Merhaba,&nbsp;İkinci deprem dosyamızı okuyorsunuz. 26 Şubat’ta yayımladığımız ilk <a fr-original-style="" href="https://link.apos.to/c/5BphILhMDHXi?c=vyBCdO337ajl0dNFLDgfb&sub=5fd45f7507e3ec0008ad08cc&s=web" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dosyada</a> Uğur Tekin, Deniz Yükseker ve Derya Nizam’ın katkılarıyla depremin felaketleşmesini sosyoloji perspektifinden değerlendirmiştik. Geçen haftaki Zappa Zamanlar’da da Pakistan'daki sel felaketine ve sonrasında oluşturulan Birleşmiş Milletler Kayıp ve Hasar Fonu'na ve doğurduğu tartışmalara <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/kayip-ve-hasar" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">odaklanmıştık</a>.Bu dosyamızda 6 Şubat’taki sarsıntıları felakete dönüştüren toplumsal süreçleri farklı açılardan ele almaya devam ediyoruz.Zafer Yenal

Bu dosyada okuyacaklarınız:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İlk yazı, Türkiye’de inşaat mühendisliği alanının kurucu isimlerinden, ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’nin efsane hocası <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Uğur_Ersoy?utm_source=aposto" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uğur Ersoy</a>’a ait. Geride bıraktığı 91 yılın büyük çoğunluğunu bilime, araştırmaya ve depreme dayanıklı betonarme yapıların inşasına vakfetmiş Uğur Ersoy yazısında Türkiye’de inşaat mühendisliğinde son yıllarda eğitim ve liyakatle ilgili giderek artan sorunların altını çiziyor. Ersoy’a göre, ülkemizde depremlerde yaşanan büyük yıkımlarda ilgili meslek odalarının tüm çabalarına rağmen “Yetkin Mühendislik” kurumunun oluşturulamamış olmasının büyük rolü var.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dosyamızdaki ikinci yazı Toprakları Kapatmak: Kamu Arazilerinin Özelleştirilmesi (İletişim, 2022) kitabıyla ve <a fr-original-style="" href="http://www.kirsalcevre.org.tr/KC/KCdoc.php?page=haber&doc=505&utm_source=aposto" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ercan Kesal</a>’ın yönetmenliğini yaptığı <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=FBEAqrAvUTI&utm_source=aposto" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Fındıktan Sonra</a> belgeseliyle tanıdığımız <a fr-original-style="" href="https://iletisim.com.tr/kisi/melek-mutioglu-ozkesen/16043?utm_source=aposto" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Melek Mutioğlu Özkesen</a>’e ait. Bu yazıda felakete giden yolda özellikle 2000’li yıllar boyunca deprem bölgesinde tarım arazilerinin, ormanların, meraların, yaylaların ve otlakların kullanım amacı değiştirilerek, özelleştirilerek ya da farklı düzenlemelerle ticarileştirilerek yapay alanlara dönüştürülmesinin ulaştığı astronomik boyutları okuyabilirsiniz. Bu tür gelişmeler hiç şüphesiz deprem, sel gibi afetler karşısında şehirlerin direncini azaltan, kayıpları çoğaltan unsurların başında geliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dosyamıza son katkı Selçuk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden <a fr-original-style="" href="https://iletisim.com.tr/kisi/esra-akgemci/13236?utm_source=aposto" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Esra Akgemci</a>’den geliyor. Akgemci’yi T24’te <a fr-original-style="" href="https://t24.com.tr/yazarlar/esra-akgemci-america-invertida?utm_source=aposto" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">América Invertida</a> başlığı altında yayımladığı, Latin Amerika ülkelerinde güncel siyasi gelişmeleri değerlendirdiği yazılarından da hatırlayabilirsiniz. 6 Şubat’tan bu yana Akgemci yazılarında yakın geçmişte Şili ve Meksika’da benzer ölçeklerdeki depremlerin yol açtığı tahribatların ve kayıpların Türkiye’de yaşananlara kıyasla küçüklüğünü gündeme getiriyor. Bu dosyada “Örgütlü Mücadele Yaşatır” başlıklı yazısında Akgemci, 1985 Mexico City ve 1999 Marmara depremlerini sivil toplumun örgütlenme dinamikleri açısından karşılaştırıyor.</li></ul>6 Şubat’tan beri depremi, seli konuşuyoruz. İlk dosyamızda da belirttiğimiz gibi bu doğa olaylarının felaket olarak yaşanmaması için yapılması ve yapılmaması gerekenlerin ne olduğu az çok biliniyor. Bu süreçte birçok konuda farkındalığımız, bilgimiz daha da arttı. Tam da zamanın ve hızla değişen gündemlerin etkisiyle kırılma noktasından uzaklaşmaya başladığımız bu günlerde bu konuları gündemde tutmamın bir daha böyle felaketler yaşanmaması için önemli olduğunu düşünüyoruz. Yani yazmaya, okumaya, daha çok tekrarlamaya ve öğrenmeye devam etmeliyiz. Bu ısrarın ürünü olarak da görülebilecek bu dosyadaki yazıların 6 Şubat’ı bir dönüm noktasına çevirme sürecine katkı yapacağını ümit ediyoruz.

