<p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">CHP, İYİ Parti, DEVA Partisi, Gelecek Partisi, Saadet Partisi ve Demokrat Parti’den oluşan Altılı Masa, Anayasa’nın 84 maddesinde yapılmasını önerdiği değişiklikleri dün “<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şimdi Demokrasi Zamanı</em>” sloganıyla kamuoyuyla paylaştı. Altı parti, aylar süren çalışmanın sonucunda yapılan değişikliklerin gerekçelerinin her bir cümlesinde tam uzlaşı sağladı. Öne çıkan maddeler şu <a fr-original-style="" href="https://halktv.com.tr/siyaset/iste-altili-masa-anayasa-paketindeki-tum-maddeler-704977h" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şekilde oldu</a>:&nbsp;</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Siyasal sisteme ilişkin değişiklikler</strong></h2><ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Seçim barajı %3’e düşürülecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">%1 oy alan tüm partiler devletin mali yardımından faydalanabilecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Affa uğramış olsalar bile cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı ve kadına yönelik kasten yaralama suçlarından hüküm giymiş kişiler milletvekili seçilemeyecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılması zorlaştırılacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Milletlerarası sözleşmelerden çekilme kararı TBMM’ye ait olacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kanun hükmünde kararnameler sınırlandırılacak, temel hakları düzenleyemeyecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cumhurbaşkanının kanunları veto etme yetkisine son verilecek. Cumhurbaşkanı partisiz olacak, halk oyuyla 7 yıllığına bir dönemlik seçilecek. Yürütme Başbakan liderliğinde TBMM’ye karşı sorumlu olan Bakanlar Kurulu’na ait olacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hükümet, başbakan ve bakanlar hakkında gensoru verilebilecek. Hükümet basit çoğunlukla kurulacak, salt çoğunlukla düşürülebilecek. Ancak istikrarsızlığı önlemek için yeni hükümet belirlenmeden mevcut hükümet düşürülemeyecek. Başbakan ve bakanlar hakkında görevine ilişkin suç işlediği iddiasıyla soruşturma önergesi verilebilmesi kolaylaştırılacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yerel yönetimlerin yetki ve sorumlulukları artırılacak. Belediyelere kayyum ataması ancak Danıştay tarafından altı aylığına yapılabilecek, karar ayda bir gözden geçirilecek. &nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Parti kapatma davalarının açılması TBMM’nin iznine bağlanacak.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Şeffaflığa ilişkin değişiklikler</strong></h2><ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yasama yılının en az 20 gününün gündemi muhalefet tarafından belirlenecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bütçe denetimi için TBMM bünyesinde ana muhalefet partisi lideri başkanlığında Kesin Hesap Komisyonu kurulacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cumhurbaşkanının ya da Bakanlar Kurulu’nun tek başına OHAL ilan etme yetkisi olmayacak. OHAL ilan etme yetkisi, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanacak Bakanlar Kurulu’na ait olacak. OHAL süresi kısalacak.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Haklara ilişkin değişiklikler</strong></h2><ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anayasa'ya “<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">insan onurunun dokunulmazlığı ve devletin buna saygı gösterme ve koruma yükümlülüğü ile temel hak ve hürriyetlerin bütünlüğü ve yasama yürütme ve yargıyı bağlayıcı olduğu</em>” ifadesi eklenecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Herkesin sağlık hakkına sahip olduğu ve hiç kimsenin temel sağlık hizmetlerinden yoksun bırakılamayacağı hükme bağlanacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yurt dışında yaşayan vatandaşların menfaatlerini korumanın devletin görevi olduğu belirtilecek. Diaspora TBMM’de temsil edilecek. Devlete tarihi ve kültürel bağlara sahip olunan ülkelerle ilişkileri geliştirme yükümlülüğü verilecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çevre hakkı ile doğal hayatı ve hayvanları korumanın, çevre kalitesini yükseltmenin, gıdaların doğallığını sağlamanın devletin görevi olduğu belirtilecek.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Kurumlara ilişkin değişiklikler</strong></h2><ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yargı mensuplarının bireysel bağımsızlıkları yeni kurulacak kurumlarla güçlendirilecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anayasa Mahkemesi’nin yapısı değişecek, üye sayısı 15’ten 20’ye çıkarılacak. AYM’ye bireysel başvuruların alanı genişletilecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yüksek Seçim Kurulu yapısı değişecek, kararları itiraz denetimine tabi kılınacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sayıştay yeniden düzenlenerek şeffaflık sağlanacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yükseköğretim Kurulu kaldırılacak. Üniversiteler, bilimsel, idari ve mali olarak özerk olacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Radyo ve Televizyon Üst Kurulu özerklik ve tarafsızlık ilkelerine bağlı olarak çalışacak.