2022'de radara giren janrlar, yıldızı parlayan müzisyenler

Artık janrların iyice geçişken olduğu; keskin janr kategorizasyonlarının müzisyenlerin ve grupları sesini tanımlarken kısa düşen çıkarımlara dönüştüğü zamanlardayız. Müziğe erişimin hiç olmadığı kadar kolaylaşması ve müzik tüketiminin çok daha kolektif bir deneyim hâline gelmesi bunun en önemli etkenlerinden. Geçtiğimiz ağustos ayında Parkorman’da sahne alan ve bu vesileyle bir söyleşi gerçekleştirdiğimiz Black Country, New Road’tan Charlie Wayne etiketlenmesi hayli zor müzikleri hakkında sorduğumuz soruya şöyle cevap vermişti:

"Bence biz müzik tüketicileri olarak kendi jenerasyonumuzun deneyimleriyle şekillenmiş bir müzik grubuyuz yalnızca. Çevrimiçi dinleme deneyimiyle büyüdüğümüz için her tür müzik kulağımıza çalındı. Onları tüketme konusunda da “hesaplı” davranmak durumunda kalmadık. Bunca müzikle haşır neşir olunca da janrlar bir karışım içinde akışkan bir hâle geliyor." 

Diğer taraftan janrlar dinlediğimiz müziği anlamlandırabilmek, benzer müziklerle ilişkilerini keşfedebilmek, yaptığımız sosyo-kültürel ve ekonomik çıkarımları temellendirebilmek için oldukça pratik. Neticesinde dinlediğimizi bilmek, onu sesiyle ve hikâyesiyle kavrayabilmek müzik zevklerimizin oluşumunda kritik bir eşik demek.

Bu yazıda da adını farklı koyabileceğin; bizim kullandığımız adları yadırgayabileceğin üç janrın keşfine çıktık. Alt alta koyduğumuz janrlar ilk defa 2022 yılında duyulmuş, dolaşıma sokulmuş ve kulaklarda çalınmış değil. Onları bu yazıda spot altında tutmamızın sebebiyse zengin üretimleriyle yeraltından yeryüzüne doğru önlenemez yükselişleri ve bir zamanlar sahip oldukları popülariteyi dönüşerek yeniden yakalamalarından kaynaklı.

Karşında 2022’de radara giren janrlar ve onları radara sokan öncü grup ve müzisyenler...

^{Saat yönünde Fontaines D.C., IDLES, Yard Act. | Tasarım: Esra Yapar}

Post-punk

1970’lerin ikinci yarısında Birleşik Krallık merkezli bir janr olan; punk rock’tan esinlenerek onun konvansiyonel müzik üretimini daha deneysel ve eklektik bir yaratıcılıkla “öteye” taşıyan post-punk, tek bir janrdan ziyade bir “janrlar şemsiyesi” aslında. Öyle ki onu new wave, synth pop, gotik rock gibi 70’lerin sonu ve 80’lerin başıyla yaygınlık kazan diğer müzik türlerinden ayıran kalın çizgiler yok. 

Bu anlamda post-punk’ı belli grupları ve müzikal yaklaşımları niteleyen bir janr olmaktan ziyade deneyseli ve yenilikçiliği; hibrit bir ses üretimini ve kompozisyonunu önceleyen kuşatıcı bir müzik pratiği olarak tarif etmek daha doğru. Diğer taraftan, post-punk’ın esasen gitar müziği olduğunu bu janrla ilk olarak ilişkilenen Joy Division, Television, The Fall, Magazine, Pere Ubu gibi grupların punk rock çıkışlı başlangıçlarından anlamak mümkün.

80’li yılların ortasına kadar kendisi ve alttürleriyle etkisini sürdüren; Talking Heads, The Cure ve New Order gibi gruplarla uluslararası bir üne kavuşan post-punk, 2000’li yılların başına kadar istisnai bir geri çekiliş yaşadı. Interpol, Editors, Franz Ferdinand gibi isimlerle kısa süreli bir çıkış yakalayan janr, 2010’lu yılların başıyla 70’li yılların sesiyle daha doğrudan ve organik bir ilişki kuran yepyeni bir dirilişle geri döndü. Post-punk, birkaç yıldır bu dirilişin artık ana sahneye de taşındığı hikâyelere sahip.

