ABD’nin Detroit kentindeki General Motors, Ford ve Chrysler'in ana şirketi Stellantis'in Birleşik Otomobil İşçileri Sendikası (UAW) üyesi işçileri, üç fabrikada eş zamanlı grev başlattı. Sendika, çalışanlar için daha fazla ücret ve iş güvenliği konusunda daha etkili önlemler alınmasını talep ediyor ve pazarlığın gidişatına bağlı olarak grev yerleri ekleneceğini bildirdi.

Ne oldu? Grevler, Ford Bronco, Jeep Wrangler ve Chevrolet Colorado gibi diğer popüler modelleri üreten Michigan, Ohio ve Missouri'deki üç fabrikanın üretimini durdurdu.

Detaylar: UAW, %40 ücret artışı ve şirketlerin elde ettiği gelirden pay talep ederken, işveren maaşları sadece %20 oranında artırmayı teklif ediyor.

Neden önemli? Toplam 12 bin 700 işçiyi kapsayan grevin, ABD'de son yılların en büyük işçi eylemi olarak tarihe geçmesi bekleniyor. Bu, aynı zamanda sendikanın üç otomobil üreticisine karşı aynı anda greve gittiği ilk olay. Söz konusu tesisler “Detroit Üçlüsü”nün en karlı araçlarından bazılarının üretimi için kritik öneme sahip. 

• UAW'nin Amerikan otomobil üreticilerini hedef alan grev stratejisi, hızla diğer fabrikaları da etkiliyor ve anlaşma hızla sağlanmazsa her iki taraf için de riskleri artmaya devam edecek.

^CNN

Ne dediler? Ford, sendikanın talebi doğrultusunda ücret artışı yapılması halinde maliyetlerin artacağı ve araçlarının özellikle Tesla karşısında rekabet gücünün düşeceğini iddia ederken; General Motors yöneticisi Gerald Johnson, işçi taleplerinin şirkete ilave 100 milyar dolar maliyet masrafı getireceğini ve bunu karşılamalarını imkansız olduğunu bildirdi.

Diğer taraftan: ABD Başkanı Joe Biden, hiç kimsenin Birleşik Otomobil İşçileri sendikasının ABD'nin üç büyük otomobil üreticisi ile yaşadığı iş anlaşmazlığında greve gitmesini istemediğini; ancak işçilerin bu şirketlerin elde ettiği kârdan pay alması gerektiğini söyledi.

Öngörüler: Deutsche Bank grevin, her bir otomobil üreticisine haftalık üretim kaybı yüzünden gelirlerinde yaklaşık 400 milyon ila 500 milyon dolar arasında zarara yol açacağı tahmininde bulundu.

Ezgi Eylül Hasvatan Gavas

Önceki yazılarımızda elektrik piyasası ile ilgili genel bilgiler verdik ve 2023 yılı için bazı tahminlerde bulunduk. Bu yazımızda ise sizlere elektrik tedarik eden görevli elektrik tedarik şirketleri ve özel tedarik şirketlerinin elektrik piyasasında nasıl işlemler yaparak tesislere elektrik tedarik ettiğini anlatacağız. 

2023 yılı itibariyle, EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu), yıllık tüketimi 1.000 kWh ve üzerinde olan her tüketiciye kendi enerji tedarikçisini seçme hakkı tanımaktadır. Bu seçim tesislere Serbest Tüketici statüsünü kazandırır ve tüketiciye enerji tedarikini ticari koşullarına ve tesisinin ihtiyacına göre yönetme fırsatı sunar. İster Serbest Tüketici hakkınızı kullanıyor olun ister kullanmayın her durumda bilindik ismiyle “Elektrik Borsası”na tüketim noktası olarak kayıtlısınız ve mevcutta elektrik satın aldığınız tedarikçiniz her gün-her saat sizler, yani tüm portföyü için bazı işlemler yapmak zorunda. 

Dağıtım Şirketi ve Tedarik Şirketi: İki Farklı Rol

Öncelikle Dağıtım Şirketi ile Tedarik Şirketi arasındaki ayrımı anlatalım. Dağıtım Şirketi, elektriğin sorunsuz bir şekilde tüketim noktalarına ulaştırılmasından sorumluyken, Tedarik Şirketi, bu ulaştırılan elektriğin satışını yapar ve tüketiciye sunar. Serbest Tüketici hakkınızı kullanmadıysanız bölgenizin görevli tedarik şirketinden elektrik satın alıyorsunuz anlamına geliyor. Ancak Serbest Tüketici statündeyseniz, görevli tedarik şirketi ile ticari bir sözleşme yapabileceğiniz gibi rekabetçi özel tedarik şirketleri’nden de elektrik tedarik edebilirsiniz.

