Caddebostan’dan Süreyya Operası’na

 Galata’dan Kadıköy’e. Vapurundan inildi. Etraf: Ekmek kırıntısının eşlikçisi güvercin, sahildeki taşların üzerinde kurumaya yüz tutmuş yosunlar ve mütemadiyen bir yere yetişmeye çalışanların telaşıyla dolu. Yol: Uzun. Görülenle hissedilenlerin birbirini desteklediği rota: Caddebostan’dan Süreyya Operası’na. 

Sahilde manzara: Sabah 05.00 maratoncuları, gölgeliği yarıya kadar inmiş pusetler, yeni nesil piknikçiler, taze meyve sebze satan pop-up tezgâhlar, tarihî köşkler, 3-4 katlı alçak apartmanlar, balkondaki rengârenk saksılar, içlerindeki çiçekler, seramik tabloların süslediği apartman girişleri, balon, uçurtma ve bilimum havada salınan nesne, yelkenliler, deniz taksiler, motor botlar, denizci kayıkları, 3-5 kulaç atanlar, çivileme atlayanlar, sırt üstü yüzenler, üzerindeki mavi boyası soyulmuş ama inatla orada duran telefon kulübeleri, adım başı rastlanan serbest gezen köpekler, iki sokak öteden fark edilen sarı dolmuşlar, katlanıp açılan, denize nazır yarım ay stilinde yerleştirilen “Bostancı sandalyesi” ve sahilde taşların üzerinde oturup kadeh tokuşturan akşamcılar. 

Caddebostan'dan Caferağa'ya, yolda

CKM (Cadde Bostan Kültür Merkezi): 2005’ten beri mahallenin simgesi. 30 Mayıs’ta Merve Polat’ın oynadığı Yan Rol, 1 Haziran’da İstanbul Martı Dans Tiyatrosu’nun Uyanış oyunu ve 14 Haziran’da Genco Erkal, Tülay Günal’ın Yaşamaya Dair performansı ekibin tavsiyesi.

İskele Sokak’ta İtalyan havası: Kadıköylülerin meskeni, mahallenin kültür ve sanat merkezi sokağı. Mahalleli olmanın ön koşulları: Il Padrino Ristorante’nin beyaz masa örtülerinde yenen calzone, Meet Lab Coffe’de içilen kahve ve 3 dakika yürüme mesafesiyle varılan Penguen Kitabevi’ndeki raflarda David Harvey’in Umut Mekanları kitabını aramak.

Rotaya Mahalleye hâkim koku: Sokağı saran menekşe, gül ve papatya; sahilde taşların üzerinde kurumaya yüz tutmuş yosun ve basması makbül olan çimenlerin yeşili; bankların yanında çitlenmiş ama iki adım ilerideki çöpe varamamış çekirdek; yeni pişen külah ve sıcağında eriyen Paseo’nun Antep fıstıklı dondurması.

Dikenli elma şekeri

Ragıp Paşa (Sarıca) Köşkü: Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid'in ve Yıldız Sarayı Başmabeyincisi Ragıp Paşa’nın ricasıyla 1906 yılında inşa ediliyor. Mimarı dönemin İstanbul Mühendislik Mektebi’nde öğretmen August Jasmund. Köşk 2 ayrı yapının birleşiminden oluşuyor. Her ikisi de 3 katlı olan binaların daha görkemli gözükmesi için ön tarafına saat kulesi ekleniyor. Sahil yolu inşaatı sırasında köşkün yol kenarı olan müştemilat ve havuz kısmı yıkılıyor. Yapı tamamiyle kâgir, bodrum dışındaki cepheleri ahşap kaplı. Köşkün tüm mermerleri İtalya’dan, iç döşeme parkeleri de Viyana’dan geliyor. Düz duvarlar ve ahşap tavandaki yoğun süslemelerle geleneksel Türkiye ev mimarisi özelliklerini taşıyan Ragıp Paşa Köşkü, 1920 yılında paşanın ölümü sonucu satılıyor. Bir dönem yelken kulübü, ardından askeri nezarethane olarak kullanılıyor, katlarını Vehbi Koç ve Abidin Dino’nun da kiraladığı köşk şu an bakımsız. 

