Bir zamanlar dijital dünyanın sınırları, hayal gücümüzü aşan bir geleceğe işaret ediyordu. Şimdi ise teknoloji, yaşamın en temel unsurlarını bile veriye dönüştürerek, ölüm sonrası varoluşun sınırlarını zorluyor.&nbsp;Wendy H. Wong'un We the Data: Human Rights in the Digital Age&nbsp;adlı kitabı ve geçenlerde "Fixing the Future" podcast'inde de ele alınan “dijital hayaletler” konsepti, ölümden sonra yine başrolde insanların olduğu bu teknolojinin potansiyelini ve etkilerini ortaya koyuyor.&nbsp;Dijital sonrası yaşam endüstrisi, ölümden sonraki varlığımızı dijital olarak sürdürme fikri üzerine kurulu. Bu alanda faaliyet gösteren şirketler, insanların dijital versiyonlarını yaratıyor ve geride kalanlara onlarla iletişimde kalma olanağı sunuyor. Ancak bu olasılık, yas tutma sürecine olan etkisinden yalnızlıkla başa çıkma yöntemlerine kadar bir dizi etik tartışmayı da beraberinde getiriyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Verileştirme ve insan hakları</h2>Wong, verileştirmeyi günlük yaşamımızın veriye dönüşüm süreci olarak tanımlıyor. Bu veriler kaydedilmekle kalmıyor, aynı zamanda yeniden paketlenerek ticari değere de dönüştürülüyor. Bu durum, verinin bağlantılı ve ölümsüz doğasını vurguluyor.Replika AI'nın kurucusu Eugenia Kuyda, arkadaşı Roman Mazurenko'nun vefatı sonrası onun dijital bir avatarını yaratarak bu alanda bir devrim yaptı. 2015'te çıkan Replika AI, kişisel sohbet robotları alanında ChatGPT’den bile önce milyonlarca kullanıcıya ulaşarak, dijital sonrası yaşam endüstrisinin sınırlarının nerelere erişebileceğinin kanıtı oldu.&nbsp;Replika’nın kullanıcılarına vaadi tek değil. İsterseniz arkadaşınız oluyor isterseniz mentorunuz. Elbette romantik partner seçeneği de mevcut. Youtube’da nasıl kullanıldığıyla ilgili <a fr-original-style="" href="https://youtu.be/uyrhmVSKwxE" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">onlarca video</a> bulabilirsiniz.&nbsp;Milyonlarca insanla sohbet etmesi sayesinde insan doğasını çözümlediğini savunan algoritma, kendisini çağımızda artık zor bulunan bir "dert ortağı" olarak konumlandırıyor. Birçok insan da onu bu şekilde görüyor. Ancak sohbet botlarının bu başarısının birçok insanı ürküttüğünü de görüyoruz.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/1/5/1706891364991.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çıkış noktası</h2>Uygulamanın çıkış noktası tamamen gerçek bir ihtiyaç: Makine öğrenimi alanında deneyimli bir yazılımcı olan Eugenia Kuyda, çok yakın olduğu bir insanı kaybediyor. Bu kayıptan sonra, sık sık eski mesajlaşmalarını okumaya başlıyor. Kelimelerin ve diyalogların gücüyle anılarının canlanmasından çok etkileniyor ve bu sohbeti sürdürebilmek arzusuyla arkadaşını dijital kalıntılardan hayata döndürme çabasına girişiyor. Ölen arkadaşıyla sohbetlerini taklit eden bir bot yazıyor ve onunla konuşmaya başlıyor. İnsanların makinelerle konuşurken hiç olmadığı kadar dürüst olduğunu fark eden Eugenia, projesinin temel hareket noktasını da buradan kuruyor.Artificial General Intelligence'ın (AGI) insan duygularını taklit edip edemeyeceği, uzun süredir uzmanları ikiye bölen bir tartışma. Strong AI, Deep AI veya Singularity olarak da bilinen yapay genel zekanın insan zekasıyla aynı seviyeye ulaşacağı düşünülüyor.OpenAI CEO’su Sam Altman'ın hepimizi ikna etme gücüne sahip olacağını söylediği AGI'ın hepimiz için çok ilginç olacağı muhakkak. Zira, bir AGI tıpkı bir insan gibi akıl yürütebilir, planlama yapabilir, dili anlayabilir ve karmaşık çıkarımlar yapabilir. Belirli bir görevi yerine getirmesi için önceden programlanmasına gerek olmadan kendi başına yeni durumları öğrenebilir ve bunlara uyum sağlayabilir. OpenAI’da yaşanan yönetim krizinin de AGI teknolojisi ve endişeleri üzerine çıktığını ve hepimizin gözü önünde üzerinin örtüldüğünün altını çizmekte de fayda var.