Bugün, 25 Eylül 2023.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(149, 193, 31); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(149, 193, 31); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">SEFiA İklim Gündemi'nin adresi değişiyor! İki haftada bir yayınladığımız SEFiA İklim Gündemi'nin adresi, 9 Ekim 2023 tarihinden itibaren değişiyor. Yeni sayılara ulaşmak için <a fr-original-style="" href="http://eepurl.com/hmImpD" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> tıklayarak aboneliğinizi teyit edebilirsiniz.</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(149, 193, 31); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(149, 193, 31); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Aposto'da geçtiğimiz bir yılda, iklim değişikliği ile mücadele ve sürdürülebilirliğin finansmanı alanlarındaki gelişmeleri derlediğimiz 25 bülten sayısı paylaştık. Bu süreçte hem sundukları fırsat ve gösterdikleri özveri için Aposto ekibine hem de siz değerli takipçilerimize çok teşekkür ederiz.</blockquote>Bu sayıda, Uluslararası Enerji Ajansı ve İstanbul Politikalar Merkezi'nin çelik sektörü üzerine yayımladıkları son raporları inceliyoruz. Her iki rapor, sırasıyla uluslararası ve ulusal çelik sektörü gündemine dair güncel bulgular ortaya koyuyor.Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!<a fr-original-style="" href="https://sefia.us7.list-manage.com/subscribe?u=f7b3a2d9c61ed3c7146c5b07a&id=ae60e0e7fc" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yeni adresimizde</a> görüşmek üzere.Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

İklim değişikliği ile mücadele ve sürdürülebilirliğin finansmanı alanlarındaki gelişmeleri-araştırma sonuçlarını derleyen ve her ayın birinci ve üçüncü haftalarının pazartesi günleri yayımlanan dijital gazete.

İklim değişikliği ile mücadeleye ve sürdürülebilirliğin finanmanına odaklanan dijital gazete.

SEFiA İklim Gündemi

SEFiA İklim Gündemi'nin adresi değişiyor! Çelik sektörünün görünümüne dair iki rapor öne çıkıyor.

⚙️ Çelik sektöründe son durum

SEFiA İklim Gündemi’nin yeni sayısına hoş geldiniz…Bugün, 11 Eylül 2023.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(149, 193, 31); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(149, 193, 31); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Bültene geçmeden önce önemli bir duyurumuz var! İki haftada bir yayınladığımız SEFiA İklim Gündemi'nin adresi, 9 Ekim 2023 tarihinden itibaren değişiyor. Yeni sayılara ulaşmak için <a fr-original-style="" href="http://eepurl.com/hmImpD" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> tıklayarak aboneliğinizi teyit edebilirsiniz.</blockquote>Bu sayıda, SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi'nin Türkiye'de konut ve sanayide yeni elektrikli teknolojilere geçiş üzerine hazırladığı raporu inceliyoruz. Raporda tüm sektörlerde elektrik kullanım payının artması ve kullanılan elektriğin yenilenebilir enerji kaynakları ile karşılanması, karbonsuzlaşma için önemli bir strateji olarak değerlendiriliyor. Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(149, 193, 31); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(149, 193, 31); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Bülten aboneliğine devam etmek için <a fr-original-style="" href="http://eepurl.com/hmImpD" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tıklayınız</a>.</blockquote>Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

Sanayi, konutlar ve ulaştırma gibi enerji yoğun son kullanıcı sektörlerde fosil yakıt kullanımı elektrifikasyona geçişle azaltılmaya çalışılıyor. 

⚡️ Karbonsuzlaşma stratejileri kapsamında elektrifikasyon

SEFiA İklim Gündemi’nin yeni sayısına hoş geldiniz…Bugün, 28 Ağustos 2023.Bu sayıda, iklim ve çevre alanında çalışan sivil toplum kuruluşlarının, deprem bölgesi özelinde ve kentsel dönüşüm tartışmaları çerçevesinde binalarda yenilenebilir kaynaklara dayalı ısıtma ve soğutma sistemlerine ilişkin, taleplerini inceliyoruz.Kuruluşların paylaştıkları pozisyon metninde, alternatif bir çözüm olarak ısı pompaları üzerinde duruluyor.Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!Bizi <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/sefiaorg" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/70440025/admin/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sefiaorg/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Instagram</a>’dan da takip edebilirsiniz.Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

Isı pompası kullanımının yaygınlaştırılması, Türkiye’nin karbonsuzlaşması bağlamında, gerçekçi bir adım olarak görülebilir.

🗞️ Isıtma ve soğutmada alternatif bir çözüm: Isı pompası

SEFiA İklim Gündemi’nin yeni sayısına hoş geldiniz…Bugün, 14 Ağustos 2023.Bu sayıda, Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) ve Avrupa İklim Eylem Ağı'nın (CAN Europe) "Kömüre Dayalı İstihdamdan Çıkış" başlıklı raporunu inceliyoruz.&nbsp;Rapor, Türkiye’de elektrik üretiminde kömürden çıkışın sektör istihdamında yaratabileceği muhtemel sorunlara ve çözüm önerilerine değiniyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kimsenin işsiz kalmadığı bir ‘‘kömürden çıkış’’ mümkün.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2053 net sıfır hedefine ulaşmak için yeni kömür yatırımlarından vazgeçilmesi ve 2030 yılına kadar kömürden çıkışı planlamasının yapılması <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/komurlu-termik-santraller-gelecek-vadetmiyor" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerekiyor</a>.</li></ul>Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!Bizi <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/sefiaorg" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/70440025/admin/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sefiaorg/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Instagram</a>’dan da takip edebilirsiniz.Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

Kömürden çıkışın Türkiye'nin istihdam yapısını ciddi ölçüde etkileme potansiyeli düşük ve sektörde yaşanacak istihdam kayıplarının telafisi mümkün.

⚫️ Kimsenin işsiz kalmadığı bir ‘‘kömürden çıkış’’ mümkün

SEFiA İklim Gündemi’nin yeni sayısına hoş geldiniz…Bugün, 31 Temmuz 2023.Bu sayıda, Akbelen Ormanı'ndaki gelişmeleri inceliyor ve kömürlü termik santrallerin geleceğine odaklanıyoruz:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye’de kömürlü termik santrallerin iklim hedefleri ile uyumlu biçimde çalışması, ekonomik açıdan mümkün değil!</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2053 net sıfır hedefine ulaşmak için yeni kömür yatırımlarından vazgeçilmesi ve 2030 yılına kadar kömürden çıkışı planlamasının yapılması gerekiyor!</li></ul>Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!Bizi <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/sefiaorg" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/70440025/admin/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sefiaorg/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Instagram</a>’dan da takip edebilirsiniz.Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

Akbelen Ormanı'nın, iklim krizinin yıkıcı etkilerine karşı savunulması gerek. Türkiye, geçtiğimiz Haziran ayında Avrupa‘nın en büyük kömür yakıtlı elektrik üreticisi oldu.

⚫️ Kömürlü termik santraller gelecek vadetmiyor!

SEFiA İklim Gündemi’nin yeni sayısına hoş geldiniz…Bugün, 17 Temmuz 2023.Bu sayıda, Uluslararası Enerji Ajansı'nın "Temiz Enerji İlerlemesini İzleme 2023" başlıklı raporunu inceliyoruz. Raporda, temiz enerji dönüşümünde tüm olumlu gelişmelere karşılık bardağın boş tarafına odaklanılıyor. 2050 net sıfır hedeflerine ulaşılması için müdahale edilmesi gereken alanlara vurgu yapılıyor.&nbsp;Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!Bizi&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/sefiaorg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a>,&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/70440025/admin/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sefiaorg/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Instagram</a>’dan da takip edebilirsiniz.Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

Küresel ortalama sıcaklıklarda rekorlar ve Uluslararası Enerji Ajansı’nın "Temiz Enerji İlerlemesini İzleme 2023" raporu

⛅️ Temiz enerjide bardağın boş tarafına bakmak

SEFiA İklim Gündemi’nin yeni sayısına hoş geldiniz…Bugün, 5 Temmuz 2023.Kayıtlara geçen en sıcak gün: Dünyanın ortalama sıcaklığı, 3 Temmuz Pazartesi günü, 17 dereceye ulaştı. Güvenli yaşamın devam etmesi için 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarının, iddialı iklim hedefiyle, çok hızlı bir şekilde azaltılması <a fr-original-style="" href="https://www.birbucukderece.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerekiyor</a>!Bu sayıda, Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği'nin (SEFiA) Türkiye’nin emisyon azaltımında karbon yoğun sektörlere ilişkin strateji eksikliğine dikkat çeken "Karbonsuz Ekonomiye Geçişle Gelen Sermaye Âtıllaşması Risklerinin Ölçümü"&nbsp;başlıklı raporunu inceliyoruz.Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!Bizi <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/sefiaorg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/70440025/admin/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sefiaorg/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Instagram</a>’dan da takip edebilirsiniz.Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

Düşük karbonlu üretim biçimlerine geçiş döneminde âtıllaşan fiziksel sermaye riskleri ve tüm zamanların en sıcak günü

🔴 Sermaye âtıllaşması riski

SEFiA İklim Gündemi’nin yeni sayısına hoş geldiniz…Bugün, 19 Haziran 2023.Bu sayıda, Türkiye'nin kömür yatırım planlarının maliyetlerini gözden geçirmek üzere, WWF-Türkiye ve SEFiA'nın Nisan 2022'de yayımladığı “Çelişkiyi Aşmak: Türkiye’nin Yeşil Devrimi ve Yeni Kömür Yatırım Planları” başlıklı raporu inceliyoruz.Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!Bizi <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/sefiaorg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/70440025/admin/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sefiaorg/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Instagram</a>’dan da takip edebilirsiniz.Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

Kömür, doğa ve iklim dostu olmadığı gibi ekonomik bir çözüm de değil!

