Büyük Kahramanmaraş Depremi ve Çalışma Hayatı

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın 29. Basın Bülteni’ne göre 13 Şubat saat 10.55 itibarıyla meydana gelen artçı deprem sayısı 2.724. Bu yazının yazıldığı saatteki verilere göre 30 binden fazla vatandaşımız hayatını kaybetti. 150 binden fazla afetzede, bölgeden diğer illere tahliye edildi.

Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum 10 Şubat tarihindeki açıklamasında "...Şu ana kadar yapmış olduğumuz tespitler çerçevesinde, tüm ülke genelinde 12 bin 141 bina ve 66 bin 58 bağımsız bölümün yıkık veya ağır hasarlı olduğunu tespit ettik,” dedi. Bakan Kurum 12 Şubat tarihli açıklamasında ise “...Şu an itibariyle 10 ilimizde 24 bin 921 binada 120 bin 940 bağımsız bölümün acil yıkılacak ve ağır hasarlı olduğunun tespitini yaptık…” dedi. Ancak televizyon ekranlarında ve sosyal medyada gördüğümüz fotoğraflar ve izlediğimiz görüntüler doğal afetin büyüklüğünün ve bu "sayıların" artacağının göstergesi.

Depremden etkilenen Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illerimizde 8 Şubat 2023 tarihi itibarıyla üç ay süreyle olağanüstü hal ilan edildi ve bu iller afet bölgesi olarak belirlendi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu ve Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından çalışma hayatına yönelik tedbirler alındı. Aşağıda bu tedbirlere yer verdim.

Sosyal Güvenlik Kurumu Tarafından Alınan Tedbirler

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılan düzenlemeler Kahramanmaraş, Adana, Adıyaman, Hatay, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Malatya, Osmaniye, Şanlıurfa illerinde faaliyet gösteren hastane, eczane ve tıbbi malzeme satışı yapan merkezlere ve buralarda ikamet eden vatandaşlara yönelik alınan tedbirler:

• Hastane, eczane ve merkezlerin Ocak-Şubat 2023 dönemlerine ait fatura ve reçete teslim süresi ile son günü 31 Mart 2023 tarihinden öncesi olan itirazlar ile itiraz değerlendirme komisyonuna ilişkin süreler 31 Mart 2023 tarihi mesai bitimine kadar uzatıldı.
• Sağlık raporu karşılığında alınacak ilaç ve sürekli kullanılan tıbbi malzemeler bir defaya mahsus reçetesiz olarak temin edilecek.
• Sosyal Güvenlik Kurumu ile sözleşmeli özel hastanelerde muayene katılım payı alınmayacak.
• Ayaktan veya sağlık raporuna istinaden kullanacakları ilaç ve/veya sürekli kullanılan tıbbi malzemeler için ilaç, reçete ve tıbbi malzeme katılım payları alınmayacak.
• 06 Şubat 2023 tarihi öncesinden kaynaklanan ve henüz tahsil edilmemiş muayene katılım payları daha sonra tahsil edilmek üzere ertelendi.
• 05 Şubat 2023 tarihine kadar afet bölgesinde ikameti bulunan vatandaşların kurumla sözleşmeli eczane ve merkezlerden temin edilmiş ilaçları veya tıbbi malzemelerinin bitiş tarihleri 06 Şubat 2023 tarihi olacak şekilde düzenlenerek kişilerin ilaç ve tıbbi malzeme temin etmeleri sağlandı.
• Sağlık hizmeti sunucularında (eczane/merkezler) zorunlu IP uygulaması kaldırıldı.
• Ayakta tedavileri nedeniyle kullanılan tıbbi malzemelerin miat/kullanım sürelerinin bitiş tarihi 06 Şubat 2023 günü olacak şekilde düzenlenecek, iade kapsamındaki cihaz teminlerinde ve miat kontrollü tıbbi malzemelerde sağlık raporu, reçete ve tahlil/tetkik gibi belgeler aranmayacak. Sürekli kullanılan tıbbi malzemeler bir defaya mahsus olarak reçetesiz olarak temin edilebilecek.
• Olağanüstü hal süresince, afet yaşanan illerde ikamet edenlerden özel sevk kurallarına tabi olanlar diyaliz tedavileri için "doğal afet provizyonu" alınarak kurumla sözleşmeli tüm sağlık hizmeti sunucularına doğrudan veya sevkle müracaat edebilecek.
• Kronik hastalıklar nedeniyle kullanılan ilaç ve tıbbi malzeme teminine ilişkin raporlardan, süresi 01 Ocak 2023 tarihi ve sonrasında bitmiş ya da bitecek olan tüm kronik hastalık rapor süreleri 30 Haziran 2023 tarihine kadar uzatıldı.
• İkameti afet bölgesinde olmamakla birlikte son üç ay içerisinde afet bölgesinde bulunan eczanelerden ilaç temin etmiş kişiler MEDULA sisteminde kayıtlı bulunan raporlarına istinaden bir defaya mahsus olmak üzere reçetesiz ilaç temin edebilecek.

