Ayrımcılığa karşı: Deprem sonrasında LGBTİ+ dayanışması

Felaketi yaşarken de yaraları sararken de aynı gemideyiz. Fakat maalesef bu gemiden atılmayacağını bilmek bile bazılarımız için bir ayrıcalık. LGBTİ+’lar depremin ilk gününden itibaren tüm depremzedelerin ortak sorunlarına ek olarak ayrımcılığa maruz kalma ya da fiziksel şiddet görme ihtimali nedeniyle yardım talebinde bulunamama gibi bir sorunla karşı karşıya kaldı. Kalmaya da devam ediyorlar. Çözüm ise felaket sonrası dönemdeki birçok sorunun çözümünde olduğu gibi dayanışmadan geçiyor.

Lubunya Deprem Dayanışması ve ötesi

7 Şubat Salı günü Antep Queer LGBTİ+ Dayanışması; deprem bölgesindeki LGBTİ+’ların kendilerine başvurabileceğini, temel ihtiyaçların giderilmesine ve acil durumlar için dayanışmaya hazır olduklarını, deprem bölgesindeki hiçbir LGBTİ+’nın yalnız olmadığını belirtti. 10 Şubat Cuma günü kendilerini “farklı şehirlerden, bağımsız aktivistler, örgüt ve inisiyatiflerden bir araya gelmiş LGBTİ+lar ve seks işçileri” olarak tanımlayan Lubunya Deprem Dayanışması, “yalnız değilsin lubunya!” başlıklı bir açıklama yayımladı ve “depremin getirdiği yıkım ve acıyı hafifletebilmek için” bir dayanışma örgütledi.

İlk başta Türkçe, Kürtçe, Arapça, Farsça ve İngilizce olarak yayımlanan (sonrasında birçok dile de çevrilen) açıklama; depremden etkilenmiş seks işçilerini, LGBTİ+ları ve yakınlarını; ihtiyaçlarını ve iletişim bilgilerini paylaşabilecekleri bir forma yönlendiriyor, destek talebinde bulunabileceklerini ya da yalnızca nasıl olduklarını paylaşabileceklerini söylüyordu: “Şu an deprem bölgesinde bulunan, bölgeden çıkmaya çalışan ya da çadır alanlarında kendini güvende hissetmeyen birçok arkadaşımız olduğunu biliyoruz. Olağan hâlde de hayatımızı zorlaştıran ayrımcılığın olağanüstü hâlde ihtiyaçlarımıza ulaşmamıza engel olabileceğini biliyoruz.” Açıklama, Antep Queer LGBTİ+ Dayanışması, Keskesor Amed LGBTİ+ Oluşumu, Ankara LGBTİ+ Deprem Dayanışması, Kaos GL Derneği, SPoD gibi hem bölgedeki hem de farklı illerdeki LGBTİ+ örgütlenmelerinin paylaşım desteğiyle sosyal medyada yayıldı. Öte yandan dayanışmanın Go Get Funding aracılığıyla aynı gün paylaştığı yardım kampanyası 17 Şubat itibariyle 22 bin avroyu aşkın bağış topladı.

Pembe Hayat Derneği’nin raporuna göre depremin ilk günlerinde LGBTİ+ depremzedelerin öncelikli ihtiyaç ve sorunları arasında ayrımcılığa ve şiddete uğramayacakları güvenli alan arayışı, ayrımcılık nedeniyle sahadaki yardımlardan yararlanamama ya da şehri terk eden araçlara alınmama başta geldi. Genel ihtiyaç listelerindeki kalemlere ek olarak da trans bireyler için hormonlara erişim ihtiyacının altı çizildi. Kaynaklara ulaşma konusunda zorlananların başında ise aile desteği alamayan ve mülteci statüsündeki trans bireylerin olduğu belirtildi. Pembe Hayat, 17 Mayıs, Kırmızı Şemsiye ve Kaos GL; bölgede ve farklı illerde psikososyal danışmanlık ve destek sağlamayı sürdürüyor.

