Dünya genelinde yapılan bir mutluluk indeksi araştırmasına sadece üç şehrimiz; İzmir, İstanbul ve Ankara girmiş olsa da TÜİK’in yaşam memnuniyeti araştırmasına göre Türkiye’nin %48’i mutlu olduğunu söylüyor. Bireylerin mutluluk kaynağı olan değerler incelendiğinde en çok sağlıklı olmanın kendilerini mutlu ettiği ortaya çıkıyor.Son yıllarda fiziki olarak sağlıklı olmanın yanı sıra artık dilimize de girmiş olan wellbeing&nbsp;kavramı bütünsel sağlık, esenlik ve mutlu olma durumunu ifade ediyor. &nbsp;Sağlıklı yaşamların sağlanması ve her yaşta refahın teşvik edilmesi, sürdürülebilir kalkınma için de esastır. COVID-19, sağlık konusunda ortaya çıkacak krizlerin küresel ekonomiyi nasıl istikrarsızlaştırabileceği ve milyarlarca insanın hayatını alt üst edebileceğinin göstergelerinden biridir.Tüm ülkelere, kendi önceliklerine ve dünyanın karşı karşıya olduğu çevre sorunlarına uygun olarak benimseyecekleri açık rehberlik sağlayan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarının üçüncüsü de bu konuyu ele alarak somut hedefler belirlemiştir. “SKA 3: Sağlıklı ve kaliteli yaşamı her yaşta güvence altına almak” için belirlenen 13 hedef aşağıdaki şekildedir.1. 2030’a dek anne ölüm oranını küresel 100 bin canlı doğumda 70’in altına düşürmek2. 2030’a dek tüm ülkelerde yenidoğan ölüm oranının bin canlı doğumda 12 veya daha aza, 5 yaş altı çocuk ölüm oranının da bin canlı doğumda 25 veya daha aza düşürülmesi hedefiyle, yenidoğan ve 5 yaş altı çocukların önlenebilir ölümlerini sona erdirmek3. 2030’a dek, AIDS, tüberküloz, sıtma ve ihmal edilen tropik hastalık salgınlarını bitirmek; hepatit, su kaynaklı hastalıklar ve diğer bulaşıcı hastalıklarla mücadele etmek4. 2030’a dek koruma ve tedavi yoluyla bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanan erken ölümleri 3’te 1 oranında azaltılmak ve akıl sağlığı ile esenliğini desteklemek5. Uyuşturucu madde ve alkolün zararlı kullanımı dâhil olmak üzere madde bağımlılığına yönelik önlemleri ve tedaviyi güçlendirmek6. 2020’te dek dünya genelinde karayollarındaki trafik kazalarından kaynaklanan ölüm ve yaralanma sayısını yarıya indirmek7. 2030’a dek aile planlamasına yönelik olanlar dahil, cinsel ve üreme sağlığı hizmetlerine evrensel erişimi sağlanmak; üreme sağlığını ulusal stratejilere ve programlara entegre etmek8. Mali riskten korumayı, kaliteli temel sağlık bakım hizmetlerine erişimi ve herkesin güvenli, etkili, kaliteli ve karşılanabilir zaruri ilaç ve aşılara erişimini de kapsayan genel sağlık sigortasını oluşturmak9. 2030’a dek tehlikeli kimyasallar ile hava, su ve toprak kirliliği ile kontaminasyonundan kaynaklanan ölüm ve hastalıkları azaltmak10. Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’nin tüm ülkelerde uygulanmasını sağlamak11. Özellikle gelişmekte olan ülkeleri etkileyen bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalıklar &nbsp;için ilaç ve aşıların araştırılmasını ve geliştirilmesini desteklemek, gelişmekte olan ülkelerin Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları (TRIPS) ve Kamu Sağlığına İlişkin Doha Deklarasyonu’na uyumlu olacak şekilde karşılanabilir zaruri ilaç ve aşılara erişimi kolaylaştırmak12. Özellikle en az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde sağlık finansmanını ve sağlık işgücünün işe alımını, geliştirilmesini ve eğitimini kayda değer miktarda artırmak13. Başta gelişmekte olan ülkeler, tüm ülkelerin ulusal ve küresel sağlık risklerine karşı erken uyarı, riski azaltma ve risk yönetimi kapasitelerini güçlendirmekBirinci hedefe ilişkin, Türkiye'de anne ölüm oranı her geçen yıl azalmaktadır. 2016 verilerine göre oran 100 bin canlı doğumda 14,7’dir. İkinci hedef doğrultusundaysa Türkiye’de yenidoğan ölüm oranı bin canlı doğumda 6,2’dir. 5 yaş altı çocuk ölüm oranı ise binde 11,9’dur. &nbsp;Küresel 2030 hedeflerinin Türkiye’de yakalandığı görülmektedir.Diğer amaçların gerçekleşmesi için de birçok proje uygulanmaktadır. Örneğin sağlık hizmetlerinin kesintiye uğramaması ve zamanında sağlanabilmesi, diğer krize müdahale eden kurum ve kuruluşlarla entegrasyon, koordinasyon ve haberleşmenin kurulabilmesi amacıyla Sağlık Afet Koordinasyon Merkezi (SAKOM) kurulmuştur. Tüm dünyada olduğu gibi akılcı olmayan ilaç kullanımı ülkemizde de ciddi bir sağlık sorunu olduğundan DSÖ önerileri doğrultusunda Akılcı İlaç Kullanımı programı yürütülmektedir. 2014 yılında “Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı 2014-2017” uygulamaya konularak somut bir adım atılmıştır.En güncel uygulama örneği olarak kişisel sağlık bilgilerimizi yönetebildiğimiz Sağlık Bakanlığı e-Nabız verilebilir.COVID-19 krizi ise temel sağlık hizmetlerini oldukça fazla kesintiye uğratmış, bu hedeflere ulaşılması için daha fazla çaba ve finansman harcanması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.

