AKM'den Borusan Müzik Evi'ne

Taksim metrosundan inildi. Arkada AKM, önde Taksim Meydanı. İstanbul İstanbul olalı beri buralı olanların peşine düşüldü. Gözler: kapalı. Kulakta: martılar, taksi kornaları, simitçi naraları, cruise sirenleri, mütemadiyen telaşlı atılan adımlar. Şehrin ritminin belirlendiği mahal: İstiklal. Tez canlı, hevesli, kucaklayıcı ve açık. Bir İstanbul Klasiği rotasındayız şimdi: AKM, Taksim Meydanı, Mısır Apartmanı, kilise çanları ve pasajlarıyla.

AKM (Atatürk Kültür Merkezi)’de konser: 1969’da İstanbul Kültür Sarayı olan bina 1970’te Arthur Miller’ın Cadı Kazanı isimli oyununun temsili sırasında meydana gelen yangın nedeniyle onarılarak Atatürk Kültür Merkezi adıyla 1978’den beri mahallede. Babadan oğula Tabanlıoğlu tasarımı olan AKM, 2008’de yenilenme amacıyla ziyarete kapatıldı, 2019’da restorasyonun temeli atıldı, 2021 yılında tekrar mahalleliye açıldı. Taksim Meydanı’nda, içeriden yükselen müzikal, tiyatro ve gösteri seslerinin merkez üssü olarak biliniyor. Gelecek programda dikkat çekenler arasında: 12-19 Haziran Anadolu Ateşi, 6 Haziran’a kadar Amedus, 16-17-18 Haziran Tangopera müzikali var.

AKM

Taksim Meydanı gelip geçenleri: Osmanlı zamanında çevredeki mahallelere su taksim etmek için depo olarak kullanılan, Cumhuriyet dönemi itibarıyla meydan görevi üstlenen alan, o günlerden beri herkes için buluşma noktası. 1928’de yaptırılan Cumhuriyet Anıtı’nın çevresinde gerçekleşen törenler, çelenk koyma merasimleri, Taksim Topçu Kışlası'nı imar izni olmadan yeniden inşa edilmesini engellemek için başlayan eylemler, Kadınlar Günü ve 1 Mayıs kutlamaları gibi toplaşmalarla birçok insanın sesinin duyrulabilinmesini sağladı. Gezi Parkı’ndaki ağaçların hışırtısı, yürüyüş sesleri ve paylaşılan birliktelik duygusu ilk akla gelenlerden. 

Tramvay “çıngırağı”: 1961’de geldi, 1966’da gitti, 1990’da İstiklal Caddesi’nin trafiğe kapatılarak yayalaştırılması sonucu tekrar mahalleye döndü. Sesi caddede duyulduktan sonra sağa sola kaçışmak, önündekini nazikçe itelemek, yol boyunca koşarak son vagona atlayan çocukları şaşkınlıkla izlemek İstiklal’in olağan manzaralarından. Sonuncusu 2022’de İBB tarafından gerçekleştirilen "Tramvay sahne" projesi hareket hâlindeki tramvayda sanatçıların mahalleliye konser vermesini sağlıyordu. Kulaklar konserleri tekrar dinlemek için şimdiden İstiklal’i ortadan ayıran tramvayları aramaya başladı bile. 

Arkada: Tramvay. Önünde: Turistler. 

Fransız Kültür Merkezi avlusu: 1940’tan beri mahalleli. Osmanlı İmparatorluğu'nun önemli ticaret ve kültür merkezlerinden. Farklı milletlerin konsolosluklarıyla kültürel kurumlarının ortak noktası. Pierre-Yves Rochon’ın mimarlığını yaptığı merkez modern ve minimalist Fransız mimarisine sahip. Büyük bahçesi, iç alanındaki geniş merdivenleri, yüksek tavanları ve binanın iç mekânı gün ışığı alırken dışarıdan içeriye görünüm sağlayan cam panellerden oluşan cephesi yapının en önemli özelliklerinden. Paris’teki Centre Pompidou, MuCEM (Mediterranean Villa and Civilization Museum) ve Fondation Cartier pour l'Art Contemporain’le mimari açıdan benzerlik gösteren merkezde etkinlik takvimi dönem dönem değişiyor. Uzun bir süre daha devam etmesi beklenenlerden biri de 6 Şubat sonrası oluşturulan "Umut Notaları" projesi. Umut Notaları; İKSV tarafından belirlenen enstrüman ihtiyaçlarının Fransa’dan toplanarak getirilmesini ve bölgedekilerle paylaşılmasını hedefliyor. Ferrante Ferranti’nin Yolculuk, Lâm Duc Hiên’in Anne, anneler… ve Ahmet Sel’in Fransa’da Türkiye’nin Yüzleri  fotoğraf sergileriyse 18 Haziran’a kadar çevrimiçi ziyarete açık.  