Bir diğer dayanışma çağrısı ise 16 Şubat’ta, üniversitelerde LGBTİ+ alanında ayrımcılık, şiddet, nefretle mücadele eden ve tüm üniversiteler için özgür ve güvenli alanlar kurmayı amaçlayan ÜniKuir Derneği’nden geldi. Üniversitelerin uzaktan eğitime geçme ve KYK yurtlarının boşaltılması kararlarının alınmasıyla deprem felaketi yalnızca bölgede yaşayan LGBTİ+’ları değil; Türkiye’nin farklı şehirlerindeki, birçoğu için üniversite yaşamı homofobi ve transfobiye maruz kaldıkları aile ve taşra ortamından uzaklaşmak anlamına gelen üniversiteli LGBTİ+’ları da doğrudan etkileyen bir boyuta ulaşmıştı çünkü. ÜniKuir ve ÜniKuir’in “Lubunya dayanışmasını güçlendiriyoruz!” başlıklı dayanışma çağrısını paylaşan birçok üniversite kulübü ve topluluğu, deprem bölgesinde yaşayan ve doğrudan etkilenen, yerleştirildiği KYK yurtlarından depremden sonra çıkarılan, afet bölgesinden başka şehre taşınmak isteyen ve geçici bir ev arayan LGBTİ+ları, evlerini açarak dayanışmaya destek verebilecek olanlarla buluşturmak için bir çağrıda bulundu.

“Şu günde bile kimse LGBTİ+’lar da insandır, dayanışalım demiyor.”

Sosyal medyada deneyimlerini paylaşan Tansu şöyle diyor: 

“İki gündür Lubunya Deprem Dayanışması ve Ankara LGBTİ+ Deprem Dayanışması ağlarına acayip tepkiler yağıyor: ‘Gidip orada LGBTİ+’yım mi diyorsunuz?’, ‘Depremzede onca insan varken insan ayırıyorsunuz’ gibi tonlarca alakasız yorum gördüm. Şunu anlayamıyorum, bu çalışmaların arama-kurtarma timi olmadığı açık. Bizler de LGBTİ+’ların hakları için mücadele eden insanlarız, elimizden en iyi gelen iş bu. En iyi bildiğimiz, en çok elimizin kolumuzun uzanabildiği alan. Göçmenler üzerine çalışıyor olsaydık göçmenlerle dayanışmaya çalışırdık ilk etapta. Kadın örgütleri kadınların sorunlarına çözüm üretmeye çalışıyor, çocuklarla çalışanlar çocuklarla ilgileniyor, engelli örgütleri engellilere yardım sağlamaya çalışıyor vb. Herkes işin bir ucundan, mümkün olduğunca da en iyi bildiği uçtan tutmaya çalışıyor ki daha hızlı çözüm elde edilebilsin. Dolayısıyla bu saldırıları homofobi ve transfobiden bağımsız değerlendirmek mümkün değil. Bugün bile fobi derdindesiniz diyenler de olacaktır ancak asıl LGBTİ+fobi ne deprem ne felaket tanıyor. Şu günde bile kimse fobisini bir kenara bırakıp LGBTİ+lar da insandır, dayanışalım demiyor.”

Keza Tansu’nun yazdıklarını okuduktan sonra Twitter’da dolanırken bir kullanıcının oyuncak yardımı kolilerini tasnif ederken paylaştığı bir fotoğrafa denk geliyorum. Elinde pembe kıyafetler giydirilmiş, göğsüne dev bir pembe çiçek kondurulmuş, toplumsal cinsiyet kalıplarına göre erkek olarak üretilmiş bir oyuncak bebek var. Şöyle yazmış: “Depremzede çocuklara gönderilen oyuncakların arasında şunu buldum. Hemen çöpe attım, çocuklarımın kafası karışmasın.” Birkaç gün sonra Kaos GL Derneği’ne konuşan 19 yaşındaki, Maraşlı trans kadın Ece’nin cümleleri içimi acıtıyor: “O anda cinsel kimliğini mi düşünecekler demeyin, maalesef düşünüyorlar. İnsanlar öfkelendiğinde, çaresiz kaldığında ilk hedefleri sen oluyorsun. Güçleri sana yetiyor.”

Muhtemelen bu yazıyı okuyan bir azınlık da “Böyle bir zamanda LGBTİ+ haklarını mı düşünüyor, depremzedeleri cinsel yönelim ve cinsiyet kimliklerine göre mi önceliklendiriyorsunuz?” diye soracaktır. Tabii ki düşünecek, tabii ki önceliklendireceğiz. Çünkü asıl LGBTİ+fobi ne deprem ne felaket tanıyor.

• Yazarın notu: Dilara H. Kaya’ya desteği ve katkıları için teşekkürler.