Konut ve sanayide elektrifikasyon

Enerji dönüşümü için enerjinin nasıl üretildiği kadar nasıl tüketildiğine de bakmak gerekiyor. Rüzgâr ve güneş teknolojileri son yıllarda hızlı bir büyüme yaşarken; sanayi, konutlar ve ulaştırma gibi enerji yoğun son kullanıcı sektörler hâlâ yoğun olarak fosil yakıtlara bağımlı. Bu noktada, fosil yakıt kullanımı elektrifikasyona geçişle azaltılmaya çalışılıyor. Rüzgâr ve güneş teknolojilerindeki maliyet düşüşleri sayesinde, artık birçok son kullanım sektörünü elektriklendirmek için uygulanabilir çözümler sunuluyor. 

• Elektrifikasyon nedir? Elektrifikasyon, bir makine veya sistemin elektrik kullanır hale dönüşümü anlamına gelmektedir. Benzinli araçlardan elektrikli araçlara, doğal gaz ile çalışan kombilerden ısı pompalarına ve doğal gaz ile çalışan ocaklardan elektrikli ocaklara geçiş elektrifikasyona örnek olarak verilebilir.

SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi'nin hazırladığı "Türkiye'de Konut ve Sanayi Sektörünün Elektrifikasyonu" başlıklı rapor, net-sıfır emisyon hedeflerine ulaşılması bağlamında Türkiye'nin elektrifikasyona geçişini analiz ediyor. Elektrifikasyon, Türkiye’nin enerji ithalatının ve cari açığının düşürülmesi ve dolaylı olarak enerji arz güvenliğinin sağlanması için önemli bir husus olarak değerlendiriliyor. 

Konutlar

Türkiye'de binaların %60'ı doğal gaz, %34'ü kömür ile ısıtılırken, elektriğin payı %6 seviyesindedir. Elektrifikasyon bağlamında binalarda ısınma için en uygun teknoloji olarak ısı pompaları öne çıkmaktadır. Doğalgaz kombi/kazanları %85-90 verime sahipken, ısı pompaları kullanılan elektriğin yaklaşık 3 ila 5 katı kadar ısı üretebilmektedir.

Toplam elektrik tüketimi projeksiyonlarına bakıldığında, 2021 yılında konutlarda elektrik tüketimi, toplam enerji talebinin %20’sini oluştururken, 2053 yılında bu oranın ısı pompası kullanımının da etkisiyle %63’e çıkacağı öngörülüyor. Konutlarda ısı pompalarının hızlı bir şekilde yaygınlaşarak temel ısıtma kaynağı olması ve 2053 yılına kadar konutların %67’sine ulaşması bekleniyor.

Sanayi

Sanayi sektörü, Türkiye’de nihai enerji tüketiminin %33’ünü ve fosil yakıtların sanayi enerji tüketiminin üçte ikisinden fazlasını oluşturuyor. Demir-çelik ve çimento sektörlerinin toplam enerji tüketimi, sanayi enerji tüketiminin yaklaşık yarısını oluşturuyor. Çelik sektöründe elektrikli ark ocaklarının oranının yüksek olması önemli bir avantaj olarak görülürken; sanayi dönüşümü kapsamında katma değeri yüksek yassı ürünlerin üretiminin artması gerekliliği çelik endüstrisinde yeni elektrikli teknolojilerin (elektroliz, plazma ısıtma, mikrodalga vb.) yaygınlaşmasını gerektiriyor. 

Sanayide elektrifikasyona azami geçişle birlikte, 2053 yılında fosil yakıtla karşılanacak 90 TWh’lik ısı ihtiyacı, 57 TWh’lik elektrikle karşılanabiliyor. Elektrifikasyon sonucunda sanayide doğrudan elektrik kullanım payının 2021 yılındaki %28’lik seviyeden, 2053 yılında %46’ya çıkacağı tahmin ediliyor. Elektrifikasyona ilave olarak çimento endüstrisinde biyokütle, demir-çelik endüstrisinde yeşil hidrojen ve farklı sektörlerde de doğal gaz kullanımının temiz sentetik yakıtlarla yer değiştirmesinin 2053’e kadar net sıfır emisyona ulaşılmasını sağlaması bekleniyor.

