Selam,Bu ayın dosya konusu olan Parmenides vesilesi ile Varlığın Varlığı konusuna odaklanmıştık. Varlık belli ki (!) var ama nasıl bir doğası var, yaratıldı mı mesela ya da oluş eğer varsa nasıl bir ilkeye sahip? Henüz okumadıysan <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/parmenides-yokluktan-varlik-cikar-mi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> tıklayarak o sayıya ulaşabilirsin.Bu sayıda ise Parmenides’e merak saranlar için kitap, film, belgesel, podcast, video türlü içerik sunacağım.Kaynaklara dair ufak bir not: Son bültenlerde özellikle kitap önerileri benzer oldu. bunun sebeplerinden bir tanesi Antik Yunan’daki Sokrates öncesi olarak adlandırılan filozoflara dair kaynaklarımızın görece daha az olması. Pek çoğundan geriye sadece sayılı fragman kaldığı için modern filozoflarla kıyaslandığında nadiren kendi metinleri ile karşılaşıyoruz. Bu alanda yapılan çalışmalar genellikle Sokrates Öncesi Döneme ya da Antik Yunan Felsefesi’nin tamamına odaklanıyor. Bu yüzden neden aynı kitapları önermeye devam ediyor şeklinde bir soru akıllarsa varsa yanıtı bu. :) Ama bugünkü konuk düşünürümüz Parmenides’e dair spesifik çalışmalar var. O yüzden öncelikle bu çalışmaları derledikten hemen sonra altına “genel tarih” kitaplarını yeniden yerleştirdim. Eh, bu kadar çok karşılaşma sonrası belki bir ikisini edinmek istersiniz…

Düşünürlerle Düşünüyorum.

Dilozof

Parmenides felsefesine dair öneriler…

Dilozof Seçkisi: Parmenides

Selam, mart ayı tartışmalarına hoş geldin.“Dilozof’un felsefe videolarının keşke bir de basılı hâli olsa…” diyenler için her ay bir dosya konusu belirleyeceğimizi, ayın ikinci haftasında konuk filozofa dair bir yazı yazacağımı, dördüncü haftasında ise o filozofla daha yakından tanışıklık kurmak isteyenler için önerilerden oluşan listelerimi paylaşacağımı söylemiştim. Ve bu fikir fazlasıyla sevilmişe benziyor.O hâlde seni mart ayı sayılarının konuğu olan ve dürüst olmak gerekirse benim anlamakta epey güçlük çektiğim Parmenides ile tanıştırmak isterim.

Parmenides felsefesinde varlık

Parmenides: Yokluktan Varlık Çıkar mı?

Merhaba meraklı insanlar,Umarım fiziksel ve psikolojik olarak olabildiğince iyisinizdir. Bu her ne kadar tam olarak mümkün gözükmese de geçirmekte olduğumuz zorlu günlerde kronolojik felsefe tarihini baz alan yayın programımızın dışına çıkarak size bir mektup yazmak, biraz dertleşmek, biraz belki felsefece eleştirmek ve biraz da umuttan söz etmek istedim.Bu satırları 18 Şubat Cumartesi günü Hindistan’dan yazıyorum. Hiçbir zaman ortak hafızamızdan silemeyeceğimiz Kahramanmaraş depremi üzerinden 12 gün kadar geçti fakat birbiri ardına gelen ve insanı dehşete uğratan haberler, söylemler, olay yeri görüntüleri henüz bitmedi.Ben jeolojiden, sismolojiden, ekonomiden, şehir planlamadan anlamam. Hayati önem arz eden tüm bu alanlarda cehaletim baki. Fakat toplumsal bilince naçizane katkım da olsa olsa bu yönde olur diyerek sizinle birkaç adım geriye çekilmek, işin felsefesi boyutuna bakmak istedim.Mart’ta görüşmek üzere,Hindistan’dan sevgiler!Dilara

 Nedene kader dersek beklentimiz ancak mucize olabilir.

Kader ve Mucize Arasında: Aydınlanma Nedir?

