hafta %50’nin üzerinde değer kaybetti; 6 ay önce 140$’dan işlem gören hisse fiyatı dün itibariyle 6$ bölgesine kadar gerilemiş durumda.

SVB Financial ile bankacılık sektöründe başlayan sorunlar Credit Suisse ile bitmedi, First Republic ile de sona erecek gibi durmuyor. Fed’in sıkı para politikalarının devamı birçok bankayı ve küçük ölçekli ABD şirketini farklı kanallar üzerinden olumsuz etkileme potansiyeli taşıyor. 

📌 Ayrıca okuyun: UBS, Credit Suisse geri alım programında değişiklik yaptı

📌 Editörün önerisi: UBS beklentileri karşılayamadı, Credit Suisse 69 milyar dolar çıkış verdi

1️⃣ First Republic Bank’in ilk çeyrekte beklentilerin üzerinde mevduat çıkışı yaşadığının açıklanmasının ve hissesinin rekor düşük seviyeye inmesinin ardından ABD’de orta ölçekli bankalara dair endişeler yeniden tırmanışa geçti.

🔍 Detaylar: Son haberlere göre; Federal Mevduat Sigorta Kurumu (FDIC), ABD Hazine Bakanlığı ve ABD Merkez Bankası (FED), zor durumdaki First Republic Bank'ın kurtarılması konusunda acil görüşmeleri koordine etmek için çalışma başlatırken, bankanın danışmanları ile özel sektörün yürüttüğü görüşmelerde henüz anlaşmaya varılamadı.

📌 Ek olarak: Wall Street Journal'ın bildirdiğine göre, JPMorgan ve PNC Financial Services Group gibi büyük bankalar, First Republic'e hükümet tarafından el konulmasının ardından, geçtiğimiz hafta sonu kadar kısa bir sürede First Republic'i satın almak için yarışıyor.

• FDIC, söz konusu bankalardan hafta başında First Republic Bank için Pazar gününe kadar nihai tekliflerini sunmalarını istedi.

⏱️ Bir adım geriden: Mart ortasında Bank of America, Citigroup, JPMorgan ve Wells Fargo’nun aralarında bulunduğu 11 büyük banka, First Republic Bank’a destek olmak ve bankalardan kaçışların yayılmasını önlemek amacıyla toplam 30 milyar dolar mevduat aktaracağını duyurmuştu. 

• Ancak ilk çeyrek bilançosu, ABD’li büyük bankalardan gelen 30 milyar dolara rağmen mevduatlarda yıllık bazda %40,8 azalış ortaya koydu.

2️⃣ İsviçre Merkez Bankası Başkanı Thomas Jordan Cuma günü yaptığı açıklamada, Credit Suisse'in çöküşünün ardından İsviçre bankacılık düzenleme ve denetiminin gözden geçirilmesi gerektiğini söyledi, hızlı düzeltmelerden kaçınılması konusunda uyardı.

⏱️ Bir adım geriden: Merkez bankası, Credit Suisse'in devlet eliyle kurtarılmasında kilit bir rol oynamış, çöküşü önlemek ve UBS tarafından devralınmasını kolaylaştırmak için 250 milyar frank değerinde likidite sağlamıştı.

Uludağ Ekonomi Zirvesi'nin 100. Yılda Bankacılık ve Finansın Yeni Vizyonu isimli paneli, NGN Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su İnanç Erol moderatörlüğünde; Citibank Türkiye Genel Müdürü Emre Karter, T.C. Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Başkanı Prof. Dr. Göksel Aşan, Neohub Genel Müdürü & Deniz Ventures ve Deniz Portföy Yönetim Kurulu Üyesi Gürhan Çam ve TSKB Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi Murat Bilgiç'in katılımıyla gerçekleşti.

🗣️ Ne dediler?