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ölüm sonrası hizmetler sektörü</h2>Ölümden sonra dijital olarak var olmaya devam etme düşüncesi, AGI ile birleşince hayallerimizin ötesindeki komplo teorilerine de kapı açılıyor. Tarihte iyi veya kötü izler bırakmış kişilerin dijital versiyonlarının yeniden dünyaya dönme olasılığı da birçok tartışmayı beraberinde getiriyor. Evernote’un kurucusu Phil Libin’e göre bu fikri ürünleştiren ilk uygulama olan Replika, “gerçek arkadaşlarınızdan dahi iyi bir arkadaş.” Dolayısıyla yalnızlık çeken birçok insan, ciddi şekilde bu ve benzeri uygulamaların bağımlısı oluyor.&nbsp;Bu alan, ölüm sonrası hizmetler sektörü olarak adlandırılıyor; önümüzdeki dönemde teknolojinin bu alanı yeniden şekillendireceği ve epeyce de pay alacağı öngörülüyor. 2022'de 118,3 milyar ABD doları olarak değerlenen küresel ölüm sonrası hizmetler pazarı, dijital teknolojilerin etkisiyle büyümeye devam ediyor.&nbsp;Bu alanda son zamanlarda ortaya çıkan bir başka girişim kullanıcıların dijital kopyalarını yaratan ve sosyal medyada etkileşimlerini sürdüren Eter9. Bir diğeri ise kişisel anıları ve hikayeleri kaydederek kullanıcıların sevdikleriyle dijital bir şekilde etkileşim kurmasını sağlayan HereAfter AI.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeni dönemin hayalet hikayeleri</h2><img src="https://images.aposto.com/2024/1/5/1706891913722.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.61" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">"San Junipero" | NetflixBeyazperdede ve ekranlarda da ölümden sonra dijital varlığı sürdürme fikri giderek daha çok karşımıza çıkıyor. Bunlardan ilk akla gelen şüphesiz Black Mirror.&nbsp;Teknolojideki ilerlemelerin insan doğasının karanlık ve paradoksal yönlerini nasıl açığa çıkarabileceği üzerine düşünen antoloji tarzındaki bu bilimkurgu dizisi, hemen her bölümüyle geleceği ve bugünü sorgulamamıza neden oldu; dijital çağın etik sorunları üzerine sürükleyici hikayelerle izleyicileri modern dünyanın beklenmedik tehlikeleri üzerine düşünmeye davet etti.Black Mirror'ın San Junipero bölümü ise dizinin en sevilen bölümlerindendi. Ölümden sonraki dijital yaşam kavramını ele alan bölüm, insanların bilinçlerini yükleyebildikleri dijital bir cennette geçiyordu.Aynı fikri komedi üzerinden işleyen bir diğer popüler dizi ise Amazon Prime'da yayınlanan The Upload'du. Ölümden sonra bile kapitalizm ve teknolojiden kaçış olmadığını vurgulayan dizinin baş karakteri Nathan (Robbie Amell), otonom aracının kodlarına müdahale edilmesi sonucu öldükten sonra dijital bilinç yüklemesiyle lüks bir tatil köyüne benzeyen Lakeview'a gönderiliyordu.<img src="https://images.aposto.com/2024/1/5/1706892406361.gif" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Lakeview'da yapay zeka ve artırılmış gerçeklik teknolojileri sayesinde "cennet gibi" bir dünyada yaşamaya devam edebiliyorsunuz. Elbette parasını ödediğiniz sürece.&nbsp;Bu sahte cenneti kapitalizmin büyük veriyle kutsal ittifakı olarak da okuyabiliriz. Aynı gerçek dijital dünyadaki gibi Lakeview'da da her şeyin bir fiyatı var. Nathan, buradaki varlığını sürdürebilmek için zengin kız arkadaşının insafına kalmış, her anlamda sahte bir hayat sürdürüyor.&nbsp;Zira diğer seçenek hiç de hoş değil. Veri paketi tükenenler, dijital bir bitkisel hayata girip kasvetli, tek odalı sanal hücrelerde yaşamaya mecbur kalıyorlar. Yani sonsuzluk hayalinin karşısına yoksulluk gerçeğini getirip koyuyor Upload dünyası.Hikaye bu anlamda, parasını ödeyemeceğimiz bir yapay zeka döneminin ihtimallerini düşündürmeye yetiyor.Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte ölüm sonrası dijital varlık kavramı, artık hayalî bir senaryodan gerçek bir olasılığa dönüştü. Ancak bu olasılık, etik sorunları da beraberinde getirdi. Bu yeni gerçekliği nasıl yöneteceğimiz konusunun, insanlık için büyük bir meydan okumaya dönüşeceği ise şimdiden görülüyor.

Aposto Gündem

Teknolojinin bildiğimiz şekliyle hayatı değiştirmesi yetmedi, şimdi de ölüme el attı. Dijital sonrası yaşam endüstrisi, ölümden sonra varlığımızı veri olarak sürdürme fikriyle dijital versiyonlarımızı yaratıyor ve geride kalanlara bu "dijital hayalet"lerle iletişimde kalma olanağı sunuyor.

Roman Mazurenko ile ilgili hikayeler