📐 Rasyonel zemine dönüş

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 3 Haziran Cumartesi günü cumhurbaşkanı olarak yemin etmesinin ardından yeni kabinesini açıkladı. Açıklanan yeni kabinede Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ve Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy dışında eski kabineden bir isim yer almadı. Kalkınma eski Bakanı Cevdet Yılmaz’ın Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak atanmasıysa önümüzdeki dönemde “ekonomiye daha çok odaklanılacağı” şeklinde yorumlandı.

Yeni kabinede en çok dikkat çeken isim ise Hazine ve Maliye Bakanı olarak atanan Ekonomiden Sorumlu eski Devlet Bakanı Mehmet Şimşek oldu. Seçimlerin ardından Erdoğan ile görüşen Şimşek’in ismi uzun süredir yeni kabinede görev alacağı iddiaları ile anılıyordu.

Yeni Bakan Şimşek, bakanlıkta düzenlenen devir teslim töreninde gerçekleştirdiği ilk konuşmasında, “Türkiye'nin rasyonel bir zemine dönme dışında bir seçeneği kalmamıştır. Kurala dayalı, öngörülebilir bir Türkiye ekonomisi, özlenen refaha ulaşmamızda anahtar olacaktır." ifadelerini kullanarak ortodoks politikalara dönüş mesajı verdi. Şimşek ayrıca, "Vakit kaybetmeden orta vadeli finansal çalışmalarımıza başlayacağız. Orta vadede enflasyonun yeniden tek haneye düşürülmesi, her alanda öngörülebilirliğin artırılması, cari açığı azaltacak yapısal reformlar hayatidir.” dedi.

Mehmet Şimşek kimdir?

Hazine ve Maliye Bakanı olarak atanan Mehmet Şimşek maliye konusunda tecrübeli bir isim olmasının yanı sıra “piyasa dostu” biri olarak biliniyor. 1988 yılında Ankara Üniversitesi İktisat bölümünden mezun olan Şimşek, 1993 yılında University of Exeter’de finans alanında yüksek lisansını tamamladı. 

1994 yılında ABD Büyükelçiliği’nde kıdemli ekonomist olarak çalışmaya başlayan Şimşek, kariyerine UBS, Deutsche Bank ve Merill Lynch gibi uluslararası yatırım kuruluşlarında devam etti. 2005 yılında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanlığı görevine getirilmek istenen Şimşek, dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in itirazı üzerine görevi alamadı.

Şimşek 2007 yılında siyasete atılarak Gaziantep’te AK Parti sıralarından milletvekili seçildi ve aynı yıl kurulan yeni kabinede Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanlığı görevine getirildi. Şimşek 2011’de kurulan kabinede Maliye Bakanlığı görevini alırken, 2015’te ise Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı olarak atandı. 

Bakanlık görevlerinin yanı sıra Ekonomi Koordinasyon Kurulu, Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu, Yüksek Planlama Kurulu, Özelleştirme Yüksek Kurulu, Savunma Sanayi Yüksek Koordinasyon Kurulu ile Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu üyeliği görevlerini de yürüten Şimşek, 2007-2009 yılları arasında Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası Türkiye Guvernörlüğü görevlerinde de bulundu.

Şimşek 2013 yılında Emerging Markets dergisi tarafından "Yükselen Avrupa'da Yılın Maliye Bakanı" seçilirken, aynı yıl Foreign Policy dergisi tarafından dünyanın en etkili 500 kişisinden biri olarak gösterilmişti.

ABD Çalışma Bakanlığı, Mayıs ayına ilişkin tarım dışı istihdam verilerini yayımladı. Yayımlanan veri setine göre ülkede tarım dışı istihdam Mayıs ayında 190 binlik beklentilere karşın 339 bin kişilik artış gösterdi. Mayıs ayı verisiyle birlikte Nisan ayı tarım dışı istihdam verisi 253 binden 294 bine,  Mart ayı verisi ise 165 binden 217 bine revize edildi.

İstihdam verisinin beklenenin üzerinde gerçekleşmesi Fed'in  haziran ayı FOMC toplantısında faiz artışı yapması ihtimalini kuvvetlendirebilecek bir veri olarak görülürken, işsizlik oranının 0,2 puan artışla %3,7'ye yükselmesi ve saatlik kazanç artışlarının beklentilere paralel olarak %0,3 seviyesinde gerçekleşmesi faiz beklentilerini dengeleyen unsurlar oldu. 

 💾 Cep bilgisi: CME Fedwatch verilerine göre Fed'in haziran ayı toplantısında fonlama faizini %5,00-5,25 seviyesinde sabit bırakması ihtimali %70'in üzerinde fiyatlanıyor.

Uluslararası gündemde uzun süredir üst sıralarda yer alan ve hemen her yıl “ülke temerrüde mi düşecek” sorularının sorulmasına yol açan borç limiti sorunu her yıl olduğu gibi bu yıl da iki haftalık bir haber akışının ardından çözüldü.