Sosyal Güvenlik Kurumu Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa illeri için mücbir sebep hali ilan etti. Bu kapsamda işverenler ve sigortalılara yönelik alınan tedbirler:

• Bu illerde faaliyet gösteren işyerleri ile bu illerde çalışan veya ikamet eden sigortalılar 6 Şubat - 31 Temmuz 2023 tarihleri arasında mücbir sebep kapsamına alındı.
• 5510 sayılı Kanuna göre 6 Şubat - 30 Nisan arasında vermekle yükümlü olunan her türlü bilgi, belge ve beyanname 26 Mayıs'a kadar verilebilecek.
• 6 Şubat tarihinden önce ödeme süresi dolmuş mevcut prim borçları ile 2023 yılı Ocak, Şubat, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran, aylarına ait prim borçları gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmaksızın 31 Ağustos'a kadar ertelendi.
• 6 Şubat itibarıyla yapılandırma/taksitlendirme işlemleri bozma koşuluna girmemiş işveren, sigortalı ve hak sahipleri ödeme vadesi 6 Şubat-31 Temmuz arasında sona eren taksitlerini 31 Ağustos'a kadar ödeyebilecek.
• Borçlanma ve ihya kapsamındaki borçlardan son ödeme tarihi 6 Şubat-31 Ağustos arasında olanlar için son ödeme tarihi 31 Ağustos'a kadar uzatıldı.
• Kontrol muayene tarihleri 1 Şubat-31 Ağustos tarihleri arasında olanların, kontrol muayene tarihleri 31 Ağustos olarak belirlenmiştir.
• Kurum alacaklarından 6 Şubat itibarıyla yapılandırma/taksitlendirme işlemleri bozma koşuluna girmemiş ve ödeme süresi dolmuş mevcut alacaklar ile 31 Ağustos'a kadar tahakkuk edecek olan alacakların son ödeme tarihi 31 Ağustos olarak belirlendi.
• 4/a (SSK) sigortalıları için 17-26 Şubat arasında ödenecek gelir ve aylıklar 14-15-16 Şubat, 4/b (BAĞ-KUR) sigortalıları için 25-28 Şubat tarihleri arası ödenecek gelir ve aylıklar 16 ve 17 Şubat tarihleri arasında ödenecek.
• Nakil işlemlerine ilişkin işyeri bildirgeleri e-devlet üzerinden verilebilecek.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından alınan tedbirler

• Olağanüstü hal süresince 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunun 42 ve 61 inci maddesine dayanılarak hazırlanan "Toplu İş Sözleşmesi Yetki Tespiti İle Grev Oylaması Hakkında Yönetmelik" ve anılan Kanunun 57'nci maddesine dayanarak hazırlanan "Toplu İş Sözleşmesinde Arabulucuya ve Hakeme Başvurma Yönetmeliği” hükümleri gereğince yukarıda sayılan illerde bulunan Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerinin görevli makam olarak yürüttükleri işlemlere ilişkin hak düşürücü süreler işletilmeyecek.
• 5 Mart 2023’te yapılacak işsizlik ödeneği ile 28 Şubat 2023’te yapılacak yarım çalışma ödeneği bu illerde 15 Şubat 2023 tarihinde hesaplara yatırılacak. Mart ayı ödemeleri 21 Mart 2023’te, Nisan ayı ödemeleri ise 19 Nisan 2023’te yapılacak.

Gelir İdaresi Başkanlığı Tarafından Alınan Tedbirler

Vergi kanunlarının uygulanması bakımından afet yaşanan illerde 06 Şubat ila 31 Temmuz (bu tarih dâhil) tarihleri arasında mücbir sebep ilan edildi.

• Bu dönemde verilmesi gereken beyanname ve bildirimler 15 Ağustos 2023 Salı günü sonuna kadar verilebilecek, bu beyanname ve bildirimler üzerine tahakkuk eden vergiler ile diğer vergi, ceza ve gecikme faizleri 31 Ağustos 2023 Perşembe günü sonuna kadar ödenebilecek.
• Afet ve Acil Durum Yönetimi (AFAD) Başkanlığı ve Türkiye Kızılay Derneği'ne yapılan nakdi bağışların tamamı ilgili yıl vergi matrahlarının tespitinde indirim olarak dikkate alınacak.
• Seyyar akaryakıt satışlarında veya akaryakıt istasyonunda satış yapılmasına rağmen ödeme cihazlarının çalışmaması durumunda gün sonunda muhtelif müşteriler ibareli fatura düzenlenecek. Akaryakıt istasyonun bidonlara dolum yapılması hâlinde ise plaka bilgisi aranmayacak.
• Kamuda çalışan memur, işçi ve sözleşmeli personelin maaş ödemeleri 11 Şubat'ta yapıldı.

Öte yandan olağanüstü hal ilan edilen illerde yargı işlemlerine ilişkin süreler 6 Şubat (bu tarih dahil) tarihinden itibaren 6 Nisan (bu tarih dahil) tarihine kadar durduruldu. Bu süreler, 7 Nisan tarihinden itibaren işlemeye başlayacak.

Yukarıdaki düzenlemeler sağlık hizmetlerine erişimi kolaylaştırmak, yasal belge verme ve ödeme süreleri ile dava açma ve itiraz gibi sürelerinin ertelenmesine yönelik düzenlemeler. Bunlar öncelikli düzenlemeler olmakla birlikte, ilerleyen dönemde depremden zarar görenlerin iş kurmasına veya istihdamına yönelik destek ve teşvik düzenlemeleri yapılacaktır.