⚫️ Türkiye'nin kömür yatırım planları

SEFiA İklim Gündemi’nin yeni sayısına hoş geldiniz…Bugün, 5 Haziran Dünya Çevre Günü!&nbsp;İklim konusunda çalışan sivil toplum kuruluşları uyarıyor: İklim krizi karşısında değişim ve dönüşüm, ancak tutarlı ve gerçekçi bir planla ve hedefe uygun adımların atılmasıyla gerçekleştirilebilir. Türkiye’nin 2030’a kadar en az %35 mutlak emisyon azaltım hedefi gerçekçi ve mümkün. Bunun için 2030’a kadarki süre içinde hazırlık yapılmalı ve elektrik üretimi, ulaşım, sanayi ve binalarda çeşitli önlemler hayata <a fr-original-style="" href="https://www.birbucukderece.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geçirilmeli</a>.Bu sayıda, Uluslararası Enerji Ajansı'nın "Yenilenebilir Enerji Piyasa Güncellemesi"ni inceliyoruz. Rapor, yenilenebilir enerji kapasitesindeki güneş ve rüzgâr özelindeki artışa dikkat çekiyor.&nbsp;Yorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!Bizi <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/sefiaorg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/70440025/admin/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sefiaorg/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Instagram</a>’dan da takip edebilirsiniz.Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

5 Haziran Dünya Çevre Günü! 2023 yılında yenilenebilir enerji kapasitesinde bugüne kadar yıllık bazda kaydedilen en büyük büyümenin gerçekleşmesi bekleniyor.

📈 Yenilenebilir enerji kapasitesinde rekor artış beklentisi

SEFiA İklim Gündemi’nin yeni sayısına hoş geldiniz…Bugün, 22 Mayıs 2023.Bu sayıda, Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği'nin (SEFiA) Şubat 2022 tarihli "Türkiye Çelik Sektörü Raporu: Üretim, Ticaret ve Karbonsuzlaşma Süreci" başlıklı araştırmasına yer veriyoruz. Araştırmada, dünyada ve Türkiye'de çelik sektöründeki gelişmeler değerlendiriliyor. Türkiye çelik sektörünün düşük karbonlu üretime geçiş süreci analiz ediliyorYorum ve geri dönüşlerinizi bekliyoruz!Bizi <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/sefiaorg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Twitter</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/company/70440025/admin/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(64, 169, 255); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: 0px; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">LinkedIn</a> ve <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sefiaorg/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Instagram</a>’dan da takip edebilirsiniz.Keyifli okumalar,SEFiA ekibi.

Türkiye çelik sektörünün, güçlü konumunu kaybetmemesi için kapsamlı bir dönüşüm planlanması ve bu planı tutarlı bir şekilde uygulaması gerekiyor.

🏗️ Çelik sektöründe karbonsuzlaşma süreci

Ekonomi hakkında yayımlanmış makalaler ve yayınlar

Ekonomi

Politika hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Politika

Sosyal farkındalık hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Sosyal Farkındalık

Haber

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA) ve BM İklim Değişikliği Üst Düzey Şampiyonları tarafından bu yıl ikincisi paylaşılan “<a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/reports/breakthrough-agenda-report-2023" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Breakthrough Agenda Report 2023</a>”e göre, toplam küresel emisyonların yaklaşık %5'inden sorumlu olan çelik sektörünün, 2030 yılına kadar emisyon salımını %25 oranında azaltması gerekiyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çelik sektörü, yüzyıl ortasına kadar net sıfır emisyona ulaşma hedefini karşılayacak şekilde bir gelişim göstermiyor:&nbsp;114 milyon tonluk geleneksel, yüksek emisyonlu çelik tesislerinin inşa edilmekte veya planlama aşamasında olduğunu bildiren rapor, 2025'e kadar yaklaşık 90 milyon ton yeni yüksek emisyonlu yüksek fırınların ekleneceğini vurguluyor. Raporda ayrıca, sıfıra yakın emisyonlu çelik tesisleri için yapılan duyuruların geçen yıla göre iki katından fazla artarak 13 milyon tona ulaştığı fakat bunun 2030'a kadar gereken 100 milyon tonun üzerindeki miktarın çok altında kaldığının da altı çiziliyor.</li></ul>Çelik sektörünün 2030 hedeflerini karşılamaya yardımcı olacak şekilde, önümüzdeki 1-2 yıl içinde uluslararası işbirliğini güçlendirmek için acil önceliklere işaret eden beş öneri sıralanıyor: (i)&nbsp;Düşük emisyonlu ve sıfıra yakın emisyonlu çelik için ortak tanımlar üzerinde anlaşmalıdır. (ii) Sıfıra yakın emisyonlu çelik tedarik taahhütlerinin kapsamını gelecekteki çelik taleplerinin önemli bir bölümünü kapsayacak şekilde artırmalıdır. (iii) Önde gelen üretici ve tüketici ülkeleri de içerecek şekilde stratejik bir diyalog başlatılmalıdır. (iv) Büyük çelik üretim bölgelerinde ticari ölçekte pilot projeler belirlenmelidir.&nbsp;(v) Sıfıra yakın emisyon teknolojilerine yönelen sanayi geçişini destekleyen fonlar, önemli ölçüde artırılmalıdır.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çelik sektörünün Türkiye'deki görünümü</h2>İstanbul Politikalar Merkezi’nin (İPM) <a fr-original-style="" href="https://ipc.sabanciuniv.edu/Content/Images/CKeditorImages/20230907-13095942.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Türkiye Çelik Sektörünün Karbonsuzlaşması: Mevcut Durum”</a>&nbsp;başlıklı&nbsp;raporu ise Türkiye'de çelik üretiminin karbonsuzlaşması konusunda ilgili paydaşlar için temel bilgi ve göstergeleri ortaya <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/yeni-rapor-celik-sektoru-turkiyenin-seragazi-emisyonlarinin-yuzde-7sinden-sorumlu/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">koyuyor</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli? Rapor, ham çelik üretimi sektörünün toplam emisyonlarını tesis bazında hesaplayan Türkiye’deki ilk çalışma.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Görünüm: Çelik sektörü, Türkiye’nin enerji tüketiminin yaklaşık %7’sinden ve sanayideki enerji tüketiminin yaklaşık %22’sinden sorumlu. Sektör sebep olduğu 40 milyon ton emisyon ile ülkenin toplam emisyonlarının %7’sini oluşturuyor.&nbsp;</li></ul>2022 itibariyle Türkiye’de 27 elektrik ark ocaklı (EAF), 11 indüksiyon ocaklı (İF) ve 3 adet entegre çelik tesisi (Yüksek Fırın – BF/Bazik Oksijen Fırını – BOF) çelik tesisi olmak üzere toplam 41 adet ham çelik üretim tesisi bulunuyor: Birim üretimde 9-10 kat daha fazla enerji tüketen&nbsp;entegre tesislerin çelik üretimi için ihtiyaç duyduğu enerjinin yaklaşık %90’ı kömürden %7’si ise fosil gazdan elde ediliyor. Elektrik ark ocaklı tesislerde ise tüketilen enerjinin yaklaşık %60’ı elektrik enerjisinden, %32’si fosil gazdan geliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Perspektif:&nbsp;BF-BOF için ağırlıklı olarak demir cevheri, kömür ve geri dönüştürülmüş çelik kullanılırken; EAF, çeliği çoğunlukla geri dönüştürülmüş çelik ve elektrik kullanarak üretir. Güncel verilere göre, toplam küresel çeliğin %70,7’si BF-BOF yolu kullanılarak üretilirken, yaklaşık %28,9’u EAF yoluyla <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/wp-content/uploads/2022/03/sefia-celik-raporu-2022.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">üretilmektedir</a>.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Değerlendirmeler</h2>Türkiye, ham çelik üretimini büyük oranda hurda çeliğin eritilmesi ile gerçekleştiriyor. Böylece dünyanın önde gelen diğer çelik üreticisi ülkelerine göre daha düşük bir emisyon yoğunluğuna sahip. Fakat mevcut durumdaki gidişatın değişmediği bir senaryoda, küresel pazardaki karbonsuzlaşma ivmesinin gerisinde kalınabileceği belirtiliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mevcut durum: Ham çelik üretimindeki dolaylı ve doğrudan tüm emisyonlar dikkate alındığında elektrik üretiminin yüksek CO2 yoğunluğu (Kapsam 2) ve hammaddelerin çıkarılma/lojistik emisyonları (Kapsam 3) nedeniyle, çelik üreticilerinin birim üretim başına CO2 emisyonları artış gösteriyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Topyekûn bir dönüşüm:&nbsp;Türkiye’de yüksek emisyonlu sanayi sektörlerine bağlayıcı azaltım hedefleri tanımlayan uzun dönemli bir yasal çerçeve henüz bulunmuyor. Rapor, sektörde iş sağlığı ve güvenliği, hava kirliliği ve çevre kirliliği performansı gibi başlıklardaki performansını daha yukarıya taşıyacak topyekûn bir dönüşümün ihtiyacını vurguluyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sınırda Karbon Denkleştirme Mekanizması: Avrupa Birliği (AB) Sınırda Karbon Denkleştirme Mekanizması’nın yakın bir gelecekte yürürlüğe gireceği göz önünde bulundurulduğunda, sektörün; tüm tedarik zincirini kapsayan yeni pazar koşullarına uyumunu hızlandıracak şekilde harekete geçmesinin, küresel ölçekte Türkiye’ye rekabet avantajı getirebileceğinin altı çiziliyor.</li></ul>

Uluslararası Enerji Ajansı ve İstanbul Politikalar Merkezi'nin yayımladıkları raporlar, sırasıyla uluslararası ve ulusal çelik sektörü gündemine dair güncel bulgular ortaya koyuyor.

