11 Eylül Pazartesi sabahından herkese günaydın.
İşini yapay zeka robotlarına yaptıran çalışanlar ve müzik streaming endüstrisine dair son gelişmelerle haftaya başlıyoruz.
Bu hafta içi beklediğimiz veriler:
- İçeriden: Temmuz ayı sanayi üretimi, cari denge ve işsizlik oranı, perakende satışlar, inşaat maliyet endeksi, ve ücretli çalışan sayısı; Ağustos ayı konut satış, tarım-ÜFE ve bütçe dengesi istatistiklerini karşılayacağız.
- Yurt dışından: İngiltere'den Temmuz ayı işsizlik oranı ve büyüme; Avro Bölgesi'nden Temmuz ayı sanayi üretimi, ticaret dengesi ve eylül ayı faiz kararı; ABD'den ise Ağustos ayı bütçe dengesi ile ÜFE ve TÜFE verileri gelecek.
Keyifli okumalar,
İdil

Pareto
İş dünyasından içgörü, sektör analizleri ve gelecek öngörüleri her pazartesi ve cuma e-posta kutunuzda.
"Streaming" sektörü yeniden şekilleniyor
Universal Music ve Deezer, profesyonel sanatçılara yönelik ödemeleri düzenleyen bir anlaşma imzaladı.

Dünyanın en büyük kayıt şirketi Universal Music ile Fransız streaming (müzik akışı) hizmeti Deezer, streaming ekonomisini yeniden şekillendirmek amacıyla bir anlaşma imzaladı. Anlaşma, gelir akışını Universal Music CEO'su Lucian Grainge'ın bu yıl eleştirdiği "gürültü denizi"nden profesyonel müzisyenlere yönlendirmeyi hedefliyor ve profesyonel sanatçılara yönelik ödemeleri %10 artırması beklenen bir düzenlemeye karşılık geliyor.
Önemli detay: Bu, Spotify'ın 2008'de piyasaya sürülmesinden bu yana streaming iş modelindeki ilk büyük değişiklik olacak.
Detaylar: Yeni modelin bir parçası olarak, aylık en az 1.000 dinleme oluşturan sanatçılar olarak tanımlanan profesyonel sanatçıların şarkılarının akışları, telif ödemelerini hesaplarken profesyonel olmayanlardan iki kat daha fazla ağırlığa sahip olacak.
Açıklamalar: Deezer CEO'su Jeronimo Folgueira, "Bu, müzik endüstrisinin çalışma biçiminde büyük bir değişiklik" dedi, "90 milyon şarkımız var ve bunlardan birçoğu tamamen gürültü".
Nasıl çalışıyor? Bir dinleyici bir şarkı veya sanatçıyı aktif olarak ararsa, bu akışların ağırlığını ikiye katlayarak dört akış olarak hesaplanıyor. Algoritmanın amacı; amatörler, botlar ve düşük değerli içeriklerden gelen geliri azaltmak olarak açıklanıyor.
Deezer, yeni ödeme modelini Ekim ayında Fransa'da başlatacak ve Ocak ayından itibaren küresel olarak genişletecek. Folgueira, 1.000 akış eşiğinin oldukça düşük olduğunu ve sadece "insan sanatçıların" geliştikçe daha fazla pay alacaklarını, AI tarafından üretilen şarkıların değerlendirilmesinin dışarıda bırakılacağını söyledi. "Gürültü" olarak tanımlanan şarkılar hiçbir telif ödemesi almayacak.
Perspektif: Goldman Sachs'a göre, geçtiğimiz yıl bu tür içeriklerin long tail (uzun kuyruk) olarak adlandırılan kısmı yaklaşık 900 milyon dolarlık telif üretti.
- Uzun kuyruk kavramı, çok miktarda satılan az ürün yerine az miktarda satılan çok ürüne işaret ediyor.
