Orta Vadeli Program ve Kitle İmha Silahları(!)

Bültenin geçtiğimiz sayısında Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz tarafından açıklanan üç yıllık orta vadeli ekonomik programdan bahsetmiştik. Orada bir kurumsal geri gidiş olarak 2024 yılına ait 3 adet program olduğunu belirtmiştik.

Orta Vadeli Program çerçevesinde tartışmaya açılan başka konular da oldu bu süreçte. OVP’de yapısal reformlar konusu işlenmişti. Fakat bu yapısal reformların nasıl yapılacağına ilişkin ayrıntılı bilgiler de bulunmuyordu. Program çok genel geçer kalıplarla yazılmıştı. Programın bu şekilde hazırlanmış olması serbest piyasa ekonomisi çerçevesinde çok da makbul sayılmıyor. Öte yandan, bugün bunlara ‘’program’’ denmeye başlanmış olsa da, bu programlar daha önce “plan” olarak adlandırılıyordu. Bunu yaparken serbest piyasa ekonomisine bağlılık gibi bir gerekçe öne sürülmüş olsa da, plan yerine program demek işin esasını değiştirmemektedir. Yani planlı ekonomi dediğimiz merkeziyetçi ve dışlayıcı anlayış sadece isim değişikliği ile devam etti. Bu durum esasen Erdoğan iktidarının da en önemli karakteristik özelliklerinden biridir. Erdoğan kendi işine gelecek şekilde yeniden adlandırma yapmayı çok seviyor ve bunun pazarlamasını hem elinde tuttuğu medya araçlarıyla hem de bürokratik kapasiteyle etkin bir şekilde yapıyor.

Esas konumuza yeniden dönersek; OVP tabii ki derde derman olacak şekilde yazılmamış. Ekonomide parlak olduğu sanılan unorthodox fikirler yerine bu şekilde genel geçer, sonu bir yere bağlanmayan programların açıklanması tercihe şayandır. Fakat bu noktada bu notun saçma gibi görünen başlığını neden attığımız üzerine konuşabiliriz.

Türkiye 2020 yılının sonunda; kurucularından olduğu, sekreterliğini Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD)’nin yaptığı Mali Eylem Görev Gücü’nün [Financial Action Task Force - FATF] önerisiyle “Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun”[4] başlığıyla bir düzenlemeyi hayata geçirdi. Bunun en önemli sebebi Türkiye’nin FATF tarafından gri listeye alınmasını istememesiydi. Fakat bu yasa o kadar hatalı bir şekilde parlamentodan geçti ki Türkiye hemen akabinde gri listeye alındı. Gri liste kara para aklama, yayılma ve terörizmin finansmanına karşı yeterli güvenceye sahip olmayan ülkelerin ilan edildiği bir küresel liste. Yani Türkiye şu an kitle imha silahlarının finansmanı, terörizmin finansmanı gibi konularda uluslararası standartlarda mücadele etmeyen bir ülke olarak görülüyor.  Bu tabii ki Türkiye’yi küresel finansal sisteme entegrasyon konusunda oldukça zorlamaktadır. Bu konu ayrıca kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’yi “yatırım yapılabilir ülke” seviyesine çıkarmasının önündeki engellerden biri olarak da karşımıza çıkıyor. 

Peki bu kanun neden yanlış çıkmış oldu? Burada maalesef yolsuzluk, şeffaf olmama ve hukukun araçsallaştırılması gibi unsurlar karşımıza çıkıyor. FATF’ın önerdiği kanun taslağında kitle imha silahlarının önlenmesine ilişkin alınacak tedbirlerin içindeki en önemli konu siyasilerin ve yozlaşmaya açık diğer yetkili veya nüfuz sahibi diğer kişilerin mali hesaplarına yönelik olarak getirilen kısıtlardı. Fakat, çıkan kanunda bu konu Türkiye hükümeti tarafından pas geçilerek daha yan bir mesele olan sivil toplum kuruluşlarına getirilecek denetimler öne çıkarıldı. Nihayetinde Türkiye de gri listeye girmekten kurtulamadı.

Tüm bunlar ışığında Türkiye kısa-orta-uzun herhangi bir vadede planlar yapmak yerine kurumsal kapasitenin gelişimine odaklanmalı ve hukukun üstünlüğünü kalkınmanın ve refahın anahtarı olarak görmeli. Yukarıda bahsettiğim hukukun araçsallaştırılması örneği gibi durumlar yaşandığı sürece alınacak her tedbir, yapılacak her düzenleme ancak kısıtlı etki yaratır.

1 https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2023-0320_EN.html

2 https://www.mfa.gov.tr/no_-224_-avrupa-parlamentosu-nun-2022-turkiye-raporu-hk.tr.mfa

3 https://www.youtube.com/watch?v=kOHhJs89420

4 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/12/20201231M5-19.htm