Filistin’de Ot Toplamak

Filistin tahayyüllümüz bombalar, taşlar, yıkık evler, mermi izleri, silahlar, tel örgülerle bezeli. Savaşın hükmettiği bu yerlerdeki insanlar, ya üniforması tam, ayakları postallı İsrail askerleri, ya da ellerinde sopalar, taşlar eski bir kotla, bir markanın ismini taşıyan ve bu hâliyle görüntüyü hepten ironik bir hâle getiren tişörtleriyle, lastik terlikli gençler. Golan tepeleri savaşın coğrafyası. Ama bu hafta izlediğimiz “Foragers” (Toplayıcılar, 2022) filmi bu coğrafyayı bambaşka bir şekilde resmediyor.

Foragers, çok yukarılardan uzun uzun yemyeşil ağaçlar, otlar ve çiçeklerle dolu tepelere bakarak başlıyor. Dokümanter öğeleri, kurmaca ve arşivden devşirilmiş çekimlerle birleştiren filmin yönetmeni Jumana Manna kendi annesinin, akrabalarının, tanıdıklarının Golan tepelerindeki köyünde ot toplamalarını ve toplanan otların mutfaklarında ne kadar önemli olduğunu anlatıyor. Bu, çocukluğumuzun İzmir’inden çok tanıdık bir faaliyet. Annelerimiz, teyzelerimiz ve onlarla birlikte bizler de gittiğimiz pikniklerde, ki pikniklerin bir amacı da ot toplamak olurdu, bu iş için kullandığımız bıçaklarla arapsaçı, ebegümeci, radika, kuzukulağı, kekik ve daha neler neler toplardık. Sonra onlar ayıklanınca bazısı börek, bazısı yemek, bazısı salata olurdu. Otları ayıklamak daha çok yaşlıların işiydi. Anneanneler, babaanneler sükûnetle her birini tek tek elden geçirerek yaparlardı bu zor işi.

Kaynak: Foragers (2022)

Ama Jumana Manna’nın hikâyesi Filistin’de geçtiği için çocukluğumuzun hatıralarındaki bu zevkli faaliyetin üzerine çatışma ve savaşın koyu gölgesi düşüyor. Filistinlilerin çok severek yedikleri (anladığımız kadarıyla mesela İzmirliler için enginar kadar önemli) akkub (kenger) üzerinden dönen kavgayı anlatıyor film. İsrail’in Doğa ve Parklar Müdürlüğü kenger toplamayı yasaklamış. İsrailli tam donanımlı ve üniformalı devriye güçleri kocaman tekerlekli arazi arabalarıyla dağlarda gezip, eski püskü kıyafetleri ve ayakkabılarıyla ot toplayan köylülerin peşine düşüyorlar. Bu arada köylüler sadece kenger toplamıyor tabi. Yine mutfakları için çok önemli zahteri ve birçok başka otu da topluyorlar.

Ama asıl kavga kenger üzerinden dönüyor. Kenger toplarken ve topladığı kengerleri doldurduğu plastik torbalarla dağlardan evlerine dönerken İsrailli devriyelere yakalanan Filistinli köylüler para cezasına çarptırılıyorlar. Kengerin toplanmasını yasaklamışlar çünkü köylüler çok topluyorlarmış, kökünü kurutuyorlarmış. İsrailliler ise bu işi modernize etmişler, kültür tarımını yaptırıyorlar. Kibutzlarda devlet güvencesiyle kültür kengeri eken İsrailli çiftçilerle de konuşuyor Jumana Manna. Onlar hayatından memnun tabii. Filistinli köylüler ise bir o kadar mutsuz ve durumdan şikâyetçi. Etraf kenger dolu, "Biz köküne zarar vermeden topluyoruz, yüzyıllardır da böyle topluyoruz, ne diye pazardan para verip alacağız?" diyorlar.

İnsan bu filmi seyrederken ister istemez son yıllarda en lüks lokantalara kadar girmiş “foraging” (toplayıcılık) dalgasını hatırlıyor. Rene Redzepi’nin Noma’sıyla doruğa ulaşan zengin ülkelerdeki yabani ot merakıyla birlikte düşününce Filistinlilerin ot toplarken çektikleri çile iyiden iyiye hem göze hem de yüreğe batıyor.

İsraillilerin aslında pek de yemediği, Filistinliler için ise çok değerli olan kengerin ve zahterin hikâyesi üzerinden çatışmanın ot hâline dair bu filmi izleyin deriz.

Kaynak: Foragers (2022)

• Bir öneri: Biz bu filmi Zeyno Pekünlü ve Köken Ergün'ün yürüttüğü online tartışma platformu Kırık’ta izledik. Bu inisiyatif, güncel sanatçılardan politik video işlerini zaman zaman toplayıp süreli gösterimler de yapıyor. Bu siteyi de düzenli olarak takip etmenizi öneririz.