Büyük Londra Otel’in terası: 1700'li yıllardan itibaren Batı'dan buraya gelen ilk turistler olan İngilizlerin, İsviçre'yi ve “riviyera”ları görmek üzere gezilere başlamaları, bu ülkelerde açılan otellere İngiliz isimlerinin verilmesini sağlıyor. 19. yüzyılın sonlarına doğru “Orient Express”in de İstanbul’a gelmesiyle şehri ziyaret edenlerin sayısı artıyor. Bu dönemde turistler için inşa edilen otellerden biri de “Londra Oteli” veya “Grand Hotel De Londres”. Şimdilerdeyse terasında gün batırmak mahallelilerin favori aktivitelerinden.

Mahalledeki bazı teras manzaraları

Gizli Bahçe’de ayak sesleri: 1994’ten beri buralı. Beyoğlu’nun hafıza mekânlarından. Mahallelinin, Beyoğlu’da gece gezenlerin, sanatçıların tekno ve alt türlerini dinlemek ve küçük pistinde sabaha kadar dans etmek üzere buluşma noktası. Nilgün’ün samimiyet ve iyi müzik üzerinden inşa ettiği mabet, 1990’ların kanepeli barı bugün İlhan Erşahin, Ece Özel, Oceanvs Orientalist, Barış K, Hünkar, Flü, Ahu, Tufan Demir ve daha nicesinin set başından dansa, birliğe ve müziğe davetiyle çarşambadan pazara açık. İçerdeki koltuklar; evde arkadaşlarla buluşma hissi yaşatan, Gizli Bahçe’ye ait detaylardan. 

Markiz’in önünde La Bemol: İlk kapanış 1980’di, 2003’te restore edilip tekrar açıldı, 2016’daysa yine kapandı. 2023’te yine aynı yerinde, İstiklal’de. Şimdilerde genellikle sokak müzisyenlerin arka fon olarak kullandığı 1940’ların Lebon Pastanesi, Avedis Ohanyan Çakır’ın satın almasıyla el değiştiriyor, 1940 sonrasının Markiz’i oluyor. Rivayetler arasında bir zamanlar camın önünde Mösyö Michel, Madam Anet ve arkadaşlarının kartondan eskizlerinin bulunduğu var. Orhan Veli, Mina Urgan, Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Faruk Nafiz Çamlıbel, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve daha birçok edebiyatçının buluşma noktası. Zamanında, artık boş olan vitrinden içeri bakıldığında duvara asılı mevsimleri simgeleyen 3 seramik pano vardı. Bu panolar sadece 3 mevsime aitti çünkü biri Paris’ten İstanbul’a gelirken yolda kırılan yaz panosuydu ve yerine ayna asılmıştı.

Saint Antuan

Kilise “çanları”: Daha önceleri eski bir Rum Ortodoks mezarlığı ve Aya Yorgi’ye atfedilmiş ahşap bir kilise bulunan, dönemin Rum Ortodoks cemaatinin ihtiyaçlarına karşılık veremediği gerekçesiyle mezarlıkla birlikte yıkılıp yerine 1880’de daha görkemli bir kilisenin yapılmasıyla şimdilerin sıklıkla ziyaret edilen Ayia Triada East Roman Ortodoks Kilisesi. 1837 yılında inşa edilen, geçirdiği yangından sonra Mimar Garabed ve Andon Tülbençiyan kardeşlerin tamir ettiği ve rivayete göre zamanında içinde bir yurt, bir hastane ve bir okul olduğu anlatılan Vosgeperan Ermeni Kilisesi. 1912 yılından beri mahalleli, İstanbul’un en geniş cemaatine sahip Saint Antuan Katolik Kilisesi ve 19. yüzyılda inşa edilen Fener Rum Patrikhanesi'ne bağlı Santa Maria Draperis Kilisesi’nin çanları caddede duyulduğunda beyaz ince bir mum alınır ve dilek dilenir.

Galatasaray Lisesi'nin bahçesi: 1481 yılında II. Bayezid döneminde Galata Sarayı Hümayûn Mektebi olarak kurulan 1868 yılında modern eğitim kurumu olarak devam eden Galatasaray Sultanisi, günümüzün namıdiğer Galatasaray Lisesi. İstanbul’da kuruluşundan itibaren Fransızca eğitim veren Galatasaray, 1927’de teneffüslerde Fransızca konuşma zorunluluğu kaldırılırsa da hâlâ Fransızca konuşan toplulukların oluşturduğu kültürel birlik olan Frankafonluk’un öncülerinden. Görkemli kapısının arkasındaki uzun yolu ve bahçesindeki ağaçları İstiklal’de hasret kalınanlar arasında. Giriş yolundaki ağaçlar okulun ve mezunların buluşma noktası; Ressam Hüseyin Avni Lifij, tiyatro sanatçısı ve yönetmen Haldun Dormen, Nobel Edebiyat Ödülü sahibi yazar Orhan Pamuk ve şair Cemal Süreya'yı mezun etmiş. Yanındaki Yapı Kredi Kazım Taşkent Sanat Galerisi ve önündeki 50. yıl Cumhuriyet Anıtı da mahallenin sembollerinden.  

