“Aposto ‘Haberler için Spotfiy gibi bir servis’ (Spotify for news) yaratma iddiasıyla ortaya çıktı. Aposto’nun İtalyanca’da ‘ bir arada/yerli yerinde’ anlamına gelen isminin çıkış noktasında da bu iddia var.”

Aposto’nun kurucu ortağı Orhun Canca, internetten teknoloji tarihini incelerken Wired’ın 1 Şubat 2003’te yayımladığı “The Year Music Industry Dies” isimli makalesine denk geliyor. İlk kıvılcım, işte o anda çakıyor. Makalede bahsedilen müzik endüstrisi; henüz iTunes, Spotfiy gibi servislerle tanışmamış, dijitalleşmeye ayak uydurmakta zorluk çeken, korsan indirmelerle boğuşan, CD satışlarının son altı ayda %11 düştüğü, tabiri caizse son demlerini yaşayan bir sektör. Yazar Charles C. Mann, çözüm için “yeni ekonomik gerçekliği” yansıtan birtakım öneriler sunuyor; ancak uyarmayı da ihmal etmiyor: “Bunlardan herhangi birini yapmak imkansıza yakın. Bunların hepsini yapmak ise iş dünyası tarihindeki en şaşırtıcı geri dönüşlerden biri olacaktır.” Makalede çizilen olumsuz tablonun aksine müzik endüstrisi, aradan geçen 13 yılda Spotify’ın baş rolü kaptığı bir hikâyeyle “imkansızı” gerçekleştirmeyi başardı. 

Canca, “Neden medya sektörü için de aynısı olmasın? Dönüşecek bir endüstri varsa her türlü dönüşecek, sadece doğru zamanı yakalamak gerekiyor.” diye düşünüyor.

• Nedir? “Bilginin nereden ve nasıl önümüze düştüğü belli olmayan bir dünyada; tatmin edici, güvenilir ve insanlara internet kullanımları içerisinde adeta bir vaha hissiyatı verecek dijital bir medya servisi.”

Aposto’nun ilk e-posta bültenleri, adeta bir Spotify çalma listesi gibi kurgulanıyor. Son 24 saatte dünyada ve Türkiye’de olup bitenler, farklı kaynaklardan (farklı sanatçılar) derlenerek madde madde yazılıyor. Bu maddelerin her biri, adeta bir şarkı. Günün sonunda 30-35 maddelik (şarkılık) bir bülten (playlist) hazırlanıyor. Aposto, e-posta bültenleri üzerinden içerikler derleyerek başladığı yolculuğuna uzun süredir kapsamlı bir dijital medya servisi olarak devam ediyor. Bu yolculukta bugüne kadarki en büyük adımıysa haziran ayında, içeriklerini tek bir çatı altında bir araya getiren uygulamasıyla attı. 

Orhun ile röportajımızın tamamına linkten ulaşabilirsiniz.

Emine Erdem

Ne yazık ki Türkiye’de kadınların hayatı hep bir mücadele ile geçiyor. Çoğunlukla ailede başlayan kendini var etme, potansiyelini kabul ettirme ve eşitlik talebi mücadelesi toplumsal hayatta, eğitimde, özel hayatta ve iş hayatında devam ediyor. Ayrımcılık görerek büyümüş genç kadınlar iş hayatına dâhil olduklarında da yine eşitsizlikle karşılaşıyor. Ülkemizde kadınların ekonomiye eşit katılımını sağlamaktan henüz çok uzağız.

Türkiye Kadın Girişimciler Derneği’nin (KAGİDER) yola çıktığı 2002 yılında %4 civarında olan kadın girişimci oranı bugün %14 seviyesinde. Bu önemli bir ilerleme, ancak kesinlikle yeterli değil. TÜİK İşgücü İstatistikleri Ağustos verilerine göre Türkiye’de kadın istihdam oranı %30,8. Erkeklerdeyse bu oran %65,3. Yani, kadın istihdamı erkek istihdamının yarısı kadar bile değil. İş gücüne katılma oranıysa erkeklerde %71,2 iken kadınlarda %35,1 seviyesinde kalıyor.

Pek çok zorluğu göğüsleyerek istihdama katılan kadınların da çalıştıkları kurumlarda önlerine çıkan engeller, onlara dayatılan ve yükselmelerini zorlaştıran cam tavanlar da ayrı bir sorun. Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu tarafından bu yıl 9’uncusu düzenlenen Türkiye Kadın Direktörler Konferansı’nda açıklanan 2021 Yönetim Kurulunda Kadın Türkiye Raporu’na göre, yönetim kurullarındaki kadın oranı da son derece yetersiz. Borsa İstanbul’a (BIST) kayıtlı 420 şirketin yönetim kurullarında yaşanan değişimin ele alındığı rapora göre, yönetim kurullarında 2020 yılında %17 olan kadın oranı, 2021’de %16,7 seviyesine geriledi. BIST şirketlerinin 134’ünün (%33,1) yönetim kurullarıysa tamamen erkeklerden oluştu. Geçen yıl BIST yönetim kurullarına seçilen 479 kadın üyeden %39’u hâkim ortak olan ailelerin üyeleri arasından seçildi. Cam tavanı kırarak yönetim kurullarına seçilen 292 kadın, BIST şirketleri yönetim kurulu üyeliklerinin sadece %10’unu oluşturdu.