• Yard Act: Spoken Word vokal stiliyle Gang of Four-vari “köşeli” ve funky gitarları bir araya getiren grup, ilk albümü The Overload ile bir Mercury Prize ödülü adaylığı da aldı.
• Fontaines D.C.: Post-punk’ın iyiden iyi radara girmesinde öncü işlere imza atan ve janrın popüler tonlarını yazdığı 3 albümlük bir kataloğa sahip Fontaines D.C., ikinci albümleri A Hero’s Death ile bir Grammy adaylığına da sahip.  
• IDLES: “Punk rock öldü,” jenerik cümlesine patriyarka, faşizm ve zenofobiye karşı bangırdayan rock marşlarıyla cevap veren IDLES, Yard Act ve Fonaines D.C.’ye kıyasla punk’ın sessel estetiği ve etik duruşuyla doğrudan bağ kuran tek grup. Post-punk’ın “orijin öyküsünde” sırtını yasladığı punk, IDLES’ın esin alarak çıkışını oluştursa da grubun yüksek nabızlı basları ve girift gitar oyunları IDLES’ı post-punk sularına da atıyor.

Dinle

^{Soldan sağa Cities Aviv, Earl Sweatshirt ve billy woods. | Tasarım: Esra Yapar}

Abstract hip-hop

70’li yılların başında DJ Kool Herc’ün ev partilerinde yaptığı DJ’likle temelleri atılan hip-hop müziği; ABD’nin batısından doğusuna, güneyinden kuzeyine ve oradan da dünyanın dört bir tarafına yayılmış engin bir zenginliğe sahip. Temeline sampling ve MC’liği alarak çıkış yaptığı bölge, zaman dilimi ve yaratıcı(sına)larına bağlı sayısız forma bürünen hip-hop, müzik janrları arasında belki de en geniş alttür izgesine sahip. 

Nas, A Tribe Called Quest, Public Enemy ve nicesiyle East Coast; NWA, Dr.Dre, Snoop Dogg ve dahasıyla West Coast; gangsta rap, trap ve onlarca diğer tür, hip-hop’la ilişkili janrlardan yalnızca birkaçı. Öte taraftan, yukarıda adını geçirdiğim janrlar kadar popüler olmayan; uluslarası bir yaygınlık kazanamayarak görece hip-hop’un marjinlerinde konumlanan abstract hip-hop gibi alttürler, yakın geçmişte bağımsız müzik kanallarından akın eden sayısız yapımcı ve MC’yle sessiz bir yükselişin kıyılarında.

2000'lerin başında MF DOOM (klasik bir albüm: Madvillainy) ve yan projeleriyle etraflı bir görünürlük elde eden, 2010’lu yılları Death Grips’ten Danny Brown’a kadar süper yıldızlar çıkararak geçiren abstract hip-hop, spot ışıklarının altına gelirken beraberinde yeni yıldızlar da parlattı. 

MIKE, exociety, Armand Hammer, Mavi gibi gruplarda cisimleşen; lo-fi bir prodüksiyon, caz sample'larıyla dolu eklektik bir kompozisyon ve varoluşsal girdaplardan yükselen şarkı sözleriyle diğer hip-hop türlerinden ayrılan abstract hip-hop, harika bir 2022 yılı geçirdi.

• billy woods: 2010'lu yılların başından beri üretken bir şekilde çalışan, Armand Hammer adıyla bir de yan projesi bulunan prodüktör ve MC billy woods, 2022’ye sıkıştırdığı iki albümle (Aethiopes ve Church) birçok müzik yayınının “Best of 2022” albüm listelerinde kendine yer buldu.  
• Cities Aviv: Duende'nin yıl sonu listesinde son 30'a aldığı albümlerden biri olan Man Plays the Horn'un arkasındaki isim Cities Aviv; sisli ve buğulu ses manzaraları ve hibrit janr enstalasyonlarıyla abstract hip-hop'un gölgeli yıldızlarından. 
• Earl Sweatshirt: Çıkardığı EP'ler (Bkz: Solace ve Feet of Clay) ve albümlerle (Bkz: Some Rap Songs ve I Don't Like Shit, I Don't Go Outside) abstract hip-hop'u sessel ve tematik olarak kristalize eden Earl Sweatshirt, janrın süper yıldızı belki de. Earl, 4 yıllık bir aranın ardından 2022'ye de Sick! albümünü bıraktı.

