Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde son sınıf öğrencisi olan Eda, Almanya’daki Erasmus stajı için üniversitesinden 1.500 avro hibe almaya hak kazandığını öğrendiğinde önünde mesleğiyle ilgili yeni bir yol açıldığını düşünmüştü. Gerekli belgeleri topladı, staj başvurusunu yaptı, Almanya’daki hastaneden kabul aldı. Artık tek bir şey eksikti: Vize.

Daha önce eğitim için iki kez Almanya’ya giden ve toplamda bir yılını orada geçiren Eda, yaşadıklarını şöyle anlatıyor:

“Aslında ilk olarak 2023 Kasım ayında staj yeri bulmuştum. Staj, 2024 Aralık’ında başlıyordu. Bunun için 6 ay öncesinde, 3 Temmuz 2024’te vize başvurusu yaptım. Fakat vize randevusu alamadığım için başlangıç tarihini erteleyip başka bir staj yeri bulmam gerekti. Bu staj, Mart 2025’te başlıyordu. Ancak yine yetişmeyeceğini anlayınca bir ay öteleyip Nisan sonu için başka bir hastane buldum. Daha geç olması mümkün değildi çünkü hibemi alabilmem için stajımın belli bir tarihte bitmesi gerekiyordu.
Vize randevumu Mart sonuna alınca artık her şey halloldu diye düşündüm. Randevuya gittiğimde stajımın başlamasına 1 ay olduğu için yetişeceğini varsaymıştım. Ancak şu anda 9. haftadayım ve hâlâ cevap gelmedi.
Vize yüzünden programdan yararlanamam bir yana eğitimim beklemediğim şekilde 3 ay uzamış oldu. Vize başvurusunda konaklama kanıtı olarak kiraladığım odaya verdiğim 500 avroluk depozito da boşa gitti. Bahsettiğimiz meblağ, stajyer bir doktor olarak benim bir aylık gelirim.”

Eda’nın yaşadıkları, Türkiye’de binlerce kişinin hikayesine dönüşmüş durumda. Vize randevusu alamayanlar, haftalarca süren bekleyişlerin ardından ret cevabı alanlar ve herhangi bir açıklama olmadan yurt dışındaki işlerini, eğitimlerini, tatillerini ertelemek zorunda kalanlarla dolu bir tabloyla karşı karşıyayız.

Buna rağmen AB-Türkiye Delegasyonu 21 Mayıs’ta yaptığı açıklamada 2024’te Türkiye’den yapılan Schengen başvurularının 1,1 milyonunun onaylanarak bugüne kadarki en yüksek sayıya ulaştığını belirtiyordu:

“1,17 milyon başvuru alındı. Vizelerin %65’i çok girişli olarak verildi. Ret oranı %13,4’e düştü. 100.000’den fazla turist, Yunan adaları için uygulanan özel programdan yararlandı.”

Delegasyon, bu rakamların "AB'nin Türkiye'deki insanlarla arasındaki güçlü bağlara" işaret ettiğini söylüyordu. Ancak AB istatistiklerine yansıyan iyimser tablo, başvurulardaki yoğunluk nedeniyle randevu bekleyen binlerce insanın sıkıntısını gidermeye yetmiyor. Resmî veriler, hem başvuru hem de onay rakamlarının rekor kırdığını gösterse de bireysel deneyimler her zaman bu rakamlarla uyuşmuyor. Bunu anlamak için de duruma ülkeler, vize başvuruları ve daha uzun bir tarih aralığı özelinde daha yakından mercek tutmak gerekiyor.

Vize istatistiklerinde Türkiye

2024 yılı Schengen başvuru istatistikleri, Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki insan hareketliliğinin yeni bir eşiğe ulaştığını gösteriyor. Türkiye'den yapılan başvuru sayısı 1 milyon 173 bin 917’ye yükselerek bugüne kadarki en yüksek seviyeye çıktı. Bu sayıyla Türkiye, Çin’in ardından Schengen bölgesine en çok başvuru yapan ikinci ülke oldu.

Bu başvurular arasından 993 bin 875 kişiye vize onayı çıktı. AB-Türkiye Delegasyonu’nun verilerine göre, verilen vizelerin %65’i çok girişli oldu. 6 bin 187 başvuru ise yalnızca sınırlı bölgesel geçişe izin veren vize kategorisinden değerlendirildi.

Ret oranı ise %14,5’e gerileyerek son üç yılın en düşük seviyesine indi. Bu, 2023'teki %16,1’lik ve 2022’deki %15,7’lik oranlara kıyasla belirgin bir iyileşmeye işaret ediyor.

Ancak 2024 verilerini biraz daha uzun vadeli bir karşılaştırmaya oturttuğumuzda elimizdeki tablo o kadar da iyimser değil. İstatistikler, Türk vatandaşlarının Schengen vizesi başvurularındaki ret oranlarının 2015 sonrasındaki 10 yılda istikrarlı bir şekilde arttığını gösteriyor.

