🧸 Özel Sayı: 72. Berlin Film Festivali

İzlediğim birçok müzik belgeselinde, aldığım klasik müzik tarihi dersinde hatta televizyonda izlediğim SMS'le oy atmalı müzik yarışmalarında... Bugüne kadar müziğin yalnızca müzik olmadığını, çok farklı katmanları olduğunu, toplumsal ipuçları verdiğini kavradığım birçok an ve durum oldu. Açıkçası son dönemde bunu çok iyi başardığı söylenen bir belgesel, Summer of Soul (...Or, When the Revolution Could Not Be Televised) bende çalışmadı. Fakat 72. Berlin Film Festivali'nin Panorama bölümünde gösterilen, Cem Kaya imzalı Aşk, Mark ve Ölüm'ü izlediğimde, müziğin asla sadece müzik olmadığını çok güçlü bir şekilde, bir kez daha gördüm.

Yüksel Özkasap | Aşk, Mark ve Ölüm (2022, Cem Kaya)

Belgesel, 60 yıl önce Türkiye'den Almanya'ya göç edenlerin oraya taşıdığı ve orada geliştirdiği müziği üç bölümde ele alıyor: Aşk, Mark ve Ölüm bölümlerinde... Anlatısı boyunca, artık birçok belgeselde gözlerimi devirmeme yol açacak denli yaratıcılıktan uzak şekilde kullanılan talking-heads ziyaretlerini sık sık kullanıyor olsa da, Kaya'nın mikrofonu uzattığı, kamerasını çevirdiği bu insanlar özneyi ya da konuyu öven sıkıcı ve klişe laflar etmek için orada değiller. Tam tersi, öznenin ve konunun ta kendisiler - 30, 40, 50, 60 yıl önce olanları anlatırken, geçmişi yâd ederken, hikâyenin bugünkü uzantısını görmemizi sağlıyorlar. Seçtikleri sözcükler, giydikleri kıyafetler, göstermeyi ya da övünmeyi seçtikleri detaylar, özlediklerini söyledikleri, karakterlerinin herhangi bir parçası ya da, geçmişi, bugünü ve ikisi arasında geçen süreyi daha iyi kavramamızı sağlıyor.

Hatay Engin | Aşk, Mark ve Ölüm (2022, Cem Kaya)

Aşk, Mark ve Ölüm'de vatan özlemi, para sevgisi ve ezilmişlik öfkesi üzerinden ama daima müzik üzerinden, Alman toplumu içerisinde son 60 yılda oluşan bir alt kümenin analizi yapılıyor. Konuya özel bir ilgim olmamasına rağmen, bugüne kadar karşıma çıkan hiçbir yazılı ya da görsel malzeme bana Almanya'daki Türkler hakkında bu kadar bilgiyi, bu kadar akıcı ve ilgi çekici şekilde vermedi. Adını bilmediğim sanatçıların dev kişilikleriyle tanıştım, adını bildiğim sanatçıların geçmişi hakkında bilmediklerimi öğrendim ve tüm bunların fonunda on yıllarca Türkiye'den dışarıda yaşananları, yaratılanları ve üretilenleri gördüm. Ve tabii, gerçekten çok güldüm.

Çok katmanlı, bir yandan doyasıya eğlendirip güzel müzikler dinletirken, bir yandan içinize büyük bir hüzün yumağı yerleştiren bir belgesel Aşk, Mark ve Ölüm. Dilerim en kısa zamanda Türkiye'de de izleme fırsatımız olur.

★★★★

Türlü terslikler nedeniyle yarısından fazlasını kaçırmış olsam da, Berlinale'deydim. Bardağın yarısı doluydu; festivalin ve filmlerin yarısını kaçırmıştım ama festivalin ve filmlerin yarısını kaçırmamıştım. İzlemek istediklerimin yarısını izleyememiş olsam da, geçtiğimiz yılki çevrim içi festivalin aksine evimin kanepesinden değil, Berlin sinemalarının koltuklarından izleyebilmekten de mutluydum filmleri. 

