Geçen aydan beri sosyal medyada <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=kllJIPTTvtY" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir reklam</a> dolaşıyor. Önce kendi kendine duvardan top sektiren bir genç görüyoruz; ardından vardiya sırasına girmiş gibi bovling salonunun kapısında bekleyen insanlar geliyor ekrana; sokak arasında yaylı bir oyuncak atta sallanan bir kız çocuğu ve bıkkın gözlerle bilgisayar ekranına bakan bir adam... Dünyanın farklı yerlerinde “eski tip” oyunlardan sıkılmış bütün bu insanlar, bir anda karşı konulamaz bir çekim kuvvetinin etkisi altına giriyor ve akın akın dağları, yolları aşarak çöle tepeden bakan bir yamaçta buluşuyorlar. Burası Qiddiya. Suudi Arabistan’ın Riyad kentine yaklaşık 40 dakika mesafede, Tuvaik dağlarının manzarasına karşı kurulmakta olan “dünyanın ilk çok amaçlı oyun ve e-spor şehri.”&nbsp;Aslında bu yeni bir proje değil. İlk olarak 2018’de Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Qiddiya Yatırım Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı Muhammed bin Selman bin Abdulaziz tarafından, on yıl içerisinde ülke ekonomisini petrol gelirlerinden uzaklaştırma çerçevesinde “Vizyon 2030”un temel taşlarından biri olarak duyurulmuş; ilk aşamasının 2022’de tamamlanacağı, Six Flags Parkı’nın ise 2023’e kadar faaliyete geçeceği bilgisi paylaşılmıştı. İnşaatı için yaklaşık 10 milyar riyal yatırım yapılan Qiddiya projesi için çalışmalar 2019 yılında başlamıştı. Ancak 2023 geride kalmasına rağmen Qiddiya henüz açılmadı. Hâl böyle olunca geçen ay Suudi yetkililer, amiral gemileri “Vizyon 2030”da <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-12-07/saudi-arabia-says-for-first-time-some-2030-projects-get-delayed" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gecikmeler</a> yaşadıklarını ilk kez kamuoyuyla paylaştılar. Maliye Bakanı Mohammed Al-Jadaan, 2026 yılına kadar her yıl bütçe açığı vereceği tahmin eden Suudi hükümetinin "kapasite oluşturmak, büyük enflasyonist baskıları ve arz darboğazlarını önlemek için" bazı projeleri 2035'e erteleme, bazılarını ise hızlandırma kararı aldığını söyledi.Washington D.C.'nin yaklaşık iki katı büyüklüğünde 360 kilometrekarelik alan üzerinde 60 bin binadan oluşacak ve 600 binden fazla kişiye ev sahipliği yapacak Qiddiya da yine geçen ay, yeni bir markalaşma süreciyle, ancak bu sefer bir açılış tarihi olmadan tekrar duyuruldu.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Qiddiya’da neler olacak?</h2>Bu yeniden markalaşma sürecinde çekilen bir başka <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=CxUJz-SxA_E" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">reklam videosunda</a>, Star Wars serisinin Luke Skywalker’ı olarak tanıdığımız Mark Hamill'ın sesi, Los Angeles Filarmoni’den müzisyenler eşliğinde Qiddiya’yı “Her zaman içinde yaşamayı hayal ettiğimiz, her zaman çalışmayı hayal ettiğimiz bir yer” olarak tanımlıyor. Eğlence parkı denildiğinde ilk akla gelen yerlerden Disney World’ün iki katı büyüklüğündeki bu “hayal”in içinde, gerçek hayatla oyunun iç içe geçtiği devasa bir e-spor bölgesi, motor sporları pisti ve golf sahalarının da yer aldığı 43 spor tesisi, dev bir su parkı, 12 tema parkı ve 15 hastane var.&nbsp;Ayrıca şehir, dünyanın en büyük Olimpiyat müzesinin de içinde bulunduğu, FIFA Dünya Kupası'na hazır olacak şekilde tasarlanan bir spor stadyumuna ev sahipliği yapıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası: Walt Disney Company’nin 30 yıllık emektarı, bir dönem Disney World’ün genel müdürlük görevini üstlenen Philippe Gas de 2020’den beri Qiddiya Yatırım Şirketi’nin CEO'su olarak çalışıyor.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2030 vizyonu: Suudi Arabistan ne amaçlıyor?</h2>Tamamlandığında 325.000’in üzerinde istihdam yaratacağı ve faaliyette olduğu her yıl GSYİH'ye 135 milyar riyal (36 milyar dolar) ekleyeceği tahmin edilen megaproje, yılda 48 milyon ziyaretçi bekliyor. Bunların 1.8 milyonunun sadece futbol maçlarını izlemek için geleceği öngörülüyor.Projenin total bütçesi bilinmese de Qiddiya Yatırım Şirketi şu ana kadar 2.7 milyar dolarlık sözleşme imzaladı. Qiddiya su parkının %61 oranında inşa edildiği, Six Flags'in %59’unun tamamlandığı duyuruldu.