Başkan Joe Biden’ın da devreye girerek yürüttüğü müzakerelerin ardından temsilciler meclisinde onaylanan tasarı, Senato’da 36’ya karşı 63 oyla onayladı. Buna göre, halihazırda 31,4 trilyon USD olan borçlanma tavanı 2025 başına kadar askıya alınmış durumda ve hükumetin bu süre zarfında bir nakit sıkıntısı yaşamasının engellenmesi hedefleniyor. Tasarıda ayrıca çeşitli harcama kalemlerinin yeniden yapılandırılmasıyla yıllık 1,5 trilyon USD tutarında bir tasarruf sağlanabileceği de ifade ediliyor.

Garanti Bankası, Kamuyu Aydınlatma Platformu’na yaptığı açıklamada sendikasyon kredisinin yenilendiğini duyurdu. 199,0 milyon USD ve 218,5 milyon EUR tutarlı iki dilimden oluşan kredinin maliyeti USD dilim için SOFR + %4,25; EUR dilim içinse Euribor + %4,0 olarak gerçekleşti. Söz konusu krediye 13 ülkeden 26 finansal kurum katıldı. Kredinin maliyeti, önceki haftalarda yenilenen sendikasyon kredileri ile paralel ve olumsuz bir sapma söz konusu değil.

Ticaret Bakanlığı, mayıs ayına ilişkin öncü dış ticaret verilerini açıkladı.

Manşet veri

Buna göre mayıs ayında ihracat aylık bazda %14,4 oranında artarak 21,7 milyar USD; ithalat ise %16,0 artışla 34,3 milyar USD oldu. Böylelikle aylık dış ticaret açığı yıllık bazda %18,8 oranında artarak 12,7 milyar USD’ye ulaştı. Aylık bazda ihracatın ithalatı karşılama oranı %63,1 olarak gerçekleşti. Bu değer önceki yılın aynı ayında %64,0 olmuştu.

Dengeye enerji hariç bakıldığında da açığın devam ettiği görülüyor. Mayıs ayında enerji hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı 7,1 puan azalarak %70,1 oldu. Enerji ve altın hariç karşılama oranı da 4,6 puan düşüşle %77,4 oldu. Diğer bir ifadeyle, çekirdek dengede de verilen açığın genişlediği görülüyor. Bu noktada, aylık enerji ithalatında da %23’ün üzerinde azalma olduğunu ifade etmekte fayda var.

Veriyle birlikte yılın ilk beş ayında verilen dış ticaret açığı da önceki yılın aynı dönemine kıyasla %29,5 oranında artarak 56,1 milyar USD’ye ulaştı. Beş aylık dış ticaret açığı 2022 yılında 43; 2021 yılında ise 28 milyar USD seviyesindeydi.

Bu dönemde toplam ihracatımız %0,2 artışla 102,5 milyar USD olurken toplam ithalatımız %8,9 artışla 145,7 milyar USD’den 159,6 milyar USD’ye ulaştı. Yılın bu döneminde ihracatın ithalatı karşılama oranı ise %64,6’ya geriledi. Bu oran önceki yılın aynı döneminde %70,3 olarak gerçekleşmişti. Bu dönem için oluşan çekirdek dış ticaret açığımız ise 18,4 milyar USD seviyesinde.

💾 Cep bilgisi: Aylık enerji ithalatı 4,0 milyar USD olurken, beş aylık toplam enerji faturası 25,9 milyar USD’ye yükseldi. Aylık altın ithalatı ise 2,3 milyar USD. Beş aylık toplam altın ithalatı da 11,8 milyar USD.

Mayıs ayı öncü verisi eşliğinde hesaplanan 12 aylık dış ticaret açığı ise 122,3 milyar USD olarak gerçekleşti. 12 aylık toplam ihracatımız bir önceki yılın 12 aylık toplamına kıyasla %4,9 artarak 254,4 milyar USD olurken ithalattaki artış %20,0 oldu ve hacim 376,7 milyar USD’ye erişti. Bu dönemde ihracatın ithalatı karşılama oranı da önceki yıla kıyasla yaklaşık 10 yüzde puan düşerek %67,5 oldu.

Diğer detaylar

İhracat ve ithalatta partner ülkelerin dağılımında önemli bir değişim söz konusu değil. Almanya, mayıs ayında da en çok ihracat yapılan ülke olurken, ikinci sırada ABD, üçüncü sırada ise İngiltere yer alıyor. İhracat konsantrasyonunda, en çok ihracat yapılan 10 ülkenin toplam içinden aldığı pay %47,5 seviyesinde.

Rusya da mayıs ayı itibarıyla en çok ithalat yaptığımız ülke olma konumunu koruyor. Rusya’yı Çin ve Almanya takip ediyor. İthalat konsantrasyonunda, en çok ithalat yapılan 10 ülkenin toplam içinden aldığı pay %60,0 seviyesinde.