Dinle

^{Soldan sağa Sudan Archives, Jockstrap ve Kate NV. | Tasarım: Esra Yapar}

Art pop 

Listelediğimiz janrlar arasında en geriyeye gideni açık ara art pop. Zira pop müziğin konvansiyonel ve “ulaşılabilir” tonları, kompozisyonları ve vokal stilleriyle deneyler yaparak alışılanın dışında bir “pop” sesi yakalayan hemen herkes art pop çatısı altında buluşabiliyor. Art pop’un erken Scott Walker'dan John Cale'e, kimi Yoko Ono işlerinden David Bowie'nin ilk dönemlerine kadar uzanan bir geçmişe sahip olmasının temelinde yatan etmen de bu kapsayıcılık denebilir. 

Art pop, pop’un dışına uzanan; onu klasik müzik, elektronik, deneysel ve daha başka birçok janrla bozarak yeni uzamlar keşfeden bir müzik türü olarak tanımlanabilir. Diğer taraftan, on yıllara yayılan tarihiyle yeni formlara girerek değişen pop müziği; pop’la yapılan deneyselliklerin dönüşümünü de yanına alarak art pop’u zamanlar boyunca belli bir sesi temsil eden bir janr olmanın ötesine taşıdı. 

The Beatles ve (orta-geç) The Velvet Underground'la özdeşleşen pop müziği günümüzün pop'undan çok farklı olduğu gibi, Laurie Anderson ve Kate Bush'un art pop'u da günümüzün art pop'undan hayli ayrışıyor. Artık bir janr satürasyonunun yaşandığı günümüzde art pop, sayısız müzikal esinin ve deneysel boyutların keşfedildiği uçsuz bucaksız bir spektrum. Öyle ki art pop olarak nitelenen bir albümde tekno, bir başkasında barok yaylıları, bir başkasında da spoken word duyabilir, tüm bunları bir araya getirenin ne olduğunu merak edebilirsin. Belki de günümüz art pop'unu bu kadar ilgi çekici kılan şey, onun bu dizginlenemez garabeti, köşeli ve beylik etiketlerin hiçbirini üstüne giyememesidir. 

Tıpkı aşağıda listelediğimiz, art pop'u bambaşka formlarda yeniden keşfeden ve 2022 yılında “geleceğin art pop'unda” açtığı patikalarla ana sahneye çıkan aşağıdaki müzisyen ve gruplarda olduğu gibi:

• Jockstrap: Taylor Skye ve Black Country, New Road'un viyolanisti Georgia Ellery'den oluşan ikili Jockstrap, “glitch” elektronikleriyle art pop'u bir oyun alanı olarak kurguladı. Ortaya da yalnızca 2022'nin değil, art pop tarihinin en sıra dışı deneyselliklerinden biri olan I Love You Jennifer B albümü çıktı. Bu albüm, Duende'nin ve yılın albümlerini yayınlamış her basılı ve dijital yayının listelerinin de vazgeçilmezlerinden.
• Sudan Archives: Doğum adıyla Brittney Denise Park, son albümüyle artık bir “Natural Brown Prom Queen”, sahne adıyla Sudan Archives… İlhamını bir taraftan Kuzey Doğı Afrika, Sudan'dan, diğer taraftan ABD'nin siyah insanlarıyla yakınen ilişkilenen janrları soul, R&B ve hip-hop'tan alan müzisyen, art pop'un yaratıcısının kişiselliğinde geçirebileceği metamorfozların en iddialı örneklerinden. 
• Kate NV: 2000'li yılların iyice yaygınlaşan dijital müzik imkânlarını müziğinin merkezine oturtan Kate NV; progresif elektronik'ten minimalizme, ambient'dan new age'e genişleyen hilkat garibesi, bir o kadar da avangard üretimleriyle fütüristik bir art pop'un “en” 21. yüzyıl temsilcilerinden biri.

Dinle