Büyüme beklentilerin üzerinde

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan verilere göre ülkemiz ekonomisi yılın ilk çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre %4,0 oranında büyüdü. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış yıllık büyüme %3,8 olurken, gayrisafi yurt içi hasılada (GSYH) önceki çeyreğe göre büyüme %0,3 oldu.

Detaylarda neler var?

Yılın ilk çeyreğinde %4,0 olarak ölçülen büyüme verisi, %3’lü beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Veriyle birlikte, yıl sonunda 15 trilyon TL seviyesinde bulunan cari fiyatlara GSYH, 17,1 trilyon TL’ye ulaştı. GSYH ilk çeyrekte ise 4,6 trilyon TL olarak ölçülürken bu hacmin USD karşılığı 245,5 milyar USD oldu.

Yayımlanan sete göre, yıllık bazda sektörel büyüme oranları hizmetlerde %12,4; mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetlerinde %12,0; finans ve sigorta faaliyetlerinde %11,2; bilgi ve iletişim faaliyetlerinde %8,1, diğer hizmet faaliyetlerinde %7,8, inşaat sektöründe %5,1, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetlerinde %3,6 ve gayrimenkul faaliyetlerinde %1,4 oldu. Tarım sektörü, büyük oranda deprem felaketinin etkisiyle yıllık bazda %3,8 daralırken sanayide yıllık daralma %0,7 oldu. Sanayi kaleminde manşet değer negatif olmakla birlikte imalat sanayiinde %1,6 oranında büyüme söz konusu.

Kaynak: TÜİK

Veri setinde, yılın ilk çeyreğinde özel tüketimin pozitif katkı vermeye devam ettiği ancak dış alem talebindeki ivme kaybının devam ettiği görülüyor. Yılın ilk çeyreğinde özel tüketim büyümeye 10,8 puan katkı vererek çok güçlü seyrini sürdürüyor. Özel tüketimin alt kalemlerinde ise zirve %30’a yakın büyüme ile dayanıklı tüketim harcamalarına ait. Veriyle birlikte özel tüketimin GSYH içindeki payı %75 ile tarihi zirveye ulaşmış durumda. Son veri, özel tüketimin GSYH’ye önceki çeyrekle paralel bir katkı verdiğini gösteriyor buna karşın genel ivmede beklentilere paralel olarak bir gevşeme izlendiğini söylemek mümkün.

Yatırımlar tarafında ise güçlü ivmenin devam ettiği görülüyor. Toplam hacme 1,2 puan katkı veren yatırımlarda en önemli detay makine ve ekipman yatırımlarının %8,0 oranında büyümesi. Bu durum, deprem sonrası toparlanma sürecinin bir yansıması olarak kabul edilebilir. Bunun yanında inşaat yatırımlarında da büyüme %1,3 seviyesinde gerçekleşti. 

İhracat performansındaki düşüşe karşın ithalat hacmindeki güçlü seyir toplam etkiyi negatifte tutmaya devam ediyor. Önceki çeyrekte de daralan ihracat hacminde daralma (azalmakla birlikte) bu çeyrekte de yaşanmış durumda. Öte yandan ithalat tarafında tam ters yönde bir hareket gerçekleştiğinden net dış ticaret kaleminin toplama etkisi -2,7 puan oldu

Bunun haricinde kamu yatırımlarında yavaşlama söz konusu. 2020 yılından bu yana toplam büyümeyi aşağı çeken stoklar kaleminde de ivme yumuşamakla birlikte bir yön değişimi söz konusu değil.

İşgücü ödemeleri

Enflasyonist ortamla birlikte GSYH pastası içinde azalma trendinde bulunan işgücü ödemeleri, 2023 yılının ilk çeyreği itibarıyla %25,2’den %38,0’e sıçradı. Bu sıçrama, ücret artışlarının GSYH artışından daha yüksek olmasının yanında emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) yasası çerçevesinde yapılan kıdem tazminatı ödemeleri ile ilintili. TÜİK, söz konusu payın EYT ödemeleri hariç tutulduğunda %33,5 olarak gerçekleşeceğini tahmin ettiklerini duyurdu.

Kaynak: TÜİK

Yansımalar

Verinin yayımlanmasının ardından Twitter hesabından açıklamalarda bulunan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Türkiye’nin Avrupa Birliği ve OECD içinde en hızlı büyüyen ülke olduğunu vurgulayarak küresel ekonomik iklimin ise bu durumun tam aksi yönünde olduğunu ifade etti. Bakan, söz konusu büyümenin istihdam artışı ile desteklendiğini ifade ederken, seçimin de geride kalması ile birlikte, mevcut trendin güçlendirileceğini söyledi.

Ayrıca, potansiyel üretimin artması ve sürdürülebilir büyümenin devamı için önem arz eden makine ve teçhizat yatırımları geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 8,0 büyümüş ve kesintisiz artışını 14’üncü çeyreğe taşımıştır. 

Bilinmelidir ki ilk çeyrekte sadece yüksek büyüme gerçekleşmemiş, aynı zamanda büyümenin kapsayıcılığı da korunmuştur. 2023 yılı ilk çeyreğinde istihdam, geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık 1,6 milyon kişi artarken, işsizlik oranı yüzde 9,9’a düşerek tek haneye gerilemiştir.

Öte yandan, dar ve sabit gelirli kesimlere yönelik atmış olduğumuz adımlar sayesinde iş gücü ödemelerinin Gayrisafi Katma Değer içerisindeki payı bir önceki yılın aynı dönemine göre 6,8 puan artarak yüzde 38’e yükselmiştir.

İstanbul Ticaret Odası Başkanı Şekib Avdagiç, manzaranın ve kapsayıcılığın olumlu seyretmesine karşın ihracatın büyümeye pozitif katkı vermesi için gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiğini söyledi. Ankara Sanayi Odası Başkanı Seyit Ardıç, mevcut küresel makro görünüme karşın güçlü bir büyüme trendinin sağlanmasının önemine vurgu yaparken sürdürülebilir bir enflasyon ve faiz düzeyinin tesis edilmesi gerekliliğini yineledi. Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Genel Başkan Mahmut Asmalı ise ekonomimizin 11 çeyrektir büyümeye devam ettiğini söyleyerek, ülkemizin jeopolitik avantajlarının etkin bir şekilde kullanılması ile dünya ortalaması üzerinde bir büyüme trendinin korunacağını belirtti.

Özetle

Büyüme, 6 Şubat tarihli deprem felaketine karşın beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Enflasyonist ortamın erkene çektiği talep, hanehalkı harcanabilir gelirinin desteklenmesi ve selektif para politikası adımlarının yarattığı etkinin bir sonucu olarak görülen bu veride ilerleyen dönemlerde ani bir kırılma yaşaması beklenmiyor.

Özellikle deprem bölgesinde devam eden yeniden inşa faaliyetlerinin toplama vereceği güçlü katkı, kredi koşullarında yaşanmaya başlayan sıkılaşmanın daraltıcı etkilerini karşılayacaktır. Ekonomik aktivitedeki ivmelenme öncü verilerle de teyit ediliyor. Öte yandan, kamu yatırım harcamalarındaki yavaşlama bu trendi yumuşatma potansiyeli taşıyor.

Bunların ötesinde, bu hafta sonunda açıklanması beklenen yeni kabine tarafından benimsenecek ekonomi politikasının da söz konusu beklentilere yön vereceği gerçeğini göz ardı etmemek gerekiyor.

Sonuç olarak, ülkemiz ekonomisinin yılı %4+ seviyesinde bir büyüme ile kapatması ana senaryo olarak korunuyor.