Bunun yanında, yapılan ihracatın %51’inin ithalatın ise %74’ünün hammadde (ara malları) olduğu görülüyor. İhracatta tüketim mallarının payı %35 olurken ithalattaki payı %12 olarak gerçekleşmiş durumda.

Yansıma

Verinin duyurulmasının ardından Twitter hesabından açıklamalarda bulunan Ticaret Bakanı Mehmet Muş, ihracat verisine vurgu yaptı. Bakan açıklamasında söz konusu hacmin tüm zamanların en yüksek değeri olduğunu vurguladı.

2023 yılı Mayıs ayında ihracatımız %14,4 artışla 21,7 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu, tüm zamanların en yüksek Mayıs ayı ihracat değeridir. İhracatımız büyümenin itici gücü olmaya devam edecektir.

Sonuç olarak

Veri, dış ticaret dengesinde bozulmanın devam ettiğini gösteriyor. Altın ve enerji hariç dengede verilen açığın da genişlemesiyle teyit edilen bu durum cari işlemler dengesi üzerindeki baskının da artmasına yol açıyor. Söz konusu bozulma görünümü bir süredir benzer trendde devam ediyor ve çekirdek dengede yaklaşık bir yıldır pozitif değer görülebilmiş değil.

Mevcut görünüm, cari fazla hedefi ile kurgulanan ekonomik modelde beklenen bir çıktı olmadığı ise açık. Dengenin sağlanabilmesi adına atılabilecek adımlar tartışmaya açık olmakla birlikte, risk primlerine kadar etki eden bu veride hızla iyileşme sağlanması gerekiyor.

Erol Gürcan, Başekonomist

Yurt içi piyasalar

Pazartesi günü açıklanacak olan Mayıs ayı Enflasyon rakamları haftalık yurtiçi ekonomi takviminin en önemli verisi konumunda. TÜFE’nin aylık bazda %0,23 oranında artmasını; ancak yıllık rakamın baz etkileri kaynalı olarak %43,68’den %39,85’e gerileyeceğini tahmin ediyoruz. Aylık artış rakamının zayıf gerçekleşmesi beklentimizin, temel olarak TÜİK tarafından Mayıs ayında doğalgaz için, hükümetin uyguladığı teşvik nedeniyle, sıfır fiyat yönteminin uygulanacağının duyurulmasının belirleyici olduğunu not edelim. 

Cuma günü açıklanacak olan Nisan ayı Sanayi Üretimi endeksi haftanın diğer önemli verisi konumunda. Sanayi Üretiminin mevsimsel etkilerden arındırılmış rakamlarla aylık bazda %0,6 ve yıllık bazda %0,5 oranlarında artış kaydettiğini tahmin ediyoruz (arındırılmamış yıllık -%1,1).

Salı günü Mayıs ayı Reel Efektif Döviz Kuru; Çarşamba günü Mayıs ayı Hazine Nakit Dengesi; Perşembe günü Haftalık Para, Banka, Menkul Kıymet, Rezerv İstatistikleri haftalık ekonomi takviminde öne çıkan diğer veriler olarak sıralanabilir. Son olarak, haftasonu yeni Kabinenin açıklanmasının beklendiğini de belirtelim. Özellikle yeni ekonomi yönetiminin hangi isimlerden oluşacağı ve bu kapsamda verilecek mesajlar yurtiçi piyasaların seyri üzerinde belirleyici olma potansiyeline sahip.

Yurt dışı piyasalar

Küresel ekonomi takvimi nispeten sakin görünmekte. Pazartesi günü birçok ülkede açıklanacak olan Bileşik PMI ve ABD Dayanıklı Mal Siparişleri; Çarşamba günü Çin Dış Ticaret İstatistikleri; Perşembe günü Euro Bölgesi Büyüme ve Cuma günü Çin Enflasyon rakamları hafta boyunca öne çıkması beklenen veriler olarak sıralanabilir. 

Euro Bölgesi’nde 1Ç23 döneminde büyümenin çeyreklik bazda değişim göstermemesi ancak yıllık bazda %1,3 artması beklenmekte. Çin’de TÜFE’nin yıllık bazda %0,1’den %0,2’ye yükselmesi ancak ÜFE’nin -%3,6’dan -%4,2’ye gerileyeceği tahmin edilmekte.

Ayrıca, 4 Haziran Pazar günü gerçekleştirilecek olan OPEC+ toplantısından gelecek mesajların da küresel piyasaların takibinde olacağını not edelim. Hatırlatmak gerekirse, Nisan ayındaki toplantıda sürpriz bir şekilde günlük 1,16 milyon varil düzeyinde ilâve arz kesintisine gidileceği açıklanmış, ardından Brent petrol fiyatları Nisan ayında 85 dolar civarlarına yükselmişti. Cuma günü itibariyle Brent petrol fiyatı (76 dolar civarında), Nisan ayındaki kesinti kararı öncesindeki seviyelerin altında (77,5 dolar civarında) işlem görmekte.