Orta Vadeli Program ve Ekonomik Bürokrasi

6 Eylül 2023 tarihinde Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz 2024-2026 aralığını kapsayan üç yıllık bir ekonomik plan olan orta vadeli programı açıkladı.[6] Programın içeriği Türkiye ve dünya ekonomisine ilişkin tahminler ile makroekonomiye ilişkin hedeflerden oluşmaktadır. Dipnottaki dosyada programın kendisini maalesef sadece Türkçe olarak görüntüleyebilirsiniz. 

Demokratik kurumların ekonomi üzerindeki etkileriyle bağlantılı olarak bu konuda özellikle dikkat çekmek istediğimiz iki husus var. Birincisi, bu program Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanmadı. Her ne kadar Hazine ve Maliye Bakanlığınca hazırladığı söylense de bu programa sadece Türkiye Cumhuriyeti Strateji ve Bütçe Başkanlığı sitesinden erişebilmektedir. Zaten programı da Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek değil Cumhurbaşkanı yardımcısı Cevdet Yılmaz yaptı. Bu durum Strateji ve Bütçe Başkanlığının bir koordinatör kurum olması bakımından teyit edici olsa da, bakanlıkların Cumhurbaşkanlığına bağlı başkanlıklar ve kurullardan daha geri planda tutulduğunu tekrar göz önüne serdi. Böylece, bakanlıkların özerk aktörler olarak hükümet içinde stratejik yönlendirme açısından güçlerinin olmadığı daha icracı bir noktada konumlandıkları bir kez daha vurgulanmış oldu. Bu durum Bakanlığın kurumsal gücünün maalesef olduğundan daha düşük görünmesine neden oluyor.

İkincisi, daha önce de yaşadığımız çok vahim bir şeyi hatırlatmak istiyoruz ki Türkiye’deki kurumların kapasitelerinin ve öngörü kuvvetlerinin nasıl azaldığını daha iyi anlayabilelim. Türkiye 5 Eylül 2021 tarihinde 2022-2024[7], 4 Eylül 2022 tarihinde de 2023-2025[8] yıllarını kapsayan üç yıllık ekonomik programlar açıklamıştı. Yani hem 2021’de hem 2022’de hem 2023’te art arda üçer yıllık yeni programlar açıklanmış oldu. Böylece Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında 2024 yılına ait elimizde hepsi de birbirini tekzip eden 3 ayrı ekonomik program bulunmaktadır.

Türkiye’nin kalkınması için ekonomik öngörülebilirlik çok ama çok önemli bir konumda. Çünkü Türkiye sermaye kıtlığıyla mücadele ediyor. Türkiye tasarruf açığı olan bir ülke ve dış kaynak neredeyse hayati derecede önemli. Dış kaynağın ülkeye çekilmesi ise ancak öngörülebilir bir ekonomik ve hukuki düzen kurmakla mümkün. Oysa, halihazırdaki durum Türkiye’ye uzun vadeli yatırım yapmak isteyen yabancı kaynak sahipleri için risk artırıcı olarak görünüyor. Umarız bundan sonra Türkiye her sene üç yıllık ekonomik programlar açıklamak zorunda kalmadığı bir ekonomi bürokrasisine kavuşur. Böylece dış kaynak edinmek için ödediği yüksek faizlerden ve politik tavizlerden de kurtulur. Kısa zamanda böyle büyük bir kurumsal dönüşüm oldukça zor görünüyor. Fakat ortak aklın işletilmediği bu yönetim sisteminde umut etmekten başka bir çare de görünmüyor.