Yerel ve uluslararası gündemi yakalamak için bir başucu kaynağı; her hafta seçim dosyaları, kamuoyu araştırmaları, analizler ve Son Düzlük podcastle yayında!

Türkiye'yi yakala, dünyayı anla.

Spektrum

Kaliteli yaşamlara doğru bir yol 

Son yıllarda hızla artan şehirleşmenin yanı sıra tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınının da ortaya çıkmasıyla, kentlerden kırsal alanlara kaçış gündeme gelmeye başladı. Peki şehirlerimiz daha yaşanabilir, yeşil, dayanıklı, güvenli ve sürdürülebilir olsaydı böylesi bir kaçış yine de söz konusu olur muydu? Çoğumuzun daha yeşil ve adil bir şehirde yaşamayı istediğine neredeyse eminim. Bunu gerçekleştirebilmenin yol haritasını ise Eylül 2015’teki Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi'nde 193 ülke tarafından imzalanan Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündeminde bulabiliriz.2030 Gündemi kapsamında 169 hedefi olan, sürdürülebilir kalkınmanın ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarını kapsayan toplam 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amacı (SKA), oldukça geniş bir kapsam sunuyor. 2015-2030 dönemi boyunca, “kimseyi geride bırakmama” sloganıyla hiçbir kişi ve ülkenin kalkınma sürecinde geride bırakılmaması için çalışmak üzere harekete geçiliyor.SKA 11 doğrultusunda şehirleri ve insan yerleşimlerini kapsayıcı, güvenli, dayanıklı ve sürdürülebilir kılmak için 10 hedef tanımlandı. Bu hedeflere ulaşabilmek için farklı alanlarda çalışmalar, destek programları başlatıldı. Bu hedefler:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Herkesin yeterli, güvenli ve karşılanabilir konuta ve temel hizmetlere erişimini sağlamak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kırılgan, dezavantajlı grupların ihtiyaçlarına özel önem göstererek uygun ve sürdürülebilir ulaşım sistemlerine erişimini sağlamak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kapsayıcı, sürdürülebilir ve katılımcı kentleşmeyi planlamak, yönetimi için kapasiteleri geliştirmek</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kültürel ve doğal mirasını korumak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yoksulları ve kırılgan durumdaki insanları korumaya odaklanarak afetlerden kaynaklanan ölümleri ve etkilenen insan sayısını azaltmak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Olumsuz çevresel etkileri azaltmak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güvenli, kapsayıcı, ulaşılabilir, yeşil ve kamusal alanlara genel erişim sağlamak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ulusal ve bölgesel kalkınma planlamasının güçlendirilmesi yoluyla kent, kent çeperi ve kırsal alanlar arasındaki ekonomik, sosyal ve çevresel olumlu ilişkileri desteklemek</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kaynak verimliliğini, iklim değişikliğine uyumu, iklim değişikliğinin azaltılmasını ve afetlere karşı dayanıklılığı dikkate alan bütüncül politika ve planları benimseyen, uygulayan kent ve yerleşim yeri sayısını artırmak, bütüncül afet riski yönetimini her düzeyde geliştirmek ve uygulamak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerel malzemeler kullanılması suretiyle sürdürülebilir ve dayanıklı binaların inşası için az gelişmiş ülkeleri, mali ve teknik yardımlarla desteklemek</li></ul>Yaşadığımız şehirleri sürdürülebilir kılmak için sürdürülebilirliğin