4 Temmuz Salı sabahından herkese merhaba.
Bugün yurt içinde gündemin ana maddelerini BIST 100'de kırılan yeni rekor, TCMB tarafından yayımlanan PPK özet metni ve sadeleştirme adımları oluşturdu. Yurt dışı tarafında ise Avrupa tarafından gelen mesajlar ön plandaydı.
Günlük ruh gıdası dozunuz: Anadolu Rock
Keyifli okumalar.
• BIST 100 endeksi gün içi zirvesini 6018 puana, kapanış rekorunu ise 6015 puana taşıyarak endeks tarihinde ilk kez 6000 puanın üzerini test etti. Gün içerisinde 26,1890 TL'yi gören USD günü 26 TL'nin altında kapatırken; gram altın da günü yükselişle 1607 TL'den sonlandırdı.
• TCMB, politika faizini %8,5’ten %15’e çıkardığı Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısının özetlerini yayımladı. Merkez Bankası, kurulun bu kararı dezenflasyonun en kısa sürede tesisi, enflasyon beklentilerinin çıpalanması, fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın kontrol altına alınması için başlatılan parasal sıkılaştırma sürecinin ilk adımı olarak öngördüğünü vurguladı.
PPK özetinde şu mesajlar öne çıktı:
- Mevcut para politikası çerçevesi, enflasyon görünümü ve yukarı yönlü riskler göz önüne alındığında, %5 enflasyon hedefini gerçekleştirmekten çok uzaktadır.
- Kurul, mevcut mikro ve makroihtiyati çerçevenin makro finansal istikrarı destekleme konusunda zayıf kaldığı ve piyasa mekanizmalarının işlevselliğini olumsuz etkilediğini tespit etmiştir.
- Fiyat istikrarındaki bozulma, makroekonomik ve özellikle de finansal istikrarı tehdit etmektedir.
• TCMB, Özet Döviz Pozisyon Raporlama'nın kapsam ve süresinde değişikliğe gitti. TCMB, 50 milyon TL ve üzeri kredi bakiyesi bulunan firmaları da içerecek şekilde kapsama giren tüm firmalar için döviz bildirim yükümlülüğünü 2024 Ocak raporlama döneminde başlamak üzere erteledi.
• TCMB, Menkul Kıymet Tesisi’ne ilişkin uygulama talimatında gerçekleştirdiği değişiklikleri duyururken; bankaların refinansman uygulamalarında faiz artışı durumunda yeni kredi olarak kabul edilmesi uygulaması kaldırıldı.
- Talimat: Bankaların bilançolarında %60 olarak uygulanan TL dönüşüm oranı sınırı %57’ye indirildi. %70 altına menkul kıymet tesisi indirimi tamamen kaldırılırken TL dönüşüm oranı %70 ve üzeri olan bankalar için 7 puan olarak uygulanan indirim de 2 puana indirildi. Menkul kıymet tesis oranı, oranı tutturamayan bankalar için %10’dan %5’e indirildi.
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre döviz mevduatlarının toplam mevduat içindeki oranı %42,6’ya ulaştı. 16 Haziran haftası itibariyle döviz mevduat hesaplarının USD karşılığı 204,3 milyara yükseldi.
• Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kabine toplantısının ardından yaptığı açıklamada emekli ve memur maaş zamlarına ilişkin "enflasyon oranının belli olmasıyla birlikte emekli ve memurlara verdiğimiz sözleri yerine getireceğiz" değerlendirmesinde bulunurken; konut kiralarındaki %25 zam sınırlamasının Temmuz ayında yenilenecek sözleşmeler için de uygulanmaya devam edileceğini belirtti.
- Dahası: Sıfır ve ikinci el araç fiyatlarıyla ilgili konuşan Erdoğan, "Stokçuluk yapanlara asla müsade edilmeyecek" derken, yeni ekonomi kadrosunun uluslararası doğrudan yatırımları artırma çalışmalarına hız verdiğini kaydetti.
