İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun diplomasının iptali ve hemen ardından tutuklanmasıyla devam eden süreç, yüz binleri sokağa döktü. Türkiye, Gezi protestolarından bu yana en kalabalık gösterilere sahne oluyor. Muhalefet bunu bir “darbe girişimi” olarak nitelendiriyor.İBB’nin Saraçhane’deki binasının önü düne kadar protestoların merkeziydi. CHP Genel Başkanı Özgür Özel, siyasi hayatında “ilk kez” üst üste aynı meydanda sekiz kez konuştu. CHP’ye göre Saraçhane meydanında toplananların sayısı milyona yaklaştı. Bir taraftan protestolar devam ederken diğer taraftan tutuklamalar da sürüyor. Gazeteciler, eylemlere katılan gençler, İBB çalışanları farklı gerekçelerle tutuklanıyor.Bütün bunlar olurken dünyanın nasıl tepki vereceği&nbsp;de dikkatle takip ediliyor. Peki hangi dünya? Tabii ki bize en yakın dünyalar: ABD, AB ve Rusya.Doğrusu ilk günlerde olan biteni pek de fark etmediler ya da “görmezden gelmeyi” tercih ettiler. “Tipik Türkiye, nasıl olsa geçer”&nbsp;demiş de olabilirler. Ancak bu kez her şeyin farklı olduğu biraz geç de olsa anlaşılınca tepkiler de art arda geldi.“Tepki” deyince kimin neye “tepki” verdiğini anlamak önemli. Çünkü herkesin tepki verdiği şey farklıydı diyebiliriz. En çok merak edilen ABD’nin, yani Trump’ın tepkisiydi.Malum, Amerikalılar kendi seçimlerinden sonra Trump’a “tek adam” diyorlar. Hatta artık ABD’nin demokratik bir devlet olmadığını; hukukun değil, Trump’ın sözlerinin geçerli olduğunu söylüyor muhalifler. Bir de ikinci adam Elon Musk var.Ne kadar tanıdık tartışmalar değil mi? ABD'den gelen ilk tepki de aynı oranda tanıdık oldu. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tammy Bruce, olaylara ilişkin şu yorumu yaptı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(78, 74, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(78, 74, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Türkiye’yi insan haklarına saygı göstermeye ve kendi iç çerçevesini uygun şekilde ele almaya teşvik edebiliriz. Fakat başka bir ülkenin iç karar alma süreçleri hakkında yorum yapmayacağız. Sadece, tüm vatandaşlarının haklarına saygı gösteren bir şekilde hareket etmelerini beklediğimizi hatırlatırız.”</blockquote>Bruce’un açıklaması aslında her diplomatın elinin altındaki “kullanma kılavuzu”ndan kopyalanmıştı. Özeti ya da özü şuydu: “Bizi ilgilendirmez.”Bu açıklamadan hemen önce Trump’ın Ortadoğu özel temsilcisi Steve Witkoff, “Erdoğan ve Trump’ın muhteşem ve dönüşümsel” bir görüşme yaptığını söylemişti. 25 Mart’ta ise son açıklama yine Trump’tan geldi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(78, 74, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(78, 74, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Türkiye güzel bir yer, liderleri de iyi.”&nbsp;</blockquote>Aslında açıklamaları alt alta sıralayınca bir resim orayaya çıkıyor. ABD, Erdoğan’la çalışmaya kararlı. Bu yönetimle herhangi bir sorunu yok. Trump yönetiminin göreve gelmesinin ardından Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın Washington'a yaptığı ilk ziyarette de ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, İmamoğlu'nun tutuklanması ve Türkiye'deki büyük eylemlerle ilgili "kaygıların" iletti ancak hemen arkasından iki ülkenin savunma alanında işbirliğinin önündeki engelleri kaldırmak için çalışacakları bildirildi.Bir adım geriden:&nbsp;Rubio, Florida Senatörü olduğu dönemde, İmamoğlu'nun 2019'da İstanbul Belediye Başkanı seçildiği ilk seçimlerin iptal edilmesini eleştirmiş ve "Otoriterlik her bölgede demokrasiye meydan okuyor" demişti.Durum gösteriyor ki şimdi hem Türkiye’nin F-35 programına yeniden dahil edilmesi hem F-16 modernizasyonu hem de Suriye’de fikir birliğine varılmış.Amerikan yönetimi çok da ilgilenmezken, ABD’nin “muhalifleri” birkaç gün gecikmeyle de olsa Türkiye’de olanları fark etti. Büyük haber kanalları canlı yayın yapmaya başladı, bazıları İstanbul’a muhabir gönderdi. Trump’ın en sıkı muhaliflerinden CNN International'dan Christiane Amanpour, CHP Genel Başkanı Özgür Özel’le canlı yayında röportaj yaptı.Özgür Özel röportajda, Türkiye'deki mahkemelerin bağımsız ve tarafsız olduğunu söyleyemeyeceğini, yapılan anketlerde yargının bağımsız olduğuna inananların oranının %18 civarında olduğunu ifade etti. Özel, "Protestoya katılanların temel motivasyonu, hak ve özgürlüklerine sahip çıkmak”&nbsp;dedi.Özel’in dış politikaya dair vurgusu ise "Biz, Türkiye’nin Batı ülkeleriyle daha yakın ilişkiler kurması gerektiğini, NATO'nun güçlü bir müttefiki olması gerektiğini savunuyoruz. Ancak Erdoğan, Türkiye’yi Batı kurumlarından koparmaya çalışıyor"&nbsp;şeklinde oldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki ya Avrupa Birliği?