Titania Palast

Üstelik hem halka daha fazla koltuk ayrılan günlerde Berlin'e ulaşabilmiş olmam hem de bu sene pandemi nedeniyle alınan önlemler nedeniyle düşürülen salon kapasiteleri, iki yıl öncekinden alıştığım salonların ve bölgelerin dışına da sürükledi beni  - hatta alt başlığa bakmayın, iki yıl önce her gün uğradığım festival merkezi Berlinale Palast'ta tek bir film izleyemedim. Çok sevdiğim şehir Berlin'in farklı köşelerindeki sinema salonlarına ilk kez adım attım. Geç kalıp yalnızca festivalin dört buçuk gününde film izleyebilme fırsatı bulsam da, bu dört buçuk günü 12 film ve bir kısa film seçkisiyle kapattım.

Ana yarışmadan, filmlerin birçoğunu İstanbul Film Festivali'nde izleyebileceğimi düşünerek yalnızca dört film seçsem de, şans eseri Altın Ayı'yı kazanan (Alcarràs) ve hem En İyi Başrol Performansı hem de En İyi Senaryo ödüllerini alan filmi (Rabiye Kurnaz vs. George W. Bush) izleyebildim. Ulrich Seidl ve Claire Denis'nin filmlerini merak ediyordum, kaçırdım.

Berdreymi / Beautiful Beings, (2022, Guðmundur Arnar Guðmundsson)

Panorama en çok film izlediğim bölüm oldu, aralarında hayal kırıklıkları olsa da, ilk filmlerini çok sevdiğim iki yönetmenin Guðmundur Arnar Guðmundsson (Beautiful Beings) ve Ali Asgari'nin (Until Tomorrow) yeni filmlerini de çok beğendim. İki yeni yönetmenin, Cem Kaya (Aşk, Mark ve Ölüm) ve Idan Haguel'in (Concerned Citizen) isimlerini bir kenara not ettim. 

Carla Simón | © Erik Weiss / Berlinale 2022

Altın Ayı'yı kazanan Alcarràs, Estiu 1993 / Summer 1993 ile tanıyıp sevdiğim Carla Simón'un yeni filmi. Gerçekten bir aile olan amatör oyuncularla çekilen film, nesiller boyu evlerinin yanı başındaki bahçelerde şeftali yetiştiren Solé ailesinin karşılaştığı zorlukları ve bu zorlukların aile içi dinamiklerine nasıl yansıdığını konu alıyor. Yıllarca evleri bildikleri ve emek verdikleri toprakların asıl sahibi olmadıkları için kapitalist düzene yenik düşmek zorunda olan ailenin nesiller arasındaki çatışmaları fakat bir yandan da her şeye karşın bir arada kalmak için dayanışmaları izlemeye değer. Film, her ailedeki gibi hüzünlü, komik, gerilimli ve sevgi dolu anları aynı potada eritiyor.

Rabiye Kurnaz gegen George W. Bush (2022, Andreas Dresen)

En İyi Başrol Performansı ödülünü kazanan Meltem Kaptan'ın performansı gerçekten akılda kalıcı ve ikonik. Almanya'daki Türk göçmenleri karikatürize ettiği eleştirilerine katılsam da, 'o kadının' gerçek olduğuna inanmamak da güç aslında. Rabiye Kurnaz gegen George W. Bush, 11 Eylül saldırıları sonrası oğlu Guantanamo'ya yollanan Bremenli bir kadının, sakin yaşamını bir kenara bırakarak oğlu için verdiği hukuk mücadelesini anlatıyor.

Yazının başında da söylediğim gibi, muhtemelen Berlin'de izlediklerimin ve Berlin'de kaçırdıklarımın birçoğu, nisan ayında İstanbul Film Festivali programında karşımıza çıkacak. O zaman, kaldığımız yerden devam ederiz.