özel bülten: çocuk merkezli afet yönetimi 2

Türkiye, doğal ve yapay kaynaklı afetler yaşama ihtimali yüksek olan ülkelerden biri. Afet öncesi, afet sırası ve afet sonrası süreçlerinde yapılması gerekenleri içeren afet yönetimi, zararın en aza indirilmesine yardımcı oluyor. Türkiye’de uygulanan afet yönetim planları, yetişkinlerin ihtiyaçlarına maalesef yeterli seviyede cevap veremediği gibi çocukların ihtiyaçlarına da cevap veremiyor. Afetler bağlamında en kırılgan ve en çok etkilenen gruplar arasında ise çocuklar önde geliyor. 

Profesyonel bir çocuk merkezli afet yönetiminin olmamasının çocuklar ve çocuk koruma hizmetlerinin üzerinde pek çok olumsuz etkisi ve sonucu var. Çocuk Koruma Merkezlerini Destekleme Derneği’nin ortaya koyduğu Salgın ve Doğal Afetler Sırasında Çocukların Korunması Projesi'nde de belirtildiği gibi,

Çocuklar, 

• Hayatlarını kaybediyorlar. Kalıcı beden ve ruh sağlığı sorunları yaşıyorlar.
• Fiziksel, cinsel, duygusal veya dijital istismara maruz kalıyorlar.
• Kaza, kaybolma, kaçırılma gibi güvenlik risklerine maruz kalıyorlar.
• Çalıştırılıyor veya evlendiriliyorlar.
• Yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı gelişim sorunları yaşıyorlar.
• Yeterli akademik ve psikososyal destek alamıyor, eğitimden kopuyor veya koparılıyorlar.
• Yoksullukları artıyor.

Çocuk koruma hizmetlerinde,

• Çocuklara sunulan teşhis ve tedavi süreci aksıyor.
• Korunma ihtiyacı olan çocuklara sunulan bakım ve destek hizmetleri aksıyor.
• Sağlık ve eğitim çalışanlarının risk altındaki çocukları fark etme, yönlendirme ve müdahele olanağı zayıflıyor.
• Okullar kapanıyor, uzaktan eğitime geçiliyor.
• Eğitim hizmetlerinin kalitesi düşüyor.
• Çocukların eğitime erişimleri azalıyor.
• Ebeveyn stresi artıyor, bakım ve gözetim kapasitesi azalıyor
• Evde çocuklara destekleyici ve güvenli ortam sunulamıyor.

Yukarıdaki maddeler ve sayfalara sığdıramayacağımız tüm sebeplerden dolayı çocuklar için afet yönetim planı ayrıca konuşulmalı ve ele alınmalı. 

Çocuk merkezli afet yönetiminin birçok boyutu var. Öyle ki, sağlık, eğitim, güvenlik, ekonomi, adalet politikalarının hepsi bu süreçte birbiriyle kesişiyor, bir zincir gibi birbirine bağlanıyor. Bir zincirin süreçte eksikliği veya yetersizliği diğerlerini de etkiliyor. Dolayısıyla, çocuk koruma rolü olan bütün aktörleri güçlendirmek, işbirlikleri geliştirmek ve çocuğun hizmet aldığı bütün kurumların güvenli hale gelmesini sağlamak gerekiyor. 

Avukat Seda Akço belirtiyor: “Öncelikle, acil servise gelen çocukların kabulü, sağlık koşullarının ivediliği sebebiyle, kanuni temsilci aranmaksızın yapılabilir, ancak taburcu edilmeleri yasal olarak mümkün değil. Kanuni temsilcisi yanında olmadan çocukların taburcu edilmesi, geçmişte oldukça büyük riskler doğurdu. Hastaneler kanuni temsilcisi olmayan çocukları sosyal hizmetlere teslim etmeli, mutlaka kanuni temsilci aranmalı. Dolayısıyla, hekimlere de hastane yönetimlerine de sağlık hizmeti uzmanlarına da bu süreçte yaşamsal bir rol düşüyor.”

Detaylı öneriler için 2017 yılında yayımlanan “Çocuk Merkezli Afet Yönetimi” makalesini ve 2021 yılında yayımlanan “Salgın ve Doğal Afetler Sırasında Çocukların Korunması” raporunu okuyabilirsiniz

Öğretmen Ağı Değişim Elçileri ve Ayraç bülteni yazarları Sinem Amaş ve Ceren Çalıcı’nın hazırladığı dijital deprem çantasında saha çalışmaları için materyallere, sınıfta kullanabileceğiniz sınıf materyallerine, oyun ve aktivitelere,  öğretmen ve bakım verenler için rehberlere ulaşabilirsiniz.

UNICEF Türkiye Ofisinin Acil Durumlarda Çocuk Koruma Sistemini güçlendirmek, sivil ve kamu kurumları arasındaki işbirliğini geliştirmek amacıyla Türkiye’de yürüttüğü çalışmalar kapsamında hazırladığı "Acil Durumlarda Çocuk Koruma Eğitimi Katılımcı El Kitabı"na buradan ulaşabilirsiniz. 

Psikolojik ilk yardımın temellerine değinen ve kısaca öneriler sunan “Okul Temelli Psikolojik İlk Yardım” afişine buradan ulaşabilirsiniz.

Hepimiz yaşanılanlar hakkında bilgi edinmek ve sesimizi duyurmak istiyoruz. Çocuklarla ilgili haber ve paylaşımlar da bu süreçte karşımıza çıkıyor. Çocukların bu haber ve paylaşımları gördüğünü, görebileceğini unutmamak gerekiyor. Bu süreçte çocukların güven duygusu zedelenebiliyor, kaygı ve korkularını tetiklenebiliyor. IChild - Uluslararası Çocuk Hakları Elçileri Derneği ve Teyit.org afet esnasında çocuklara yönelik paylaşım ve habercilik için öneriler sunuyor. Önerileri okuyucularımız için bir araya getirdik. 

• Çocuklar hakkındaki haberlerin onların hayatında dijital ayak izi bırakacağını bilin.
• Çocuğun haklarına kapsamında gerekli olmadığı sürece çocuklarla ilgili haber veya paylaşım yaparken isimlerini, yüzlerini ve görüntülerini paylaşmayın.
• Kullandığınız dilin ve içeriklerin bariz kamu yararı olduğundan emin olun.
• Paylaşım yapmadan önce haber ve içeriklerin doğruluğunu teyit edin.
• Çocukları desteklemek için onları göstermeye gerek olmadığını unutmayın.

İhtiyaç Haritası ve Afet Platformu, destek vermek isteyen herkes için güncel ve doğru ihtiyaç listeleri, buluşturuculuğu ve veri takibi kapsamında önemli bir platform oluşturuyorlar.