• Dostlarım bana Ayşe Anne der.
• Restoran işletmeciliği ve aşçılık yapıyorum. Eğer bunu yapmasaydım zaten eğitimini aldığım otelcilik yapmayı isterdim. 
• Arkadaşlarıma göre uzmanlık alanım yemek. Bana sorarsan hizmet.
• İstanbul’da Cankurtaran’da yaşıyorum ama kalbimde Büyükdereliyim.
• Mahallede evde değilsem genelde restoranım Giritli’deyim.
• Bir mahallede komşu bulursam kendimi oraya ait hissediyorum.
• Cankurtaran’da en çok sahilde yürümeyi seviyorum, denizin kenarı iyot kokusu ve lodosuyla bana huzur veriyor.
• Sabahları güne saat 7-8 gibi nane çayı içerek başlarım, bir kadeh şarap içmeden bitirmem.
• Ayaküstü sohbet aradığımda kapıya çıkar komşularla ve mahallenin çocuklarıyla muhabbet ederim. 
• Sadece midesine düşkün gerçek bir Cankurtaranlı Giritli’nin mahallenin meyhanesi olduğunu bilir.
• Şu sıralar Giritli’de çalan şarkıları Yunanistan’a gittikçe kulağıma hoş gelenleri topladığım Giritli Güncel playlist’inde bulabilirsin.

Mahalle: Cankurtaran. Mahalleli: Ayşe Şensılay. Mekân: Giritli. Fotoğraflar: Deniz Sabuncu.

Cankurtaran için eski İstanbul’un kalbi denebilir. Topkapı Sarayı, Gülhane Parkı, Arkeoloji Müzesi, Aya İrini, Ayasofya’yı içine alır, Sultanahmet ve Cağaloğlu’yla sarılıdır dolayısıyla ziyaretçisi çoktur. Sultanahmet’ten aşağıya inerken Akbıyık Cami’nin orada Cankurtaran’a geliriz, çeperi, Ahırkapı Deniz Feneri’ne kadar devam eder. 

Cankurtaran bölgenin yerleşkesi, Sultanahmet gündüz gezen kalabalıklarıyla turiste yer açanıdır. Cankurtaranlı bir zümre Sultanahmet’ten ekonomik olarak yararlansa da özüne; köklü, yerleşik ahalisine bakınca her apartman başka bir şehrin temsilcisidir âdeta. Romanlar bir binada, Çorumlular bir binada, karşılarındaki binada Adıyamanlılar yaşamakta.

Giritli masaları

Çilingir sofrası sokakta, sohbet kapı önünde burada

Cankurtaran’da mahalleli genelde sokakta yaşar. Geceleri yabancılar çekilip biz bize kalınca daha eğlencelidir hayatımız. Mahallede müzikle uğraşan boldur, yediden yetmişe herkes bir enstrüman çalar. 01.00’de işinden dönen müzisyenin sesi yağmurlu gecede içini ısıtabilir. Kapı önü sohbetleri meşhurdur. Mevsim yazsa çocuklar akşam da sokaklardadır. Mahallemizin güzel abileri köşede çilingirlerini kurmuş, sohbete dalmışlardır. Otellerin ve restoranların varlığı, akşam sokaklardaki canlılığa eklenir.

Kandiller, cenazeler, şenlikler ve diğer özel kutlamalar hep mahallece yaşanır. Cankurtaran'da, dayanışma ve yardımlaşma mahallelileri bağlayan önemli değerlerdir. Mahallenin meyhanesi Giritli’nin Cankurtaran ile ilişkisinde de geçerli. Bu sebeple bir mahalle restoranından daha fazlası Giritli; tam bir mahalleli. Mahalleyle birlikte var olmamızın en temel nedenidir kurulan bağ. Kandillerde komşulara lokma ve pide bazen de balık ekmek dağıtır, düğün ve şenliklerde hazırlananlardan ikram edilir, biri ölmüşse illa ki lokması ve pidesi Giritli’de yapılır.

Ayşe Anne evinin penceresinden Giritli'nin bahçesine, bize bakıyor

Bir mahalleli olma hikâyesi: Giritli

Peki Giritli nasıl Cankurtaran'ın yerel bir merkezi haline geldi? Çocukluk arkadaşım olan Armada Otel'in sahibi Kasım sayesinde. Bodrum'da işletmeci olarak çalışıyordum, beni Giritli'yi görmem için İstanbul'a davet etti. Aklımda kalan ilk anı binanın içindeki vitrayların yansıması. Bodrum'da eşyaları toplamam ve Giritli'yi açmam üç ayımı aldı. O günden beri, 18 yıldır Giritli burada, aynı ekiple, aynı yerde, 18 yıldır.