Sunuş

Yazı: Uğur Ersoy, Boğaziçi Üniversitesi, ODTÜ Emekli Öğretim Üyesi<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Şubat ayının başında on bir ilimizi etkileyen depremlerden sonra gelen görüntüler ülkemizde daha önceki depremlerde yaşananlardan farksızdı, adeta onların fotokopisiydi. Can ve mal kaybı depremlerin büyüklüğü ile orantılı değildi, çok daha fazlaydı. Her depremden sonra olduğu gibi yine ekranlar akademisyenlerle doldu. Uzmanı da konuştu, uzman olmayanı da. Doğru da söylendi, doğru olmayan da. Halkın, hatta yetkililerin bile kafası karıştı. Yine suç, büyük ölçüde kötü malzeme kullanan ve malzeme çalan müteahhitlere yüklendi. Yanlış anlaşılmasın, ben de binaların çoğunluğunda eksik ve kötü malzeme kullanıldığını görüyorum, ancak orantısız yıkımdan tümüyle müteahhitlerin sorumlu tutulmasını doğru bulmuyorum. Yıkıma katkısı olan diğer kişi, kurum ve faktörlerin de unutulmaması gerekir. Ülkemizde her büyük depremden sonra yapılan yönetmelik ve kararname değişikliklerine rağmen, can ve mal kaybı beklenen oranda azalmamıştır. Demek ki tanı yaparken gözden kaçırdığımız etkiler var. Bunlar mutlaka araştırılmalıdır.Depreme dayanıklı yapı, deprem için onarım ve güçlendirme konularında elli yıllık deneyimi olan bir inşaat mühendisi, bir hoca ve bir araştırmacı olarak deprem sonrası hasar tartışması yapılırken genelde gözden kaçırılan birkaç nokta üzerinde durmak istiyorum. Konunun iyi anlaşılabilmesi için binaların yapım sürecine yakından göz atmakta yarar var.İlk aşama mimarlık projesinin tamamlanması ile başlar. İkinci aşamada inşaat mühendisi taşıyıcı sistemi oluşturur ve deprem dahil, yapıya etkiyecek tüm yükler için hesap yapar. Mühendisin yapacağı bu hesaplar yine bir inşaat mühendisi tarafından mutlaka denetlenmelidir. Geçmişte bu denetim İnşaat Mühendisleri Odası tarafından yapılıyordu. Geçen yıl bu denetim hükümetçe sonlandırıldı.Üçüncü aşama yapımdır. Yapımı, mühendislik projesini esas alan müteahhit yapar. Yapımın etkili bir biçimde denetimi çok önemlidir. Kusursuz bir tasarım, etkili bir denetim yoksa depremde hasar ve göçmeyi önleyemeyecektir. Yapının denetimi genelde inşaat mühendisleri veya mimarlar tarafından yapılır. Yapı denetiminde araziye çıkıp kontrolü yapan yardımcı kontrol elemanlarında aranan tek koşul diplomadır. Görüldüğü gibi, depreme dayanacak binanın oluşturulmasında tek sorumlu müteahhitler değildir. Bu gerçeği gözden kaçırmamalıyız.İnşaat mühendisliği projelerinde bilinmeyenler çok olduğundan, deneyim bilim ve teknoloji kadar önemlidir. Şu an yürürlükte olan mevzuata göre bir binanın deprem hesaplarını yapacak mühendisin deneyimli olmasına gerek yoktur, İnşaat mühendisliği diploması yeterlidir. İnanmak zor ama maalesef doğru. Burada bir karşılaştırma yapmak yararlı olacak.&nbsp;Tıpta uzman olmamış, okulunu yeni bitirmiş bir doktora kimse bir beyin veya kalp ameliyatı yaptırmaz. İnşaat sektöründe ise çok katlı bir bina projesi yapmak için diploma tek başına yeterlidir.Gelişmiş ülkelerin hiçbirinde yeni mezun olmuş bir mühendisin bir inşaat projesine imza atıp sorumluluk alması mümkün değildir. Mühendisin sorumluluk alabilmesi için “yetkin mühendis” olması zorunludur. Yetkin mühendis olabilmek için mühendisin 3-4 yıl deneyimi olması ve verilen sınavda başarılı olması gerekir. Ülkemizde Türkiye Müşavir Mimar ve Mühendisler Birliği ve İnşaat Mühendisleri Odası’nın tüm çabalarına karşın bir yetkin mühendislik kurumu oluşturulamamıştır. Bu eksikliğin ülkemiz depremlerinde yaşanan yıkımda büyük rolü vardır.Bu konuda başka sorunlar da var. Son yirmi yılda alt yapıları ve öğretim kadroları tamamlanmadan çok sayıda üniversite kurulmuştur. Bu üniversitelerde yüzü aşkın inşaat mühendisliği bölümü açılmıştır. İnanması güç ama bununla da yetinilmemiş, bu bölümlerden bazılarında gündüz öğrenimine ek olarak bir de akşam öğrenimi yapılarak (ikinci eğitim) inşaat mühendisi enflasyonu oluşturulmuştur. 2022 Üniversite Giriş Sınavlarında baraj puan uygulaması kaldırıldığından daha az başarılı öğrenciler de inşaat mühendisliği bölümlerine girebilmişlerdir. İsim yapmış köklü üniversitelerde öğrenci kontenjanının artırılması da eğitimi olumsuz yönde etkilemiştir.Ülkemizde yürürlükte olan “Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği” bilimsel düzeyi yüksek bir yönetmeliktir. Yeterli eğitim almayan, deneyimsiz inşaat mühendislerinin çoğunluğunun bu yönetmeliği anlamalarına imkân yoktur! Bunların çoğu&nbsp;fiyat kırarak az ile orta yükseklikteki yapıların taşıyıcı sistem projelerini almaktadırlar. Bu mühendisler birer yazılım satın almakta ve hiç anlamadan, bilmeden bu yazılımlardan çıkan sonuçları uygulamaya koymaktadırlar.&nbsp;Üzerinde fazla durulmayan bu çarpık uygulama, depremlerdeki yıkımın en önemli nedenlerinden biridir.Deprem sonrası yaşadığımız sıkıntı ve acıları azaltmak için mutlaka “Yetkin Mühendislik Yasası” çıkarılmalıdır.&nbsp;Yasa çıktığında yetersiz eğitim almış mühendisleri fazla mağdur etmemek için İnşaat Mühendisleri Odası ve önde gelen üniversitelerimiz “Yetkin Mühendislik Sınavı Hazırlık Kursları” oluşturmalıdır. Geçiş dönemi için az ve orta yükseklikteki yapıların tasarımı için yeterli eğitim görmemiş mühendislerin bile kolayca anlayabileceği, ancak yapı güvenliğini sağlayabilecek basit kural ve kısıtlamalar getirilmelidir.

