Michael Jordan için çizilen oyun: Air

1980’lerin ortasındayız. Michael Jordan’ın Nike ile başlayacak ve bugünlere kadar sürecek ortaklığı, spor ayakkabı endüstrisindeki devasa etkisi büyük ölçüde Jordan ile yaptıkları ilk anlaşmaya bağlanıyor. Bu anlaşma sadece spor ayakkabı sektörünü değil sahayı da tekrar şekillendirdi. Sahanın kurallarını değiştiren Air Jordan’ın hikayesini şimdiye kadar Michael Jordan’dan dinledik, bu anlaşmayı yapan diğer insanlardan dinlemek neyi değiştirdi?

^Amazon

Başrollerini Matt Damon, Ben Affleck ve Viola Davis'in paylaştığı Air, Nike'ın Michael Jordan'ı bir spor ayakkabı anlaşması imzalamaya ikna ederek Air Jordan spor ayakkabı serisini üretmesini anlatıyor.  

Michael Jordan'ın Nike ile yaptığı 5 yıllık ve 2,5 milyon dolarlık dönüm noktası niteliğindeki bu sponsorluk anlaşmasını anlatmanın belki de biraz dramatize edildiği filmde iki ayrı detaya odaklanıyoruz. Koşu ayakkabısı üreten bir şirketin basketbol departmanında yaşananlar ve basketbolcu olma yolunda olan oğlunun kurumsal hayat tarafından sömürülmesini istemeyen anne Deloris Jordan'ın hikayesi...

Neticede Nike ve Jordan geleceğin basketbol yıldızı Michael Jordan'ı bugüne kadar her iki tarafı da para kazandıran hale getiren bir sözleşmeye imza attı.

Affleck'in yönettiği ve Alex Convery'nin yazdığı Air, izleyicileri 1984 yılına, Nike'ın henüz küresel bir şirket olmadığı zamanın öncesine götürüyor. Nike o zamanlar rakipleri Adidas ve Converse'in gerisinde kalan orta halli bir ayakkabı şirketinden başka bir şey değildi. Ancak Nike, tüm zamanların en iyi basketbol oyuncusu olmaya “hala” devam eden Michael Jordan ile yeni bir ayakkabı serisi için başarılı bir anlaşma imzaladığında her şey değişti.

Michael Jordan Adidas'ı tercih etmesine rağmen, Nike ile bir anlaşma imzaladı. Deloris Jordan tam da burada oğlunun sömürülmesini reddeden bir anne olarak devreye girdi. Jordan 2,5 milyon dolarlık anlaşmanın yanında satılan her ayakkabı için pay alacaktı. O zamanlar bu Nike için emsal bir sözleşmeydi. Jordan, ilk sezonunda Yılın Çaylağı ödülünü kazanmasının yanı sıra Doğu Konferansı All-Star takımına ve All-NBA ikinci takımına seçildi. Aslında Jordan, “Dürüst olmak gerekirse Nike ile sözleşme imzalayana kadar hiç Nike ayakkabı giymedim. Büyük bir Adidas, Converse adamıydım. Aslında annem, her markanın tekliflerini dikkatli bir şekilde dinlemem için beni (Nike'ın genel merkezine) gönderdi.” açıklamasıyla Nike'a bakışını ve sürecin nasıl işlediğine dair ipuçları veriyor.

^Amazon

Yıllar içinde anlaşmalarda yapılan çeşitli değişiklikler sayesinde, Jordan artık ayakkabı satışlarından %25 telif ücreti almıyor. Her yıl %5 kazanıyor ancak bu düşük rakam bile ona yılda 230 milyon dolarlık bir gelir kazandırmaya yetiyor. Gizemli bir şekilde Jordan’ı canlandıran karakteri görmediğimiz senaryoda başrol Jordan’ın annesi Deloris Jordan. Anneyi canlandıracak oyuncuya Michael Jordan’dan fikir alınarak karar verilmiş. Ben Affleck, Michael Jordan ile senaryo görüşmeleri sırasında yaşadıkları diyaloğu röportajlarında anlatıyor; “Michael Jordan, bilmeyenleriniz için, hayatınızda göreceğiniz en korkutucu, etkileyici adamlardan biri. Bana babası ve annesinden bahsetti. Yüzündeki bu ifadeyi ilk kez görüyordum. Bu bir saygı, huşu, sevgi, şükran ve masumiyet bakışıydı. Annem olmasaydı bunların hiçbiri olmazdı” dedi. “Anneni kimi oynamak istersin?” diye sordu Affleck, Jordan daha önce hiç tanışmamasına rağmen net bir şekilde Viola Davis cevabını verdi.

Basketbolu takip etmeyen insanların bile (buradaki bile umarım kimseyi incitmez) Michael Jordan'ın bir NBA efsanesi olduğunu bilir. Sporu aşan ve pop kültür ikonluğuna geçen Jordan sadece eski bir NBA oyuncusu değil, aynı zamanda kültürel bir ikon. Filmde de sürekli bir spor filmi izlediğimize dair izlenimler var. Spor dünyasına motivasyon cümleleriyle adapte edilmiş “9- Kolay Olmayacak, Kusursuz sonuç önemli kusursuz süreç değil.” gibi şirket ilkeleriyle yönetilen bir yapıymışçasına spor ile bağlantısını görebiliyoruz. 