2015'te Türkiye'den yapılan başvuruların reddedilme oranı sadece %3.9'du. Bu oran, 2016'da %4.4, bir sonraki yıl ise %6.5 seviyesine yükseldi. AB'nin 2020 için tespit ettiği ret oranı %12.7'ydi. En önemli artış ise 2021'de oldu. O yıl ret oranları şu ana kadarki en yüksek seviye olan %16.9'la zirveyi gördü.

Hangi ülkelerden vize almak daha kolay?

Vize alma deneyiminin rakamlarla farklılık göstermesinde hangi ülkeye başvuru yapıldığı da önem taşıyor. 2024 verilerine göre Türk vatandaşları, 296 bin 377 başvuruyla en çok Yunanistan’dan Schengen vizesi talebinde bulundu. Başvuru sayısında Yunanistan'ı 215 bin 506'yla Almanya izledi. En fazla vize başvurusu yapılan üçüncü ülke ise 151 bin 640 başvuruyla Fransa oldu. En az başvuru yapılan ülke ise 1.303 başvuruyla Letonya'ydı.

Avrupa Komisyonu'nun verileri, Türkiye'den yapılan başvurulara verilen olumlu ve olumsuz yanıtlara göre hangi ülkelerden vize almanın daha kolay olabileceğini gösteriyor.

Buna göre %6,6’lık vize reddetme oranıyla Slovakya, turistik vizelere en yüksek vize onay oranıyla Türkiye’den yapılan başvurular için birinci sırada yer aldı. Onu %8,7 ile İtalya, %10,9 ile Slovenya, %11,9 ile Portekiz, %14,6 ile Yunanistan ve Fransa, %14,9 ile Macaristan takip etti.

Türkiye’den Schengen vizesi almak isteyenlerin en çok reddedildiği ülkelerin başında ise %42,5’luk red oranıyla Estonya geldi. Onu %39,4 ile Danimarka, %31,3 ile Finlandiya, %27,5 ile Belçika, %22 ile Almanya ve %20 ile İspanya takip etti.

Dünya çapında Türkiye'den yapılan başvurulara en fazla olumsuz yanıt veren ülke ise %62.8 ile Komor Adaları oldu. Onu %54.9 ile Bangladeş ve %47.5 ile Pakistan izledi.

Vize şirketleri ne diyor?

Ret oranlarındaki düşüşe rağmen, vize başvurularını yöneten aracı şirketler, geçmişteki deneyimlerin toplumda kalıcı bir güvensizlik oluşturduğunu söylüyor. Türkiye'den yapılan başvuruların büyük kısmını işleyen bu kurumlara göre, vize almak bugün hâlâ belirsizliklerle dolu, zaman ve kaynak bakımından yıpratıcı bir süreç.

Görüşüne başvurduğumuz, İstanbul’un Şişli ilçesinde bulunan bir vize şirketi durumu şöyle özetliyor:

"Bu istatistikler genel tabloyu yansıtıyor ancak sahadaki durum, yani bireysel tecrübeler farklı olabiliyor. Son aylarda bazı konsolosluklarda olumlu yanıt oranlarında artış gözlemlense de özellikle Almanya, Hollanda, Yunanistan, İtalya ve Fransa gibi ülkelerde ret oranları hâlâ yüksek. Bu da kalıcı bir güvensizlik yaratıyor. Ret oranı düşse bile, başvuru yapan herkes ‘Acaba yine mi reddedilecek?’ düşüncesinde."

Özellikle ilkbahar ve yaz aylarında başvuru yoğunluğu arttıkça kapasite artırımı yapılmadığı için daha çok ret verildiğini söyleyen vize şirketi, danışanlarının en çok Almanya ve kısa süreli turistik vizeye başvuru yaptığını ifade ediyor:

“En çok Almanya, İtalya, Hollanda, Fransa ve İspanya’ya başvuru yapılıyor. Almanya’ya aile ziyareti, ticari, eğitim, aile birleşimi gibi nedenlerle; İtalya’ya genellikle turistik, ticari, eğitim gerekçeleriyle ve Hollanda’ya ise turistik ve ticari nedenlerle gidiliyor. En çok başvurulan vize türleri ise kısa süreli turistik vize (C tipi), ticari vizeler, aile ziyareti, dil okulu ve öğrenci vizeleri ile evlilik-aile birleşimi vizeleri.”

Başvurular hangi gerekçelerle reddediliyor?

