Kömür santrallerinin dönüşümünde istihdam odaklı çözüm önerileri

Kömür üretilen bölgelerde, yerel ekonominin kömüre bağımlılığının yüksek olduğu görülüyor. Bu nedenle bu bölgelerdeki kömürden çıkış talebi, beraberinde istihdam talebinde bir daralma yaşanmasını beraberinde getiriyor. Sektör çalışanlarının beceri düzeyleri itibarıyla diğer sektörlere geçişlerinin zorluğu dile getiriliyor. Bu konuda yerel kalkınma politikaları ve belirli işgücü arz-talep önlemlerinin geçişi destekleyecek biçimde düzenlenmesi gereği ortaya çıkıyor.

Solar 3GW’nin “Kömür Santrallerinin Güneş Enerjisi Santrallerine Dönüşümünde İstihdam Odaklı Çözüm Önerileri” başlıklı raporu, kömürden çıkışla birlikte gelecek istihdam dönüşümü için bir çözüm önerisi sunuyor. Bu konuda bir başlangıç yaklaşımı olarak pilot bölge önerisi sunuluyor. İstihdamın sadece kurulacak temiz enerji santralleriyle değil aynı zamanda ilin sektör bazlı ekonomisinin nasıl planlanacağı üzerinden değerlendirilmesi vurgulanıyor.

• Çalışmada, kömür sahalarının güneş panelleri ile donatılması durumunda 6,9 milyon hanenin yıllık elektrik ihtiyacının karşılanabileceğini ve böylece yıllık 12,4 milyon ton CO₂ emisyonunun önüne geçilebileceğini ortaya koyan “Kömür Sahalarının Güneş Potansiyeli” başlıklı rapor temel alınıyor. Mavi yakalılara yönelik istihdam dönüşümü planlanıyor ve bu çalışanların güneş enerjisi santrallerinde kurulum, operasyon ve teknik işlerde çalışması öngörülüyor.

İsithdama genel bakış

Madencilik sektöründe istihdam yıllar içinde geriliyor. 2020-2019 döneminde kömür ve linyit madenciliğindeki zorunlu sigortalı sayısı %27 oranında düşüyor. Bir diğer taraftan; 

• Bu noktada işe başlama seviyesini temsil eden 18-30 yaş grubunda çalışanların sayısı seneler içinde düşüş göstermektedir. 
• Kömürden çıkış ile sektörde 36 bin 436 kişiye (2019 yılı) varan isthidamın diğer farklı sektörlere kaydırılması değerlendirilmektedir. 
• Ağırlıkla mavi yakalılardan oluşan bu istihdamın %26’sı kamu, %74’ü de özel işletmelerde görev yapmaktadır.

Kömür madenciliği ile kıyaslandığında görece daha düşük emek yoğun güneş santrallerinin –ev kurulumlarından şebeke ölçeğinde kurulumlara kadar– istihdam açısından projelendirmeden, kuruluma, işletmeye ve finansmana kadar kayda değer bir değer zinciri yarattığı vurgulanıyor. 

Pilot bölge önerisi

Çalışmada, planlama ve iyileştirmeler yapılabilmesi için pilot bölge seçilmesinin uygun olduğu belirtiliyor. Bölgelerin mevcut ekonomik görünümünü sarsmadan sağlıklı bir geçiş sağlamak için belirli kriterler tanımlanarak il bazlı bir pilot bölge seçimi uygulanıyor. İlgili ilin gelişmiş sektörlerinin mavi yakalı istihdamı içine alabilecek potansiyele sahip olması gözetiliyor. Bir diğer taraftan değerlendirilen kriterler de şu şekilde sıralanıyor:

• Kömür santralleri toplam kurulu gücünün hesaplamaya katılan illerin ortalamasının altında bir değer olması ve güneş enerjisi sektöründeki istihdamın hesaplamaya dahil olan illerin ortalamasının üzerinde kalması
• Kömür madenciliğindeki istihdamın ilin toplam istihdamına oranının hesaba katılan illerin ortalamasının altında bir değer olması, kömür santrallerinin ürettiği elektriğin ilgili ildeki toplam elektrik üretiminin ortalamasının altında bir değer olması ve kömür santrallerinin o ildeki elektrik tüketimini karşılama oranının ortalamanın altında bir değer olması.

Sonuç olarak

Değerlendirme sonucunda daha yumuşak bir geçiş sağlayabilecek iller Bursa, Manisa ve Ankara olarak sıralanıyor. Pilot bölge olması için öne çıkarılan bu illerde, belirlenen kriterlerin ötesinde, illerin demografik ve ekonomik yapılarına uygun detaylı planlamaların ele alınmasının gerektiği vurgulanıyor. Her ne kadar dönüşümün nüfusa olabildiğince zarar vermeden gerçekleşmesi belirtilse de bu dönüşümün ivedilikle planlanmasının gerekliliğinin de altı çiziliyor. Bu planlamada ilgili işgücünün bir kısmının güneş enerjisi santrallerine kaydırılması, bir kısmının da ilgili il ve çevre illerin sektörel ekonomilerince kapsanması için teşviklere yer verilmesi gerektiği söyleniyor.