Ek olarak: Goldman Sachs analistleri, bu yıl toplam streaming pazarının 38 milyar dolar gelir sağlayacağını tahmin ediyor. Streaming hizmetleri, topladıkları her doların yaklaşık üçte ikisini Universal gibi telif hakkı sahiplerine ödüyor. Bu, ortalama olarak, akış hizmeti başına 0,005 dolar, yani 1.000 akış için 5 dolar anlamına geliyor.
Goldman analistlerine göre, bağımsız bir sanatçının 31 saniyelik bir şarkısını dinlemek, popüler bir sanatçının üç dakikalık bir şarkısını dinlemek ve yağmurun sesini beş dakika dinlemek tamamen aynı şekilde işliyor.
Yorumlar: Universal'ın baş dijital sorumlusu Michael Nash, değişikliklerin şirket için "gelir açısından olumlu" olacağını söyledi. Eğer benzer değişiklikler diğer streaming hizmetlerine daha geniş bir şekilde yayılırsa, müzik işi üzerinde önemli etkilere sahip olabilir.
Bu adım, "1.000 veya 100 bin veya 100 milyon hayranı olan sanatçılara kariyerlerinin her aşamasında daha iyi destek sağlama ve onları ödüllendirme amacını taşıyor" diyor Nash.
Bir adım geriden: Spotify, Apple Music ve Deezer gibi hizmetler, neredeyse on yıl boyunca satışlarını artırdı. Ancak aynı şekilde kalan ödeme sistemi müzik şirketleri ve sanatçılar arasında bir hayal kırıklığı sebebi oldu.
Şu anki sistemde: Dinleyicilerin aylık abonelik ücretleri, telif hakkı sahiplerine dinleme paylarına göre bölünen tek bir telif havuzuna toplanıyor. Telifler, şarkının yaratıcısından bağımsız olarak veya şarkının bir algoritma tarafından pasif olarak akışa alınıp alınmadığına bakılmaksızın eşit şekilde ödeniyor. Bir sanatçının 30 saniyeden fazla dinlemesi stream edilmiş sayılması için yeterli.
Universal; Spotify, Tidal ve SoundCloud gibi diğer akış platformlarıyla telif ödemelerini değiştirme konusunda görüşmelerde bulunuyor.
Perde arkasındaki çalışan: yapay zeka
Yapay zeka zaman ve yaratıcılıktan ne kadar tasarruf sağlar?

Birçok şirket güvenlik ve veri gizliliğini gerekçe göstererek yapay zeka araçlarını iş yapış süreçlerine dahil etmek istemez, hatta yasaklarken; çalışanlar şirketlerinin arkasından bu araçları gizlice kullanmaya başlamış durumda. Bu sayede verimliliklerini artırırken daha iyi bir iş-yaşam dengesinin de keyfini çıkarıyorlar. Üstüne üstlük, şirketler yapay zekayı entegre edecek noktaya geldiklerinde bu çalışanların aranan yetenek setine çoktan sahip olduğu için avantajlı konumda olacakları değerlendiriliyor.
Şirketler yeni bir teknoloji gündeme geldiğinde ilk uygulayan olmak ve bunu duyurmak konusunda oldukça hevesli ve acelecidir. Bir platformdaki yeni bir ürünü kullanarak ilk reklam kampanyasını üreten firma (media first) olmak, çoğu şirketin pazarlama departmanı için en önemli meselelerdendir. Öte yandan kurum içi kullanım için yeni araçlar ve teknolojiler satın alındığında şirketler bunların daha verimli ve sık kullanılması için eğitimler ve teşvikler vermeye de açıktır, hatta kullanımları yaygınlaşıncaya kadar çalışanlara rahat vermezler.
Ancak yapay zeka (AI) kullanımında süreç pek böyle işlemiyor. Şu anda çoğu firmanın AI kullanımını teşvik etmek şöyle dursun, şüpheci yaklaştığını görüyoruz. Hatta Gartner’ın araştırmasına göre şirketlerin %14'ü chatbot kullanımını doğrudan yasaklamış durumda.