• İstanbul Sanayi Odası (İTO) Türkiye İmalat PMI (satınalma yöneticileri endeksi), Haziran'da üst üste üçüncü ay 51,5 düzeyinde gerçekleşerek imalat sektöründe ılımlı iyileşmenin sürdüğüne işaret etti. Eğilim olarak dördüncü aya ulaşan büyüme, aynı zamanda Temmuz 2021’den bu yana en yüksek hızda ölçüldü.
- Detaylar: Son ankette öne çıkan olumlu gelişme, imalat sanayi üretiminin güçlü bir şekilde artması ve bu artışın önceki aya göre hızlanması oldu. Sektörlerin yarısında da istihdam artışı görüldü.
• Ticaret Bakanlığı’nın açıkladığı Haziran ayı öncü dış ticaret verilerine göre, dış ticaret açığı yıllık %34,5 düşüşle 5,4 milyar USD’ye geriledi. Haziran ayında ithalat %16,8 düşüşle 26,3 milyar USD seviyesinde gerçekleşirken; ihracat %10,5 düşüşle 20,9 milyar USD oldu. Bakanlık ihracattaki düşüşte bayram tatili etkisine dikkat çekti.
- Detaylar: Haziran ayında en fazla ithalat yapılan ülkeler sırasıyla; 3 milyar 818 milyon USD ile Çin, 2 milyar 981 milyon USD ile Rusya Federasyonu ve 2 milyar 12 milyon USD ile Almanya olurken; en fazla ihracat yapılan ülkeler de sırasıyla 1 milyar 780 milyon USD ile Almanya, 1 milyar 330 milyon USD ile ABD ve 1 milyar 12 milyon USD ile Birleşik Krallık oldu. İthalatta en çok paya sahip ilk 10 ülkenin toplam ithalat içerisindeki payı ise %58,9 olarak gerçekleşti.
• Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, dün itibarıyla sona eren kamuya olan borçların yapılandırma süresinin, hasat dönemi bitinceye kadar en az 3 ay uzatılmasını talep etti.
- Açıklama: Piyasada nakit akışının daha hızlı olacağından ödemelerin kolaylaşacağını kaydeden Palandöken, “Hem vatandaş ve esnaf borç yükünden kurtulur hem de devletimizin vergi gelirinde artış olur” ifadesini kullandı.
• Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mustafa Gültepe, Türkiye'nin haziran ayı ihracatının geçen yılın aynı dönemine göre %10,5 düşüşle 20,9 milyar USD'ye gerilediğini belirterek, Kurban Bayramı tatili nedeniyle yaşanan iş günü kaybının düşüşte etkili olduğunu bildirdi. Gültepe, "265 milyar dolarlık hedefi yakalamak için var gücümüzle çalışıyoruz" dedi.
• İstanbul Havalimanı, 9 günlük bayram tatilinin son gününde ev sahipliği yaptığı uçuşlarla yolcu sayısında rekor kırdı. İşletmeci firma İGA’dan yapılan açıklamaya göre, 2 Temmuz Pazar günü havalimanında 1642 uçuş ile 265 bin 961 yolcu seyahat etti.
• Alman hükümetinin Ekonomi Uzmanları Konseyi Başkanı ve Münih Ludwig-Maximilian Üniversitesi Öğretim Üyesi Monika Schnitzer, Almanya'nın her yıl 400 bin kişilik yeni kalifiye iş gücü açığını kapatabilmek için yılda 1,5 milyon göçmene ihtiyacının olduğunu bildirdi.
- Dahası: Schnitzer, Süddeutsche Zeitung'a yaptığı açıklamada, “Yabancı profesyonellerden her iş için Almanca bilmelerini talep etmemeliyiz. Bunun yerine yabancılar dairesi çalışanlarının İngilizce bilmesini sağlamalıyız” görüşünü paylaştı.
• S&P Global tarafından açıklanan Avro Bölgesi Haziran ayı imalat sanayi PMI (Satınalma Yöneticileri Endeksi) nihai verisine göre imalat sektörü aktivitesi Mayıs'taki 44,8 değerinden Haziran'da 43,4 seviyesine geriledi. PMI verilerinde 50 puanın üstü büyümeye işaret ederken, 50 puanın altı daralmayı gösteriyor.