Çelik sektörü görünümü

Enerji dönüşümü için enerjinin nasıl üretildiği kadar nasıl tüketildiğine de bakmak <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/turkiyede-konut-ve-sanayi-sektorlerinin-temiz-enerji-ile-dekarbonizasyonu/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerekiyor</a>. Rüzgâr ve güneş teknolojileri son yıllarda hızlı bir büyüme yaşarken; sanayi, konutlar ve ulaştırma gibi enerji yoğun son kullanıcı sektörler hâlâ yoğun olarak fosil yakıtlara bağımlı. Bu noktada, fosil yakıt kullanımı elektrifikasyona geçişle azaltılmaya çalışılıyor. Rüzgâr ve güneş teknolojilerindeki maliyet düşüşleri sayesinde, artık birçok son kullanım sektörünü elektriklendirmek için uygulanabilir çözümler sunuluyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrifikasyon nedir?&nbsp;Elektrifikasyon, bir makine veya sistemin elektrik kullanır hale dönüşümü anlamına <a fr-original-style="" href="https://shura.org.tr/wp-content/uploads/2023/08/SHURA-2023-08-Rapor-Elektrifikasyon.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gelmektedir</a>. Benzinli araçlardan elektrikli araçlara, doğal gaz ile çalışan kombilerden ısı pompalarına ve doğal gaz ile çalışan ocaklardan elektrikli ocaklara geçiş elektrifikasyona örnek olarak verilebilir.</li></ul>SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi'nin hazırladığı "Türkiye'de Konut ve Sanayi Sektörünün Elektrifikasyonu" başlıklı <a fr-original-style="" href="https://shura.org.tr/wp-content/uploads/2023/08/SHURA-2023-08-Rapor-Elektrifikasyon.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">rapor</a>, net-sıfır emisyon hedeflerine ulaşılması bağlamında Türkiye'nin elektrifikasyona geçişini analiz ediyor. Elektrifikasyon, Türkiye’nin enerji ithalatının ve cari açığının düşürülmesi ve dolaylı olarak enerji arz güvenliğinin sağlanması için önemli bir husus olarak değerlendiriliyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Konutlar</h2>Türkiye'de binaların %60'ı doğal gaz, %34'ü kömür ile ısıtılırken, elektriğin payı %6 seviyesindedir. Elektrifikasyon bağlamında binalarda ısınma için en uygun teknoloji olarak ısı pompaları öne çıkmaktadır. Doğalgaz kombi/kazanları %85-90 verime sahipken, ısı pompaları kullanılan elektriğin yaklaşık 3 ila 5 katı kadar ısı üretebilmektedir.Toplam elektrik tüketimi projeksiyonlarına bakıldığında, 2021 yılında konutlarda elektrik tüketimi, toplam enerji talebinin %20’sini oluştururken, 2053 yılında bu oranın ısı pompası kullanımının da etkisiyle %63’e çıkacağı öngörülüyor. Konutlarda ısı pompalarının hızlı bir şekilde yaygınlaşarak temel ısıtma kaynağı olması ve 2053 yılına kadar konutların %67’sine ulaşması bekleniyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sanayi</h2>Sanayi sektörü, Türkiye’de nihai enerji tüketiminin %33’ünü ve fosil yakıtların sanayi enerji tüketiminin üçte ikisinden fazlasını oluşturuyor. Demir-çelik ve çimento sektörlerinin toplam enerji tüketimi, sanayi enerji tüketiminin yaklaşık yarısını oluşturuyor. Çelik sektöründe elektrikli ark ocaklarının&nbsp;oranının yüksek olması önemli bir avantaj olarak görülürken; sanayi dönüşümü kapsamında katma değeri yüksek yassı ürünlerin üretiminin artması gerekliliği çelik endüstrisinde yeni elektrikli teknolojilerin (elektroliz, plazma ısıtma, mikrodalga vb.) yaygınlaşmasını gerektiriyor.&nbsp;Sanayide elektrifikasyona azami geçişle birlikte, 2053 yılında fosil yakıtla karşılanacak 90 TWh’lik ısı ihtiyacı, 57 TWh’lik elektrikle karşılanabiliyor. Elektrifikasyon sonucunda sanayide doğrudan elektrik kullanım payının 2021 yılındaki %28’lik seviyeden, 2053 yılında %46’ya çıkacağı tahmin ediliyor. Elektrifikasyona ilave olarak çimento endüstrisinde biyokütle, demir-çelik endüstrisinde yeşil hidrojen&nbsp;ve farklı sektörlerde de doğal gaz kullanımının temiz sentetik yakıtlarla&nbsp;yer değiştirmesinin 2053’e kadar net sıfır emisyona ulaşılmasını sağlaması bekleniyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sübvansiyonlar ve yenilenebilir enerjinin payı</h2>Konut ve sanayi sektörlerinde elektrifikasyonun gelişimini yavaşlatan en önemli etkenlerden biri, yüksek oranda sübvansiyonlu mesken doğalgaz tarifeleri ve doğalgazın kullanımının artmasına yönelik politikalar. Perakende elektrik ve doğalgaz tarifelerindeki sübvansiyon düzeylerinin eşitlenmesi ve rekabetçi enerji fiyatlarına yönelik vergi politikalarının temiz teknolojileri destekleyecek şekilde belirlenmesi, elektrifikasyon oranının artması için önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.Elektrik sisteminde yenilenebilir enerjinin payı arttıkça, elektrik fiyatlarının doğalgaz fiyatlarından ayrışması ve daha ekonomik olması da bekleniyor. Elektrik fiyatlarının doğalgaz fiyatlarından ayrışması ile 2041 yılından sonra sıradan elektrikli ısıtıcılarla ısınmanın bile doğalgazlı ısınma yöntemlerine kıyasla daha ekonomik olacağı belirtiliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Konut: Elektriğin çatı üstü güneş enerjisiyle sağlanması halinde, ısı pompalarının enerji maliyetleri sübvansiyonlu doğalgaz tarifelerine kıyasla dahi daha ekonomik hale geliyor. Isı pompalarının mevcut durumda yüksek olan ilk yatırım maliyetlerinin önümüzdeki yıllarda daha da düşeceği öngörülüyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sanayi: Sanayi için elektrifikasyon dönüşümünde ekipman, kurulum ve ilgili süreç değişikliklerinin maliyetleri genellikle yüksek olsa da, ilk yatırım maliyetlerinin işletme maliyetlerinden daha az belirleyici olacağını ve sanayide de konutlardaki gibi kurulum fiyatlarının ilerleyen dönemlerde düşmesi öngörülüyor.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç olarak</h2>Türkiye’nin özellikle sınırda karbon düzenleme mekanizması gibi dış etkenlere karşı hazırlıklı olması ve enerjide dışa bağımlılığı azaltmak için, enerji değer zincirinde karbonsuzlaşmayı hızlandırması ve fosil yakıt teknolojilerinin yerine elektrikli teknolojileri yaygınlaştıracak politikaları hayata geçirmesi gerekiyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrifikasyona geçiş ile elde edilecek verimlilik sayesinde konutların ve sanayinin toplam enerji talebi 2053 yılında 127 TWh daha az gerçekleşecek. Türkiye’nin 2021 yılındaki 287,4 TWh olan fosil yakıt tüketimi ile karşılaştırıldığında bu oldukça yüksek bir seviye. Böylece 2053 yılında doğalgaz ithalatı 22,8 milyar m3 ve CO2 emisyonları 43,6 milyon ton azaltılabilecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Konutlarda ve sanayide ısı pompaları ile diğer elektrikli teknolojileri yaygınlaştıracak iş modellerinin ve hizmetlerin geliştirilmesi, elektrifikasyon sürecini hızlandıracak etkenlerin başında geliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğalgaz boru hatlarının genişletilmesine yönelik politikaların net sıfır perspektifinde tekrar değerlendirilmesi önemli olarak görülüyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çatı üstü güneş enerjisi elektrik üretimi ve ısı pompası tüketimi arasında belirli şartlar dâhilinde yıllık mahsuplaşma yapılabilmesinin, tüketici tarafında önemli avantajlar sağlayabileceği belirtiliyor.</li></ul>

SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi'nin hazırladığı rapor, Türkiye'nin elektrifikasyona geçişini analiz ediyor.