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan: Gecikmeler sorunlara da yol açtı. 2021 sezonunda Formula 1 yarış takvimine dahil olan Suudi Arabistan, açılışı Aralık 2021’de yapılması planlanan pistin tamamlanamaması üzerine yarışı geçici olarak Cidde Corniche Pisti’ne almıştı. 2023 tarihi verilen Qiddiya’daki kalıcı pistin açılması bir kez daha ertelenince Suudi Arabistan hükümetinin ev sahipliği haklarını korumak için milyonlarca dolar ödediği iddia edilmiş ve ülke “sporla aklama” eleştirileriyle karşı karşıya kalmıştı. Pistin inşası sürerken Formula 1’in en az 4 yıl daha Cidde'de kalacağı düşünülüyor.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sinema yasağından kırmızı halıya</h2>Qiddiya, petrole dayanan ülke ekonomisini çeşitlendirmek üzere çeşitli ekonomik reformları ve toplumun modernleşmesi için bazı sosyal reformları içeren 2030 Vizyonu’nu 2016’da duyuran Muhammed bin Salman’ın tek atağı değil.&nbsp;1970’lerden beri bir sinema salonu olmayan Suudi Arabistan, Nisan 2018’de kadınlarla erkeklerin ayrı oturmasını zorunlu tutmayan ilk sinema salonlarını açmasının ardından bu yıl 3. kez Kızıldeniz Uluslararası Film Festivali’ne ev sahipliği yaptı. Festivale Will Smith ve Sharon Stone gibi dünya yıldızlarının yanı sıra Meryem Uzerli, Burak Özçivit ve yönetmen Fatih Akın gibi isimler de katıldı.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıca: Suudi Arabistan'ın bölgesel kalkınma girişimi NEOM, Akabe Körfezi kıyı şeridi boyunca uzanan 450 metre yüksekliğindeki sıradağın eteklerinde yerin altına doğru uzanan 100 metre derinliğindeki "<a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=wp8WiZch344" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yeraltı gökdeleni</a>" projesini de yakın zamanda duyurdu. Ziyaretçiler, Aquellum adı verilen yeraltı gökdelenine ulaşmak için dünyanın ilk yüzen marinasından başlayan bir yolculuğa çıkacak. Bu yeraltı şehrinde oteller, daireler, dükkanlar, müzeler, eğlence mekanları ve sosyal alanların dışında The Generator&nbsp;isimli araştırma laboratuvarı da bulunacak.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye de pay istiyor</h2>2018’de gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayeti sonrası ilişkiler koptuğu için Türkiye, dünyanın paylaştığı bu projelerden yararlanamamıştı. Ancak geçen Temmuz ayında Türkiye-Suudi Arabistan İş Forumu’nda konuşan Ticaret Bakanı Ömer Bolat, bunun değişmesini istediklerini “Hız, hizmet, kaliteli performans ve uluslararası projelerle kalitesini ispatlayan müteahhitlik firmalarımız, Suudi Arabistan'ın özellikle 2030 Vizyon Projeleri arasında yer alan NEOM, Diriyah Gate, Qiddiya, Amalla ve Kızıldeniz başta olmak üzere birçok projede yer almayı arzu etmektedirler ve bu konuda işbirliğine ve ortaklığa hazırdırlar” sözleriyle duyurmuştu.Türkiye’nin pay istediği projelerin toplamı 585 milyar dolar; Suudi Arabistan’ın yıllık inşaat sektörü pazarı ise 120 milyar dolara denk geliyor. Suudi Arabistan'da toplam değeri 819 milyar dolar olan 5.200’ün üzerinde proje şu anda devam ediyor. Bu rakam, Körfez ülkelerinin aktif proje değerinin yüzde 35'ini oluşturuyor. Suudi Arabistan medyasında yer alan haberlere göre, Türkiye-Suudi Arabistan İş Forumu'nda inşaat, mühendislik müşavirlik ve yatırım konularında uzmanlaşmış firmaları kapsayan 16 işbirliği anlaşmasına varıldı bile. Projelerin hayata geçirileceği tarihi ve yaratacağı etkiyi ise zaman gösterecek.

Aposto Gündem

Suudi Arabistan'ın 2030 Vizyonu kapsamında "dünyanın ilk çok amaçlı oyun ve e-spor şehri" olarak tasarladığı mega proje Qiddiya, geçen ay yeni bir markalaşma süreciyle tekrar duyuruldu. İlk olarak 2018'de açıklanan projedeki gecikmeler, sorunlara da yol açıyor.

Selman Bin Abdülaziz Al Suud ile ilgili hikayeler