- Yorumlar: Beklentilerin üzerindeki daralmada Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) para politikasında art arda yaptığı sıkılaşma hamleleri ve İngiltere'de ekonomik görünümdeki iyimserlik beklentilerinin düşmesinin etkili olduğu değerlendirildi.
• Çin'de Caixin/S&P Global imalat PMI verileri Mayıs ayındaki 50,9 seviyesinden Haziran ayında 50,5'e gerilemesine rağmen eşik sınır olan 50'nin üzerinde kaldı. Japonya'da ise imalat PMI, Zayıf Çin talebinin etkisiyle son dört ayın en hızlı düşüşünü göstererek 49,8'e geriledi. İmalat PMI Güney Kore'de 47,8'e gerileyerek zayıf talep nedeniyle düşüşünü 12’inci aya taşıdı.
• Suudi Arabistan, günlük 1 milyon varil petrol üretim kesintisine Ağustos ayında da devam edeceğini ve kesintinin daha da uzatılabileceğini duyurdu. Kesintiler nedeniyle üretim günde yaklaşık 9 milyon varile düşürecek.
- Öte yandan: Rusya Başbakan Yardımcısı Alexander Novak da "Rusya, küresel pazarlara petrol ihracatını düşürerek ağustos ayında petrol arzını gönüllü olarak günde 500 bin varil azaltacak" sözleriyle önümüzdeki ay ham petrol ihracatını azaltmayı planladığını duyurdu.
• Avrupa Merkez Bankası (ECB) Yönetim Konseyi üyesi ve Bundesbank Başkanı Joachim Nagel, bankanın tarihî faiz artış döngüsünün, enflasyon görünümüne yönelik yukarı yönlü risklerin baskın olması nedeniyle henüz sona ermediğini belirtti.
- Açıklamalar: Nagel, "Tahminlere bakıldığında, düşükten ziyade daha yüksek enflasyon oranı beklendiğini görüyoruz. Örnek olarak beklentilerin üstünde ücret artışları ve kâr marjları enflasyonun orta vadede artmasına neden olabilir" ifadelerini kullandı.
Çocukların karne hediyesi bu
yıl da Türkiye İş Bankası’ndan
Karneni Göster Kitabını Al
Türkiye İş Bankası’nın bugüne kadar Türkiye’de hayata geçmiş en yaygın ve uzun soluklu kitap projeleri arasında yer alan “Karneni Göster Kitabını Al” kampanyası bu yıl 16’ncı yılını kutluyor.
Neden önemli? Bugüne kadar 15 milyonu aşkın kitap armağan ederek çocukların karne sevincinde yanlarında olan İş Bankası, çocuklara kitap okuma alışkanlığı kazandırarak gelecekleri için çok boyutlu düşünmeyi, hayal gücünü, merak duygusunu geliştirmeyi amaçlıyor.
Çok özel bir karne hediyesi: Cumhuriyetin bir yaş küçük kardeşi olan İş Bankası, Cumhuriyetin 100. yıl coşkusunu karnesini alan tüm çocuklarla kutlamak üzere bu yıl için oldukça özel bir kitap hazırladı. Sevgili küçükler için hazırlanan Çocuklar Soruyor Tarih Dede Anlatıyor kitabı, şimdi dijital olarak Kumbara Dergisi Portalı’nda veya karnesini kapıp gelmek isteyen minik dostlarımız için İş Bankası şubelerinde onları bekliyor. Belirtmeden geçmek istemeyiz; kitap dezavantajlı çocuklara ve yatılı okullar, sevgi evleri, çocuk ve gençlik kapalı cezaevlerindeki çocuklara ulaştırılmak üzere çoktan yola çıktı bile.
Çocuklar Soruyor Tarih Dede Anlatıyor: Önsözü ve editörlüğü Yekta Kopan imzası taşıyan kitap; Darüşşafaka öğrencilerinin Cumhuriyet, Mustafa Kemal Atatürk ve Kurtuluş Savaşı’yla ilgili sorularına harp coğrafyacısı Dr. Selim Erdoğan’ın verdiği yanıtlardan oluşuyor. Burcu Ural Kopan tarafından yayıma hazırlanan kitapta, Türkiye İş Bankası Müzesi arşivinden seçilmiş Cumhuriyetin kuruluş dönemine ait özel fotoğraflar ve Kıymet Ergöçen’in hazırladığı illüstrasyonlar çocuklara eşlik ediyor.
