Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, emekli maaşlarının düzeltilmesi için kademeli zam planı yaptıklarını açıkladı. Zamların asgari ücret düzetmesi ile birlikte temmuz ayında yapılmasının planlandığını söyleyen bakan, maaşı 7.500 TL’nin üzerindeki emekliler için uygulanacak zammın maaş skalasına göre kademeli olarak gerçekleştirileceğini söyledi.

Kamuoyunda emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesi olarak bilinen uygulama kapsamına yaklaşık 4,7 milyon kişinin girdiğini ifade eden bakan, gereksinimleri tam olarak karşılayan kişi sayısının 2,8 milyon, başvuru yapan kişi sayısının 1,8 milyon, işlemleri tamamlanan kişi sayısını ise 1 milyon olarak açıkladı.

Bakan, kamu işçilerinin toplu iş sözleşmesi görüşmelerine ilişkin ise yarın ya da cuma gününü işaret etti. Sendika heyetleriyle bir araya gelecekleri ilk toplantıda oranlarının açıklanacağı tarihin belirleneceğini söyleyen Bilgin, bu tarihin seçimden önce olacağını da ifade etti.

Sektörün dönem karı %69,6 artışla 107,2 milyar TL’ye ulaşmış durumda. Kârlılık kompozisyonunda yılın ilk üç ayı itibarıyla ticari işlemler kârı ve komisyon gelirlerinde sırasıyla %169 ve %121 oranlarında artış söz konusu. Faaliyet giderlerindeki artış oranı ise %150 seviyesinde.

🔭 Perspektif: Makroihtiyati tedbirler çerçevesinde devreye alınan uygulamaların ardından bankaların kredi-mevduat makasının bazı gruplarda sıfırın altına geldiği görülüyor. Bu durumun, bankaların kârlılıklarında yılın geri kalanında daralma yaşatması çok olası.

Mart sonu itibarıyla bankaların sermaye yeterliliği standart rasyosu %17,7 olarak gerçekleşti. Bu oran geçen yılın aynı ayında %20,4 idi. Aynı dönemde takipteki alacak oranı ise %1,8 oldu. Bu oran Mart 2022’de %2,9 seviyesindeydi

Veri setinde Bankaların aktif toplamının yıllık bazda %56,0 oranında artarak 15,8 trilyon TL’ye ulaştığı görülüyor. Mart sonu itibarıyla toplam kredi hacmi %54,8 büyümeyle 8,5 trilyon TL olurken mevduat tabanı %66,7 oranında genişleyerek 10 trilyon TL sınırına eriştiği görülüyor. Bu veriler, BDDK’nın haftalık bazda yayımladığı setlerde daha sık frekanslarla güncelleniyor.

Sektörden diğer haberler

Dubai Islamic Bank’ın Türkiye’de yeni bir dijital bankacılık grubuna %25 oranında ortak olma kararı verdiği haberleştirildi. Banka tarafından yapılan açıklama hangi bankanın hisselerinin satın alınacağı detayı yer almıyor.

Halkbank, Kamuyu Aydınlatma Platformu’na yaptığı açıklamada, bazı müşteriler tarafından banka aleyhine açılan tazminat davasının ikinci istinaf mahkemesi tarafından düşürüldüğünü duyurdu. Açıklamada, ABD Yüksek Mahkemesi’nin 19 Nisan 2023 tarihli kararı doğrultusunda ceza davası ile ilgili hukuki sürecin ise devam ettiğini açıkladı.

Kaplan'ın açıklamaları

2015-2021 yılları arasında Dallas Fed başkanı olarak görev yapan Robert Kaplan, ABD’de orta ölçekli bankaların merkezinde olduğu krizle ilgili olarak “daha yeni başlıyor” açıklamasında bulundu. Kaplan, durumun görünenden daha ciddi olabileceği ihtimalinden hareketle Fed’in faiz artırımlarını durdurması ancak şahin duruşunu koruması gerektiğini söyledi.

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, anlaşmanın şartlarının tüm taraflarca yerine getirilmesi taleplerini yineledi. An itibarıyla anlaşmanın akıbeti konusunda iyimser olmak için çok az gerekçe olduğunu ifade eden sözcü, bu konudaki temasların devam ettiğini söyledi.

Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan ise, konu ile ilgili olarak üst düzey katılımcıların da taraf olacağı bir toplantı organize edileceği açıklaması geldi. Toplantının tarihi ile ilgili açıklama gelmezken, istişare görüşmelerinin Cuma günü başlayacağı ifade edildi.

5 Mayıs tarihi, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar tarafından daha önce duyurulmuştu.

💾 Hatırlatma dozu: Moskova yönetimi mart ayında 120 gün uzatılması beklenen tahıl koridoru anlaşmasını yalnızca 60 gün süreyle uzatmış ve bu süre içinde anlaşmanın devamına ilişkin sorunların çözülmesini istemişti. Uzatılmaması halinde anlaşma, 18 Mayıs tarihinde sona erecek.

Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık bazda %2,4 oranında artarken yıllık bazda %43,7’ye geriledi. Manşet enflasyon önceki ay %50,5 olarak açıklanmıştı. Yurt içi üretici fiyat endeksinde (ÜFE) ise aylık artış %0,8 olarak gerçekleşti. Veriyle birlikte yıllık ÜFE %52,1 oldu.

Detaylarda neler var?

TÜFE’de aylık artış oranı beklentilerin (%2,7) hafif altında gelmekle birlikte, endeksteki yukarı yönlü hareket 52. ayına taşındı. Veriyle birlikte yıllık manşet enflasyon %50,5’ten %43,7’ye geriledi. Veri setinde, yıl başından bu yana hesaplanan birikimli enflasyon ise %15,2 oldu.

💾 Cep bilgisi: Manşet enflasyondaki gerileme, aylık TÜFE hesaplamalarına önceki yılın nisan ayında %7,3 olarak giren aylık artış oranının yerini %2,4’lük değere bırakması ile ilintili. Diğer bir ifadeyle nisan ayı hesaplamasında güçlü bir baz etkisinin devrede olduğu görülüyor. Yılın geri kalanında baz etkisi geçtiğimiz dört aydan çok daha zayıf seyredecek.

💉 Hatırlatma dozu: Yıllık enflasyon değerindeki düşüş, fiyatlarda gerileme anlamına gelmiyor. Fiyatların artış hızındaki azalmaya işaret eden trendin tüketici fiyatları üzerindeki birikimli yükü (daha yavaş bir ivmeyle de olsa) artmaya devam ediyor. 

Endeksin alt kalemlerinde, beş grubun yıllık manşet enflasyon değerinin altında bir değişim oranına sahip olduğu görülüyor. Yedi grupta ise manşet enflasyondan daha yüksek bir ölçüm yapılmış durumda. Harcama gruplarına göre, yıllık bazda en az fiyat artışı yaşanan %13,8 ile giyim ve ayakkabı olurken, listenin ilk iki sırasında %66,6 ve %66,4’lük enflasyon oranlarıyla sağlık ile lokanta ve oteller grupları yer alıyor. Endeks hesaplamalarına göre yıllık gıda enflasyonu %53,9 olarak gerçekleşmiş durumda.

Aylık bazda konut fiyatlarında %1,5 oranında gerilemenin ölçüldüğü endekste haberleşme kaleminde ölçülen aylık %5,9 oranındaki artış listenin başında yer alıyor. Veri setine göre aylık gıda enflasyonu %4,0 seviyesinde bulunuyor.

Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinde de genele yaygın yüksek enflasyonist baskının hafifleyerek de olsa devam ettiği görülüyor. 6 set halinde hazırlanarak yayımlanan gösterge seti içinde çekirdek enflasyon olarak bilinen ve en çok önem atfedilen C endeksinde yıllık artış oranı %45,5 seviyesinde tutunuyor.

💾 Cep bilgisi: C endeksi, enerji, gıda, alkolsüz içecekler, alkollü içecekler, tütün ve altın fiyatları hariç tutularak hesaplanıyor. Bu hesaplama ile dışsal faktörlere görece daha az duyarlı ürün gruplarındaki fiyat değişimlerinin ölçülmesi hedefleniyor.

Yurt içi üretici fiyat endeksi (ÜFE) tarafında ise yıllık değişim %62,5’ten %52,1’e geriledi. Veride aylık değişim oranı %0,8 olarak açıklandı (önceki %0,4). Geçtiğimiz yılın aynı ayında yıllık ÜFE %121,8; aylık ÜFE ise %7,7 olarak gerçekleşmişti. Yıllık ÜFE bu veriyle birlikte, 2021 yılının Ekim ayından bu yana en düşük değerini aldı.