Konut ve sanayide elektrifikasyon

Sivil toplum kuruluşları (Avrupa İklim Eylem Ağı, Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği, İklim İçin 350 Derneği, Fosil Yakıtların Ötesi, Yeşil Düşünce Derneği ve Greenpeace Akdeniz), "Kahramanmaraş depremleri sonrasında toparlanma/yeniden inşa sürecinde binalarda yenilenebilir kaynaklara dayalı ısıtma ve soğutma" başlıklı <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/analizler/kahramanmaras-depremleri-sonrasinda-toparlanma-yeniden-insa-surecinde-binalarda-yenilenebilir-kaynaklara-dayali-isitma-ve-sogutma/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">pozisyon metninde</a> ile deprem bölgesi özelinde ve kentsel dönüşüm tartışmaları çerçevesinde binalarda yenilenebilir kaynaklara dayalı ısıtma ve soğutma sistemlerine&nbsp;ilişkin görüşlerini/taleplerini paylaşıyor. Böylelikle, özellikle dağıtık yenilenebilir enerji kurulumu ile de desteklenebilecek ve afetler karşısında dayanıklılığı destekleyecek ısı pompası sistemlerinin deprem bölgesinde kullanımının gündeme getirilmesi ve bu doğrultudaki planlamaları destekleyecek teknik bir çerçeve oluşturulması hedefleniyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Isı pompası nedir/nasıl çalışır?&nbsp;Isı pompası –yaygın olarak kullanılan şekli ile– ortamda (hava, su ya da toprakta) var olan ısıyı alıp, elektrik enerjisi kullanarak yüksek ya da düşük sıcaklığa ulaştıran ve bu ısıyı bir başka ortama aktaran sistemi ifade etmektedir. Sistem, ısı enerjisinin %75’ini havadaki termal enerjiden, %25’ini de elektrik enerjisinden almaktadır. Isı kaynağı ve dönüştürücü sistemine göre farklı çeşitleri (havadan havaya, havadan suya ya da toprak kaynaklı gibi) bulunmaktadır.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli? Isı pompalarının, küresel karbondioksit emisyonlarını 2030'da en az 500 milyon ton –bugün Avrupa'daki tüm binek araçların yıllık karbondioksit emisyonlarına eşit miktarda– azaltma potansiyeline sahip olduğu tahmin edilmektedir. Sadece ısıtma değil, soğutma ve sıcak su temin etmek amacıyla da kullanılabilen ısı pompaları ile 2050 yılına kadar 2,6 milyar insanın klima ihtiyacını karşılanması <a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/reports/the-future-of-heat-pumps" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">beklenmektedir</a>.</li></ul>Raporda öne çıkan başlıklar şu şekilde:<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Binalarda ısıtma ve soğutmada alternatif bir çözüm: Isı pompası</h2>Bugün küresel gaz talebinin %15’inden fazlası, toplam emisyonların ise %10’u binalarda ısınmadan kaynaklanmaktadır. Küresel net sıfır hedefleri doğrultusunda motorlu araçlar pazarında olduğu gibi, evlerde de elektrifikasyonun artırılmasına yönelik çalışmalar hızlanmakta ve ısı pompaları da bu hedefleri destekleyen önemli araçlar olarak gündeme getirilmektedir.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Artan talep: Isı pompası satışları, 2022 yılında –çift haneli büyümesinin ikinci yılında– bir önceki yıla göre %11 artış <a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/fuels-and-technologies/heat-pumps" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">göstermiştir</a>. Bu oran, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında, Avrupa’da yaklaşık %40 civarındadır.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Verimlilik ve düşük maliyet: Isı pompaları, ortam ısısından faydalanmak için elektrik kullanmaktadır ve mevcut yoğuşmalı gaz kazanlarının (ev tipi kombiler) kullandığı elektriğin %20’si ile %30’u arasında elektrik&nbsp;tüketerek aynı miktarda ısı <a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/reports/heat-pumps" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlayabilmektedir</a>. Fosil yakıt kazanlarına kıyasla daha verimli çalışmaktadır ve <a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/news/the-global-energy-crisis-is-driving-a-surge-in-heat-pumps-bringing-energy-security-and-climate-benefits" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">daha az maliyetlidir</a>.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Teşvikler: Öte yandan, ısı pompalarının kullanımının yaygınlaştırılması için verilen mali teşvikler, küresel ısınma talebinin %70’ inden fazlasını kapsayan 30'dan fazla ülkede hâlihazırda mevcuttur. Almanya’da 2028 yılına kadar yenilenebilir ısıtma ve soğutma sistemlerine geçişin maliyeti 9,16 milyar euro olarak <a fr-original-style="" href="https://www.haberturk.com/almanya-dan-petrol-ve-gazla-calisan-isitma-sistemlerini-yasak-karari-3584385-ekonomi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hesaplanmaktadır</a>.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Isı pompası kullanımının yaygınlaştırılması, Türkiye’nin karbonsuzlaşması bağlamında, gerçekçi bir adım olarak görülebilir.</h2>Türkiye’de ısınma konutlardaki enerji tüketiminde tek başına %50-60 <a fr-original-style="" href="https://shura.org.tr/wp-content/uploads/2023/02/SHURA-2023-02-Net-Sifir-2053.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">pay sahibiyken</a>; toplam gaz tüketiminin %28’i de konutlarda <a fr-original-style="" href="https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-94/dogal-gazyillik-sektor-raporu" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçekleşmektedir</a>. Bu durum, Türkiye’nin ısınmada gaz kullanımına bağımlı olduğunu göstermektedir. 2011-2021 döneminde gaz ithalatının %34 oranında arttığı ve tükettiği gazın %98’ini de ithal ettiği göz önüne alındığında; Türkiye’nin enerji krizleri karşısındaki bağımlı konumu ve bu bağımlılığın cari açık üzerindeki etkisi, önemli kırılganlık alanları olarak öne çıkmaktadır. 2016’da 32,8 milyar dolar olan enerji açığı, 2022’de 80 milyar dolara kadar yükselmiştir. Türkiye’de 2020 yılında elektrik üretiminde %42,4 pay sahibi olan yenilenebilir enerji kaynaklarının payının 2035 yılına kadar %54,8’e çıkarılması <a fr-original-style="" href="https://enerji.gov.tr//Media/Dizin/EIGM/tr/Raporlar/TUEP/T%C3%BCrkiye_Ulusal_Enerji_Plan%C4%B1.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">öngörülmektedir</a>. Buna karşılık, binalarda yenilenebilir kaynaklara dayalı ısıtma ve soğutma için bir hedefe yer verilmemektedir.Avrupa Birliği Komisyonu, Binaların Enerji Performansı Direktifi kapsamında ısınma sistemlerinde fosil yakıtlı kaynakların tüketiminden planlı ve aşamalı bir çıkış için 2035 tarihini <a fr-original-style="" href="https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230206IPR72112/energy-performance-of-buildings-climate-neutrality-by-2050" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">işaret ediyor</a>. Türkiye’de, Avrupa’daki örneklerinde de görüldüğü üzere, bu geçiş sürecinde öne çıkacak olan sistem, enerji verimliliği yüksek ve temiz bir çözüm olarak ısı pompalarıdır. Isı pompası kullanımının yaygınlaşması, enerji verimliliğini ve elektrik üretiminde yenilenebilir enerjinin payının artırılmasını gerektirmektedir. 2035 yılına kadar yenilenebilir enerji kaynaklarının kurulu güç içindeki payının (2020’de %52) %65’e, enerji yoğunluğundaki azalmanın (2020’de %25) %51 seviyesine ulaşmasının <a fr-original-style="" href="https://enerji.gov.tr//Media/Dizin/EIGM/tr/Raporlar/TUEP/T%C3%BCrkiye_Ulusal_Enerji_Plan%C4%B1.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">planlandığı</a> Türkiye’de, yılda yaklaşık 10 bin ünite satış seviyesine ulaşan ısı pompalarının pazar hacminin daha da artması öngörülebilir.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Talepler</h2>Tıpkı, <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/wp-content/uploads/2023/04/deprem-acil-mudahale-ve-toparlanma-yeniden-insa-surecinde-gunes-enerjisinin-rolu.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">depolamalı güneş sistemlerinin</a> farklı afet noktalarında, şebekeden bağımsız elektrik temini sağlamak amacıyla kullanımında olduğu gibi, ısı pompalarının kullanımı da ekonomik, yerelin ihtiyaçlarına duyarlı ve temiz uygulamalar olarak mekânsal planlara ve imar uygulamalarına dâhil edilmelidir. Isı pompasının farklı kullanım biçimleri, bölgedeki geçici yapılar için de kullanıma uygundur.&nbsp;Söz konusu tasarım, planlama ve uygulama süreçlerinde, ısı pompalarının bina ısıtma ve soğutmada en etkili kullanımı için sivil toplum kuruluşlarının talepleri aşağıdaki gibidir:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeniden inşa sürecinde, enerji verimliliğini artıracak ısı pompalarının&nbsp;kullanımı önceliklendirilmelidir. Bu kapsamda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından ısı pompalarının kullanımı&nbsp;–öncelikle belirlenen pilot bölgelerden başlanarak– orta vadede tüm yeni binalar için zorunlu hâle getirilmelidir.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeniden inşa süreci, ısıtma ve soğutma tesisatlarının kurulumu ile bütüncül olarak ele alınmalıdır. Binaların ısı yalıtımı, ısı pompalarının kullanımını yaygınlaştıracak ve verimliliği artıracak önlemlerle bir araya getirilmelidir. Binalar, enerji ihtiyacının elektrifikasyonunu&nbsp;sağlayacak altyapıyla ve ısı pompalarının kurulumuna uygun biçimde&nbsp;tasarlanarak inşa edilmelidir.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Deprem sonrasında inşa edilecek konutlarda, yoğuşmalı kazanlarla ve solar panellerle desteklenen merkezi sistem kullanımı planlanmaktadır. Oysaki, bu planlamada bölgesel ısıtma sistemlerinin kurulması, sürdürülebilir ve faydalı bir çözüm olarak değerlendirilmelidir.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Daha verimli bir sistem kullanımı için, bölgede elektrik üretiminde yenilenebilir enerji payı artırılmalıdır.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Isı pompalarının kullanımında, montajda&nbsp;ve gerekli gaz kullanımlarında&nbsp;(örneğin F-gazlar) ilgili mevzuat oluşturulmalı ve uygulanmalıdır.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Isı pompalarının kullanımının yaygınlaştırılması için, fosil yakıtlı kaynaklara dayalı ısınmada sağlanan teşviklere karşılık, düşük faizli ve uzun vadeli krediler&nbsp;sağlanmasında destek ve zorunluluk mekanizmaları değerlendirilmelidir. Bu konuda hem kamu hem de sivil toplumun&nbsp;desteğiyle çalışmalar yürütülmelidir. Farkındalığı artırmaya yönelik çalışmalar düzenlenmelidir.</li></ul>

İklim ve çevre alanında çalışan sivil toplum kuruluşları , deprem bölgesi öncelikli olmak üzere, Türkiye genelinde iklim hedefiyle uyumlu bir yeşil yeniden inşa sürecinin bileşenleri üzerine çalışıyor.