Rakiplerini iyi tanımak

^Amazon

Sonny Vaccaro filmde basketbolla bağ kurabilen tek karakterdi. Sonny, Nike’ın  yeni başlayan basketbol bölümünün geliştirilmesine yardımcı olmaktan sorumlu ve koşu ayakkabısı üreten bir marka ile basketbol arasında bir bağ kurdu. Oyunu okuyabilen ve stratejisini bu oyuna göre oluşturdu. Michael Jordan’ın basketbol oynadığı kasetleri izlerken gördüğü şey basketbola ve oyuna hakim olmasında geçiyor. Jordan’a göre çizilmiş bir oyunu marka stratejisine uyarladı. Diğer bir yandan Sonny, rakipleri Converse ve Adidas’ı çok iyi tanıyor. Onların basketbol parkelerinden epey uzakta olan sadece iş perspektifli ve kısıtlı bakışlarını kazanmak için bir avantaja çeviriyor. Tıpkı Jordan’ın oyununda zafere ulaşmak için rakiplerinin zaaflarını okuduğu gibi.

Bu arada Sonny Vaccaro’nın bu işbirliğinde gerçek payının tartışmalı olduğu iddiası da bulunuyor. Michael Jordan bu işbirliğinin Sonny değil aslında George Raveling sayesinde olduğunu çoğu röportajında dile getiriyor. George Raveling, 1984 Olimpiyatları kampında Jordan’la çalıştığı süreçte “Nike'a gitmelisin, Nike'a gitmelisin. Denemek zorundasın.” demeleriyle ikna ettiğine dair açıklamaları var. Fakat filmde bu ikna çabalarının yine Sonny’nin Raveling ile iletişim üzerinden olduğunu izliyoruz.

Air’ın müzik dünyası

Film tempolu ve 1980'lerin müzik ortamını da bize hissettirerek başlıyor. Dire Straits'in Money for Nothing açılış gitar riffiyle başlayan ve film boyunca mutlu  devam eden bir müzik seçkisi filmin en iyi detaylarından biri. Air’ın müzik süpervizörü Andrea von Foerster ve müzik editörü Cory Milano filmin iyimser ve mücadeleci tonunu tam olarak yansıtıyor.

^{Dire Straits blog}

Michael Jordan’la ilgili herhangi bir karede akıllarda çalanın Sirius olduğunu tahmin edebiliyorum. Chicago Bulls ile Sirius kadar birbirine temas eden eden spor ve müzik ilişkisi var mıdır? Filme başladığımda Sirius’u bir yerlerde duyacağıma çok emindim. Von Foerster, “Bu daha sonraki bir eklemeydi ama kesinlikle istediğimiz bir şeydi” diyor. Elbette, Jordan markasıyla yakından uyumlu. Daha da önemlisi “Zaten sporla ilişkilendirildi ve filmi canlandıran bir tarza ve enerjiye sahip” diye ekliyor.

Andrea von Foerster film hakkındaki röportajında “80'lerin filmine benziyor ve 80'lerin filmi gibi hissettiriyor, bu yüzden otantik müziğe sahip olmak gerçekten önemliydi.” 1980’lerin aslına uygun bir müzik ortamı yaratmanın çok zor olacağını sanmıyorum. Çünkü müzik dünyası için hala dinleyebildiğimiz kült şarkıların çıktığı bir dönem. Ancak bir şirketin pazarlama departmanında yaşananlara ve henüz yıldız olmamış bir spor ikonunun ailesine odaklandığımız, iki tarafında farklı bir mücadelesini ya da işleyişini en uygun müzik listesiyle izlettiler.

^Squeeze

Kafamızda bir çalma listesi canlanmıştır. Film müzikleri bu beklentiyi karşılar nitelikte olmuş. Süreç, Ben Affleck geçen yaz Foerster’a özenle seçilmiş bir çalma listesi göndermesiyle başladı. Foerster “Temelde 1984'teki tüm şarkılardı ve hepsini Air’ın atmosferine uygun olarak almaya çalıştık.” Filmde duyduğunuz her müzik parçası lisanslı, sadece Paul Haslinger, biri kapanış jeneriğinde çalan iki kısa parça bestelemiş. İzlerken ya da dinlerken beni neden yok diye düşündüren müzisyen Prince’ti. Prince, Affleck'in orijinal çalma listesinde olmasına rağmen Foerster, hikaye pek uymadığını düşünerek listeden çıkarmış. When Doves Cry şarkısı Vaccaro'nun kolej basketbol maçı kaseti izlediği sahne için aşırı seksiydi.

1984 yılında bir numara olan Van Halen Jump’ın olmamasını ise telif engeliyle açıklıyor Von Foerster. Eddie Van Halen’dan hızlı ve resmi bir onay almanın beyhude bir çaba olduğunu anlayıp onun yerine Squeeze Tempted kullanılıyor.

Jordan, Madison Square Garden'da giydiği ilk ayakkabısıyla emekli olduğu son maçına da çıktı. Last Dance’teki 5 dakikalık anlatımın yeterli olmaması ve “Nike bunu nasıl yaptı?” motivasyonuyla başlayıp biraz spor marka stratejisi biraz sporcunun şekillendirdiği marka dünyasıyla senarist Alex Convery’nin film fikrini izledik. Hikayenin tamamını bilen izleyiciler için filmde bazı detaylar eksik olsa da Jordan’ın annesi Deloris Jordan’ın etkisinin ön plana çıkarılması farklı bir perspektif sunuyor.