Endeksin alt kalemlerinde dayanıksız tüketim mallarında yıllık ÜFE’nin %72,1 olduğu görülürken aynı oranın ara malı grubunda %41,1 seviyesinde bulunuyor. Yıllık enerji enflasyonu ise %49,9 seviyesinde bulunuyor.

Baz etkisinin yoğun bir şekilde etkisini göstermeye devam ettiği ölçümün ardından ÜFE-TÜFE makası %8,4’e gerileyerek yeniden tek haneyi gördü.

Yansımalar

Verinin açıklanmasını takiben Twitter hesabından açıklamalarda bulunan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, enflasyonun üst üste altı aydır gerilediğini vurgulayarak ÜFE-TÜFE arasındaki makasın tek haneli seviyelere geldiğini hatırlattı. Bu durumun enflasyon beklentilerini de olumlu etkilediğini ifade eden bakan, enflasyondaki düşüşün devam edeceğini ve bu yıl içinde çok daha düşük seviyelere gerilemesini beklediklerini söyledi.

Tüm dünya resesyon endişeleri ve istihdam kayıpları ile boğuşurken, bizler üretimden, istihdam ve büyümeden taviz vermeden enflasyonla mücadelemize kararlı bir şekilde devam ediyoruz. Enflasyon ile kararlı mücadelemizin bir sonucu olan bu hızlı gerilemenin, önümüzdeki aylarda da devam etmesini ve yıllık enflasyonun bu yıl içinde çok daha düşük seviyelere gerilemesini bekliyoruz.

Bloomberg HT’nin canlı yayınına katılan Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel, TÜİK tarafından %13,8 olarak açıklanan yıllık giyim enflasyonunun piyasa gerçeklerini yansıtmadığını söyledi. Perakende sektöründe maliyetleri doğrudan artıran kalemler olduğunu ifade eden başkan, taşımacılık ve kira giderlerine dikkat çekti.

İyi Parti Kalkınma Politikaları Koordinatörü Ekrem Cunedioğlu ise Twitter hesabından yaptığı açıklamada, giyim gruplarında görülen negatif enflasyonun gerçeği yansıtmadığını ifade ederken, veri setine göre insanların 2022’ye kıyasla daha ucuza alışveriş yapabildiğini söyledi.

Diğer ölçümler

Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) tarafından yapılan çalışmada, TÜFE’nin aylık bazda %4,9; yıllık bazda ise %105,2 oranında arttığı ifade edildi. ENAG’ın çalışmasında konut fiyatları aylık bazda gerileyen tek kalem olurken, giyim ve ayakkabı grubundaki aylık artış oranı %14,0 olarak ölçülmüş durumda.

Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu (Türk-İş) tarafından yayımlanan açlık-yoksulluk sınırı çalışmasında Ankara’da yıllık gıda enflasyonu %90,4 olarak açıklanmıştı. Çalışmaya göre, dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması bir yıl önce 5.324 TL; nisan ayında ise 10.136TL olarak hesaplanmış durumda.

İstanbul Ticaret Odası (İTO), Ücretliler Geçinme Endeksi çalışmasının nisan ayı sonuçlarına göre, İstanbul’da perakende fiyatlar aylık bazda %4,6; yıllık bazda ise %62,5 oranında artmıştı.

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (Disk-Ar) tarafından yayımlanan bültende ise dar gelirlilerin gıda enflasyonunun %70-80 bandında seyrettiği ifade ediliyor.

Ayrıca

Disk-Ar, geçtiğimiz günlerde Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK)’in TÜİK’e karşı kazandığı davanın ardından kararın uygulanmadığına dair bir basın açıklaması yayımladı. TÜİK’in yargı kararına uymadığının vurgulandığı metinde hukukun gereğinin yerine getirilmesi çağrısı yapılıyor.

💉 Hatırlatma dozu: DİSK, TÜİK’e karşı enflasyon veri setinde yer vermeyi sonlandırdığı madde fiyat listesi ile ilgili açtığı davayı kazanmıştı. Enflasyon ölçümünde kullanılan 400’ü aşkın maddenin ortalama fiyatlarını içeren veri yaklaşık 20 yıl yayımlanmasının ardından geçtiğimiz yılın mayıs ayında duyuru setinden çıkartılmıştı.

Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısından piyasa beklentisine paralel olarak 25 baz puan artırım kararı çıktı.