Ülkemizde her büyük depremden sonra yapılan yönetmelik ve kararname değişikliklerine rağmen, can ve mal kaybı beklenen oranda azalmamıştır. Demek ki tanı yaparken gözden kaçırdığımız etkiler var.

Depremdeki Yıkımla İlgili Tanılar Eksik mi?

İnşaat Mühendisliği

6 Şubat depremlerinin yarattığı yıkım, doğal kaynaklardaki tasarruf dönüşümünün ve buna paralel olarak yapılaşma biçimleri ve yapay alanların çoğalma eğilimlerinin yarattığı yapısal, sosyoekonomik ve ekolojik tahribatı -maalesef ki- çok acı bir şekilde gözler önüne serdi.

Deprem Bize Ekolojik Açıdan Ne Gösterdi?

Ekoloji

Deprem sonrası örülen dayanışma ağları, radikal bir dönüşüm için nasıl kullanılabilir? Eşitsizlikleri görünür kılan deprem, toplumsal ilişkilerde bir kırılmaya yol açabilir mi?

Örgütlü Mücadele Yaşatır: Meksika’dan Türkiye’ye Deprem ve Sivil Toplum

Sivil Toplum

“So many books so little time...” Frank Zappa’dan ilhamla: 

Zappa Zamanlar: Kitaplar ve podcastler üzerine uzunlu kısalı… Doğadan yemeğe, edebiyattan ekonomiye okuma ve dinleme notları… 