</h2>Onlar da aynı ABD gibi biraz geç de olsa “bazı” tepkiler verdiler. Ancak bu kez baştan söyleyelim: Avrupa Birliği-Türkiye ilişkileri de karmaşık birtakım çıkar ilişkilerine dayanıyor. &nbsp;&nbsp;Öncelikli konu tabii ki mülteciler. Avrupa Birliği için Türkiye bir kale. Ortadoğu ve özellikle Suriye’den gelen yasadışı göç için tampon bölge. Geri dönüş anlaşmasıyla “kendini garantiye alan” AB için Türkiye’nin bu duruşunu devam ettirmesi hayati.İkinci konu, geçen aylarda neredeyse mültecilerin gündemin birinci sırasındaki yerini kaybetmesine neden olacak Ukrayna. Trump’ın seçilmesiyle birlikte ABD’nin artık Ukrayna’nın Rusya’ya karşı direnişine eskisi kadar destek vermeyeceği tahmin ediliyordu. Ancak kimse Trump’ın Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski’yi Beyaz Saray’da aşağılayacağını, neredeyse hakaret edeceğini ve tarihin en büyük diplomatik skandallarından birine imza atacağını bilmiyordu.&nbsp;Bu görüntülerle birlikte artık “ABD’nin güvenilir bir müttefik olmadığı” ortaya çıktı. Avrupa Birliği için de bu tam bir şoktu. Çünkü artık savunmaları için ABD’ye güvenemezlerdi. Tam da bu noktada Türkiye akıllara geldi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendi ordusunu kurmaya karar veren AB'den Almanya, savunma bütçesini katladı; savunma sanayii şirketlerinin hisselerine rekor artışlar geldi. Bu noktada önemli ortaklardan biri de Türkiye olabilir; AB'nin savunması için kritik bir ortak konumuna gelebilirdi.</li></ul>İmamoğlu’nun tutuklanması ve sonrasında yaşananlara AB’den gelen tepkileri anlamak için bu arka plan önemli. Çünkü AB, şu ana kadar Erdoğan’la çok uyumlu şekilde çalıştı. Her istediğini aldı.&nbsp;AB’den gelen açıklamaların “çok yüksek perdeden” olmamasının ve “demokrasi” vurgusunun ötesine geçmemesinin nedenini, bu sefer Türk askerini AB savunma sistemine dahil etme isteğiyle açıklayabiliriz.Bununla birlikte: AB’den bazı açıklamalar geldiğinin ama AB’nin resmî bir açıklama yapmadığının da altını çizelim.&nbsp;Belçika merkezli AB haber sitesi Euractiv’de yer alan değerlendirmede şu ifadeler yer aldı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(78, 74, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(78, 74, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İç siyasi çalkantılara rağmen, Ankara’nın Avrupa Birliği ile daha yakın ilişkiler kurması ve blokun savunma fonlarına erişim kazanması için daha iyi bir zamanlama olamazdı.”</blockquote>AB Komisyonu'ndan gelen düşük profilli açıklamada ise “olan bitenin Türkiye’nin köklü demokrasi geleneğine bağlılığı konusunda soru işaretleri yarattığı” belirtildi.&nbsp;AB, kurumsal olarak köşeli açıklamalardan geri dururken tekil olarak ülkeler ise sözlerini sakınmadı. Örneğin Almanya Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasında şu ifadeler kullanıldı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(78, 74, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(78, 74, 74); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">''İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ve önde gelen muhalif siyasetçi Ekrem İmamoğlu'nun hapse atılması Türkiye demokrasisi için ciddi bir gerilemedir.”</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki ya Rusya?</h2>Rusya’dan bütün süreç boyunca tek bir açıklama geldi. Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, İmamoğlu’nun gözaltına alınması ile başlayan sürecin “Putin ile Erdoğan arasında bir telefon görüşmesi için bir neden olmayacağını, çünkü bunun Ankara’nın iç meselesi” olduğunu söyledi.Rus gazetelerinde süreç ilerledikçe konuyla ilgili çok sayıda haber çıktı ancak kamuoyunun konuyla yakın ilgisi olduğu söylenemez. Rus yönetimi de “iç işiniz” diyerek konuyu şimdilik kapatmış görünüyor.Muhaliflerini “bastırma” konusunda büyük tecrübe sahibi olan Putin’in “demokrasi vurgusu” ya da çağrısı yapmasını zaten kimse beklemiyordu. Sonuç olarak şu anda bütün büyük aktörler “bekle gör” politikası izliyor gibi görünüyor. Zaten herkesin derdi o kadar başından aşkın ki dünyadan demokrasi vurgusu ya da çağrısı beklemek bu aşamada zor gibi.&nbsp;Bundan sonraki süreçte Erdoğan’ın arkasına aldığı jeopolitik rüzgar sürecek mi bunu zaman gösterecek. Ancak Türkiye’de oluşan yeni dengelerin bundan sonra özellikle AB’yi muhalefeti daha çok muhatap almak zorunda bırakması muhtemel.

Yerel ve uluslararası gündemi yakalamak için bir başucu kaynağı; her hafta seçim dosyaları, kamuoyu araştırmaları, analizler ve Son Düzlük podcastle yayında!

Türkiye'yi yakala, dünyayı anla.

Spektrum

CHP’ye göre Saraçhane meydanında toplananların sayısı milyona yaklaştı. Bir taraftan protestolar devam ederken diğer taraftan tutuklamalar da sürüyor. Bütün bunlar olurken dünyanın nasıl tepki vereceği de dikkatle takip ediliyor. Peki hangi dünya? Tabii ki bize en yakın dünyalar: ABD, AB ve Rusya.

Serhat Uçak