Çelik sektörü görünümü

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA) ve BM İklim Değişikliği Üst Düzey Şampiyonları tarafından bu yıl ikincisi paylaşılan “The Breakthrough Agenda Report 2023”e göre, toplam küresel emisyonların yaklaşık %5'inden sorumlu olan çelik sektörünün, 2030 yılına kadar emisyon salımını %25 oranında azaltması gerekiyor.

• Çelik sektörü, yüzyıl ortasına kadar net sıfır emisyona ulaşma hedefini karşılayacak şekilde bir gelişim göstermiyor: 114 milyon tonluk geleneksel, yüksek emisyonlu çelik tesislerinin inşa edilmekte veya planlama aşamasında olduğunu bildiren rapor, 2025'e kadar yaklaşık 90 milyon ton yeni yüksek emisyonlu yüksek fırınların ekleneceğini vurguluyor. Raporda ayrıca, sıfıra yakın emisyonlu çelik tesisleri için yapılan duyuruların geçen yıla göre iki katından fazla artarak 13 milyon tona ulaştığı fakat bunun 2030'a kadar gereken 100 milyon tonun üzerindeki miktarın çok altında kaldığının da altı çiziliyor.

Çelik sektörünün 2030 hedeflerini karşılamaya yardımcı olacak şekilde, önümüzdeki 1-2 yıl içinde uluslararası işbirliğini güçlendirmek için acil önceliklere işaret eden beş öneri sıralanıyor: (i) Düşük emisyonlu ve sıfıra yakın emisyonlu çelik için ortak tanımlar üzerinde anlaşmalıdır. (ii) Sıfıra yakın emisyonlu çelik tedarik taahhütlerinin kapsamını gelecekteki çelik taleplerinin önemli bir bölümünü kapsayacak şekilde artırmalıdır. (iii) Önde gelen üretici ve tüketici ülkeleri de içerecek şekilde stratejik bir diyalog başlatılmalıdır. (iv) Büyük çelik üretim bölgelerinde ticari ölçekte pilot projeler belirlenmelidir. (v) Sıfıra yakın emisyon teknolojilerine yönelen sanayi geçişini destekleyen fonlar, önemli ölçüde artırılmalıdır.

Çelik sektörünün Türkiye'deki görünümü

İstanbul Politikalar Merkezi’nin (İPM) “Türkiye Çelik Sektörünün Karbonsuzlaşması: Mevcut Durum” başlıklı raporu ise Türkiye'de çelik üretiminin karbonsuzlaşması konusunda ilgili paydaşlar için temel bilgi ve göstergeleri ortaya koyuyor.

• Neden önemli? Rapor, ham çelik üretimi sektörünün toplam emisyonlarını tesis bazında hesaplayan Türkiye’deki ilk çalışma.
• Görünüm: Çelik sektörü, Türkiye’nin enerji tüketiminin yaklaşık %7’sinden ve sanayideki enerji tüketiminin yaklaşık %22’sinden sorumlu. Sektör sebep olduğu 40 milyon ton emisyon ile ülkenin toplam emisyonlarının %7’sini oluşturuyor. 

2022 itibariyle Türkiye’de 27 elektrik ark ocaklı (EAF), 11 indüksiyon ocaklı (İF) ve 3 adet entegre çelik tesisi (Yüksek Fırın – BF/Bazik Oksijen Fırını – BOF) çelik tesisi olmak üzere toplam 41 adet ham çelik üretim tesisi bulunuyor: Birim üretimde 9-10 kat daha fazla enerji tüketen entegre tesislerin çelik üretimi için ihtiyaç duyduğu enerjinin yaklaşık %90’ı kömürden %7’si ise fosil gazdan elde ediliyor. Elektrik ark ocaklı tesislerde ise tüketilen enerjinin yaklaşık %60’ı elektrik enerjisinden, %32’si fosil gazdan geliyor.

• Perspektif: BF-BOF için ağırlıklı olarak demir cevheri, kömür ve geri dönüştürülmüş çelik kullanılırken; EAF, çeliği çoğunlukla geri dönüştürülmüş çelik ve elektrik kullanarak üretir. Güncel verilere göre, toplam küresel çeliğin %70,7’si BF-BOF yolu kullanılarak üretilirken, yaklaşık %28,9’u EAF yoluyla üretilmektedir.

Değerlendirmeler

Türkiye, ham çelik üretimini büyük oranda hurda çeliğin eritilmesi ile gerçekleştiriyor. Böylece dünyanın önde gelen diğer çelik üreticisi ülkelerine göre daha düşük bir emisyon yoğunluğuna sahip. Fakat mevcut durumdaki gidişatın değişmediği bir senaryoda, küresel pazardaki karbonsuzlaşma ivmesinin gerisinde kalınabileceği belirtiliyor.

• Mevcut durum: Ham çelik üretimindeki dolaylı ve doğrudan tüm emisyonlar dikkate alındığında elektrik üretiminin yüksek CO₂ yoğunluğu (Kapsam 2) ve hammaddelerin çıkarılma/lojistik emisyonları (Kapsam 3) nedeniyle, çelik üreticilerinin birim üretim başına CO₂ emisyonları artış gösteriyor.
• Topyekûn bir dönüşüm: Türkiye’de yüksek emisyonlu sanayi sektörlerine bağlayıcı azaltım hedefleri tanımlayan uzun dönemli bir yasal çerçeve henüz bulunmuyor. Rapor, sektörde iş sağlığı ve güvenliği, hava kirliliği ve çevre kirliliği performansı gibi başlıklardaki performansını daha yukarıya taşıyacak topyekûn bir dönüşümün ihtiyacını vurguluyor.
• Sınırda Karbon Denkleştirme Mekanizması: Avrupa Birliği (AB) Sınırda Karbon Denkleştirme Mekanizması’nın yakın bir gelecekte yürürlüğe gireceği göz önünde bulundurulduğunda, sektörün; tüm tedarik zincirini kapsayan yeni pazar koşullarına uyumunu hızlandıracak şekilde harekete geçmesinin, küresel ölçekte Türkiye’ye rekabet avantajı getirebileceğinin altı çiziliyor.