TCMB rezervlerine kısa bir bakış
Döviz kurlarında son dönemde yaşanan yukarı yönlü ivmelenmeleri anlamak için TCMB rezervlerinin son iki yıldaki vaziyetine bir göz atmanın kritik öneme haiz olduğunu düşünüyorum.
Ekonomim.com’da yer alan habere göre Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Hafize Gaye Erkan, Türkiye Bankalar Birliği (TBB) yönetimi ile gerçekleştirdiği toplantı sırasında TCMB’nin döviz kurlarını baskılama amacıyla uyguladığı makroihtiyati tedbirlerin kademeli olarak kaldırılacağını ifade etti ve döviz kurlarını baskılamak için TCMB rezervlerinden yapılan satışların durdurulacağını teyit etti.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise Twitter üzerinden yaptığı açıklamasında TCMB net uluslararası rezervlerinin geçtiğimiz hafta 8,5 milyar USD artışla tarihin en yüksek haftalık artışını kaydettiğini ifade etmişti.
Rezervlerin durumuna kısa bir bakış
Döviz kurlarında son dönemde yaşanan yukarı yönlü ivmelenmeleri anlamak için TCMB rezervlerinin son iki yıldaki vaziyetine bir göz atmanın kritik öneme haiz olduğunu düşünüyorum. O yüzden bu yazımızda Naci Ağbal dönemi sonrasını ele alacağız.
TCMB eski Başkanı Şahap Kavcıoğlu Mart 2021’de göreve geldiği sırada TCMB net uluslararası rezervleri yaklaşık 12,8 milyar USD seviyesindeydi. Politika faizinin üst üste %19’da sabit bırakılarak nispeten sıkılaştırıcı politikanın sürdürüldüğü Mart-Eylül 2021 dönemi arasında TCMB rezerv birikimine odaklandı ve net uluslararası rezervler, yapılan eklemeler ile birlikte uzun zamanın ardından 30 milyar USD seviyesinin üzerini gördü. Her şey yolunda gibi görünüyordu.
Fakat biriktirilen rezervler, Merkez Bankası’nın sürpriz bir şekilde faiz indirim patikasına girdiği Eylül-Aralık 2021 dönemi sırasında TL’nin değerini korumak adına yapılan doğrudan ve dolaylı döviz müdahaleleri nedeniyle 20 milyar USD’den fazla eriyerek 8,3 milyar USD seviyesine kadar geriledi. Özellikle Kur Korumalı Mevduat (KKM) enstrümanının duyurulduğu 17 Aralık haftasında yapılan 9 milyar USD’lik müdahale döviz kurlarında ani bir gerileme sağlasa da, bu gerileme kalıcı olmadı.
Merkez Bankası bu dönemin ardından TL’yi USD karşısında koruyarak enflasyonu kontrol altına almak adına döviz müdahalelerine devam etti ve net uluslararası rezervler bu müdahaleler nispetinde Ocak 2022’den Temmuz 2022’ye kadar 6,3 milyar USD ile tarihi düşük seviyelere geriledi. Bu süreçte USD/TRY paritesi ise yapılan tüm müdahalelere rağmen yükselişini sürdürerek 13,87’den 17,74’e kadar yükseldi.
Merkez bu sırada döviz talebini kısmak için birtakım makroihtiyati tedbirler de uyguladı. Örneğin bankalara gerçek kişiler için getirilen %5’lik dövizden dönüşüm hedefi ve toplam mevduat içinde TL mevduat payı %50’yi aşmayan bankalar için 8 puan ilave zorunlu karşılık uygulanması kararları bu tedbirlerden bazılarıydı. Bu kararlar, bankaların teklif ettiği mevduat ve KKM faizlerinin artarak kredi faizlerini geride bırakmasına neden oldu.
