RTÜK ‘’Amerika’nın Sesi’’ Sitesine Erişimi Engelletti

Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Amerika Birleşik Devletleri federal hükûmeti tarafından finanse edilen uluslararası bir yayın kuruluşu olan Amerika'nın Sesi’nin (Voice of America) Türkçe yayın yapan İnternet sitesine (www.voaturkce.com), yayın lisansı almadığı gerekçesiyle, erişimin engellenmesini talep etmiştir. Ankara 9. Sulh Ceza Hakimliği de 23 Ağustos 2023 tarihli kararıyla “‘voaturkce.com’ url adresinde erişimin engellenmesine ve içeriklerin yayından çıkarılmasına” karar vermiştir.

Türkiye’de internet sitelerinin erişime engellenmesi çok şaşırtıcı bir durum değildir. İfade Özgürlüğü Derneğinin EngelliWeb 2022 raporuna göre 2022 sonu itibarı ile Türkiye’den erişime engellenen web sitelerinin sayısı 712.558’e ulaşmıştır.[1] Üstelik bu sayıya belli bir içeriğe yönelik (URL bazlı) engellemeler dahil değildir. Geçmişte de Twitter ve YouTube platformları, Wikipedia sitesi gibi milyonlarca kişi tarafından kullanılan siteler ya da Sputnik, OdaTV, Independent Türkçe gibi haber sitelerine erişim engellenmiştir. Bu sitelerden bir kısmı hâlâ erişime engellidir. Ancak bu sitelerin çoğunluğu 5651 sayılı Kanun kapsamında, suç içeren içerik barındırdığı, kişilik haklarını ihlal ettiği ya da ulusal güvenliğe tehdit oluşturduğu gibi iddialarla erişime engellenmişlerdir. Oysa Amerika’nın Sesi sitesi hakkında verilen engelleme kararı 6112 Sayılı Kanun’un 29/A maddesi kapsamında yayın lisansı almadığı gerekçesiyle verilmiştir. 

2018 yılında 7103 sayılı Kanunla 6112 sayılı Kanuna eklenen 29/A maddesiyle sadece internet üzerinden yayın yapan radyo ve televizyonlar ile isteğe bağlı yayın hizmeti sunucularının Üst Kuruldan yayın lisansı almaları zorunluluğu getirilmiştir. Bu düzenleme anayasal bakımdan oldukça sorunlu olmasına rağmen Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmemiştir.[2] Daha sonra 2019 yılında bu düzenlemenin uygulanmasına ilişkin yönetmelik çıkarılmıştır.[3] RTÜK bu düzenlemeler çerçevesinde 2020-2022 yıllarında internet üzerinden yayın yapan ve lisans almayan pek çok radyo ve TV’nin internet sitesinin erişime engellenmesini sağlamıştır.[4] RTÜK daha önce bu yetkisini haber siteleri bakımından kullanmazken, 21.02.2022 tarihinde Amerika’nın Sesi, Deutsche  Welle (DW) ve EuroNews Türkiye (“tr.euronews.com”) haber sitelerinin, Yönetmeliğin 10. maddesi kapsamında İnternet ortamından yürütülen yayıncılık faaliyetine ilişkin olarak İnternet ortamından isteğe bağlı yayın hizmeti (“İNTERNETİBYH”) yayın lisansı başvurusunda bulunabileceklerini duyurmuş ve bu çağrıya uyulmaz ise 72 saat içinde RTÜK tarafından 29/A maddesi kapsamında sulh ceza hâkimliğinden içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi talebinde bulunulacağını belirtmiştir.[5]

EuroNews Türkçe sitesi yayınlarını RTÜK’ün taleplerine uyarlarken Amerika’nın Sesi ve DW kendi yaptıkları yayınların yasa kapsamında olmadığı gerekçesiyle lisans başvurusunda bulunmamış ve Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliğinin, 30.06.2022 tarihli kararıyla bu sitelere erişim engellenmiştir.  Bunun üzerine Amerika’nın Sesi yeni bir alan adı üzerinden Türkçe yayınlarını sürdürmüş, ancak yukarıda belirtildiği gibi bu yayına da erişim engellenmiştir.

Amerika’nın Sesi ve DW Türkçe canlı yayın yapmamakta, ağırlıklı olarak yazılı haberlere yer vermektedir. Ancak bazı haberleri video haber şeklinde görsel olarak arşivlenmektedir. RTÜK bu şekilde kategorilere ayrılmış video haberlerin isteğe bağlı yayıncılık olduğu iddiasındadır. Oysa isteğe bağlı yayın hizmeti denince Netflix, Amazon, BluTv, Disney+, Mubi ve Spotify gibi platformlarca yapılan yayınlar akla gelmektedir. Bu platformlarda yer alan kataloglar, kullanıcılarının seçimleri doğrultusunda istendiği zaman izlenebilecek içerikler sunmaktadır.

Amerika’nın Sesi ve DW’nin Türkçe yayınlarının diğer internet haber sitelerinden bir farkı yoktur. İnternet haber siteleri 2022 yılında 7148 sayılı Kanun ile Basın Kanunu’nda yapılan değişikliklerle Basın Kanunu kapsamına alınmıştır. Dolayısıyla internet haber sitelerinin hem 5651 sayılı Kanun hem de Basın Kanunu kapsamında denetlenmesi mümkündür. Basın özgürlüğü Anayasanın 28. Maddesinde özel olarak korunmuş ve basımevi kurmanın izin alma ve mali teminat yatırma şartına bağlanamayacağı düzenlenmiştir. İnternet haber sitesi kurmanın lisans şartına bağlanmasının Anayasanın bu hükmü ile bağdaşmadığı açıktır. Haber sitesi kurmanın bu şekilde izne bağlanması bağımsız basının yok edilmesi anlamına gelecektir. Ancak Amerika’nın Sesi sitesine erişimin engellenmesine ilişkin kararda bu yönde bir tartışma yer almamaktadır. Üstelik son kararda hakimlik yalnızca erişimin engellenmesine karar vermemiş, aynı zamanda yayınların içerikten çıkarılmasına da hükmetmiştir. Böylece, arşiv değeri olan binlerce haber tümüyle yok edilmiştir.