• NGN Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su İnanç Erol:

“Finans ve bankacılık sektörü dijitalleşmede öncü ve örnek olan bir sektör. Bankalarımızın teknoloji şirketleri var ve serbest ihracat yapıyorlar. Özellikle bölgesel oyuncu olduğumuz için dünyaya da hizmet verdiklerini, sattıklarını görüyoruz. Yatırım ve kalkınma bankaları yüksek fayda sağlıyorlar”

• Citibank Türkiye Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi Emre Karter:

“Tedarik zincirlerinin kırılganlığı ve güvenliği, aslında pandemi öncesinde ticaret savaşları ile başlayan bir süreç ve bu süreç hala devam ediyor. Sadece versiyonlar farklılaşıyor. Pandemi en çok da tedarik zincirlerini vurdu. Sonrasında gelişen Rusya -Ukrayna savaşı, değerli tahıl ürünlerini etkilenmesi, dünyada son 5-10 yılda dalgalanan navlun fiyatları, dünyanın artık hemen hemen her ürünün içerisinde olan çip tedariğinin sadece bir tarafa odaklı ve bağımlı gelmesi, pandemi sonrasında da dünyanın birçok üreticisinde kapanmaların devam etmesi göz önüne alındığında açıkçası artık dünya eski düzeninde değil ve kartlar yeniden dağıtılacak. Ticaret 1930’lardan bu yana ilk defa geçtiğimiz sene sonu ve bu senenin başında artış hızının altında kaldı. Tedarik zincirlerinin yakın pazarlara taşınması da bunun nedenlerinden biri oldu. Artık ürün üretip dünyanın bir ucuna gönderilmesi durumu çok verimli değil, çünkü üretimin yerelleşmesi ve yakın pazarlara taşınması hayatımızın bir gerçeği. Doğu batı ekseninde Çin gibi ülkelerin yarattığı deniz rotası bağımlılığı söz konusu. Ancak bu durum çeşitlenecek. Demir ve karayolu önemli hale geldi ve kapasitesinin artırılması ile Türkiye kendini öne çıkarabilir. Türkiye 20-30 yılda geniş sanayi, insan gücü ve esnekliği, sağlık ve lojistik gibi alanlarda ürettiği kapasite ile Almanya ve Hindistan arasında üretim yetkinliği açısından değerlendirildiğinde, Türkiye ile rekabet edebilecek başka bir ülke yok. Aradan sıyrılabileceğimiz bir döneme doğru gidiyoruz.” 

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Başkanı Prof. Dr. Göksel Aşan:

“Her şey normal olduğunda ve engel çıkmadığında, bu bankacılık nereye doğru gider ve bankacılık için karşılaşılması muhtemel krizlerde nasıl tepkiler ve sonuçlar olabilir konusu tartışılmalı. Bu perspektif teknoloji bazında değerlendirildiğinde, daha standart ve neyin nereye gideceğinin belirli olduğu bir alan olduğu görülüyor. Sürdürülebilirlik konusunda dünya, sonunda çevre kirliliği ile mücadelenin sadece klasik mücadele yöntemleriyle olmayacağını, kirletenlerin de bilinçlenmesi gerektiğini anladı. Teknolojinin gelişimi, emek dediğimiz şeyin azalması ile ifade edilebilir. Yeni gelişmelerle daha az emek kullanılarak çok iş yapmanın önü açıldı. Ancak üretim konusunda bir azalma söz konusu değil. Azaltılan emek, iş alanlarında boşluk yaratmıyor. O emek yeni alanlara kanalize oluyor ve yeni alanların ortaya çıkmasına fırsat tanıyor. Bankacılık dahil olmak üzere bütün sektörlerde çok daha az insan kaynağının ve el emeğinin kullanıldığı, ama o emeğin yeni sektörlerde başka alanlarda değerlendirildiği bir yolda ilerliyoruz."

