Çalışma hayatına ilişkin düzenlemeler ve asgari ücret desteği

Çalışma hayatına ilişkin düzenlemeler öngören 7431 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 13 Ocak 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Kanunda memur ve emekli aylıklarına %30 zam yapılması, emekli aylığı alt sınırının yükseltilmesi 3500 TL’den 5.500 TL’ye yükseltilmesi, işverenlere ödenecek asgari ücret desteğinin 250 TL’den 400 TL’ye yükseltilmesi ve kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği alınan sürelerde işçileri fiili olarak çalıştıran işverenlere yönelik düzenlemeler yer alıyor.

Bu makalede, kısa çalışma ödeneği ve asgari ücret desteği alınan sürelere ilişkin düzenleme ve asgari ücret desteğinin detaylarını inceliyoruz.

• Kısa çalışma ödeneği-nakdi ücret desteği ödemeleri ve sigortalının fiili olarak çalıştığının tespit edilmesi 

Korona döneminde kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği alan işçilerin işverenleri tarafından çalıştırılmaları yasaklandı. Tespit edilmesi durumunda ödemelerin tahsil edileceği ayrıca idari para cezası uygulanacağına ilişkin düzenlemeler yapıldı. Ancak, birçok işveren çalışanlarını bu desteklerden yararlandırmasına rağmen çalıştırmaya devam etti.

Kısa çalışma uygulaması ve nakdi ücret desteğine ilişkin işverenlerin hatalı işlemlerinden kaynaklanan fazla ve yersiz ödemelere yönelik ilk düzenleme 3.11.2022 tarihinde 7420 sayılı kanunla yapıldı. Düzenlemede yeni koronavirüs (Covid-19) sebebiyle ödenen kısa çalışma ödeneği ile nakdi ücret desteği ödemelerinde hatalı işlemlerden kaynaklanan fazla ve yersiz ödemeler ile nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin başvuruda bulunduğu işveren tarafından fiilen çalıştırıldığının tespiti hâlinde işverene uygulanan idari para cezalarından tahsil edilmemiş olanlarının terkin edileceği belirtildi. Buna göre İŞKUR düzenleme sonrasında işverenlerden fazla ve yersiz ödeme talebinde bulunmadı ve idari para cezası uygulamadı. Ancak sosyal güvenlik mevzuatına göre bu gibi durumlarda işveren ayrıca ek aylık ve prim hizmet belgesi verir ve idari para cezası öder.

7431 sayılı kanun ile bu düzenlemeyi tamamlayacak bir düzenleme daha yapıldı. Yapılan düzenleme kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği ödenen işçileri fiilen çalıştıran işverenlere çalıştırdığı kişilerin eksik bildirilen günlerine ilişkin ek nitelikteki muhtasar ve prim hizmet beyannamesi/aylık prim ve hizmet belgesi verme hakkı tanındı. İşverenler bu belgeleri ve prim ödemelerini başvuru tarihini takip eden 3 ay içerisinde yapabilecek. Bu şekilde işlem yapan işverenlerin işlemleri süresinde yaptığı kabul edilecek ve idari para cezası uygulanmayacak. 13.01.2023 tarihine kadar tahsil edilmiş primler ve idari para cezaları iade veya mahsup edilemeyecek.

Asgari ücret desteği 

Asgari ücret desteği işverenlere uzun vadeli sigortaya tabi işçi sayıları ve prim ödeme gün sayıları dikkate alınarak verilir. Destek 2023 Ocak-Haziran döneminde uygulanacak olup işsizlik sigortası fonundan karşılanacak.

Destek gün sayısı nasıl hesaplanıyor

2023 yılı öncesinde kurulan işyerleri için ödemeler 2022 yılının aynı ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde prime esas günlük kazancı 250 Türk lirası ve altında bildirilen sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısını geçmeyecek şekilde yapılır. Ödeme tutarı belirlenirken işverenin 2023 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısı dikkate alınır.

Bununla birlikte, destek tutarının hesaplanmasında bir önceki yılın aynı ayına ilişkin olarak aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi verilmemiş olması hâlinde bildirim yapılmış takip eden ilk aya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesindeki veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesindeki bildirimler esas alınır.

6356 sayılı Kanun hükümleri uyarınca toplu iş sözleşmesine tabi özel sektör işverenlerine ait işyerlerinde 250 TL olarak belirtilen prime esas kazanç sınırı 500 TL olarak dikkate alınır.

“Linyit” ve “taşkömürü” çıkarılan işyerlerinde yer altında çalışan sigortalılar için günlük kazanç 667 Türk lirası olarak dikkate alınır ve destek ödemesi 2022 yılının aynı ayına ilişkin Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen prim ödeme gün sayısının yüzde 50’sini geçmemek üzere yapılır. Ödeme tutarı 2023 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısı dikkate alınarak belirlenir.

2023 yılında faaliyetine başlayan işyerlerinde ödemeler cari ayda bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısı dikkate alınarak yapılır. 2022 yılından önce faaliyetine başlamış ancak 2022 yılında sigortalı çalıştırmamış işyerleri hakkında da doğrudan 2023 yılında cari ayda bildirilen sigortalıların prim ödeme gün sayısı üzerinden işlem yapılır.

Ödeme tutarı nasıl belirlenir?

Belirlenen prim ödeme gün sayısı 13,33 Türk lirası ile çarpımı sonucu bulunacak tutar işverenlerin SGK’ya ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edilir. Destek tutarı 30 gün için 400 TL’dir.

• 2023 yılı cari ay sigortalı sayısının 2022 yılında en az sigortalı bildirilen aydaki sigortalı sayısının altında olması 

2023 yılında destekten yararlanılacak ayda/dönemde 2022 yılı Ocak - Aralık aylarında/döneminde aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile işçi olarak çalışan uzun vadeli sigorta kollarından en az sigortalı bildirimi yapılan aydaki/dönemdeki sigortalı sayısının altında bildirimde bulunulması hâlinde destek uygulanmaz.

• Diğer şartlar

2023 Ocak ilâ Haziran aylarına/dönemine ilişkin yasal süresi dışında SGK’ya verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya Hazine ve Maliye Bakanlığına verilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde kayıtlı sigortalılar için destek ödemesi yapılmaz. Bu destekten yararlanabilmek için aranan diğer şartlar aşağıdaki şekildedir:

• 2023 yılı Ocak ilâ Haziran aylarına/dönemine ait aylık prim ve hizmet belgelerinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin yasal süresi içerisinde verilmesi,
• Sigorta primlerinin yasal süresinde ödenmesi,
• Denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan soruşturma ve incelemelerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığı vb. durumların tespit edilmemesi,
• Prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması,
• Prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının 6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesine göre tecil edilmiş veya taksitlendirilmiş olması.

Desteğin önemi

Destek 2022 yılında 100 TL olarak uygulandı. Asgari ücret görüşmeleri sırasında uzatılması talep edildi. Asgari ücret tespit komisyonu kararında 250 TL olarak belirledi. İşveren kesimi arttırılmasını talep etmesi sonucu, asgari ücret desteği tutarının 400 TL yükseltildi. Destek istihdamın korunması ve işçilik giderlerinin azaltılması adına önemlidir. Asgari ücret desteğinden yararlanan işverenler yürürlükte olan diğer teşvik ve desteklerden de yararlanabiliyor.