Isıtma ve soğutmada alternatif bir çözüm: Isı pompası

Kömüre dayalı istihdam hem dünyada hem de Türkiye'de giderek azalıyor. En büyük kömür üreticisi ülkelerde bile kömür sektörünün istihdamdaki payı önemsenmeyecek kadar düşük seviyede seyrediyor. Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA) ve Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) hazırladıkları "Kömüre Dayalı İstihdamdan Çıkış" başlıklı <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/wp-content/uploads/2023/08/komure-dayali-istihdamdan-cikis-web.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporla</a> Türkiye’de elektrik üretiminde kömürden çıkışın sektör istihdamında yaratabileceği muhtemel sorunları ve çözüm önerilerini inceliyor.Türkiye'de kömürden çıkış: Raporda ortaya konan verilere göre, Türkiye'de kömür ve linyit madenciliği sektöründe yaklaşık 35 bin kişi istihdam ediliyor. Sektördeki kayıtlı ve kayıt dışı istihdam, toplam istihdamın binde 2'sinden daha az görünüyor. Bu durum, kömürden çıkışın, Türkiye'nin istihdam yapısını ciddi ölçüde etkileme potansiyelinin düşük olduğunu ve sektörde yaşanacak istihdam kayıplarının telafisinin mümkün olduğuna işaret ediyor.&nbsp;Ayrıca, kömürden çıkışın insana yakışır işler için yeşil sektörlere yapılacak yatırımlarla kimsenin işsiz kalmayacağı ortaya konuluyor. Kömürden adil bir çıkışın sektör çalışanları için mümkün olduğu, hatta belli şartlar sağlandığı takdirde yaşam koşullarını iyileştirme olanağı da içerdiği vurgulanıyor. Kömürden çıkışta muhtemel sorun alanlarının neler olabileceği ve kömürden çıkış için hem işgücü talebini hem de arzını dikkate alan bütüncül bir politika yaklaşımı, Türkiye'nin mevcut işgücü politikaları dikkate alınarak tartışılıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Raporda öne çıkan bulgular</h2><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kömür ve linyit madenciliğinin katma değerinin GSYH içindeki payı yıllar içinde azalarak %0,08’e kadar düştü.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre Türkiye’de yaklaşık 35 bin&nbsp;kişi kömür ve linyit madenciliği sektöründe, 8-10 bin kişi kömürlü termik santrallerde kayıtlı olarak istihdam ediliyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Hanehalkı İşgücü Anketi verilerine göre ise sektördeki kayıtlı ve kayıt dışı istihdam, toplam istihdamın binde 2’sinden daha az.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye’nin kömür şehri Zonguldak’ta bile istihdamın ancak %4-6’sını kömür madenciliği sektörü oluşturuyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Muğla, Zonguldak, Kahramanmaraş, Manisa ve Çanakkale’yi içine alan 5 bölgede bile istihdamın sadece yaklaşık binde 3’ünü kömür madenciliği sektörü oluşturuyor. Sektör, en yüksek istihdam sağlayan ilk 10 sektör arasında yer almıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">%66’sı 25-44 yaş arası olan madencilerin eğitim seviyesi diğer sektörlerden düşük değil. Bu, başka sektörlerde istihdam edilmelerinin mümkün olduğunu gösteriyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sektörde çalışanların yaklaşık %2'sinin çocuk işçi&nbsp;olabileceği tahmin ediliyor. Çocuk işçilerin durumu, gerek kayıt dışılık gerekse elde ettikleri gelir bakımından Türkiye’deki çocuk işçilerin genelinden daha kötü.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sektörde iş kazası ve meslek hastalıkları sıklıkla görülüyor. 2020 yılında 8.460 iş kazası gerçekleşti. Kömür sektörü, çalışan başına iş kazasının en yüksek olduğu sektör. Çalışma koşullarında iyileşme olmadığı gibi koşullar gittikçe kötüleşti. 2008-2019 arasında, iş yeri sayısı azalmasına rağmen iş kazası sayısı %57 oranında arttı (2008’te 5.728 iş kazası, 2018’de 8.983 iş kazası). İş kazaları nedeniyle istihdam başına iş göremezlik süresi, toplam hastalık olay sayısı ve hastalık nedeniyle geçici iş göremezlik süresinde artış oldu.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeşil sektörlere geçiş ve politika önerileri</h2>Raporda, kömürden çıkışın yeşil sektörlere geçişle desteklenmesi gerektiği; kömür bölgelerinde katma değeri yüksek ve yeşil dönüşümle uyumlu sektörlerde istihdam talebinin artırılmasının önemli faydalar sağlayabileceği vurgulanıyor. Türkiye, 2053 net sıfır emisyon vizyonuna uyumlu bir elektrik sektörü dönüşümü kapsamında; 2030'a kadar güneş enerjisinde 71 bin, rüzgâr enerjisinde 141 bin ek istihdam yaratabilir. 2050 yılına kadar ise söz konusu sektörlerdeki ek istihdam sırasıyla 455 bin ve 330 bine erişebilir.Kömürden çıkış için tüm paydaşların sürece dâhil olduğu bir politika tasarım süreci&nbsp;oldukça önemli. Kömürden çıkış, üreticiden tüketiciye kadar değer zincirindeki herkesi etkileyebilir. Adil geçiş ilkeleriyle&nbsp;kimseyi geride bırakmadan kömürden çıkılabilir. Bu nedenle tüm paydaşların sürece dâhil olduğu bir politika tasarımı oldukça önemli olarak değerlendiriliyor.Raporun sunduğu bulgular ışığında bütüncül bir yaklaşım içerebilecek politika önerileri üç temel başlıkta bir araya getiriliyor ve politika araçları tanımlanıyor: (i) Bölgelerde katma değeri yüksek sektörlerde istihdam talebinin artırılması, (ii) Sektörde mevcut çalışanların profillerinin çıkarılması ve yönlendirilmesi ve (iii) İstihdam ve beşeri sermaye için uzun dönemli politikalar.

Türkiye’de elektrik üretiminde kömürden çıkışın sektör istihdamında yaratabileceği muhtemel sorunlar ve çözüm önerileri inceleniyor.

Kömüre dayalı istihdamdan çıkış

Akbelen Ormanı altındaki linyit rezervi kullanılarak, etrafındaki Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerinin iki buçuk yıllık yakıt ihtiyacının karşılanması hedefleniyor. Oysa Akbelen Ormanı, iklim krizinin yıkıcı etkilerine karşı savunulması gereken; ancak orman yangınları ve insan faaliyetleri nedeniyle hızla azalan orman varlığımızın değerli bir parçası. Akbelen Ormanı yok edilmek; İkizköylüler ise yerinden edilmek isteniyor.Ormanlarını ve köylerini kaybetmek istemeyen İkizköylüler, iki yıldan fazla bir süredir madene karşı ormanlarının başında sürekli nöbet tutuyor ve hukuk mücadelesi yürütüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neler olmuştu?&nbsp;Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerine kömür sağlayan Yeniköy Linyit Madeni, 1980’lerin başında devlet işletmesi olarak <a fr-original-style="" href="https://gazeteoksijen.com/e-gazete" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıldı</a>. Hem santral hem de madenler, özelleştirme kapsamında, 2014 yılında satışa çıkarıldı. 2017 yılında bölgedeki pek çok arazi kamulaştırıldı. 2019 yılında işletme sahibi şirketin gönderdiği tebligatların ve kesim işlemi yapılmak istenmesinin ardından İkizköylüler dilekçelerle karara itiraz ederek nöbete başladı. 2021 yılında maden işletme ruhsatının iptali için dava açıldı. Ağustos 2022’de çıkan yürütmeyi durdurma kararı, bilirkişi raporlarına dayanılarak Kasım 2022’de kaldırıldı. Ocak 2023’te ocak çevresindeki yıkım büyütüldü ve maden, Akbelen Ormanı sınırına dayandı. Bilirkişi raporuna yapılan itirazlara rağmen 24 Temmuz’da kesim başladı. Bölge halkı ve çevrecilerin kesim sahasına giderek ağaçları koruma çabası, güvenlik güçleri tarafından engellendi. Kesimi engellemeye çalışanlar gözaltına alındı. Kesimlerin başlamasının ardından yapılan tüm yürütmeyi durdurma başvuruları da <a fr-original-style="" href="https://yesilgazete.org/akbelende-direnis-yedinci-gununde-para-puldur-agac-candir/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">reddedildi</a>. Çevre ve Ekoloji Hareketi Avukatları, gerçekleşen ağaç kesimleri için işletmeci şirkete verilen izin süresinin 2021'de dolduğunu <a fr-original-style="" href="https://kisadalga.net/haber/detay/hukukcular-akbelendeki-agac-kesimlerinin-yasa-disi-oldugunu-acikladi-iznin-suresi-doldu-ve-yenilenmedi-kesimleri-durdurun_77164" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıkladı</a>.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sivil toplum kuruluşlarının çağrısı</h2>Sivil toplum kuruluşları, ağaçların kesimine başlanmasının ardından, Akbelen Ormanı’nın kömür çıkarmak amacıyla yok edilmek istenmesine karşı ortak çağrıda bulundu. Doğa ve insan hakkını hiçe sayan ağaç kesiminin acilen durdurulmasını isteyen STK’lar, yetkililere <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/stklardan-akbelen-aciklamasi-doga-ve-insan-hakkini-hice-sayan-kesim-durdurulmali/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">seslendi</a>:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">İkizköylülerin itirazları ve direnişleri sürerken Akbelen Ormanı’nda kesimin başlamasını üzüntüyle karşılıyoruz. Ülkemizde ve dünyada iklim krizi nedeniyle sayıları ve sıklığı giderek artan orman yangınları, seller ve sıcak hava dalgaları ormansızlaşma sonucu her geçen gün daha da derinleşiyor. Bu nedenle; iklim değişikliği ve doğa koruma konusunda çalışan sivil toplum kuruluşları olarak daha önce yaptığımız çağrıları yinelemek istiyoruz.&nbsp;Erken ölümlere yol açan, iklim krizinin en temel nedenlerinden biri olan termik santrallerin devamlılığı için ormanların yok edilmesine izin verilmemeli. İklim kriziyle mücadele etmek, doğaya karşı değil doğayla birlikte çalışarak mümkün. Son 10 yılda neden olduğumuz karbondioksit (CO2) salımının yarısından fazlasını tutan ormanları, doğal alanları, iklimi ve tüm canlıların yaşamını tehdit eden kömür santralleri uğruna feda edemeyiz.</blockquote>STK’lar Akbelen Ormanı için taleplerini şu şekilde sıraladı:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Pek çok hayvan ve bitki türüne ev sahipliği yapan, yaşlı ve doğal bir kızılçam ormanı olan 780 dönümlük Akbelen Ormanı’nın kesiminin hemen durdurulması.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akbelen Ormanı alanında maden işletme izni veren kararın iptal edilmesi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akbelen Ormanı'nı da içine alan 86541 no’lu ruhsat alanı içindeki maden sahası genişletme projesinin; mevzuat gereği Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerin kapasite artırımı projesi, bölgedeki diğer kömür ocakları ve Yatağan Termik Santrali, diğer madencilik ve endüstriyel tarım gibi faaliyetler ile birlikte toplam (kümülatif) etkilerini ele alacak şekilde Bütünleşik Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi tutulması.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Santral ve madenlerin ömürlerinin uzatılmasıyla ilgili planların halka sorulması.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kömürlü termik santraller gelecek vadetmiyor</h2>Türkiye’de kömürlü termik santrallerin iklim hedefleri ile uyumlu biçimde çalışmasının ekonomik açıdan mümkün olmadığı <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/arastirmalar/celiskiyi-asmak-turkiyenin-yesil-devrimi-ve-yeni-komur-yatirim-planlari/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ortaya konuluyor</a>.&nbsp;Yapılan çalışmalar, kömürlü termik santrallerin çok uzak olmayan bir gelecekte hayatımızdan tamamen çıkacağı, kaderlerinin en iyi yalnızca rezerv kapasite olarak bekletilmek olacağını <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/blog/2053-net-sifir-emisyon-hedefi-yolunda-emekli-edilecek-komurlu-termik-santraller/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösteriyor</a>. Türkiye'de Özelleştirilen santrallerin bir kısmının hâlihazırda özelleştirme bedelini ödediği, ağırlıklı bir kısmının ise 2030’ların ikinci yarısına kalmadan özelleştirme bedelini ödeyeceği görülüyor. Özelleşen santraller, ortalama 2032 yılında başa baş noktasına geliyor. Santrallerin özelleştirme sonrası anapara ödemeye başlaması muhtemel olduğundan, ortalama 2032 yılına gelen başa baş noktasının daha erkene kayması da mümkün gözüküyor.Fosil yakıta dayalı üretim lisanslarının çok uzak olmayan bir gelecekte sermaye âtıllaşma riskiyle karşı karşıya olduğu ve yatırımcılar için birer yükümlülüğe dönüşeceği görülüyor: Bu santraller için bir emeklilik planı çalışması yapılıp, santral işletmecilerine belirlenen bir oranda yenilenebilir yatırımı yapma ruhsatı verilmesi, kamu açısından hem net-sıfır hedeflerine ulaşmada hem de arz güvenliğini tehlikeye atmama hususunda; santral işletmecileri için ise sermaye âtıllaşması riskinden kaçınma ve kaybedilecek gelecek nakit akışlarını telafi etmede çözüm olacak bir model olabilir.&nbsp;Türkiye'nin 2053 net sıfır hedefine ulaşmak için yeni kömür yatırımlarından vazgeçmesi ve 2030 yılına kadar kömürden çıkışı planlaması&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://sefia.org/arastirmalar/celiskiyi-asmak-turkiyenin-yesil-devrimi-ve-yeni-komur-yatirim-planlari/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerekiyor</a>. Bu hem Türkiye'nin kendini fosil yakıt bağımlı bir altyapıya mahkûm etmemesi hem de fosil yakıtların doğrudan ve dolaylı maliyetlerinden kaçınması için bir gereklilik olarak gözüküyor. Fakat Ulusal Enerji Planı'nda görüldüğü üzere fosil yakıtların elektrik üretimindeki payında düşüş öngörülürken termik santral planları açıklanmaya devam ediyor.