Bazı konsoloslukların ret gerekçelerini net ifade etmediğini ve bunun da itiraz süreçlerini zorlaştırdığını söyleyen vize şirketi, en yaygın ret gerekçelerini şöyle sıralıyor:

Öngörülen seyahat şartları ve amacın gerekçelendirilememesi (2. Madde)
Finansal belgelerin yetersizliği (banka hesabı, gelir durumu) (3. Madde)
Daha önceki vize ihlalleri (5. Madde)
Konaklama ve seyahat belgelerinde eksiklik (8. Madde)
Destekleyici belgelerin eksik, hatalı sunulması veya gerçekçi olmaması (8. Madde)
Schengen bölgesinden zamanında ayrılmayacağına dair şüphe (9. Madde)
Ülkeye gidiş için beyan ettiği gidiş amacına inanılmaması (10. Madde)

Aracı kuruluşlarla çalışmak şart mı?

Almanya'nın İzmir Başkonsolosu Ralf Schröer, son zamanlarda tartışılan vize aracılık kuruluşları ve şirketleriyle ilgili, “Zorunlu olmadıkça vize danışmanlık şirketleriyle çalışmayınız. Ticari vize danışmanlık şirketlerinin devreye girmesiyle işlemleriniz ne daha iyi ne de daha hızlı ilerler, hatta tam aksine süreç yavaşlayabilir. Başvuruların eksiksiz olarak doğrudan Türkiye'deki ilgili konsolosluklara yapılması vize alma şansınızı artıracaktır” dedi.

Schröer, artık Schengen vize süreleriyle ilgili Cascade Kuralı'nın daha etkin uygulanacağını söyledi. Bu uygulamaya göre, ilk vizede kısa süreli izin veriliyor ancak vize kurallarına uyulması durumunda sonraki başvurularda daha uzun süreli vizeler alınabiliyor:

"Vizeyi doğru şekilde kullandığınız takdirde bir sonraki başvurunuzda daha uzun süreli bir vize almanız mümkün olur. Bu zincirleme şekilde devam eder; daha sonra bir yıl, iki yıl hatta beş yıl süreli vize alınabilir."

Almanya'nın Türkiye'den yılda yaklaşık 250 bin kişiye vize verdiğini söyleyen Schröer, "Türk hükümeti ile aldığımız karar gereğince vizede öncelik iş insanları ve öğrencilere verilmektedir. Ziyaret ve turist kategorisinde başvuru yapanlar maalesef bu dönemde yoğunluk nedeniyle birkaç ay beklemek durumunda kalabilir" dedi.

Görüştüğümüz vize şirketi ise Almanya Başkonsolosu’nun “Danışmanlarla çalışmayın” açıklamasını iki farklı açıdan değerlendiriyor. Şirket yetkililerine göre, büyükelçiliklerin bu uyarıyı yapmasının temel nedeni, başvuru sürecinin tek bir ticari sektöre devredilmesini istememeleri. Ayrıca kötü niyetli bazı danışmanlar yüzünden oluşan güven kaybı da etkili olabiliyor:

“Bu açıklama doğru ancak eksik bir uyarı. Evet, piyasada deneyimsiz ve fırsatçı danışmanlar çoğaldı. Sahte rezervasyonlar, düzmece belgeler hazırlayan kişiler, süreci tehlikeye atıyor. Bu tür danışmanlarla çalışmak ret ihtimalini artırır, hatta vize yasağına kadar gider.
Öte yandan bu uyarının eksik bir kısmı da var. Ciddi, tecrübeli danışmanlar başvuru sahibine özel rehberlik eder, evrakları düzenler, konsolosluk dilini bilir. Bu destek sayesinde başarılı başvuru şansı artar. Özellikle İngilizce veya Almanca bilgisi zayıf olan, evrak karmaşası yaşayan kişiler için danışmanlık çok faydalı olabilir.”

'Vize dolandırıcılığı 2023 sonlarından itibaren ciddi biçimde arttı'

Şirkete son zamanlarda karşılaştıkları vize dolandırıcılığıyla ilgili durumları ve tanık oldukları olayları sorduğumuzda ise dolandırıcılığın özellikle 2023 sonlarından itibaren ciddi biçimde arttığını söylüyorlar. Şirket, şahit olduğu bazı örnekleri şöyle aktarıyor:

“Sahte vize belgesi veren sözde danışmanlar var. Vize çıkmadan, Photoshop’la hazırlanmış sahte vizelerle insanları kandırıyorlar. 'İçeride adamım var' diyerek para alanlar ise konsolosluk çalışanı tanıdığı olduğunu iddia edip 2.000-3.000 avro talep ediyorlar. İptal edilmiş VFS randevularını satmaya çalışanlar da var. Bazı gruplarda, sahte randevu numaralarıyla dolandırıcılık yapılıyor.

Bu kişilerin çoğu sosyal medya reklamları, WhatsApp grupları ve Instagram üzerinden insanlara ulaşıyor. Özellikle acelesi olan, evrak hazırlamayı bilmeyen veya çaresiz kalan kişiler hedefleniyor.”

Vize şirketi son olarak dolandırıcılık ve belge sahteciliğinin çok arttığını söyleyerek vize başvurusunda bulunacaklara dikkatli olma uyarısında bulunuyor.

Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi ile ilgili hikayeler