• Neohub Genel Müdürü, Deniz Ventures ve Deniz Portföy Yönetim Kurulu Üyesi Gürhan Çam:

“Bankacılık sektörü hem güvenilirlik hem inovasyon hem de teknoloji ihraç etmek konusunda tüm Türkiye’nin gurur duyması gereken bir sektör. Ülke olarak çok farklı bir yerdeyiz. Yaptığımız işler tüm dünyaya örnek oluyor. Yine tüm dünyaya örnek olacağımız ‘açık bankacılık’ kanunen geriden gelse bile ilham verecek düzeyde. İnovasyon ve teknoloji kanımızda var ve bence Türkiye bankacılık sektörü olarak ilham vermeye devam edeceğiz. Biz ne yaparsak yapalım üç sene içerisinde dünyada lider olacağız ve Türk bankacılık sektörüne ihracı tanımlayacağız. Günümüz Avrupası bizim 5 sene önce yaptığımız şeylerle alakalı daha yeni kanunlar çıkarıyorlar. Ama Türkiye olarak bizim tanımladığımız ve şekillendirdiğimiz bankacılık sektörünün kanun kısmının gelişmesi gerekiyor” 

• TSKB Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi Murat Bilgiç:

“Kalkınma bankaları, regülasyonun çok iyi kullanıldığı ve ekiplerin iyi çalıştığı bir sektör. Başardıklarına baktığımızda, art arda olan krizleri iyi yönettikleri görülüyor. Kalkınma bankaları, özellikle son 30 yıllık dönemde, sürdürülebilirlik ve kapsayıcı temalı nitelikli fonları ülkeye getirdiler ve bu amaçlara uygun olarak kullandırdılar. Ticari bankalardan en önemli farkları bu. Getirdikleri kaynakların amacına uygun kullandıklarının hesabını vermek durumundalar. Toplamda 52 banka var ki bunların 16’sı yatırım ve kalkınma bankası. Türkiye gibi gelişmekte olan ülke için pay çok da küçük değil, çünkü dönüştürülebilirlik özelliği ve kullanılan kaynaklar çok daha yüksek. Ayrıca kalkınma bankalarımızın hepsi çok ciddi sürdürülebilirlik ekseninde hareket ediyorlar. Temalara, amaçlanan hedeflere uygunluğu teyit edilerek kaynak kullanılıyor. Şube bankacılığı yapılmıyor. Ona rağmen daha küçük işletmelere bu kaynakları eriştirerek ticari bankalarımız üzerinden aktarılıyor. Temalara uygun olduğunu TSKB olarak biz denetliyoruz. Bu bağlamda dönüştürücü fonksiyonu çok önemli. Bu şekilde bütün sektör dönüşüm sağlıyor.”

🫙 Şişecam: Şirket, yılın 1. çeyreğinde 2,14 milyar TL’lik piyasa beklentisinin üzerinde, 2,36 milyar TL'lik net dönem kârı bildirdi.

• Şişecam’ın ilk çeyrek konsolide net satışları 27,7 milyar TL’lik piyasa beklentisinin üzerinde, 28,36 milyar TL seviyesinde gerçekleşirken konsolide net satışlar 1,5 milyar doları aştı. Ciro bu çeyrekte geçen yılın aynı çeyreğine göre %67 artış gösterdi.
• Ocak–Mart 2023 döneminde yurt içi ve yurt dışındaki kuruluşlarında 1,3 milyon ton cam üretimi, 1,1 milyon ton soda külü ve yaklaşık 908 milyon ton endüstriyel hammadde üretimi gerçekleştirildi. Bu dönem içerisinde toplam 149 milyon dolarlık yatırım yapılırken ihracat 275 milyon dolar oldu. 

🏦 Yapı Kredi Bankası: Banka, 2023 yılının ilk çeyreğinde piyasa beklentisi olan 11,25 milyar TL’nin üzerinde 12,64 milyar TL net dönem kârı elde etti. 