Muğla’nın Milas ilçesine bağlı Akbelen Ormanı’na 24 Temmuz sabahı girilerek ağaçların kesimine başlandı. Oysa Türkiye’de kömürlü termik santrallerin iklim hedefleri ile uyumlu biçimde çalışması mümkün değil.

Akbelen Ormanı neden savunulmalı?

Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yayımladığı Temiz Enerji İlerlemesini İzleme 2023 başlıklı <a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/reports/tracking-clean-energy-progress-2023" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">rapor</a>, temiz enerji teknolojilerindeki gelişimde bardağın boş tarafına odaklanıyor. 2050 net sıfır hedeflerine ulaşılması için acilen müdahale edilmesi gereken alanlara vurgu yapıyor.Temiz enerji dönüşümü için kritik öneme sahip 50'den fazla bileşene –sektörler, alt sektörler, teknolojiler, altyapı ve kesişen stratejiler– ilişkin son gelişmeler değerlendiriyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öne çıkan gelişmeler</h2>Raporda, öncelikle, yenilenebilir enerji teknolojilerinin 2022 yılındaki dikkate değer kazanımları ortaya koyuluyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrikli otomobil satışları, 2022’de 10 milyondan fazla satışla rekor seviyeye ulaştı ve sadece beş yılda yaklaşık 10 kat artış gösterdi.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yenilenebilir kaynaklara dayalı elektrik kapasitesi eklemeleri, şimdiye kadarki en büyük dağıtımları olan 340 GW’a yükseldi. Böylece, yenilenebilir enerji kaynakları artık küresel elektrik üretiminin %30’unu oluşturuyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrikli araç aküleri için açıklanan üretim kapasitesi, 2030'da beklenen talep gereksinimlerini karşılamak için ilk kez yeterli seviyelere ulaştı. Bu gelişmenin, Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Enflasyonu Azaltma Yasası ve Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın sonuçlarıyla desteklendiği ifade ediliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enerji verimliliği, bir önceki yıla kıyasla iki kattan fazla artış gösterdi. Bu gelişme, birkaç yıllık nispeten zayıf gelişmelerin ardından, ileriye doğru atılmış olumlu bir adım olarak görülüyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nükleer enerji kapasitesine yapılan eklemeler, yıllık bazda %40 artış gösterdi. Bunun 2050 hedefleri için yeterli görülmediği fakat söz konusu gelişimin 2019'dan bu yana görülen kapasite artışlarına paralel seyrettiği vurgulanıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Isı pompası satışları, yıllık %11 artışla rekor kırdı. Böylece net-sıfır hedefleri için gerekli olan %15'lik büyümeye yaklaşıldığı ifade ediliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Temiz enerjiye yapılan yatırım, 2022 yılında –2021'e kıyasla– %15'lik artış gösterdi ve 1,6 trilyon dolar ile rekor seviyeye ulaştı. Bu durum, belirsiz bir ekonomik ortamda bile enerji geçişlerine duyulan güvenin devam ettiğini gösteriyor.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bardağın boş tarafı</h2>Bu olumlu gelişmelere karşılık dikkat çekilen noktaların başında, enerji dönüşümünün hızının bölgeler ve sektörler düzeyinde farklılaşması geliyor. Örneğin, küresel elektrikli araç satışlarının %95'i Çin, ABD ve Avrupa'da gerçekleşiyor. Temiz enerji, hâlihazırda maliyetlerin düştüğü ve teknolojilerin nispeten olgunlaştığı alanlarda –elektrik üretimi ve binek otomobiller gibi– daha hızlı genişleme alanı buluyor. Öte yandan, tüm olumlu adımlara rağmen, ağır sanayi ve uzun mesafeli taşımacılık gibi emisyon azaltımının görece daha zor olduğu alanlarda ise hızlı bir inovasyona ihtiyaç duyuluyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Değerlendirme</h2>Rapora göre, güneş enerjisi ve elektrikli araçlar gibi bazı temiz enerji teknolojilerinin yayılma hızı, yeterli istek ve politika eylemiyle neler başarılabileceğini gösteriyor. Fakat 2050 yılına kadar net sıfır emisyon elde etmek için enerji sisteminin çoğu bileşeninde acilen daha hızlı değişime ihtiyaç var.Enerji sisteminin 50’den fazla bileşeninin tamamında ilerleme gözlemlenebilirken, çoğunluğun henüz 2050’ye kadar net sıfır emisyonla tutarlı bir yolda ilerlemediği ortaya konuluyor. 2050 yılına kadar net sıfır emisyonu ulaşılabilir kılmak ve temiz enerjiye daha geniş kapsamda, hızlı bir geçiş sağlamak için dünya genelinde farklı temiz teknolojilere geçiş yapmak gerekiyor.

Uluslararası Enerji Ajansı, temiz enerjideki gelişmeleri, 2050 net-sıfır taahhütleri için yetersiz olarak değerlendiriyor. 

Temiz enerjideki ilerleme, 2050 hedefleri için yetersiz kalıyor

Küresel iklim hedefleriyle uyumlu biçimde sera gazı emisyonlarını azaltmak söz konusu olduğunda elektrik sektörü dâhil olmak üzere pek çok farklı üretim sürecinin karbonsuzlaşması açık bir gerekliliktir olarak ortaya çıkmaktadır. Bu gereklilik, bir kısım fiziksel sermayenin kullanım dışına alınması veya tümüyle terk edilmesi ile söz konusu sermayeyi kullanan sektöre belirli ölçüde zarar verir. Bu akışın, ekonominin tümünü etkileyecek biçimde diğer sektörlere de aktarılması muhtemeldir.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Âtıllaşma:&nbsp;Âtıl varlıklar, mevcut ekonomik varlıkların sektör içi katma değer üretme potansiyellerini diğer sektörleri de olumsuz etkileyecek biçimde kaybetmeleriyle ortaya çıkmaktadır.</li></ul>Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği'nin (SEFiA) "Karbonsuz Ekonomiye Geçişle Gelen Sermaye Âtıllaşması Risklerinin Ölçümü"&nbsp;başlıklı <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/arastirmalar/karbonsuz-ekonomiye-gecisle-gelen-sermaye-atillasmasi-risklerinin-olcumu/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporu</a>, Türkiye ekonomisinin sektörlerinin düşük karbonlu üretim biçimlerine geçiş döneminde maruz kalacağı âtıllaşan fiziksel sermaye riskleri incelemektedir. Girdi-Çıktı tablolarında yer alan bilgi, sermaye stoku verisi ile birlikte kullanılarak âtıllaşan varlıkların tetiklediği etkileri ölçülmektedir.Sermaye âtıllaşmasının ekonominin tümünü etkileyecek biçimde diğer sektörlere de aktarılması, ilgili risklerin konumlandırılmasına, analiz edilmesine ve giderilmesine yönelik makul bir yaklaşım gerektirmektedir. Çalışmada, Türkiye’deki sektörlerin sermaye yoğunluğunu tahmin etmek, sektörler arasındaki katma değer akımlarını elde etmek ve bu iki bilgiyi bir araya getirerek âtıl varlıklardan kaynaklanan etkileri sayısallaştırmak hedeflenmektedir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Âtıllaşma riskinin yüksek olduğu sektörler ve öneriler</h2>Çalışmada (i) her sektörün ekonomi sathındaki toplam âtıllaştırma etkisi, (ii) bir sektördeki temel girdi kullanımındaki birim azalışın kendi dışında kalan diğer tüm sektörlerin sermaye kullanımına etkisi ve (iii) âtıllaşma riskine maruz kalma dereceleri hesaplanmaktadır. böylece her sektörün kendi ve diğer sektörler üzerindeki etkileri ölçülmektedir.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Âtıllaştırma etkisi: Türkiye ekonomisi için yapılan analizler en yüksek toplam âtıllaştırma etkisinin su temini, kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri; inşaat ve yapım işleri ve elektrik gaz buhar ve iklimlendirme sektörlerinde olduğunu göstermektedir.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sektör dışı etki: Sektörlerin kendi kendilerine olan etkileri dışlanarak hesaplanan sektör dışı çarpanlara bakıldığında madencilik ve taş ocakçılığı; su temini kanalizasyon atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri; mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri; profesyonel, bilimsel ve teknik faaliyetler ve finans ve sigorta faaliyetleri öne çıkmaktadır.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Âtıllaşma riskine maruz kalma: Sermaye varlığı âtıllaşma etkilerine en açık sektörler ise inşaat ve yapım işleri; su temini, kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri ve elektrik gaz buhar ve iklimlendirme sektörleridir.&nbsp;</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2023/6/2/1688511419576.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.02" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu noktada çalışma, fiziksel sermaye âtıllaşması risklerinin objektif ve bütünsel biçimde ölçülmesini sağlamakta ve karar alıcılara öneriler sunmaktadır: Bu öneriler (1) sistemik öneme sahip sektörlerin kapsamlı bir analizine yönelmek, (2) fiziksel sermaye âtıllaşmasına açık sektörlerdeki risklerin daha iyi yönetilmesi için yaygın ve sürekli bir işbirliği yapısı oluşturmak ve (3) risklerin karar alma modellerine dâhil edilmesi yoluyla düşük karbonlu ekonomiye geçiş sürecini sağlam bir patikaya oturtmak üzere planlamaya katkı sağlamak olarak sıralanmaktadır.