Bunda tabii yapay zekayı inşa eden bilim insanları ve mühendislerin bu aracın iç işleyiş mekanizmalarına tamamen hakim olmadıklarını itiraf etmesinin de payı var. İnsan, doğası gereği anlayamadığı şeylere güvenmemeye meyilli bir varlık.
Öte yandan, ChatGPT gibi yapay zeka araçlarıyla paylaşılan veririnin gizliliği ve güvenlik endişeleri de bu yasaklarda belirleyici rol üstleniyor. Örneğin sağlık ve finans gibi sektörlerde çalışanların AI araçlarını kullanması, hassas hasta ve mudi bilgilerinin yetkisiz hatta kötü niyetli aktörlerin eline geçme ihtimali gibi sakıncalarından ötürü uzak durulan bir uygulama.
Yapay zekanın iş için kullanılmasını yasaklayan iş yerleri kadar iş bilgisayarlarından direkt yapay zeka araçlarına erişimi kısıtlayan şirketler de var. Ancak bu durum çalışanların akıllı telefonlar vb. kişisel cihazlardan sohbet botlarına erişerek üretken yapay zeka araçlarından faydalanmasına engel olamıyor.
Yapay zekanın işini elinden almasından korkan AI karşıtı bir kısım çalışanın aksine, bazı çalışanlar işlerini kolaylaştıran AI araçlarını gizliden gizliye kullanmayı tercih ediyor. Dahası, çoğu çalışan şirketi tarafından yasaklanmış olmasa bile gündelik işleri için yapay zekadan destek aldığını kabul etmekten kaçınıyor.
Bunun sebebi ise çalışanların iş-yaşam dengesini korumak ve övgüyü ChatGPT’ye kaptırmak istemiyor oluşu.
Mevzuatla ilgili herhangi bir iş yaparken –bu bir çağrı merkezi, hukuk bürosu, muhasebe firması ya da sigorta şirketi olabilir– mevzuatı taramak genelde işin en fazla zaman alan kısmını oluşturur. Eğer elinizin altında mevzuatla ilgili sorularınızı saniyeler içinde yanıtlayacak bir araç varsa, yanıtın doğru olup olmadığını kontrol etmek yanıtı aramaktan çok daha az vakit alacaktır.
- Öte yandan: Herkes her zaman bu araçları olması gerektiği gibi kullanmayabiliyor. Geçtiğimiz aylarda ABD’de bir avukatın başı, sorguladığı emsal kararların doğruluğunu kontrol etmeden davaya bakan yargıca gönderdiği için belaya girmişti. Avukatın kullandığı yapay zeka aracının bu emsal kararları uydurduğu ortaya çıkmıştı. Üretken yapay zekaya koşulsuz biçimde güvenmenin cilvelerinden biri…
Veri güvenliği ve kişisel verilerin gizliliğini ihlal etmenin doğurduğu hukuki riskler nedeniyle işyerinde yasadışı biçimde chatbot kullanan çalışanların elbette haklı görülecek bir yanı yok. Ancak birçok kullanımda ortada böyle bir risk de bulunmuyor. Örneğin kariyerine yeni başlamış birçok yazılımcı, kodlarla ilgili yaşadıkları problemlerde kendilerinden daha deneyimli yazılımcılara danışarak onların vaktini almaktansa, sorunun çözümü için ChatGPT’ye başvuruyor.
Bu sayede hem olduklarından daha yetkin görünürken, hem de işlerini verilen takvimden önce tamamlamaları sayesinde geri kalan zamanlarında kendilerine başka yetkinlikler kazandıracak eğitimleri almaya vakit bulabiliyorlar. Uzaktan çalışmanın sağladığı mahremiyetin da bundaki katkısı yadsınamaz elbette.
