Bozcaada Günlükleri

24 Haziran 2023 günü öğleden sonra, Geyikli'den yarım saatlik bir feribot yolculuğu ile Bozcaada'ya vardık. Niyetimiz adanın hikayelerini keşfetmek, olabildiğince ruhunu anlamaktı, sadece bunun için gelmiştik. 

Adaya iner inmez araçlarca işgal edilmiş dar yollar ve kısa bir de bisiklet yoluyla karşılaştık. İlk izlenimde ufak tefek ama dolu dolu halini gösteren adanın diğer tatil beldelerinden pek farkı kalmadığını anlamamız oldukça hızlı oldu. Çarşı bölgesindeki binaların neredeyse hepsi pansiyona dönüştürülerek yaz sezonu için çalışmaya başlamış, binaların dönüşümü de aynı biçimde keyfiyet usulü olmuş. Bodrum'a özenildiği hissini veren mavi beyaz boyalar, kakma yazılı kapı kulplarının kat kat boya altında kalışı, biçimsiz ve plansızca yayılan mekanlar Bozcaada'nın ruhundan eksiltmiş. 

Bozcaada, zamanında ortasından akan bir dereye sahipken, bu derenin taşıp ölümlere neden olmasıyla bugün yola dönüştürülmüş bir ana arterle Türk ve Rum mahallelerini tam ortadan ikiye ayırıyor. Rum Mahallesi, 2 Temmuz 1874 Perşembe günü çıkan bir yangında, bağcılık ve şarapçılıkla uğraşan yerlilerin evleri ve ahşap fıçıları dahil olmak üzere saatler içerisinde yanıp kül olmuş. Mahalleyi Türk Mahallesi'nden ayıran önemli detay, yangın sonrası ızgara sisteminde planlanarak yeniden inşa edilmiş olması. Yüzyıllarca bir arada yaşayan ve karşılıklı kültür paylaşımı yapan bu iki millet, Rumların bağ arazilerinin daha az olması ve aileler büyüyüp miras bölündükçe geçimin zorlaşması nedeniyle evlerini ve bağlarını satıp Avustralya ve Yunanistan'a gitmeleriyle birbirinden uzaklaşıyor. Buna rağmen bağlar tam olarak kopmuyor, Rumlar aralıklarla gelerek adayı ve oradaki tanıdıklarını ziyaret ediyor. Adadaki güncel yerli Rum nüfus on kişi kadar. Buna karşılık Türk kökenli yerliler de oldukça azalmış durumda. Bugün ada merkezi, ağırlıklı olarak sezon için dışarıdan gelen çalışanların barındığı bir yer kışınsa nüfus beş yüz kişilere kadar düşüyor. Bu bakımdan ada bir kullan at mekana dönüşmüş. Adanın turizm potansiyeli; kendine has dokusu, ruhu ve hikayeleriyle değil, aksine dışarıdan ithal ve dayatma özelliklerle şekil değiştirmiş görünüyor. 

Artık yok olan süngercilik, taş ustalığı, balıkçılık gibi öne çıkan meslekler bir yana, adanın en önemli geçim kaynağı bağcılık ve şarap üretimi. Öyle ki bir zamanlar, Ege'de gemiler şarap stokları azaldığında iyi şarap almaya Bozcaada'ya gelirlermiş. Adanın rüzgarlı tepeleri, havası, bağcılığa oldukça elverişli. Burada Çavuş, Karasakız, Vasilaki ve Karalahna olmak üzere adaya has dört çeşit üzüm mükemmel kalitede yetişiyor. Bunlara ek olarak yurt dışından getirilen üzüm çeşitlerinden de halen iyi şarap üretiliyor. Ticari şarap üretiminin yanında, adalılar da kendi bahçelerinde üzüm yetiştiriciliği yapıyor ve kendi şaraplarını üretiyor. 

Adaya girer girmez karşılaşılan otomobil kalabalığı, adanın yakasını tutan bunaltıcı etmen. Çağdaş araç trafiğine açık olmayan Arnavut kaldırımlı yollarıyla adada araçlarla yayaların aynı anda yürümeleri bir zulme dönüşüyor. Ada özellikle çarşı bölgesinde ulaşım konusunda yaya odaklı net ve bitirici çözümler istiyor. 

Adalılara konuşarak öğrenebildiğimiz yemek kültürü, bugün mekanlarda ne yazık ki yaşamıyor. Sezoncu anlayışla açılıp kapanan mekanlar, dönerci ve sahte mantıcılar adanın yemek kültürü konusunda ne turiste ne yerliye esaslı deneyimler sunuyor. Adaya özgü bir yemek yiyebilmeniz şu günlerde mümkün görünmüyor. Fiyat politikası olarak da elbette diğer tatil beldeleriyle yarışan bir yelpaze ile karşılaşıyorsunuz. Öte yandan şarap tadımı yapmak için pek çok mekan mevcut. Bir şarapseverseniz ya da yeni gittiğiniz yerlerde oralara özgü tatları deneyimlemeyi seviyorsanız, mutlaka şarap tadım setlerine göz atmalısınız. 

Dokusunu kaybetmesine az kalmış Bozcaada'nın kıymetli yapısını korumak ve hikayelerini yaşatmak üzere birkaç önemli insan canla başla çalışıyor. Adada kaldığımız üç günde bu kişilerle yaptığımız görüşmelerden çıkardığımız şu ki, yaşadığı tüm tahribata karşı ada, kültür olgusunun güçlü yapısı ve uğruna çalışan kişiler sayesinde hala direniyor. 

Bu yıl 7'nci edisyonuyla adada olacak Bozcaada Caz Festivali, bir yandan adayı cazla ve müzikseverlerle buluştururken öte yandan keşif programıyla adanın yerel kültürüne odaklanıyor. Hikayeleri, insanları, gelenekleri ve mitolojik önemiyle Bozcaada, yakında festival kapsamında Lavarla'nın da keşifleri ve hikaye anlatıcılığıyla sizlerle olacak.