Türkiye’nin emisyon azaltımında karbon yoğun sektörlere ilişkin strateji eksikliği, ekonominin geneline yayılacak ani ve maliyetli bir çıkış riski taşımaktadır.

Sermaye âtıllaşması risklerinin ölçümü

WWF-Türkiye (Dünya Doğayı Koruma Vakfı) ve SEFiA’nın (Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği) Nisan 2022 tarihli <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/arastirmalar/celiskiyi-asmak-turkiyenin-yesil-devrimi-ve-yeni-komur-yatirim-planlari/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporu</a>, Afyonkarahisar’ın Dinar ilçesinde faaliyete geçmesi planlanan <a fr-original-style="" href="https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/milliyet-enerji/hunutlu-termik-santrali-acildi-6879815" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kömürlü termik santralin</a> ekonomik fizibilitesini ve kamu bütçesine getireceği yükü değerlendiriyor.“Çelişkiyi Aşmak: Türkiye’nin Yeşil Devrimi ve Yeni Kömür Yatırım Planları” başlıklı rapor, bugünden bakıldığında kömürlü termik santrallerin yarattığı/yaratacağı maliyetlere dikkat çekmesiyle önem taşıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İklim hedeflerine ulaşmak için kömürden çıkış şart!</h2>İklim değişikliği gündemi karşılık bulduğu alanı genişletirken, düşük karbonlu ekonomiye geçişin planlanması da birçok ülkenin politika tasarımında acil bir ihtiyaç olarak öne çıkıyor. Bu kapsamda değerlendirilen bir temel hedef ise kömürden çıkış.&nbsp;Raporda, yeni kömür projelerinin iptal edilmesinin ya da mevcut kömür yatırımlarından çıkılmasının tartışıldığı günümüzde; 2053 yılında net-sıfır olma hedefi açıklamış ve Paris Anlaşması'nı imzalamış Türkiye'nin kömürden çıkış hedefinin aksine kurulu gücünü yeni termik santrallerle destekleme çabası bir çelişki olarak değerlendiriliyor.Planlanan Dinar Santrali'nin fizibilitesine dair hesaplamalar önemli bulgular ortaya koyuyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">En düşük maliyetli senaryo altında bile santral faaliyete başladıktan ancak 18 yıl sonra&nbsp;kâr edebiliyor. Santralin yıllık ortalama net kârı 54,2 milyon dolar olarak hesaplanıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Net-sıfır hedefi ile uyumlu olabilecek %90'lık bir karbon yakalama yatırımı ise işletme ve bakım maliyetlerini artırarak başabaş noktasına erişilmesini imkânsız&nbsp;hâle getiriyor. Böylece işletmenin ömrü sona erdiğinde karşılaşacağı zararın bugünkü değeri 230 milyon dolara erişiyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yıllık kömür tüketimi öngörüleri ve mevcut AB Emisyon Ticaret Sistemi fiyatları üzerinden yapılan hesaplama, 450 milyon – 1 milyar euro seviyesinde bir tutarın karbon maliyeti olarak ortaya çıkabileceğini gösteriyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kullanılacak olan kömür kaynaklı emisyon, santralin faaliyette kalacağı 35 yıl boyunca ortalama 1.311 erken ölüme ve 315 bin iş günü kaybına yol açıyor. Bu süre içinde sağlık etkileri kaynaklı ortaya çıkacak toplam ekonomik maliyet de 35 yıl için 2 – 5 milyar euro (yıllık 57 – 143 milyon euro) seviyesini buluyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Santralin emisyonlarının, içinde bulunduğu tarım havzasındaki tarımsal üretimde neden olacağı değer kaybının yıllık 1,2 milyon dolar seviyesine ulaşacağı gösteriliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hâlihazırda termik santrallere sunulan teşvikler (kapasite ödemeleri ve alım garantileri) de hesaba katıldığında santralin kamu bütçesi üzerinde yaratacağı yükün, yılda 1,4 milyar euro’yu bulabileceği öngörülüyor.&nbsp;</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç olarak</h2>Rapordaki analiz sonuçları, Türkiye’de kömürlü termik santrallerin iklim hedefleri ile uyumlu biçimde çalışmasının ekonomik açıdan mümkün olmadığını ortaya koyuyor. Kömürün, doğa ve iklim dostu olmadığı gibi, ekonomik bir çözüm de olmadığı vurgulanıyor. Ortaya konulan bulgular, fosil yakıtlara olan bağımlılığımızı sonlandırmamız ve yenilenebilir enerjiye dayalı bir enerji sistemi kurmamız gerektiğinin bir diğer somut kanıtı olarak <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/arastirmalar/celiskiyi-asmak-turkiyenin-yesil-devrimi-ve-yeni-komur-yatirim-planlari/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">karşımıza çıkıyor</a>.&nbsp;Türkiye'nin 2053 net sıfır hedefine ulaşmak için yeni kömür yatırımlarından vazgeçmesi ve 2030 yılına kadar kömürden çıkışı planlaması gerekiyor. Bu hem Türkiye'nin kendini fosil yakıt bağımlı bir altyapıya mahkûm etmemesi hem de fosil yakıtların doğrudan ve dolaylı maliyetlerinden kaçınması için bir gereklilik olarak gözüküyor. Fakat Ulusal Enerji Planı'nda görüldüğü üzere fosil yakıtların elektrik üretimindeki payında düşüş öngörülürken termik santral planları açıklanmaya <a fr-original-style="" href="https://temizenerji.org/2023/01/25/ozel-analiz-turkiye-ulusal-enerji-plani-degerlendirmesi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">devam ediyor</a>.

WWF-Türkiye ve SEFiA'nın raporu, Türkiye’de kömürlü termik santrallerin iklim hedefleri ile uyumlu biçimde çalışmasının ekonomik açıdan mümkün olmadığını ortaya koyuyor.

Türkiye'nin yeşil devrimi ve kömür yatırım planları

Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) Yenilenebilir Enerji Piyasa Güncellemesi <a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/reports/renewable-energy-market-update-june-2023" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporuna</a> göre yenilenebilir enerji kapasitesindeki büyümenin bu yıl –yüksek fosil yakıtları ve enerji güvenliği endişelerine bağlı olarak– geçen yıla göre %30’un üzerinde artması <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/iea-yenilenebilir-enerji-kapasitesinde-bu-yil-rekor-buyume-bekleniyor/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bekleniyor</a>.&nbsp;Rapor, yenilenebilir enerji piyasasında büyümenin önümüzdeki yıl da devam edeceğini ve dünyanın toplam yenilenebilir elektrik kapasitesinin Çin ve ABD'nin toplam güç üretimine eşit olan 4.500 gigavata (GW) yükseleceğini söylüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ana senaryo: Rapordaki ana senaryoya göre, yenilenebilir enerjide bu yıl beklenen 440 gigavatlık artış, bugüne kadar yıllık bazda kaydedilen en büyük büyüme olacak. Temiz enerjide devreye alınacağı öngörülen yeni kapasite, Almanya ve İspanya’nın toplam elektrik kurulu gücünün üzerinde.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2023/5/1/1685924347894.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Öte yandan, söz konusu genişleme, dünyanın başlıca pazarlarında yaşanıyor. Enerji krizi karşısındaki konumuna bağlı olarak; yenilenebilir enerji kaynakları, Avrupa'daki büyümesini hızlandırıyor. Yeni politika önlemleri, önümüzdeki iki yıl içinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Hindistan'da&nbsp;önemli artışları destekliyor. Çin, lider konumunu sağlamlaştırıyor. Hem 2023 hem de 2024'te küresel yenilenebilir enerji kapasitesindeki genişlemenin %55'ini Çin'in oluşturması bekleniyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dönüşüme güneş ve rüzgâr öncülük ediyor</h2>IEA İcra Direktörü Fatih Birol, küresel enerji krizinin, yenilenebilir enerji kaynaklarının güvenli ve uygun fiyatlı olduğunu da daha belirgin hâle getirdiğini vurguluyor. Mevcut değişim karşısında, politikaların da değişen pazar koşullarına uyum sağlaması gerektiğinin, elektrik şebekelerinin güneş ve rüzgârın potansiyelinden faydalanılarak genişletilmesi gerektiğinin altını çiziyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güneş:&nbsp;Güneş enerjisindeki yeni kapasitenin, bu yıl sonunda yenilenebilir enerjideki toplam kapasite artışının %65’ini oluşturması bekleniyor. Yüksek elektrik fiyatları nedeniyle özellikle çatı tipi güneş enerjisi santrallerinin kurulumunun, bu büyümenin itici gücü olacağı belirtiliyor. Veriler, dünyanın 2030 yılına kadar, IEA'nın 2050 Net Sıfır Emisyon Senaryosu'nda öngörülen, güneş enerjisi üretim kapasitesine ulaşacağını gösteriyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Rüzgâr:&nbsp;Rüzgâr enerjisinde son birkaç yıldır yaşanan aksamanın bu yıl aşılacağı ve karasal rüzgâr enerjisinde %70 artışla 107 gigavat ilave kapasitenin devreye alınacağı belirtiliyor. Bu rakam, rüzgâr enerjisinde tüm zamanların en yüksek kapasite artışının yaşanacağı anlamına geliyor. Bu genişlemenin geleceği, hükümetlerin sağlayacağı politika desteği ile ilişkilendiriliyor. Güneşin aksine, rüzgâr türbini tedarik zincirindeki genişlemenin, emtia fiyatlarındaki artışa bağlı olarak, orta vadede artan talebi karşılayacak kadar hızlı olmayacağının da altı çiziliyor.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Diğer önemli gelişmeler</h2>Avrupa'daki yenilenebilir kapasite ilavelerine ilişkin tahmin, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden öncesine kıyasla %40 yukarı yönlü revize edildi. İşgal, birçok ülkenin Rus doğal gazına olan bağımlılıklarını azaltmak için güneş ve rüzgâr kullanımını artırmasına yol açmıştı. Yüksek elektrik fiyatlarının küçük ölçekli çatı tipi güneş enerjisi sistemlerini mali açıdan daha cazip hale getirmesi ve özellikle Almanya, İtalya ve Hollanda olmak üzere önemli Avrupa pazarlarında artan politika desteği de bu süreci destekledi.Yeni kurulan güneş enerjisi ve rüzgâr kapasitesinin, daha pahalı olan fosil yakıt üretiminin yerini alarak 2021-2023 döneminde Avrupa Birliği elektrik tüketicilerine 100 milyar euro tasarruf sağladığı tahmin ediliyor. Öte yandan, Avrupa'daki toptan elektrik fiyatlarının, ek yenilenebilir kapasite olmasaydı 2022 yılında %8 daha yüksek olacağı ifade ediliyor.&nbsp;Rüzgâr ve güneş enerjisinin rekabet gücü geçen yıldan bu yana iyileşirken, hükümet politikalarının değişen piyasa koşullarına, özellikle de 2022'de %16'lık rekor bir taleple düşük talep gören yenilenebilir enerji ihalelerine uyum sağlaması gerekiyor.