• Bankanın net kârı çeyreksel bazda %27 oranında gerilerken yıllık bazda %74 artış gösterdi.
• Bankanın maddi ortalama özsermaye kârlılığı yılın ilk çeyreğinde %37,9 oldu, sermaye yeterlilik rasyosu ise %18,1’den %116,8’e geriledi.
• Kümülatif net faiz marjı ise 2022 sonundaki %9,10 seviyesinden %5,63 seviyesine geriledi. Bankanın 2023 yılı için hedefi %5’in üzeri.

🏦 Türkiye Kalkınma Bankası: Banka, yılın ilk çeyreğinde aktiflerini bir önceki yıla göre %12 artışla 102,5 milyar TL seviyesine taşırken, net kârını da %87 artırarak 662,8 milyon TL'ye yükseltti.

• Bankadan yapılan açıklamaya göre, 2023'ün ilk çeyreğinde kredi tutarı bir önceki yıla göre %10’luk artışla 66,7 milyar TL seviyesine ulaşırken, ortalama özkaynak karlılığı da %33 civarında gerçekleşti.

📌 Ek olarak: Açıklamada görüşlerine yer verilen Banka Genel Müdürü İbrahim Öztop, "Alman Kalkınma Bankası ile T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı arasında imzalanan 100 milyon avroluk İklim Finansman Kredisi'ni ve ek olarak Alman Hükümeti tarafından karşılanan 10 milyon avroluk hibeyi yatırımcılarla buluşturuyoruz" dedi.

⛽️ Tüpraş: Türkiye Petrol Rafinerileri, ilk çeyrekte 6,75 milyar TL'lik net kâr bildirdi, aynı dönemde 96 milyar TL'lik beklentinin altında kalarak 92,83 TL gelir elde etti.

• FAVÖK, 10,8 milyar TL’lik piyasa beklentisini aşarak 12 milyar TL oldu.
• Tüpraş, yılın ilk çeyreğinde geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre %3 artışla -5,1 milyon tonu yurt içi olmak üzere- toplam 6,3 milyon ton ürün satışı gerçekleştirdi.

🌬️ Aygaz: Şirketin birinci çeyrek net kârı piyasa beklentilerinin üzerinde, 687,319 milyon TL olarak gerçekleşti.

• Şirketin 2023 yılına yönelik pazar payı beklentisi
  • Tüplügaz için %41-%43,
  • Otogaz için %22-%23 aralığında paylaşıldı.

Yurt dışından

💻 Intel: Şirket, 2,8 milyar dolarla şirket tarihindeki en yüksek çeyreklik zararını bildirdi. Buna göre, ilk çeyrekte elde edilen gelir yıllık bazda %36 azalarak 11,7 milyar dolara geriledi. 

Rusya Maliye Bakanı Anton Siluanov, ülkedeki bazı şirketlerden tek seferlik ek gelir vergisi alınmasına yönelik yasa tasarısının hazırlandığını, Rus Sanayiciler ve Girişimciler Birliği ile de istişareler yürüteceklerini bildirdi.

🔍 Detaylar: Söz konusu tasarının yasalaşması halinde ülkedeki vergi mükellefi şirketlerin %10’unun etkileneceği tahmin ediliyor; petrol ve kömür şirketlerinin yanı sıra küçük ve orta ölçekli işletmelere de çeşitli muafiyetlerin uygulanması söz konusu.

⏱️ Bir adım geriden: Siluanov, 17 Şubat’ta yaptığı açıklamada, tek seferlik ek gelir vergisi sayesinde bütçeye ilave 3,8 milyar dolar gelir sağlamayı hedeflediklerini söylemişti.

⤵️ Diğer taraftan: Putin’in, Rusya’nın tavan fiyat uygulamasına katılan ülkelere petrol ve petrol ürünü tedarikini yasaklayan kararına yönelik değişiklikleri içeren kararname, ülkenin yasal bilgi sisteminde yayımlandı.