Beyoğlu pasajlarında: Pasajlar; Osmanlı döneminde Batı etkisinin yayılmasıyla, Batı Avrupa'da ortaya çıkan kapalı geçitler ve alışveriş merkezlerinin etkisiyle oluştu. Bu yapıların inşa dönemi Osmanlı’da modernleşme ve Batılılaşmanın hızlandığı Tanzimat dönemine denk geliyor. Ticaretin artmasıyla Avrupa'dan gelen sermaye ve teknoloji yeni ticaret merkezleri ve alışveriş bölgeleri oluşturdu. Sirkülasyonun yoğun olduğu şehir merkezlerinde ortaya çıkan bu kültür, 19. yüzyılın başlarından itibaren Galata, Beyoğlu ve Pera’da yoğunlaştı. Avrupa'dan gelen mal ve ürünlerin satıldığı dükkânların bulunduğu pasajlar 2023 Türkiye’sinde farklı kullanım alanları için alan sağlamaya başladı. 1980’lerden beri Aslıhan’ın sahaflarında çevrilen sayfalar; 1877 yılında bir kışlık konak olarak inşa edilen Atlas Pasajı’ndaki Mulen Ruj gazinosu, Küçük Sahne ve Kulis Bar hâlâ devam edemese de Atlas Sinema Müzesi’ndeki gişe kuyruğunda kesilen biletler; 1901’de inşa edilen, Fransızca Cité de Syrie adıyla da bilinen Suriye Pasajı’ndaki deri ve kürk atölyelerindeki dikiş makinaları; 1874'te Mimar Pulgher'e yaptırılan Avrupa Pasajı’ndaki yemeni, kartpostal, çini gibi eşyalar satan hediyelik eşya dükkânlarının kapı önü turist konuşmaları ve 1871’den beri Hazzopulo’nun içindeki ağacın altında hararetle içilen çaylar mahallenin seslerinden.

Beyoğlu pasajları

Mısır Apartmanı merdivenlerinden tırmananlar: 1936’da 6 ay boyunca apartmanın ikinci katındaki 13 numaralı dairede yaşan Mehmet Akif Ersoy’un son evi. Art Nouveau tarzındaki bina zaman içinde Beyolu’da yaşayanların azalmasıyla ve geçirdiği kültürel dönüşümle artık daha çok mahallelinin değil ama ofislerin ve galerilerin evi. Apartmanın içindeki Zilberman Galeri’de Neriman Polat’ın 24 Mayıs - 15 Temmuz 2023 tarihleri arasında gerçekleşecek Çatısız sergisiyse ekip tavsiyesi. Ayrıca mahallede; İstiklal’in boş bir anı yakalandığında, Mısır Apartmanı’ndaki her ay değişen enstalasyonların sesinin duyulabileceği söylentileri dolaşıyor. 

Hayriye Caddesi'nde kalabalık: Gün batımı ve sonrasında kalabalıklaşan sokak. Aynı zamanda radyo olan ve asma katından sokağa yayılan kırmızı ışığıyla tanınan Noh’tan gelen müzik, kaldırımlara oturmayı tercih eden mahallenin özlem giderme gülüşmeleri, Tavern’in önünde 1 dakika içinde ahbap olanların tanışmaları, karşıdaki sarmaşıkla kaplı duvarın rüzgârdaki hışırtısı ve tokuşturulan kadehler; İstiklal’in en renkli sokağındayız şimdi. 

Balık Pazarı'nda poşete dolanlar: Cumhuriyet’te çorba kaşıklayanlar; Petek’te turşu kıtırdatanlar; Çiçek Pasajı’ndaki çatal, bıçak, bardak çınlamaları ve gecenin belirli bir saatinde gelen, gitmesi gerekse de misafirlerin ısrarı sonucu pasajı terk edemeyen müzisyenlerin şarkıları Balık Pazarı’nın İstiklal’in demirbaşı olmasının sebebi. 

Balık pazarı

Olivya Geçidi'ne kıvrıldık: Saint Antuan Kilisesi’nin karşı sokağında Mandabatmaz’daki kahvenin köpüğünü bir çırpıda içenlerin uğrak noktası olarak bilinir. Sokağın sonunda, sağda J'adore Chocolatier’de içinde vişne likörü ve tane vişne olan çikolatası favorilerden. Dükkândan çıktıktan sonra karşıdaki rengârenk dilek ağacına çikolata paketinin ipini bağlayıp dilek tutmaksa sokağın ritüellerinden. 