Kadınların potansiyelini hayata geçirmek 

Cinsiyet ve fırsat eşitliğinin olmadığı bir ortamda, kadınların potansiyelinden tam olarak yararlanmak mümkün değil. Dolayısıyla bu koşullarda sürdürülebilir ekonomik kalkınma sağlamak, ekonomik refah içinde yaşamayı beklemek hayalden öteye gidemez. Oysa kadın girişimciliğinin ve istihdamının artırılması, kadınların ekonomiye eşit katılımının sağlanması, nüfusumuzun yarısının potansiyelinin tam olarak hayata geçmesi anlamına geliyor. Bu, sürdürülebilir ekonomik kalkınma ve refah için olmazsa olmaz. Yapmamız gereken fırsat ve cinsiyet eşitliğini sağlamak; kadınların toplumsal hayata, ekonomiye, girişimcilik ekosistemine, siyasete ve yerel yönetimlere eşit katılımını sağlamak. Ancak o zaman refaha erişebiliriz.

Kadının ekonomiye katılımını artırmak için onların eğitime, bilgiye erişimini ve dijitale adaptasyonunu desteklemek gerekiyor. Toplumsal cinsiyet eşitliğini güçlendirmek, eşitsizliği körükleyen erkek egemen kültürü yok etmek için kararlılıkla çalışmak gerek. Önce ailede sonra eğitim sürecinde ve iş hayatında fırsat eşitliği sağlanmalı. İş yerlerinde eşit işe eşit ücret politikası sahiplenilmeli, cam tavanlar kaldırılmalı, kadınlar için süt odaları ayrılmalı. 

Hâlâ kadınların birincil görevi gibi görülen çocuk ve yaşlı bakım sorumluluğunu onların omuzlarından alacak kreş ve yaşlı bakım merkezlerinin sayısı şirketler ve yerel yönetimlerce artırılmalı, bu merkezlere erişim mümkün kılınmalı. İşe alımlarda kadın kotası getirilmeli. Kadın girişimciler için destek ve teşvikler artırılmalı, özel sektör ve kamu sektörü alımlarda önceliği kadın girişimcilere vermeli. İş dünyasından siyasete, yerel yönetimlerden kamu ve medyaya kadar kadının temsiliyeti artırılarak güçlü kadın rol modellerini de artırmak mümkün.

Fırsat eşitliği

KAGİDER’de ticarette, teknolojide, tarımda ve toplumsal hayatta kadının varlığını, bu alanlarda temsil edilmelerini destekleyecek çalışmalara ağırlık veriyoruz. Kadın girişimcilere içinden geçtiğimiz zorlu krizi yönetmeleri için gerekli mentorluk desteğini veriyor, deneyimlerimizi paylaşıp birbirimizden öğrenebileceğimiz platformlar oluşturuyoruz. Kamu ihalelerinde kadınlardan daha fazla alım yapılmasını, genç kadınların iş hayatına hazırlanmasını, kadınların teknolojiyi daha fazla kullanmasını, ticaret ve ihracat bağlantılarını ve network’lerini geliştirmeyi, pazara erişimlerini kolaylaştırmayı ve tarım sektöründeki üretimlerini desteklemeyi amaçlayan çeşitli projelerimiz var. Dünya Bankası’nın teknik desteği, PricewaterhouseCoopers (PwC) ve EY iş birliğiyle geliştirdiğimiz Fırsat Eşitliği Modeli (FEM) sertifika programıyla şirketlerde toplumsal cinsiyet eşitliğini desteklemeyi, iş yerlerinde kadınların ve erkeklerin eşit fırsatlara eriştiği bir ortamın sağlanmasına katkı sağlamayı amaçlıyoruz.

Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Forumu’nun danışmanlık sunduğu program kapsamında şirketler işe alım, terfi, ücretlendirme, İK politikaları ile iç ve dış iletişimde kullanılan dile gibi pek çok unsur gözetilerek değerlendiriliyor. Değerlendirme sonucunda sertifika alan şirketler, eşit fırsatlar sunulduğunda kadın çalışanların performansının ve motivasyonunun arttığını, bunun da şirket çalışmalarına katma değer sağladığını, verimliliğin yükseldiğini gözlemlediklerini belirtiyor. Şu anda Türkiye’de 42 şirket Fırsat Eşitliği Modeli Sertifikası’na sahip.