Selam,Bu ayın dosya konusu olan Herakleitos vesilesi ile “Aynı nehre neden iki kez girilmez?” sorusuna odaklanmıştık. &nbsp;Henüz okumadıysan <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/herakleitos-herakleitos-degil" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> tıklayarak o sayıya ulaşabilirsin.Bu sayıda ise Herakleitos’a merak saranlar için kitap, film, belgesel, podcast, video türlü içerik sunacağım.Kaynaklara dair ufak bir not:Son sayılarda özellikle kitap önerileri benzer oldu. Bunun sebeplerinden bir tanesi Antik Yunan’daki Sokrates öncesi olarak adlandırılan filozoflara dair kaynaklarımızın görece daha az olması. Pek çoğundan geriye sadece sayılı fragman kaldığı için modern filozoflarla kıyaslandığında nadiren kendi metinleri ile karşılaşıyoruz. Bu alanda yapılan çalışmalar genellikle Sokrates öncesi döneme ya da Antik Yunan Felsefesi’nin tamamına odaklanıyor. Bu yüzden neden aynı kitapları önermeye devam ediyor şeklinde bir soru akıllarsa varsa yanıtı bu.

<h1 dir="ltr" fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eğitmenlerle 7/24 çevrimiçi sınırsız dersler:&nbsp;<a fr-original-style="" href="http://bit.ly/3R3lnPZ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Open English</a></h1><img src="https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/images.aposto.com/2023/0/2/1674560896335.png" width="550" fr-original-style="" fr-original-class="fr-draggable" style="vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; max-width: 100%; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;">Sevgili Dilozof okuru; sanata, felsefeye ve dile olan ilginin farkındayız. Bu konularda kendini geliştirmek için İngilizcenin ne kadar önemli olduğunun da. İngilizceni kısa sürede ileri seviyeye taşıyacak bir önerimiz var:&nbsp;<a fr-original-style="" href="http://bit.ly/3R3lnPZ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Open English</a> ile kolayca İngilizce öğrenerek ilgi alanlarındaki ünlü eserleri orijinal dillerinde okuyabilir, kişisel gelişimini bir adım ileri taşıyabilirsin.Nedir?&nbsp;2000’den fazla TEFL/TESOL sertifikalı ana dili İngilizce olan eğitmene 7/24 ve sınırsız şekilde ulaşılabilen tek kurs olan&nbsp;Open English, 9-10 kişilik küçük grupların canlı olarak bağlanabildiği derslerle herkese İngilizcedeki eksiklerini giderme imkânı sunuyor.Neler var?&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Open English&nbsp;premium üyeleri,&nbsp;eğitmenlerle bire bir özel dersler yaparak öğrenme hızını ikiye katlayabiliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Open English’in sunduğu, sekiz seviyeden oluşan CEFR temelli çevrimiçi müfredatı tamamlayanlar ileri seviye İngilizceye geçerek rahatlıkla konuşabiliyor, İngilizce yapıtları orijinal dilinde okuyabiliyor ve normalde ücretli olan Cambridge Linguaskill sertifika testine ücretsiz giriş hakkı kazanıyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">TOEFL ve IELTS&nbsp;gibi uluslararası sınavlara hazırlananlar, bire bir benzeyen örnek sınavlara süre sınırıyla girerek&nbsp;gerçek sınav deneyimine hazırlanabiliyor ve eksiklerini anında belirleyerek eğitmenleriyle özel ders yapabiliyor.</li></ul>Hızlandırılmış meslekî İngilizce dersleri, İngilizce konuşmaları analiz edip hataları gösteren akıllı telaffuz uygulaması ve çok daha fazlası için Open English’i <a fr-original-style="" href="http://bit.ly/3R3lnPZ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> ziyaret edebilirsin.&nbsp;