Giritli, Cankurtaran'da yaşayan Levantenler mahalleyi terk etmeden önce Alafranga adında bir restorandı. Bölgenin canlanmasıyla birlikte Cankurtaran yabancı temsilcilerin uğrak yeri hâline geldi. Dolayısıyla Levantenlere adanan restoran uzun ömürlü olmadı. Bu, mahallenin geçirdiği ve daha da geçireceği değişimlerin bir göstergesiydi. Aslında Giritli'nin bunca yıldır mahallede olmasının nedenlerinden biri de daha geniş bir kitleye hitap etmesi.

Cankurtaran'ın daha sessiz, sakin bir semt olması Giritli'yi sadece yolda keşfedilecek bir yer olmaktan çıkarıyor, müdavimlerinin de mekânı hâline getiriyor. Çoğu akşam en az 5 masa birbirini tanıyor ya da bir şekilde tanışıyor. Yerlilerin, komşuların ve ziyaretçilerin buluştuğu bir sosyal kulüp gibi. Giritli'ye gelenler yemek kalitesinin sabit, servisin nazik ve fiyatların uygun olduğunu bilirler. Bu yıl aldığımız Michelin Bib Gourmand Ödülü'nün de bu sürekliliğin bir göstergesi olduğunu düşünüyorum.

Sarı, mavi, kırmızı

Mahalleyi birbirine bağlayan gelenek: Bir zamanlar hıdırellez 

20 sene önce, Armada Otel’in garajında hıdırellez kutlanırdı. Daha öncesinde Giritli’nin bahçesinde Kasım’ın mahalleli için düzenlediği etkinlik mahalleye geldiğim dönemde büyümeye, başka mahallelere yayılmaya ve mahalle kültürünü dışarı aktarmanın aracısı olmaya başlamıştı bile. 

Kent soylu bir şenlikti bu, sokaklardaydık hepimiz. Tüm emek tamamiyle Kasım’ın “Haydi mahallede hıdırellez yapalım.” demesiyle ortaya çıktı. Çevre mahallelerden insanlar katılır, içki içilir, Makedonya’dan gelen müzisyenlerin şarkıları eşliğinde Cankurtaran esnafının yemekleri yenirdi. Şenlikte kâr amacı güdülmez; yer alanlar da bu bilinçle elini taşın altına koyardı. Mahalledeki herkes mahalleli için, birlikte alınan keyif için çabalardı, o kadar. Başından sonuna kadar kolektif bir süreçti ve tam da bu yüzden evde hissetmemizi sağlardı. 

Cankurtaran'da kuru pilav taksinin üstünde yenir

Bir ara etkinlik o kadar büyüdü ki belediye şenliği Kumkapı’ya uzanan sahile taşıdı, mahalleden uzaklaşınca o ruhunu koruyamadı. Şimdi dönüp baktığımda Roman mahallesi olan Cankurtaran’ın tarihi için şenliğin özel bir anlamı olduğunu daha iyi görüyorum. Bizi birbirimizle buluşturan, sokağa taşıyan ve mahalle olmamızı sağlayan bir etkinlikti. 

Cankurtaran mahallelileri

Mahallelerin hiç bozulmadan, olduğu gibi kalması mümkün mü?

Bugün geldiğimiz noktada İstanbul o kadar kalabalık ve yalnız ki insanlar eski mahallelerin samimiyetini, oradaki temasın özlemini duyuyor. Ben Büyükdere’de semt ve mahalle kavramlarıyla büyüdüm; yakartop, dokuztaş ve beton üzerine çizdiğimiz şekillerle seksek oynar, çemberlerden atlar, ailemiz akşam yemeği için çağırana kadar dışarıda kalırdık. Sokaktaydım, arkadaşlarımla da orada tanıştım. Zengin de vardı, fakir de. Kimse kimseden ayrı görülmez, nasıl bir hayat sürdüğü ve ne yaptığı sorgulanmazdı. Kültürler ortaktı ve paylaşılırdı. 

3 2 1 çektik!

Bahsettiğim zamanlarda şehir 2 milyondu, şimdi nüfus 20 milyona çıktı. Bu durumda mahallelerin hiç bozulmadan, olduğu gibi kalması mümkün mü zaten, çok düşünüyorum. Bazen koku, mekân ya da bir doku sabit kalıyorsa ona sarılabiliyorsun ancak. Bakıldığında köklü bir mahalle Cankurtaran ama mahallelisi eskisi kadar gedikli değil. Yaşlıların ağırlıklı olduğu bir yer olduğundan nüfus farklılaştıkça mahalleyi mahalle yapan özelliklerin de kimi kalıyor kimi değişiyor. Yeni nesil, eski kuşak kadar mahalleyi sahiplenmiyor. 

Hareketliliğin başka bir sebebi de mahallenin konargöçerlerin çok olduğu, turizm bölgesi içinde yer alması tabii ki. Zamanla daha geçici, kısa ömürlü başka bir kültür şekilleniyor ama Cankurtaran benim için hâlâ eski İstanbul'un kalbi. Giritli'nin evi.