Kadınların ekonomide erkeklerle eşit şekilde temsil edilmeleri ülkemizin bugünü ve geleceği için hayati öneme sahip. Mutlu ve refah düzeyi yüksek bir ülkede yaşamamız bu mücadelenin başarıya ulaşmasına bağlı. İş hayatında toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması için her ölçekten ve her sektörden kurumun elini taşın altına koyarak anlamlı ve ölçülebilir, ölçeklenebilir adımlar atması kritik.

Gonca Günay

Türkiye’de genel olarak girişimcilik niyetinin oldukça yüksek olduğunu söylemek mümkün. Nitekim Global Entrepreneurship Monitor (GEM) raporuna göre, 18-64 yaş arasında olan ve veri toplanan örneklemin yaklaşık %30’u girişimcilik niyetine sahip. Girişimciliğin oldukça öne çıkarıldığı ABD’de ise bu rakam %10-15 arasında seyrediyor. Türkiye’de girişimcilik niyeti genel ortalamanın epey üzerinde, hatta Avrupa ülkeleri arasında 1’inci sırada. Avrupa’da her 7 kişiden 1'i,  Çin ve ABD’de her 6 kişiden 1'i, Brezilya’da her 4 kişiden 1’, girişimci olmaya niyetliyken Türkiye’de bu oran her 3 kişiden 1’i olarak öne çıkıyor. Bunun bir nedeniyse, Türkiye’de yetişkin nüfusun yaklaşık %70’inin girişimciliği arzu edilen bir kariyer seçeneği olarak görmesi ve girişimcilere yüksek statü atfetmesi. 

Zira günümüzde Türkiye’deki 18-64 yaş arası yetişkin nüfusun görüşüne paralel şekilde, gençler için de girişimcilik bir kariyer hedefi haline geldi. Buna 2010 yılından itibaren maksatlı bir şekilde geliştirilen ve iyileştirilen, üniversitelerin de içinde yer aldığı girişimcilik ekosistemi destek oldu. Bu sayede gençler eğitim ve yönlendirme alabilecekleri, iş birliği ağlarını güçlendirebilecekleri ve fon kaynaklarına erişimlerini kolaylaştıracak kuluçkalar, mentor ağları, melek yatırımcı ağları gibi kurumlar ve kişilerle tanıştılar. Devlet kurumları girişimciliği ve Ar-Ge’yi destekleyen düzenlemeler hayata geçirdi. Bunların yanı sıra, Türkiye'den çıkan Peak Games gibi unicorn örnekleri de gençleri teşvik etti ve bu alandaki ilgiyi ivmelendirdi. Örneğin yeni bir teknoloji geliştiren bir mühendislik öğrencisi artık bu teknolojinin katma değerini, nasıl ticarileştirebileceğini düşünmeye başladı. Parlak iş fikirlerine sahip gençler bu fikirleri hayata geçirecek fırsatların peşinde koşar oldu.

Bununla birlikte, girişimcik deyince ilk akla gelen örneklerden Microsoft’un kurucusu Bill Gates’in, Meta’nın kurucusu Mark Zuckerberg’in, Apple’ın kurucusu Steve Jobs’ın üniversite eğitimlerini tamamlamamış olmasının, girişimci olma eğilimi gösteren gençler için gerçekçi olmayan bir efsane yarattığını, bilgi birikimi olmadan da girişimci olunabileceğine dair kanaat oluşturmalarına yol açtığını gözlemliyoruz. Ancak bu kişiler üniversite mezunu olmasalar da derin bir bilgi birikimine ve bazen yalnızca üniversite öğrencisi olursanız oluşturabileceğiniz güçlü bağlara sahipti. Ayrıca, Amazon’un kurucusu Jeff Bezos’un Princeton Üniversitesi Elektrik Mühendisliği ve Bilgisayar Bilimleri mezunu, Google’ın kurucusu Larry Page ve Sergey Brin’in Stanford Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri mezunu ve Elon Musk’ın da University of Pennsylvania Ekonomi ve Fizik Bölümü mezunu olduğuna dikkat çekmek gerekir. GEM raporuna göre, Türkiye’de de benzer şekilde, eğitim düzeyi yükseldikçe daha fazla kişi girişimciliğe yöneliyor.

İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde de gençleri girişimciliğe yönlendirmek için çeşitli birimler ve uygulamalar hayata geçiriyoruz. Örneğin Fikri Mülkiyet Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi'nde mühendislik öğrencilerine patent yazımı, Teknoloji Transfer Ofisi'nde fon bulmak için proje yazımı ve projelerini  ticarileştirme üzerine eğitimler sunuyoruz. KOSGEB desteğiyle kurulan Teknoloji Geliştirme Merkezi’nde (TEKMER) danışmanlık ve eğitimler sunuyor, öğrencileri şirket ve kuruluşlarla bir araya getirmeye çalışıyoruz. Girişim ekosisteminin öğrencileri desteklemekle ve bu yönde eğitimler sunmakla gelişebileceğine inanıyoruz.