Bu sırada döviz kurları kademeli olarak artmaya devam etti ve Mart 2023’e kadar USD/TRY paritesi 19,18’e kadar yükseldi. Bu noktada TCMB net uluslararası rezervleri de hem Hazine tarafından hem de yurt dışından gelen desteklerle birlikte Temmuz 2022’ye kıyasla daha yüksek bir nokta olan 18,5 milyar USD seviyesinde yer alıyordu. Fakat rezervler uzun süre bu seviyede kalmadı.
Genel seçim döneminde döviz talebinin ayyuka çıkması ile birlikte rezerv müdahaleleriyle makroihtiyati düzenlemeler daha da sıkılaştırıldı ve 2 Haziran ile sonra eren haftada TCMB net uluslararası rezervleri eksi 5,7 milyar USD’ye kadar gerileyerek tarihinin en düşük seviyesini kaydetti. Bu, iki ay içinde rezervlerde yaklaşık 20 milyar USD’lik erime anlamına gelirken, dövizin ateşi kesilmedi ve USD kuru 20,96’ya kadar yükseldi.
Günümüz
Gelelim günümüze; 2 Haziran 2023’te yeni kabinenin açıklanması ile birlikte piyasa dostu bir isim olan Mehmet Şimşek Hazine ve Maliye Bakanı olarak atandı. TCMB Başkanlığına ise Goldman Sachs eski yöneticisi Hafize Gaye Erkan getirildi. Yeni yönetim rasyonel zemine dönüş ve parasal sıkılaştırma mesajları verse de bu dönemde USD/TRY paritesi oldukça hızlı bir şekilde yukarı yönlü ivmelendi ve yaklaşık bir ay içinde 20,96 seviyesinden 25,90’a kadar yükseldi.
Pekçokları dövizdeki bu ivmelenmeyi TCMB’nin Haziran ayı PPK toplantısında aldığı 650 baz puanlık artış kararının bankaların 1150-1650 baz puanlık artış beklentilerinin altında kalması ile açıkladı. Fakat bence durumun sebebi başka. Zira tek sebep bu olsaydı, buna benzer sert hareketleri TCMB’nin sırasıyla 100’er ve 150’şer baz puan faiz düşürdüğü Ağustos-Kasım döneminde de görürdük.
Bana kalırsa dövizdeki ivmelenmenin ana sebebi, Merkez Bankası’nın “arka kapıdan” yaptığı döviz müdahalelerini durdurarak kurun yükselişine müsade etmiş olması. Bunu yayımlanan verilere baktığımızda çok daha net bir şekilde görüyoruz. Ne tesadüftür ki TCMB net uluslararası rezervlerinin düştüğü eksi seviyelerden toparlanması ve tarihinin en yüksek haftalık artışını yaşaması, kısa zamanda gördüğümüz en sert döviz ataklarından biriyle aynı döneme rastlıyor.
💉 Hatırlatma dozu: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) net uluslararası rezervleri 2 Haziran ile sona eren haftada eksi 5,7 milyar USD’ye gerileyerek tarihinin en düşük seviyesini gördü. Fakat 2 Haziran haftasını takip eden üç hafta içinde rezervler toplam 14 milyar USD’den fazla toparlanarak 9,2 milyar USD’ye çıktı. Aynı dönemde USD/TL paritesi ise 20,96 seviyesinden 25,94’e kadar yükseldi. Birçok ekonomist bu süreci kurun suni müdahalelerden arındırılarak olması gereken yere geldiği şeklinde yorumladı.
Sonuç olarak
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın kamu bankaları yoluyla döviz müdahaleleri yapmayı bırakarak bir ödemeler dengesi krizine karşı rezerv birikimine geçmesi tartışmasız olarak olumlu bir gelişme. Bu durum ülkenin risk primine ve yatırım görünümüne de olumlu olarak yansıyacaktır. Fakat döviz kurlarındaki yükseliş, artan ithal girdi maliyetleri nedeniyle yükselen enflasyon ve TL cinsinden artan dış borç yükü bu kararın olumsuz yan etkileri olarak öne çıkacak.