Peki neden ellerindeki bir görevi tamamladıklarında bir sonraki göreve geçmiyorlar? Çünkü birçok şirket sıkı çalışmayı daha fazla çalışmayla ödüllendirmeyi tercih ediyor. Bu çalışanlara göre, işçi verimliliğinin bir yapay zeka yardımıyla arttığını farkeden firmalar daha az maaşa daha çok iş yapılması beklentisi içine girebilir.
Tabii işin bir de kariyer planlaması kısmı var. Yapay zeka araçlarını kullanmadaki yetkinliği yüksek olan bir çalışan, seçeceği stratejik anlarda kendisinden beklenen işleri vaktinden önce teslim ederek üstlerinin gözüne girebilir ve daha yüksek zam ile terfi imkanlarına kavuşabilir. Bunun için de yapay zekayı gizliden gizliye kullanarak başkalarının önüne geçmek isteyenler bunu sadece patronlarından değil, iş arkadaşlarından da gizlemek zorunda kalıyor.
Bu çalışanlar da gizliden gizliye kullana kullana bu araçlarda doğru girdileri türetmekte ve daha isabetli yanıtları daha kısa sürede almakta daha maharetli hâle geliyorlar.
Bu nedenle de gelecekte AI araçlarının kullanımı yaygın olarak kabul görmeye başladığında, iş hayatında bunu yeni yeni öğrenenlerden daha önde olacaklarını gözardı etmemek gerek.
• Getir, toplam 500 milyon dolarlık yatırım almak için yatırımcılarla anlaştı. Yatırım, 2,5 milyar dolarlık değerleme üzerinden belirlendi.
- Önemli detay: Şirketin değerlemesi 18 ay önceki değerinin dörtte birinden daha düşük bir seviyeye işaret ediyor.
- Hatırlatma dozu: Operasyonel verimliliğini artırmak için global organizasyonunu yeniden yapılandırma kararı alan Getir, bu yıl önce Fransa, İspanya, Portekiz ve İtalya’dan çıktığını duyurdu.
• FMCG (Hızlı Tüketim Ürünleri) perakendeciliğinin dünyadaki ve Türkiye'deki e-ticaret performansını değerlendiren NielsenIQ, 2023 Yılının Online Alışverişçileri araştırmasını yayımladı.
- Detaylar: Araştırmada, 2022 yılında bir miktar normalleşen e-ticaretin, güçlü büyüme ivmesini koruduğu paylaşıldı.
- Açıklamalar: NielsenIQ Türkiye Genel Müdürü ve Orta Doğu & Afrika Analitik Başkan Yardımcısı Didem Şekerel Erdoğan, “Hızlı tüketim ürünleri e-ticaret satışları ile offline satışları karşılaştırdığımızda birçok pazarda e-ticaret büyümesinin halen önde seyrettiğini gözlemliyoruz. Ancak bu iki kanalın geçmiş yıllardaki büyüme farkının kapandığını, hatta Çin ve Fransa gibi bazı gelişmiş pazarların e-ticaret büyümesinde geride kaldığını görüyoruz. Bu da bize e-ticaret büyümesinin dünya çapında normalleştiğini gösteriyor” diye konuştu.
• Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Küresel Gıda Fiyatları Endeksi Ağustos'ta bir önceki aya göre %2,1 düşüşle 121,4'e geriledi. Bu verilere göre, dünyada gıda fiyatları geçen yılın aynı dönemine göre ise %11,8 düştü. Türkiye’de ise gıda fiyatları Ağustos'ta yıllık %73,6 artış göstermişti.
- Dahası: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Küresel Gıda Fiyat Endeksi’nin geçen ay zayıf talep ve verimli bitkisel yağ ve süt üretimi nedeniyle %2,1 düşerek 121,4'e gerilediğini belirtti.
- Bununla birlikte: Göstergeler, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle tahıl ihracatının Mart 2022'de kesintiye uğrayarak rekor seviyelere ulaşmasından bu yana %24 geriledi.