Sübvansiyonlar ve yenilenebilir enerjinin payı

Konut ve sanayi sektörlerinde elektrifikasyonun gelişimini yavaşlatan en önemli etkenlerden biri, yüksek oranda sübvansiyonlu mesken doğalgaz tarifeleri ve doğalgazın kullanımının artmasına yönelik politikalar. Perakende elektrik ve doğalgaz tarifelerindeki sübvansiyon düzeylerinin eşitlenmesi ve rekabetçi enerji fiyatlarına yönelik vergi politikalarının temiz teknolojileri destekleyecek şekilde belirlenmesi, elektrifikasyon oranının artması için önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.

Elektrik sisteminde yenilenebilir enerjinin payı arttıkça, elektrik fiyatlarının doğalgaz fiyatlarından ayrışması ve daha ekonomik olması da bekleniyor. Elektrik fiyatlarının doğalgaz fiyatlarından ayrışması ile 2041 yılından sonra sıradan elektrikli ısıtıcılarla ısınmanın bile doğalgazlı ısınma yöntemlerine kıyasla daha ekonomik olacağı belirtiliyor.

• Konut: Elektriğin çatı üstü güneş enerjisiyle sağlanması halinde, ısı pompalarının enerji maliyetleri sübvansiyonlu doğalgaz tarifelerine kıyasla dahi daha ekonomik hale geliyor. Isı pompalarının mevcut durumda yüksek olan ilk yatırım maliyetlerinin önümüzdeki yıllarda daha da düşeceği öngörülüyor. 
• Sanayi: Sanayi için elektrifikasyon dönüşümünde ekipman, kurulum ve ilgili süreç değişikliklerinin maliyetleri genellikle yüksek olsa da, ilk yatırım maliyetlerinin işletme maliyetlerinden daha az belirleyici olacağını ve sanayide de konutlardaki gibi kurulum fiyatlarının ilerleyen dönemlerde düşmesi öngörülüyor.

Sonuç olarak

Türkiye’nin özellikle sınırda karbon düzenleme mekanizması gibi dış etkenlere karşı hazırlıklı olması ve enerjide dışa bağımlılığı azaltmak için, enerji değer zincirinde karbonsuzlaşmayı hızlandırması ve fosil yakıt teknolojilerinin yerine elektrikli teknolojileri yaygınlaştıracak politikaları hayata geçirmesi gerekiyor.

• Elektrifikasyona geçiş ile elde edilecek verimlilik sayesinde konutların ve sanayinin toplam enerji talebi 2053 yılında 127 TWh daha az gerçekleşecek. Türkiye’nin 2021 yılındaki 287,4 TWh olan fosil yakıt tüketimi ile karşılaştırıldığında bu oldukça yüksek bir seviye. Böylece 2053 yılında doğalgaz ithalatı 22,8 milyar m³ ve CO₂ emisyonları 43,6 milyon ton azaltılabilecek.
• Konutlarda ve sanayide ısı pompaları ile diğer elektrikli teknolojileri yaygınlaştıracak iş modellerinin ve hizmetlerin geliştirilmesi, elektrifikasyon sürecini hızlandıracak etkenlerin başında geliyor.
• Doğalgaz boru hatlarının genişletilmesine yönelik politikaların net sıfır perspektifinde tekrar değerlendirilmesi önemli olarak görülüyor.
• Çatı üstü güneş enerjisi elektrik üretimi ve ısı pompası tüketimi arasında belirli şartlar dâhilinde yıllık mahsuplaşma yapılabilmesinin, tüketici tarafında önemli avantajlar sağlayabileceği belirtiliyor.