sosyal, çevresel ve ekonomik etkisinin ele alınması gerekiyor. Şehirlerimizde atılmasını beklediğimiz somut adımları düşündüğümüzde hem iklim değişikliğine olumsuz etkisi olan zararlı emisyonların salınımının azaltılması hem de dezavantajlı grupların istihdama erişiminin kolaylaştırılması için toplu taşıma hizmetlerinin iyileştirilmesi, fosil yakıt tüketen ulaşım araçları yerine elektrikli araç kullanımının tercih edilmesi, raylı sistem ağlarının genişletilmesi ilk akla gelenler.Pandemi koşullarında insanların bireysel ulaşım araçlarını tercih etmesi ile birlikte bisikletin bir ulaşım aracı olarak toplu taşımaya entegre edilmesinin önemi daha belirgin bir şekilde ortaya çıktı. Bu süreçte Türkiye’de bazı şehirler geçici bisiklet yolları oluşturdu ve ulaşım altyapısının kalıcı olarak bu yönde değiştirilmesi için birçok yerel yönetim cesur adımlar attı. Ancak bisikletli ulaşımın yaygınlaşması için yalnızca altyapı yatırımları yeterli değil. Bu doğrultuda, bisiklet kullanıcılarını korumak için yasalar çıkarılması, trafikle ilgili yeni düzenlemelerin yapılması, düşük gelir gruplarının bisiklete erişiminin sağlanması için çalışmalar başlatılmalı. Bunun yanı sıra yaya ulaşımının dikkate alındığı kentsel hareketlilik planlarının da önceliklendirilmesi gerekiyor. Kentsel hareketlilik planları kentsel yeşil alanlarla birlikte değerlendirilmeli, yurttaşların kullanımına açık bu alanlar sosyal etkileşimin ve sosyal ilişkilerin geliştirildiği önemli çekim merkezleri haline getirilmelidir. Parklar, spor alanları eğlence alanları, botanik bahçeler, yeşil koridorlar, korular gibi yeşil alanların hava kalitesi kadar halk sağlığına da olumlu etkisi olduğu kuşkusuz. Bu alanlar, biyoçeşitliliği artırırken ticari hareketliliği de destekler. Kentsel yeşil alanlar temiz enerji ve tarım için de uygun alanlar sağlayabilir.Temiz enerjiye geçiş ve kentsel tarım şehirlerin sürdürülebilir ve kendi kendine yeter olması için çok önemlidir. Güneş çiftlikleri hava kalitesini iyileştirirken aynı zamanda hanelere ve belediye tesislerine yenilenebilir enerji sağlayacaktır. Kentsel tarım politikalarının iyileştirilmesi ve uygun arazilerin tarım için ayrılıp, çiftçiler için teşvik mekanizmalarının oluşturulması bu konuda önemli bir adım olur. Yaşam kaynağımız olan su da şehirlerin can damarıdır. Su kaynaklarının yönetimi, yeşil altyapı sistemlerinin uygulanması, uygun arıtma teknolojileri ve geri dönüşüm sistemleri ile suyun yeniden kullanılabilir olması su konusunda karşılaşılabilecek riskleri minimize eder.Doğal kaynakların hızla tüketilmesinin önüne geçip, kaynakların daha verimli kullanılmasını amaçlayan ve üretim süreci sonucunda minimum düzeyde atık ortaya çıkmasını sağlayan döngüsel ekonomi yaklaşımı esas alınarak atık yönetimi yapılmalıdır.Herkesin eşit fırsatlara ve kaynaklara erişimini sağlamak da bireylerin yaşamlarında sürdürülebilirlik elde etmelerine yardımcı olur. &nbsp;Bu kaynaklara örnek olarak halk sağlığı merkezleri, ticari merkezler, teknoloji merkezleri, sosyal tesisler ve eğlence merkezleri verilebilir. Bunların yanı sıra şehrin kimliğinin, kültür varlıklarının ve doğal mirasın sahiplenilmesi ve topluluk bağının oluşması için etkinlikler düzenlenerek, halkın katılımı ve bu tesislere erişimi sağlanmalıdır.Evrim Atalas Arup Türkiye'de Çevre Grup Lideri olarak çalışmaktadır.&nbsp;