27 Ocak - Open English - Dilozof

Herakleitos felsefesine dair öneriler…

Dilozof Seçkisi: Herakleitos

Selam, Ocak ayı tartışmalarına hoş geldin.“Dilozof’un felsefe videolarının keşke bir de basılı hâli olsa…” diyenler için her ay bir dosya konusu belirleyeceğimizi, ayın ikinci haftasında konuk filozofa dair bir yazı yazacağımı, dördüncü haftasında ise o filozofla daha yakından tanışıklık kurmak isteyenler için önerilerden oluşan listelerimi paylaşacağımı söylemiştim. Thales’ten başlayarak postmodernistlere kadar varacağız, umarım!O hâlde seni ocak ayı sayılarının konuğu olan, muhtemelen zaten hakkında bir şeyler bildiğin ya da en azından ünlü bir sözünü duyduğun Efesli Herakleitos ile tanıştırmak isterim.

Aynı nehre neden iki kez girilmez?

Herakleitos, Herakleitos Değil

Selam,Geçtiğimiz sayıda bu ayın dosya konusu olan Pythagoras’ın felsefi öğretilerine odaklanmış, matematiksel oranların hakikati ve varlık ile kurduğu ilişkileri konuşmuştuk. Henüz okumadıysan <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/sayilarin-olumsuz-ruhu-pythagoras" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> tıklayarak o sayıya ulaşabilirsin.Bu sayıda ise Pythagoras üzerine biraz daha biraz detaylı okumak isteyenler için kitap, film, belgesel, podcast, video ve benzeri önerileri derliyorum.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bilgiye ulaşma biçimimizde daha fazlasının mümkün olduğunu görebilmeniz için sizi, kısıtlı sayıda yayın takip etmenin ötesini sunan abonelik modelimiz Aposto Premium’a davet ediyoruz. 150'den fazla yayın ve podcasti, Aposto editörlerinin kaleminden özel dosyaları, sektör yayınları, köklü dergileri, gazetecilerin köşe yazıları ve uluslararası yayınlarla genişleyen derinlikli içerik kataloğunu bilgi alma tecrübesini yeniden inşa eden özelliklerle keşfedebilirsiniz.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#E9E4DB" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#E9E4DB !important;color:#090909 !important" href="https://aposto.com/premium/plans " rel="noreferrer" style="background-color: rgb(233, 228, 219) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Aposto Premium'a Yüksel</a>

<h1 fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeni markalar, yeni ürünler, yeni hikâyeler: <a data-saferedirecturl="https://www.google.com/url?q=http://www.guzelkelimelerdukkani.com&source=gmail&ust=1667489095831000&usg=AOvVaw0bOOWkcM5rUNoiAKWO-S83" fr-original-style="" href="https://bit.ly/3fpMYgc" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Güzel Kelimeler Dükkânı</a> </h1><img src="https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/images.aposto.com/2022/10/4/1668085895057.gif" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ortaya çıktığı 2015 yılından bu yana en güzel kelimelerle bizi mest eden Lûgat365, 2018’den beri hislerimize tercüman olan Hisli Şeyler ve çok daha fazlası Güzel Kelimeler Dükkânı'nda seni bekliyor sevgili Dilozof okuru.Neler var? Kendi projelerinin yanı sıra otuzdan fazla markaya&nbsp;Sevdiklerimiz seçkisi altında yer veren Güzel Kelimeler Dükkânı; vitraydan seramiğe, takıdan oyuncağa, mermerden muma farklı disiplinlerde üretimler yapan tasarımcıları bir araya getiriyor.Dahası: Aposto okurlarına özel olarak tanımlanan APOSTO10 koduyla alışveriş yapan okurlar, <a data-saferedirecturl="https://www.google.com/url?q=http://www.guzelkelimelerdukkani.com&source=gmail&ust=1667489095831000&usg=AOvVaw0bOOWkcM5rUNoiAKWO-S83" fr-original-style="" href="https://bit.ly/3fpMYgc" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">web sitesi</a> içinde tüm ürünlerde geçerli %10 indirimden faydalanabiliyor.Güzel Kelimeler Dükkânı’nda satışa sunulan, özenle seçilmiş yüzlerce ürünü incelemek için <a fr-original-style="" href="https://bit.ly/3fpMYgc" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bu bağlantıyı</a> ziyaret edebilirsin.