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Yöntemdeki eksiklik</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Anayasa, devlet ile vatandaşlar arasındaki ilişkiyi, tarafların karşılıklı yükümlülüklerini belirleyen temel toplumsal sözleşme olarak tanımlanabilir. Hatta toplumların “<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">kolektif bilinci</em>” olduğu <a fr-original-style="" href="https://www.haberturk.com/yazarlar/serdar-turgut-2025/3542512-bu-ortamda-anlamli-bir-yeni-anayasa-zor-gozukuyor" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylenebilir</a>. Dolayısıyla Anayasa, mümkün olan en yüksek oranda toplumsal rıza üretebilmeli ve Anayasanın toplumsal mutabakatı sağlayabilmesi amaçlanmalıdır. Bu yüzden de mümkün olan en katılımcı modelle hazırlanmalıdır.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">2017’de Türkiye’nin yönetim sistemini değiştiren Anayasa değişikliğinde toplumsal mutabakat aranmamış, maddeler üzerinde tartışılmamış, hatta referandum sonucu Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından “<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Atı alan Üsküdar’ı geçti.</em>” cümlesiyle duyurulmuştu.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Altılı Masa’nın hazırladığı Anayasa değişiklik paketi, birbirinden ayrı görüşlerdeki altı parti tarafından hazırlanmış olması yönüyle bir toplumsal mutabakat sağlıyor gibi gözüküyor. Öte yandan, başta akademinin ve sivil toplumun da katkı vermesi, vatandaşların bu sürecin bir parçası olması sağlanabilirdi. Altılı Masa, daha fazla sayıda bileşenin tartışarak ortak bir metin ortaya çıkarmasının öncüsü olabilirdi.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Altı parti arasında tam mutabakatın sağlanmasının aylar sürdüğü düşünülürse, muhtemelen çalışmayı hızlı tamamlamak kaygısıyla sürece bir dış katkı alınmadı. Bu da vatandaşların konuya ilgisini azalttı ve kendilerini anayasa değişikliği sürecinin bir parçası olarak hissetmelerini engelledi.&nbsp;</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bekir Ağırdır’ın “<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bana Anayasa verme, Anayasa yapmayı öğret</em>” başlıklı yazısında hatırlattığı üzere, Şili’de otoriter hükümeti seçimde deviren halk, yeni hükümetin siyaset bilimciler tarafından “<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">dünya tarihinin en ileri metni</em>” olarak tanımlanan Anayasa değişikliğini referandumda <a fr-original-style="" href="https://t24.com.tr/yazarlar/bekir-agirdir/bana-anayasa-verme-anayasa-yapmayi-ogret,37630" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">reddetti</a>. Sebebi, sağlanamayan toplumsal mutabakat ve üretilemeyen toplumsal rızaydı. Türkiye’de de Altılı Masa’nın yönetime geldiği bir senaryoda dahi hazırlanan anayasa değişikliği paketinin kabul edileceğinin bir garantisi yok.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Tatmin edici içerik</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Yöntemdeki bu eksikliğe rağmen, paketteki içeriğin siyasal sistemi demokratikleştirdiği, hatta şu an var olmayan bir demokratik zemini inşa ettiği, muhalefetin denetleyici rolünü artırdığı yorumu yapılabilir. Altılı Masa’nın deyimiyle “<em fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">tek adam rejiminden</em>” çıkışın Anayasal altyapısının hazır olduğu söylenebilir.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Altılı Masa HDP’yi karar ve diyalog süreçlerine dahil etmese de siyasal sisteme ilişkin değişikliklerin HDP’nin kayyumlara, KHK’lara, seçim barajına ilişkin bazı taleplerini içerdiği de görülüyor. Ayrıca, mevcut hükümetin ancak yeni bir hükümetin kurulması konusunda uzlaşıldıktan sonra devrilebilmesi, Cumhur İttifakı’nın parlamenter sistemin siyasi istikrarsızlık getireceği yönündeki en temel argümanını elinden almayı başarıyor.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Muhalefetin hükümete yönelik ortak eleştirilerinden bir diğeri olan hesap vermeme, liyakatsizlik ve yolsuzluk konularında önemli adımlar atıldığı, TBMM’ye ve dolayısıyla vatandaşlara hesap veren bir yönetim anlayışının hedeflendiği anlaşılıyor. Hak ve özgürlüklerin vatandaşlar lehine genişletilmesi, devletin kurumsal yapısının da bu hedef doğrultusunda reformdan geçirilmesi planlanıyor. Vatandaşların kurumlara olan güveninin sürekli olarak azalmasının gelecekte doğuracağı meşruiyet krizi de bu kurumsal reformlar aracılığıyla engellenmek isteniyor.</p><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><strong fr-original-style="" style="font-weight: 700; box-sizing: border-box;">Sırada ne var?&nbsp;</strong></h2><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bir süredir kamuoyundaki adaylık tartışması, Altılı Masa’daki partilerin kendi arasında rekabete giriştiği yorumlarına sebep olmuştu. Dün liderlerin bir arada verdiği fotoğraf, masada bir dağılmanın pek olası olmadığını, temel sorunlara dair tespitlerde ve çözüm önerilerinde tam uzlaşının sürdüğünü gösterdi.</p><p fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Birbirinden çok farklı ideolojilere sahip partilerin oluşturması öngörülen ortak hükümetin dış politika ve ekonomi gibi çok önemli alanlarda nasıl bir yönetim göstereceği konusundaysa toplumun bir kısmındaki endişenin sürmesi muhtemel. Altılı Masa, bu Anayasa uzlaşısının üzerine ortak aday tarafından kurulacak olan ortak hükümetin (özellikle ekonomi yönetiminde) nasıl bir program izleyeceğini başarılı şekilde anlattığı ve ortak dilden şaşmadığı sürece yönetime gelme iddiasını sürdürecek, şansını da artıracaktır.</p>

Kanun hükmünde ile ilgili hikayeler