Avrupa'da yükselen yeni trend: Kuran yakma eylemleri

Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçtiğimiz hafta gerçekleşen 78’nci Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda gerçekleştirdiği konuşmada özellikle Batı'da artan Kuran yakma eylemlerine de değindi.

Erdoğan, özellikle gelişmiş ülkelerde bir virüs gibi yayılan ırkçılık, yabancı karşıtlığı ve İslam düşmanlığının artık tahammül edilemeyecek seviyelere ulaştığını dile getirerek, şöyle konuştu:

"Masum insanların maruz kaldığı nefret söylemi, kutuplaşma ve ayrımcılık, dünyanın dört bir köşesinde sızlatmadık vicdan bırakmıyor. Ne yazık ki pek çok ülkede popülist siyasetçiler, bu tehlikeli akımları teşvik ederek ateşle oynamayı sürdürüyor. Avrupa'da Kur'an-ı Kerim'e karşı düzenlenen menfur saldırılara, ifade özgürlüğü maskesi altında izin vererek eylemleri teşvik eden zihniyet, esasen kendi eliyle kendi geleceğini karartmaktadır."

"Türkiye olarak, Birleşmiş Milletler, AGİT ve İslam İşbirliği Teşkilatı başta olmak üzere tüm platformlarda İslam düşmanlığıyla mücadeleye yönelik girişimleri desteklemeye devam edeceğiz. Hangi inanca mensup olursa olsun, kutsallara saldırıyı kabullenmeyen tüm dostlarımızı da mücadelemize omuz vermeye davet ediyorum."

Neler yaşandı? 

Avrupa'da Kuran yakma eylemleri zaman zaman farklı ülkelerde İslam karşıtı gruplar tarafından gerçekleştiriliyor; ancak son dönemde birçok ülkede farklı gruplar tarafından bu eylem gerçekleştirilmeye başladı. 

Her şey, Nisan 2022'de İsveç'te başladı. İsveç'te Kuran yakan ve yeniden yakmayı planlayan aşırı sağcı bir grubun mitingleri ve onlara yönelik protestolar nedeniyle 4 gün süren gerginlik uluslararası boyuta ulaştı. Eylemin arkasında aşırı sağcı görüşleriyle bilinen Danimarka-İsveç vatandaşı Rasmus Paludan bulunuyordu. Paludan, daha önce Danimarka'da ırkçılık da dahil birçok suçtan 2020'de bir ay hapis cezasına çarptırılmıştı.

Aşırı sağcı Sıkı Yön Partisi (Stram Kurs) lideri de olan Rasmus Paludan, daha sonra bu yılın Ocak ayında, Türkiye’nin Stockholm Büyükelçiliği önünde Kuran yaktı. Kuran yakılmasına uluslararası tepkiler yükselirken asıl tepki, İsveç hükümetine yönelik gerçekleşti; çünkü Paludan eylemi gerçekleştirmek için izin almıştı. 

Türkiye başta olmak üzere Müslüman nüfusunun yoğunlukta olduğu birçok ülke, Kuran yakma eylemini bir "nefret suçu" olarak adlandırdı. İsveç'in Kuran yakılmasına ve gösteri düzenlenmesine izin vermesi ise bir krizi tetikledi. 

İsveç'teki eylemin ardından aşırı sağcı Pegida lideri Edwin Wagensveld, Paludan'a destek amacıyla Hollanda'nın Lahey kentinde parlamento binası önünde Kuran yakacakken eylemi güvenlik güçleri tarafından engellendi. Kuran'ı yakması hâlinde gözaltına alınacağı söylenen Wagensveld bunun üzerine kitabın sayfalarını yırtıp yere attı.

Norveç'in Oslo kentinde de geçtiğimiz yıl aşırı sağcı bir grup Mortensrud Camisi önünde Kur'an-ı Kerim yaktı. 

İsveç'te de eylemler devam etti. Kurban Bayramı’nın ilk günü başkent Stockholm'deki bir caminin önünde Kuran yakıldı. Irak uyruklu 37 yaşındaki sığınmacı Salvan Momika aldığı izin sonrası Kuran sayfalarını yırtarak ayakkabılarını sildikten sonra ateşe verdi.

Almanya'da da Diyanet İşleri Türk İslam Birliği'ne (DİTİB) bağlı olan Mimar Sinan Camii'nin önüne Kuran yakılarak atıldı.

Ağustos ayında Lahey'deki Türkiye Büyükelçiliği ve Stockholm'deki İran Büyükelçiliği yakınlarında Kuran yırtma ve yakma eylemleri yapıldı. Stockholm'de yangın söndürme tüpü kullanan bir kadın gözaltına alındı.

Geçtiğimiz hafta ise İsveç'te bir göstericinin Kuran yakmasının ardından ülkenin üçüncü büyük şehri Malmö'nün göçmenlerin yoğunlukta olduğu bir mahallesinde olaylar çıktı. Olaylarda en az 12 kişi gözaltına alındı. 

Kuran yakma eylemlerine artan tepkilerin ardından harekete geçen Danimarka hükümeti bir yasa tasarısı hazırladı. Meclise sunulacak tasarıyla dini nesnelere yönelik uygunsuz davranışlar yasaklanacak.

Birleşik Krallık ve Belçika ise ülkede Kuran yakma eylemi gerçekleştirmek isteyen kişilerin ülkeye giriş izinlerini iptal etti. 

Peki tüm bu önlemler alınabilecekken İsveç, Hollanda ve Almanya gibi ülkelerde eylemler devam edebiliyor? Çünkü Kuran yakmanın bir ifade özgürlüğü olduğu değerlendiriliyor. 

Özgürlük mü yoksa suç mu?

Avrupa ülkelerinde yükselen bir İslam karşıtlığı trendi hâline gelen Kuran yakma eylemleri bu gösterilerin bir ifade özgürlüğü mü yoksa nefret suçu mu olduğu tartışmasını gündeme getirdi. 

Stockholm Üniversitesi Medeni Hukuk Profesörü Marten Schultz, konuyu İsveç'teki eylem üzerinden ele alıyor. İsveç'te bu eylemin bir suç olarak değerlendirilmemesinin nedenini İsveç'in yasaları üzerinden açıklayan Schultz, "Müslümanları suçlu olarak gösterek, Kuran yakmak bir suç olur. Ancak kanunun mevcut yasaya göre Kuran'ı yakmak başlı başına Müslümanlara yönelik bir saldırı değildir" diyor: 

İfade özgürlüğüne diğer tüm çıkarların önünde öncelik veren 250 yılı aşkın bir geleneğe sahip, dünyanın en laik ülkelerinden birinde, her ifadeye izin verildiği varsayımı yapılıyor. Hatta insanları rahatsız eden ifadeler bile var. Mevcut durum İsveç hukuk sisteminin bir hatası değil. Bu bir özellik."

Avukat Fikret İlkiz, temel insan hakları ve özgürlüklerin evrensel, bölünmez, birbirine bağlı ve birbiriyle ilişkili olduğunu vurguluyor. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde yer alan ifade özgürlüğü hakkının sınırlandırılabilir bir hak olduğunu vurgulayan İlkiz, şunları söylüyor:

"Nefret savunuculuğu ve söylemi ifade özgürlüğü tarafından korunmamalıdır. Nefret söylemi, kişilerin insanlık onurunu hedef alır. Kişinin özel hayatına saygı ve ayrımcılığa uğramama hakkına müdahaledir. Bu nedenle kişinin özel hayatına ve aile hayatına saygı hakkı ile ifade özgürlüğü hakkı arasında dikkatli bir denge kurulmalıdır."