Karar metindeki mesajlar

Karar metninde, ekonomik aktivitenin yumuşak bir trendde canlılığı koruduğu ifade ediliyor. İstihdam piyasasındaki güçlü seyir de metnin ilk paragrafında teyit ediliyor. Burada verilen bir diğer mesaj ise enflasyonun yüksek seyrine devam ettiği.

Bankacılık sisteminin güçlü ve sağlam olduğu vurgusunun yinelendiği metinde, sıkılaşan kredi koşullarının ekonomik aktivite ve istihdam piyasası üzerinde baskı yaratabileceği de ifade ediliyor. Bu mesaj, basın toplantısında Powell tarafından da güçlü bir şekilde verildi.

Metindeki en önemli mesaj ise faiz artırımı sürecinin devam edeceği ifadesinin çıkması ancak durmaya dair bir mesajın eklenmemesi olarak özetlenebilir. Metinde, kurumun süreci ve verileri yakından izlemeye devam edeceğini teyit ediyor.

Powell’ın mesajları

Kararın duyurulmasının ardından basın mensuplarının karşısına çıkan Başkan Jerome Powell, komitenin devam eden süreçte alacağı kararları verilere dayanarak şekillendireceğini teyit etti. Powell, para politikasında sıkılaşma sürecinin sona erdiğini resmi olarak ilan etmese de sürecin sonuna başından yakın olduklarını söyledi.

Mevcut enflasyon görünümünün faiz indirimi sürecini desteklemediğini ifade eden başkan, ekonomide resesyon beklentisi içinde olmadıkları yönündeki görüşünü yineledi. Konu ile ilgili olarak “resesyon yaşanmasını beklemiyoruz ancak yaşansa bile gerçekleşme yumuşak olacaktır” diyen Powell, bankacılık sektöründe yaşananların kredileri sıkılaştırmaya devam edeceğini söyledi.

Bankacılık sektörü ile ilgili olarak denetim mekanizmasını güçlendirmeleri gerektiğini ifade eden Powell, bu alanda hatalar yaptıklarını ve bu hataları tamamıyla kabul ettiğini söyledi. Powell, First Republic Bank’ın satışının sektör üzerinde biriken gerilimi azaltacağını belirtti. Yaşanacak kredi sıkılaşmasının olası etkilerini bugünden ölçemediklerini de ifade eden Powell, bu gelişmelerinde politika faizinin daha da fazla artmasını engelleyebileceğini söyledi.

Powell konuşmasında, istihdam piyasasındaki direncin devam ettiğini de söyledi. Ülkede işsizlik oranının faiz artırımı serisine başlamadan önceki seviyelerden daha düşük olduğunu söyleyen başkan, piyasayı yakından izlemeye devam ettiklerini yineledi.

Janet Yellen tarafından gündeme getirilen borçlanma sınırı ve temerrüt ihtimali sorusuna ABD’nin borçlarını ödeyemeyeceği bir senaryo olmadığı yanıtını veren başkan, bu teknik süreçte gereğinin yapılacağından emin olduğunu söyledi.

Beklentiler

Powell’ın faiz artırımı sürecinde kapıyı aralık bırakması, temel olarak olası sürprizlere karşı kuruma hareket alanı yaratma isteği ile ilintili. Halen %2 hedefinden uzak olan enflasyon ile canlı seyreden istihdam piyasası veriler bu mesajın altında yatan rasyonel olarak kabul edilebilir.

Öte yandan, Powell’ın verdiği “gerekirse ilave adımlar da atmaya hazırız” mesajı büyüme, enflasyon, ücretler ve kredi piyasası verileri başta olmak üzere sıkı takibin sürdürülmesi gerekliliğini teyit ediyor. Verilerde yaşanabilecek enflasyonist sürprizler ve bu sürprizlerin kalıcılığı, oluşan güvercin havayı dağıtma potansiyeli taşıyor.

Kararın ve Powell’ın basın toplantısının ardından 14 Haziran tarihli toplantıda politika faizinin sabit tutulma ihtimali %80’in üzerinde fiyatlanıyor. 

Buna karşın, metinde de kendine yer bulan resesyon ihtimali ve yıl sonu için fiyatlanan faiz indirimi ihtimalinin ortadan kalkması hisse senedi piyasalarında kısa vadeli bir baskı yaratmış durumda.