2023 yılında yenilenebilir enerji kapasitesindeki büyümenin, geçen yıla kıyasla %30’un üzerinde artması bekleniyor.

Güneş ve rüzgâr öncülüğünde rekor kapasite artışı

Güçlü ve aynı zamanda çok yönlü yapısıyla çelik, günlük hayatımızın her alanında kullandığımız geniş bir ürün yelpazesinin temel girdisini <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/wp-content/uploads/2022/03/sefia-celik-raporu-2022.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oluşturmaktadır</a>. Çeliğin, farklı fiziksel, kimyasal ve çevresel özellikleri ile 3.500’den fazla çeşidi bulunmaktadır.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hammadde: Çeliğin kimyasal yapısı göz önüne alındığında, hammadde olarak demir ön plana çıkmaktadır. Demir; karbon, geri dönüştürülmüş çelik ve az miktarda diğer elementlerle birleştiğinde çelik hâline gelir.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Üretim yöntemi:&nbsp;Çelik üretiminin yüksek fırın-bazik oksijen fırını&nbsp;(BF-BOF) ve elektrik ark ocağı&nbsp;(EAF)&nbsp;olmak üzere iki ana yöntemi vardır. BF-BOF için ağırlıklı olarak demir cevheri, kömür ve geri dönüştürülmüş çelik kullanılırken; EAF, çeliği çoğunlukla geri dönüştürülmüş çelik ve elektrik kullanarak üretir. Güncel bir başka çelik üretim teknolojisi olan açık ocaklı fırın (OHF)&nbsp;ise diğer yöntemlere göre daha çok çevresel ve ekonomik dezavantajlar yaratması nedeniyle tercih edilen bir üretim tekniği değildir. Verilere göre, toplam küresel çeliğin %70,7’si BF-BOF yolu kullanılarak üretilirken, yaklaşık %28,9’u EAF yoluyla üretilmektedir. OHF, küresel çelik üretiminin sadece %0,4’ünü oluşturmaktadır.</li></ul>Çeliğin yapısal özellikleri, çeliğin kaç kez geri dönüştürüldüğüne bakılmaksızın değişmeden kalabilmektedir. Günümüzde kullanılan çeliğin yaklaşık %80-90 oranında geri dönüştürüldüğü bilinmektedir.&nbsp;Bugün bir ton çelik üretimi, 1960’lara kıyasla enerjinin sadece %40’ını gerektiriyor olsa da çelik endüstrisi, karbon yoğun üretim süreçleri nedeniyle hâlâ ülkelerin iklim ve çevre gündemlerinin merkezinde yer alan ana sektörler arasında gösterilmektedir. Çelik sektörü, Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM) ile birlikte, yeşil geçiş kapsamında dönüşümüne aciliyet ve önem atfedilen öncelikli bir sektör olarak ortaya çıkmaktadır.COVID-19 salgını sonrasında artan üretim, dünya ortalamasına göre fosil yakıta bağımlı teknolojilerin ağırlıklı olduğu ve küresel emisyonların %7-9’undan sorumlu olan çelik sektöründe, emisyonların yeniden artışı&nbsp;anlamına gelmektedir. Çelik üretiminin yaklaşık olarak %60’ından sorumlu olan Çin, üretiminin %77’sini fosil yakıt kaynaklı BOF yoluyla gerçekleştirdiğinden, çelik kaynaklı küresel emisyonların önemli bir kısmından tek başına sorumlu görülmektedir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye'de çelik üretimi: Öne çıkan bulgular</h2>Türkiye, 35,8 milyon ton çelik üretimi ile dünyada yedinci sırayı alarak önde gelen ülkeler arasında yer almaktadır. COVID-19 küresel salgınının olumsuz etkileri hissedilirken Türkiye, çelik üretimini bir önceki yıla göre %6 artırarak, 2020 yılı itibari ile 35,8 milyon tona ulaştırmayı başarmıştır. Böylece İran (%13) ve Çin’in (%7) hemen ardından, en büyük 10 çelik üreticisi arasında üçüncü en yüksek artış oranını kaydetmiştir.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İhracat:&nbsp;Türkiye’nin çelik ihracatında Avrupa Birliği üyesi ülkelerinin payı 2020 yılında %40’a ulaşmıştır. Bu pay, 2010-2016 döneminde ortalama %16 iken 2017-2020 döneminde %25’e yükselmiştir. AB tarafından bakıldığında ise Türkiye, AB’nin çelik ithalatının %12’sini karşılamaktadır ve ihracatının %20’sine pazar oluşturmaktadır.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye'nin avantajı:&nbsp;Küresel çeliğin %70,7’si kömüre dayalı BOF (yüksek fırın-bazik oksijen fırını) ile üretilirken Türkiye’nin çelik üretim kapasitesi %75 oranında EAF (hurda çeliğe dayalı elektrikli ark ocakları) kaynaklıdır ve bu yapı Türkiye çelik sektörünün düşük karbona geçişinde bir avantaj olarak görülmektedir. Böylece Türkiye, Avrupa Birliği’nin diğer büyük çelik ihracatçılarına kıyasla, karbon verimli bir çelik üreticisidir. Türkiye’nin çelik üretiminin karbon yoğunluğu, üretim kapasitesinin %75 oranında EAF’ye dayanması sayesinde, AB’nin sektördeki diğer iki önemli ticaret ortağı olan Çin ve Ukrayna’nın emisyonlarının kabaca yarısı kadardır.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tüm bu olumlu şartlara rağmen...</h2>Çelik sektörü, Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasının (SKDM) hedef aldığı öncelikli sektörler arasında yer almaktadır. Türkiye’nin çelik sektöründeki en önemli ticaret partnerinin AB olduğu düşünüldüğünde; planlı bir karbonsuzlaşma patikası izlenmediği durumda Türkiye’nin avantajlı pozisyonunu kaybetmesi olası görülmektedir.Toplam etkilere bakıldığında Türkiye, Rusya ve Çin’in ardından SKDM’den en çok etkilenmesi beklenen üçüncü ülke durumundayken, demir-çelik sektörü özelinde bakıldığında riskinin Çin’den daha yüksek olduğu görülmektedir. Karbon maliyetinin €50 olduğu ve üretim kaynaklı tüm emisyonların (Kapsam 1 ve 2) fiyatlandırıldığı varsayımı altında Türkiye’nin AB’ye demir-çelik ihracatının yıllık ek 200 milyon euro maliyetle karşılaşabileceği hesaplanırken bu maliyetin sektörün ihracat gelirinin %2,8’ine eriştiği görülmektedir. Söz konusu muhtemel karbon maliyetleri Türkiye’de çelik üreten ve AB’ye ihraç eden yatırımcıların üretimlerinin karbon içeriğini düşürmeye iterken, dönüşümün maliyeti de diğer bir kısıt olarak öne çıkmaktadır.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Raporun çıkarımları</h2>Türkiye’nin çelik üretiminde ortalamada sahip olduğu avantaja rağmen tesis bazında dönüşmesi gereken üreticiler mevcuttur. Türkiye’de faaliyet gösteren demir-çelik fabrikalarında, entegre BOF teknolojisine sahip demir-çelik üretim tesislerinin kapasite kullanım oranlarının EAF teknolojili tesislerdekine göre daha yüksek olduğu görülmektedir.Türkiye çelik sektörünün güçlü konumunu kaybetmemesi ve lider konuma geçmesi için kapsamlı bir dönüşüm planlanmalı ve bu plan tüm paydaşlar tarafından tutarlı bir şekilde uygulanmalıdır. Sektörün avantajını koruyacağı süreç, kapsamlı bir dönüşüm planı yapmak ve uygulamak üzere kullanmalıdır.

SEFiA'nın Şubat 2022 tarihli “Türkiye Çelik Sektörü Raporu: Üretim, Ticaret ve Karbonsuzlaşma Süreci” başlıklı araştırması, Türkiye çelik sektörünün düşük karbona geçiş sürecini analiz edilerek sektörün eğilimlerini, darboğazlarını ve fırsatlarını ortaya koyuyor.