Mahalle: Cankurtaran

Yer: Armada Otel’in yanında, sahilin arka sokağında, Muj Design.

Anlatıcı: Müjde Mısırlı Zoto

Konu: Cankurtaran’a ait olmak veya bir zaman ait olmuş olmak 

Kasım Zoto (eşim) mahallenin Tarihî Yarımada'daki konumundan etkilenip 30 yıl önce otel yatırımı yapmış. O günden beri buradayız. Sokağın sonunda ahşap bir evde 15-16 sene kadar yaşadık, şimdi taşınmış olsak da her ikimizin de bir ayağı iş sayesinde hâlâ bu mahallede. Çok neşelidir Cankurtaran, her sokakta mutlaka bir müzisyen yaşar, eve dönerken onların şarkıları eşliğinde yürürsün. Bahar ve yaz aylarında evlerin hepsi kaldırıma masa atar, akşam yemekleri hep birlikte sokakta yenir.

Pazartesi tangoları 

Buradaki esas değişim Armada Otel açıldıktan sonraki 10-15 yılda gerçekleşti. Armada ile birlikte mahalle canlandı, sokaklar kalabalıklaştı. Sadece mahalleli değil İstanbullular için de bir uğrak noktası oldu. Mesela 30 senedir her pazartesi otelde tango yapılıyor, takip eden kitle de Cankurtaran ile tanışıyor. 

Cankurtaranlı ol(ama)mak

Zamanla mahallenin itici gücü olan otel faktörü, mahalle popülerleştikçe Cankurtaran’daki yaşam alanlarının azalmasına neden oldu. 15 yıllık komşum önümüzdeki günlerde taşınmak zorunda çünkü evleri otel yapımı için satıldı. Şimdilerde evler yerine adım başı rengârenk pansiyonlarla karşılaşıyorsun. Bir mahalle, o mahalleyi evi yapan insanlar sayesinde özeldir, onları taşınmaya zorladığımızda mahallenin ruhunu silmiş oluruz. Yine de Cankurtaran diğer turistik yerlere kıyasla kendini nispeten iyi korumayı başarmış. Sanırım bunda en önemli etken Sultanahmet gibi hemen her turistin ziyaret ettiği bir cazibe merkezinin yamacında kalması. 

Hiçbir zaman ayarı tutturamıyoruz. Mahalleyi mahalle kılan, orada yaşayanlar. Taşınmaya mecbur bırakılan her insan o mahalleden bir şeyleri beraberinde götürüyor. Dilerim en kısa sürede gidişatı farkına varır ve yaşam alanlarımıza sahip çıkarız. 

Armada Otel’in kurucusu Kasım Zoto ile birlikte, tekrar Cankurtaranlı yaptığı tenezzüh vapuru, namıdiğer centilmen teknesindeyiz. Bu defa mahalleyi denizden seyrediyoruz. Kıyıya yanaşıp hıdırellez ateşini yakmadan: Cankurtaran neresidir?

Cankurtaran benim için maalesef şu an kapalı olan Erol Taş Kahvesi’nden başlıyor. Burası ağırlıkla 1945 sonrası kuzey Yunanistan’dan göçen Romanların mukim olduğu bir bölge. Zaman içinde turizmle birlikte emlak fiyatları artmış dolayısıyla insanlar mahalledeki mülklerini satıp mahalleden ayrılmış. Günümüzdeyse mahallede artan pansiyon ve oteller yüzünden turizm ile kentin dengesi iyice değişti. Mahallelisinin yerleşse de çok kalamadığı bir yapıya büründü. 

Mahalleli için kurulan otel, yakılan ateş

Burada olmamız şu anda bulunduğumuz binanın hikâyesiyle şekillendi aslında. Ahırkapı Sokak’ta, Barbaros Hayrettin Paşa’nın Leventleri için yaptığı binaların restorasyonu ile başladı her şey. Olduğun yerin kültürünü devam ettirmek komşuları tanımak ve birlikteliği sağlamaktan geçiyor bence. 

Mahallede düzenlediğimiz Ahırkapı Hıdrellez Şenlikleri de bu bağın en güzel örneği. Cankurtaran’ı İstanbullulara tekrar hatırlatmak istedik, bunu yaparken de mahallemizde ikamet eden Romanlar ve Ahırkapı Roman Orkestrası en büyük destekçimiz oldu. İlk zamanlar şenlik 600 kişiydi. 10 sene içinde 100.000 kişiye ulaştı fakat başta güvenlik olmak üzere çeşitli nedenlerle 2010’da şenliği sonlandırdık. Gönlümden geçen hıdırellezin sonraki rotasının Sultanahmet olması. Paylaşım için ortam yaratan etkinlikler mahallelerin birbirine bağlanması açısından çok kıymetli.