Mavi Kaplumbağa Sanat Evi: Ressam Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun yaşadığı ve çalıştığı evi, şimdi müze. Bugün oğlu Mehmet Eyüboğlu'nun yazarlık dersleri verdiği atölyede öğrencilerin hazırladığı ürünler her haziran ayının ilk hafta sonu Geleneksel Yazma Şenlikleri sergisinde mahalleliyle buluşuluyor.

Kalamış Atatürk Parkı: Ağaçların altında kitap okumak, yürüyüş yapmak, toprağa uzanmak için ideal. Parkın içinde Onaranlar Kulübü’nün atık yönetimi, geri dönüşüm ve enerji verimliliği gibi sürdürülebilirlik konularında bilinçlendirici etkinliklerine, kampanyalarına ya da sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliklerine denk gelebilirsin. Gitmeden daha detaylı bakmak istersen Tunç Uğurdağ’ın Kalamış'ın hikâyesini anlattığı sayı burada.

Caddebostan sahili

Kalamış Yelken: 1954 yılında bir grup gencin teşebbüsüyle kuruldu. Yarış ve kurs organizasyonları düzenleyen kulüp şimdilerde deniz sporlarına ve yelkenciliğe düşkün mahallelilerin yeri. Dalga sesi ve denizin ortasına demirlendiğinde oluşan sessizlikse Kalamış Yelken’in arayıp da bulunamayan özelliklerinden. Sportsboat, hareketli salma ve yat yarışları, genç yat takımı kursları, temel ve ileri seviye denizcilik ve yelkencilik eğitimleri İstanbul deniziyle daha sıkı iletişimde olmak isteyenler için. 

Yoldaki ses: Daire çizerek sürüsüyle birlikte uçan martı; bacağa sürtünen kedi mırıltısı; denizin ortasında saklanan karabatak; sahil yoluna vuran dalga; ekmek kırıntısının eşlikçisi güvercin; rüzgârlı günlerde yaprakları birbirine dolanan çınar ağacı; sadece elini değil ağzını, yanağını, burnunu ve hatta gözünü bile çikolata kaplamayı başaran çocuğun kahkahası.

Park buluşması

Kadıköy Sineması: 1964’te Nejat Uygur, Nisa Serezli-Tolga Aşkıner Tiyatrosu, Dostlar Tiyatrosu ve Devekuşu Kabare Tiyatrosu’nun da sahne olarak kullandığı salon; 1967’den 2023’e kadar da İstanbul Film Festivali, Boğaziçi Film Festivali, !f İstanbul, KısaKes Film Festivali ve İKSV galalarıyla mahallenin film izlemeye geldiği mahali. Mayıs ayında perdede: Mehmet Sindel’den Persona Film Okuması ve Celil Sadık ile Kadıköy Sineması’nda Kuzey Barok sanatının ve dünya sanat tarihinin en önemli ressamlarından biri olan "Rembrandt Hayatı ve Eserleri" buluşması var. 

Barış Manço Evi: 2010’dan beri Modalı. Sunay Akın’ın danışmanlığını yaptığı evde sanatçının Ayhan Doğan tarafından müzik aleti şeklinde vitrinler, “domates-biber-patlıcan” ve “arkadaşım eşek” heykelleri, Barış Manço şarkılarının nota kâğıtları var. Gitmeden evin internet sitesine bakmak isteyenlere: site açıldığında sağ üstteki butonda Barış Manço’nun şarkıları çalıyor. 