Antikacılarda efemera avı: Antikacılar mahzeni Çukurcuma “Bu ne kadar? Peki bana ne kadara olur?” İkileminin bitmediği dükkânlarla dolu. Burada ele alınıp bırakılanların ses şiddeti yapılan indirime göre değişiyor. Mezata denk gelindiğindeyse “kaldırım” katılmak için en ideal lokasyon olabilir, tabii eğer uzun zamandır aranılan bir parça tam da karşıda durmuyorsa. Karadeniz Antik ise ekibin favorisi. 

Salt Beyoğlu katları arasında: 19. yüzyılın ikinci yarısında Siniossoglou Apartmanı olarak İstiklalli oldu. Alt katlarında ticaret, üst katlarda konut olan bina 1950’lerden itibaren mahallede yerleşik nüfusun azalmasıysa ticaret, politika ve sanat etkinlikleri için kullanılmaya başlandı. 1997-2000 yıllarında Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, 2001-2010 yıllarında Platform Garanti Güncel Sanat Merkezi, 2011’den beri de Salt Beyoğlu. Giriş kattaki Açık Sinema‘da söyleşi, film gösterimi, atölye ve performanslar yapılıyor. Asma kattaki mutfakla dördüncü kattaki kış bahçesiyse ekolojik ve sürdürülebilir etkinlikler için.  

Asmalı’da bir akşam: Mahallelilerle yapılan buluşmalar, kurulan uzun sofralar, sofraya eklenen sokak müzisyenleri, son metro kalkmadan koşturanların sesleri ve cruise’un yanaştığını veya kalktığını semte haber vermek için çıkardığı derin, boğuk siren Asmalı’yı tek umut yapanlardan. Ekip klasikleri: Comedus, Aheste ve mahallenin yenisi Bordel.

Asmalı akşamlarına doğru

Pera Müzesi çıkartması: 1893 yılında mimar Achille Manoussos tarafından Bristol Oteli olarak tasarlandı. 2005 yılından beriyse Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi. Koleksiyon sergisileri dışında İstanbullardan güncel görsel anlatıları bir araya getiren fotoğraf sergisi Zamane İstanbulları 17 Eylül’e  kadar, Tasarımın Ritmi sergi turu programıysa 24 Haziran’a kadar müzede görülmesi gerekenlerden. 

Defterdar Yokuşu'ndan inenler: Beyoğlu’lun 46. mahallesi: Tophane’nin lokalleri: Lüleci’deki parkta oynayan çocukların sesi, kaldırımda pişen cızbız köftenin dumanaltı, karşı sokaktaki galerilerdeki açılış telaşı, Boğazkesen arkaya alındıktan sonra geri geri çıkılan yokuş ve varılan Galata Kulesi. 

SAHA Studio'da atölye ziyareti: Sıraselviler’de bir bodrum katında, bahçesindeki incir ağaçlarına açılan; araştırma, üretme, düşünme ve paylaşma alanı. Görsel sanatçılar ve küratörler için bir araştırma, etkileşim ve üretim programı. Sanat profesyonelleri ve ziyaretçilerle mekânda kurgulanan buluşma ve toplantılar, araştırma gezileri, sergi, koleksiyon ve atölye ziyaretleri gibi etkinlikler düzenleniyor. Bu sene programın beşinci döneminde, eylüle kadar SAHA’da olan sanatçılar: Cansu Çakar, Burak Delier, Merve Ertufan, Burak Kabadayı ve Evrim Kavcar. Yol Sıraselviler’e düştüğünde balkondaki sarmaşıklar altında sanatçılarla sohbet edilip üretimleri görülebilir. Gitmeden SAHA direktörü Çelenk Bafra ile yapılan Sıraselviler sayısına göz atmak ve 6 Haziran’da kadınlık hâllerinin konuşulacağı Alaca Heyheyler isimli atölye ekip tavsiyesidir.  

Borusan Müzik Evi’nde müzik: 2010'da açılan ve 2014'te Borusan Sanat'ın merkezine dönüşen Borusan Müzik Evi,  yeni, özgün ve deneysel olana yönelik müzik ve performans etkinliklerini, sahip olduğu ilgi çekici iç mimarisiyle müzikseverlerle buluşturuyor. Kod Müzik ile gerçekleşen Nova Muzak serisinin yanısıra ulusal ve uluslararası kurumlar ve İstanbul’daki yabancı kültür ofisleri ile ortak projeler yürütüyor. Borusan Sanat’ın klasik müzik ve çağdaş formlarını destekleme ve yaygınlaştırma amacına katkıda bulunan Borusan Müzik Evi, kentin kültür ve sanat yaşamına katkıda bulunuyor.