Görevli ve Özel Tedarikçiler her gün portföylerinde bulunan tüm tüketim tesisleri için Gün Öncesi Piyasası adı verilen hepimizin aşina olduğu PTF (Piyasa Takas Fiyatı)’ nın belirlendiği piyasaya saatlik alım teklifleri veriyor. Gün Öncesi Piyasası’ nın işletmecisi EPİAŞ(Enerji Piyasaları İşletme A.Ş.). EPİAŞ, bilindik ismiyle yukarda bahsetmiştik “Elektrik Borsası”.

Tüm tüketim tesisleri ve elektrik üreticileri de bu elektrik borsasına kayıtlı olduğundan bahsetmiştik. En basit anlatımla Tedarik Şirketleri her günün her saati için Elektrik Borsası’na alım teklifi verirken, Üretim Şirketleri ve elinde fazla enerji bulunan Tedarik Şirketleri saatlik satış teklifleri veriyorlar. EPİAŞ, arz ile talebin kesiştiği her saat için saatlik gösterge fiyatını belirliyor ve bu PTF (Piyasa Takas Fiyatı) olarak adlandırılıyor. Yani her saat için farklı bir PTF var.

Tedarikçiniz sizin elektrik tükettiğiniz herhangi bir saat için X liradan elektriği aldı diyelim. Bunu günün özelinde 24X lira olarak düşünelim. İşte bu 24X lirayı hemen ertesi gün ödemek zorunda. Yani siz elektriği tüketirken tedarikçiniz Takasbank’a (Elektrik Borsası'nın finansal sürecini yöneten banka) bu ödemeyi yapmak zorunda. Hatta içerde portföyünün alımı kadar teminat da tutuyor. Bu finansal yükü de tüketiciyle yaptığı ticari anlaşmalarla müşterisiyle paylaşmaya çalışıyor. 

Tedarikçiniz, sizin için elektrik alım teklifini tüketiminizden bir gün önce vermek zorundadır. Ancak elektrik tüketimini saatlik tahminlemek oldukça zordur ve tüketim ile tahmin arasında farklar olabilir. Bu fazla veya eksik enerji, Gün İçi Piyasa’da işlem yaparak dengelemeye çalışılır. Tabii ki, Gün İçi Piyasa, anlık spot dönüş yapar ve tedarikçi anlık ya yüksek fiyattan ya da düşük fiyattan elektrik satın alıyor olabilir, tedarikçinin bu riski -yani zararı ya da kazancı- müşterisine yansıtmamalıdır.

Aslında Gün İçi Piyasa'da da bir tahmin var ama Gün Öncesi Piyasa'da bu tahmin 24 saat önceyken, Gün İçi Piyasa'da birkaç saat önce. İdeal süreçte Gün İçi Piyasa'daki tahmin daha az sapacaktır. Ne demiştik? Elektrikte tahmin ile gerçek tüketim asla birebir tutmaz. 

Tedarikçiniz, bu 30 günlük süreç sonunda, önceden ödemiş olduğu elektriğin faturasını size keser ve anlaşma koşullarınıza göre tahsilatı gerçekleştirir.

Gerçek zamanlı olarak elektrik tüketirken, tedarikçinin tahmini ile gerçek tüketim arasındaki farklar ortaya çıkabilir. Bu noktada, TEİAŞ’ın (Türkiye Elektrik İletim AŞ) Dengeleme ve Güç Piyasası devreye girer ve tedarikçinizle bu sapma miktarı kadar cezalandırarak finansal uzlaşma sağlar.

Tedarikçiniz 30 günlük süren bu yolculuğun ardından sizlere zaten önceden ödemiş olduğu elektriğin faturasını kesiyor ve tahsilatını anlaşma koşullarınızda belirlenmiş vadede yapıyor.

Sistem uzaktan basit görünse de her 3 piyasada da farklı formüller ve maliyetler işliyor. Doğal olarak bu maliyetlerin bir kısmı tüketici faturalarına yansıyor. Açıkçası bunları manuel hesaplamak, takip etmek, mahsuplaştırmak tüketici tarafında ciddi bir bilgi birikimi ve takip gerektiriyor. Bu noktada tavsiyemiz; bu işi dijitalleşerek çözüp, dijital yol arkadaşınız ile süreci takip etmek. 

Bu sistem, uzaktan oldukça basit görünse de, her üç piyasada da farklı formüller ve maliyetler işler. Bu maliyetler, genellikle tüketici faturalarına yansır. Bu nedenle, bu karmaşık süreçleri daha iyi yönetmek ve takip etmek için dijital araçlara başvurmakta biz tüketicilere düşüyor.

Sonuç olarak, elektrik tedarik süreci karmaşıktır ve pek çok ayrıntı içerir. Ancak, bu bilgiye sahip olmak, enerji tüketiminizi daha iyi anlamanıza ve tasarruf etmenize yardımcı olabilir. Unutmayın, elektrik tüketimini tahmin etmek her zaman tam olarak mümkün olmayabilir, bu nedenle bu sürecin birçok değişkeni olduğunu unutmayın. Umarız bu yazı, elektrik tedarik sürecinizi daha iyi yönetmenize yardımcı olur.