Akbelen Ormanı neden savunulmalı?

Akbelen Ormanı altındaki linyit rezervi kullanılarak, etrafındaki Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerinin iki buçuk yıllık yakıt ihtiyacının karşılanması hedefleniyor. Oysa Akbelen Ormanı, iklim krizinin yıkıcı etkilerine karşı savunulması gereken; ancak orman yangınları ve insan faaliyetleri nedeniyle hızla azalan orman varlığımızın değerli bir parçası. Akbelen Ormanı yok edilmek; İkizköylüler ise yerinden edilmek isteniyor.

Ormanlarını ve köylerini kaybetmek istemeyen İkizköylüler, iki yıldan fazla bir süredir madene karşı ormanlarının başında sürekli nöbet tutuyor ve hukuk mücadelesi yürütüyor.

• Neler olmuştu? Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerine kömür sağlayan Yeniköy Linyit Madeni, 1980’lerin başında devlet işletmesi olarak açıldı. Hem santral hem de madenler, özelleştirme kapsamında, 2014 yılında satışa çıkarıldı. 2017 yılında bölgedeki pek çok arazi kamulaştırıldı. 2019 yılında işletme sahibi şirketin gönderdiği tebligatların ve kesim işlemi yapılmak istenmesinin ardından İkizköylüler dilekçelerle karara itiraz ederek nöbete başladı.
  
  2021 yılında maden işletme ruhsatının iptali için dava açıldı. Ağustos 2022’de çıkan yürütmeyi durdurma kararı, bilirkişi raporlarına dayanılarak Kasım 2022’de kaldırıldı. Ocak 2023’te ocak çevresindeki yıkım büyütüldü ve maden, Akbelen Ormanı sınırına dayandı.
  
  Bilirkişi raporuna yapılan itirazlara rağmen 24 Temmuz’da kesim başladı. Bölge halkı ve çevrecilerin kesim sahasına giderek ağaçları koruma çabası, güvenlik güçleri tarafından engellendi. Kesimi engellemeye çalışanlar gözaltına alındı. Kesimlerin başlamasının ardından yapılan tüm yürütmeyi durdurma başvuruları da reddedildi. Çevre ve Ekoloji Hareketi Avukatları, gerçekleşen ağaç kesimleri için işletmeci şirkete verilen izin süresinin 2021'de dolduğunu açıkladı.

Sivil toplum kuruluşlarının çağrısı

Sivil toplum kuruluşları, ağaçların kesimine başlanmasının ardından, Akbelen Ormanı’nın kömür çıkarmak amacıyla yok edilmek istenmesine karşı ortak çağrıda bulundu. Doğa ve insan hakkını hiçe sayan ağaç kesiminin acilen durdurulmasını isteyen STK’lar, yetkililere seslendi:

İkizköylülerin itirazları ve direnişleri sürerken Akbelen Ormanı’nda kesimin başlamasını üzüntüyle karşılıyoruz. Ülkemizde ve dünyada iklim krizi nedeniyle sayıları ve sıklığı giderek artan orman yangınları, seller ve sıcak hava dalgaları ormansızlaşma sonucu her geçen gün daha da derinleşiyor. Bu nedenle; iklim değişikliği ve doğa koruma konusunda çalışan sivil toplum kuruluşları olarak daha önce yaptığımız çağrıları yinelemek istiyoruz. 

Erken ölümlere yol açan, iklim krizinin en temel nedenlerinden biri olan termik santrallerin devamlılığı için ormanların yok edilmesine izin verilmemeli. İklim kriziyle mücadele etmek, doğaya karşı değil doğayla birlikte çalışarak mümkün. Son 10 yılda neden olduğumuz karbondioksit (CO2) salımının yarısından fazlasını tutan ormanları, doğal alanları, iklimi ve tüm canlıların yaşamını tehdit eden kömür santralleri uğruna feda edemeyiz.

STK’lar Akbelen Ormanı için taleplerini şu şekilde sıraladı:

• Pek çok hayvan ve bitki türüne ev sahipliği yapan, yaşlı ve doğal bir kızılçam ormanı olan 780 dönümlük Akbelen Ormanı’nın kesiminin hemen durdurulması.
• Akbelen Ormanı alanında maden işletme izni veren kararın iptal edilmesi.
• Akbelen Ormanı'nı da içine alan 86541 no’lu ruhsat alanı içindeki maden sahası genişletme projesinin; mevzuat gereği Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerin kapasite artırımı projesi, bölgedeki diğer kömür ocakları ve Yatağan Termik Santrali, diğer madencilik ve endüstriyel tarım gibi faaliyetler ile birlikte toplam (kümülatif) etkilerini ele alacak şekilde Bütünleşik Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi tutulması.
• Santral ve madenlerin ömürlerinin uzatılmasıyla ilgili planların halka sorulması.

Kömürlü termik santraller gelecek vadetmiyor

Türkiye’de kömürlü termik santrallerin iklim hedefleri ile uyumlu biçimde çalışmasının ekonomik açıdan mümkün olmadığı ortaya konuluyor. Yapılan çalışmalar, kömürlü termik santrallerin çok uzak olmayan bir gelecekte hayatımızdan tamamen çıkacağı, kaderlerinin en iyi yalnızca rezerv kapasite olarak bekletilmek olacağını gösteriyor. Türkiye'de Özelleştirilen santrallerin bir kısmının hâlihazırda özelleştirme bedelini ödediği, ağırlıklı bir kısmının ise 2030’ların ikinci yarısına kalmadan özelleştirme bedelini ödeyeceği görülüyor. Özelleşen santraller, ortalama 2032 yılında başa baş noktasına geliyor. Santrallerin özelleştirme sonrası anapara ödemeye başlaması muhtemel olduğundan, ortalama 2032 yılına gelen başa baş noktasının daha erkene kayması da mümkün gözüküyor.

Fosil yakıta dayalı üretim lisanslarının çok uzak olmayan bir gelecekte sermaye âtıllaşma riskiyle karşı karşıya olduğu ve yatırımcılar için birer yükümlülüğe dönüşeceği görülüyor: Bu santraller için bir emeklilik planı çalışması yapılıp, santral işletmecilerine belirlenen bir oranda yenilenebilir yatırımı yapma ruhsatı verilmesi, kamu açısından hem net-sıfır hedeflerine ulaşmada hem de arz güvenliğini tehlikeye atmama hususunda; santral işletmecileri için ise sermaye âtıllaşması riskinden kaçınma ve kaybedilecek gelecek nakit akışlarını telafi etmede çözüm olacak bir model olabilir. 

Türkiye'nin 2053 net sıfır hedefine ulaşmak için yeni kömür yatırımlarından vazgeçmesi ve 2030 yılına kadar kömürden çıkışı planlaması gerekiyor. Bu hem Türkiye'nin kendini fosil yakıt bağımlı bir altyapıya mahkûm etmemesi hem de fosil yakıtların doğrudan ve dolaylı maliyetlerinden kaçınması için bir gereklilik olarak gözüküyor. Fakat Ulusal Enerji Planı'nda görüldüğü üzere fosil yakıtların elektrik üretimindeki payında düşüş öngörülürken termik santral planları açıklanmaya devam ediyor.