Ayia Triadda Klisesi: 1900’lerin başında Patrick II. Yavokim ve Kadıköy Metropoliti Yermenos tarafından inşa ediliyor. Kilisenin bahçesindeyse Yermenos’un mezarı var. İsmini, girişin güneyindeki 3. yüzyılda yaşamış Ayia Ekaterini’yi atfedilen ayazmadan alan kilisenin lahitinden parfüm kokusu geldiği rivayetler arasında.

Yelkenler fora

Sinematek/Sinema Evi: Türkiye ve Fransa’da sinematek çalışmaları yürütmüş Jak Şalom öncülüğünde kurulmuş. Film programında özellikle canlandırma, belgesel ve kısa filmler var. 25 Haziran’a kadar “İranlı Kadınlar Konuşuyor” programında yönetmen Mania Akbari, Ne Cüretle Bunu İstersin filminin galası için de sahnede olacak. Kendi başına küçük bir metropol olan Kadıköy sayısı burada. 

Petek Pansiyon: Pilevneli ailesi binayı Fransa kökenli bir antikacıdan alıyor, ardından 1962’de yazlık pansiyona dönüştürüyor. Dede Mustafa Pilevneli binada sanatla iştigal, o dönem yakın arkadaşları, geceleri ortak masalarda buluşanlar ve pansiyonda kalanlar arasında Bedri Rahmi Eyüboğlu, Orhan Peker, Abidin Dino, Ara Güler ve Nükhet Duru da var. 2014’te kentsel dönüşüm sebebiyle ve çevredeki ses faktörlerinin buranın yazlık ruhunu etkilemesi nedeniyle kapatılıyor. Ardından ailenin torunu, müzisyen Cem Pilevneli 3 yıllık bir renovasyon süreci sonunda burayı pansiyon olarak yeniden açıyor.

Kadife Sokak'ın kedileri

Kadife Sokak: 20. yüzyılın başında Ermeni ailelerin yaşadığı, adını kadife satan dükkânlardan alan sokak, bugün mahalleli arasında "Barlar Sokağı" olarak biliniyor. Dunia’nın tepesinden güneşe veda, Bina’da konser, Arkaoda ve Karga’da dans, gece sonunda Kimyon’da çorba sokak geleneklerinden. Kadife sokağa gitmeden: mahallelilerin anlattığı, 21 mahalle 17 semtten oluşan Kadıköy sayısını okumak ekibin tavsiyesi.  

Süreyya Operası: Mahallenin en eskilerinden. 1924’te Süreyya İlmen (Paşa) Bahariye Caddesi’ne opera temsillerine uygun bir bina yapmayı amaçlıyor. Hatta “Süreyya Opera Topluluğu” ismiyle bir opera topluluğu kuruluyor fakat Süreyya Operası’nın sahne bölümü yapılamadığı; gerekli teknik donanım, kulis, sanatçı odaları ve benzer mekânlar tamamlanamadığı için Süreyya Operası’nda hiçbir zaman opera oynanamıyor. Mevcut duruma bir de o dönemde opera oynayacak yetişkin sanatçıların bulunamaması eklenince; bina “sinema” olarak Kadıköylülerle buluşuyor. Yine Süreyya Paşa'nın girişimiyle binada opera gösterileri düzenlemek için kurulan “Süreyya Opereti Topluluğu” operanın yapım aşaması bir türlü tamamlanamadığı için temsillerini hep Beyoğlu'ndaki Fransız Tiyatrosu ile Kadıköy'deki Apollon Tiyatrolarında sahneliyor. Şimdilerdeyse “İKSV 51. İstanbul Müzik Festivali” kapsamında 5 Haziran Festival Buluşması: Borusan Quartet & Lucienne Renaudin Vary konseriyle mahallede. 3 Haziran Kahve Konserleri, 4 Haziran Kadının Fendi Kadıyı Yendi operası ve 6 Haziran’daki Ballet Experience gösterisi de ekibin diğer tavsiyelerinden.