• Rusya Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, ülkede faaliyetlerini sonlandıran Volvo'nun varlıklarına ilişkin bilgilere yer verildi.
- Açıklamalar: Volvo'nun Rusya'daki tüm varlıklarının bir Rus yatırımcıya devredildiği bildirilen, "Rusya Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, varlıkların yeni sahibiyle birlikte şirketin Kaluga'daki tesisinde üretimin daha da geliştirilmesi için yerli bir ortak da belirledi, üretime yeniden başlama çalışmaları devam ediyor" denildi.
- Hatırlatma dozu: Rusya'da daha önce de Mercedes, Renault, Nissan ve Volkswagen gibi firmalar faaliyetlerini sonlandırmıştı.
• Türk Hava Yolları'nın (THY) Ağustos'ta taşıdığı yolcu sayısı yılık bazda %11 artarak 8,7 milyona yükseldi; dış hat doluluk oranının %85,4, iç hat doluluk oranı ise %92,7 olarak gerçekleşti.
- Ek olarak: Ağustos 2022 döneminde 20,5 milyar olan toplam arz edilen koltuk kilometre (AKK), geçen ay %8,6 artışla 22,2 milyara ulaştı.
- Dahası: Dıştan dışa transfer yolcu sayısı Ağustos 2022 döneminde 2,4 milyon iken bu yılın aynı döneminde %20,5 artışla 2,9 milyon oldu. Kargo ve posta hacmi Ağustos 2022 döneminde 148,3 bin ton iken 2023 yılının aynı döneminde %1 azalma ile 146,9 bin ton olarak kaydedildi.
• Çin'in kamu kurumlarında iPhone kullanılmasını yasakladığına dair iddiaların ardından Apple hisseleri iki günde %6'nın üzerinde düşüş kaydetti. Bununla birlikte birlikte Apple'ın piyasa değeri Cuma piyasa kapanışında toplam 200 milyar dolar geriledi.
- Bir adım geriden: WSJ, Çin'de hükümete bağlı kurum ve kuruluşların çalışanlarına, iPhone ve benzeri yabancı markalara ait cihazları iş için kullanmamaları ve iş yerine getirmemeleri talimatı verildiğini ileri sürmüştü.
Ziller Migros Sanal Market için çalıyor
Zilin sesini duydunuz, yeni okul döneminin tüm öğrencilere kocaman başarılar ve mutluluklar getirmesini diliyoruz. İlk gün hevesi, arkadaşlara kavuşma derken heyecanlanacak ne de çok şey var.
Siz çocukların heyecanına ortak olurken geriye kalan ne varsa hepsiyle ilgilenmek için Migros Sanal Market ister dilediğiniz gün ve saatte ister 45 dakika içinde kapınızda olmaya hazır. 40.000 çeşitten fazla ürün, hangisini seçsek diye düşüneceğiniz çeşit çeşit kırtasiye malzemeleri ve beslenme çantalarını süsleyecek okul için atıştırmalıklar… Hepsi 7/24 ve 81 ilden siparişinizi bekleyen Migros Sanal Market’te.
Üniversitelileri unutmayan Migros Sanal Market; tabaklar, bardaklar, temizlik malzemeleri ve daha pek çok gıda dışı ürünü öğrencilerin yepyeni yuvaları için oldukça uygun fiyatlar ve kampanyalarla sunuyor.
Tüm ihtiyaçlarınız ve okul gereçleri için Migros Sanal Market’i ziyaret edebilirsiniz. Migros Sanal Market, Migros uygulamasında! İyi dersler!
🎧 Pareto Spot'un üçüncü sezonuna Spotify üzerinden ulaşabilirsiniz.
Okuma önerileri:
🔖 Perde arkasındaki çalışan: yapay zeka
🔖 "Streaming" sektörü yeniden şekilleniyor
📱 Son olarak: Pareto'nun LinkedIn hesabını takip etmeyi unutmayın!
Mutlu hafta sonları.