11 Kasım - Güzel Kelimeler Dükkânı - Dilozof

Kitap, film, belgesel, podcast ve videolar…

Dilozof Seçkisi: Pythagoras

Selam, Aralık ayı tartışmalarına hoş geldin.“Dilozof’un felsefe videolarının keşke bir de basılı hâli olsa…”&nbsp;diyenler için her ay bir dosya konusu belirleyeceğimizi, ayın ikinci haftasında konuk filozofa dair bir yazı yazacağımı, dördüncü haftasında ise o filozofla daha yakından tanışıklık kurmak isteyenler için önerilerden oluşan listelerimi paylaşacağımı söylemiştim. Bugünkü sayı bu çalışma serimizin dördüncü dosyası olan Pythagoras, muhtemelen matematik ve geometriden hakkında bir şeyler bildiğin biri. Bu yüzden lafı çok uzatmadan başlayalım.

Ruh göçü, sayılarda arkhe, evrende uyum

Sayıların Ölümsüz Ruhu Pythagoras

Selam,Geçtiğimiz sayıda bu ayın dosya konusu olan doğa filozoflarının felsefi öğretilerine odaklanmış, Thales, Anaximandros, Anaximenes’i konuşmuştuk. Henüz okumadıysan <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/doga-filozoflari" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> tıklayarak sayıya ulaşabilirsin.Bu sayıda ise doğa filozoflarını merak edenler için kitap, film, belgesel, podcast, video ve benzeri önerileri derliyorum.

Doğa filozoflarına yönelik kitap, film, belgesel, podcast ve videolar…

Dilozof Seçkisi: Doğa Filozofları

Selam, kasım ayı tartışmalarına hoş geldin.“Dilozof’un felsefe videolarının keşke bir de basılı hâli olsa…” diyenler için her ay bir dosya konusu belirleyeceğimizi, ayın ikinci haftasında konuk filozofa dair bir yazı yazacağımı, dördüncü haftasında ise o filozofla daha yakından tanışıklık kurmak isteyenler için önerilerden oluşan listelerimi paylaşacağımı söylemiştim. Ve bu fikir fazlasıyla sevilmişe benziyor.O hâlde seni kasım ayı sayılarının konukları olan üç filozof ile tanıştırmak isterim. Miletos kentinde yaşayan ve Aristoteles tarafından ilk fizikçiler olarak adlandırılan Thales, Anaximenes ve Anaximandros.

Thales, Anaximenes ve Anaximandros

Doğa Filozofları

Selam,Bu ayın dosya konusu olan "Felsefe bir Yunan mucizesi mi?" sorusuna odaklanmış, geçtiğimiz bültende nedenleri tartışarak bugün feyz alabilir miyiz diye düşünmüştük. Henüz okumadıysan sayıya <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/felsefe-bir-yunan-mucizesi-mi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buraya</a> tıklayarak ulaşabilirsin.Bu sayıda ise Eski Yunan felsefesine merak saranlar için kitap, film, belgesel, podcast, video gibi türlü içerikler sunacağım.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Zihnin için taze bir başlangıç: Dilozof ve diğer Aposto yayınlarını Aposto uygulamalarında da takip etmeyi unutmayın.<p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><a bgcolor="#E9E4DB" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#E9E4DB !important;color:#090909 !important" href="https://onelink.to/24vs72" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(233, 228, 219) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uygulamayı indir</a>

Eski Yunan felsefesine dair kitap, film, belgesel, podcast ve videolar…

Dilozof Seçkisi: Antik Yunan

Kültür hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Kültür

Seyahat

Bilim hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Bilim

Başlangıçtan günümüze felsefe tarihi serisinde bugünkü konuğumuz MÖ 460-MÖ 515 yılları arasında Elea’da yaşamış Parmenides.Bütün ciddiyetimle söylüyorum ki bu sayı hem sizi hem de beni biraz yoracak. :) Hatta itiraf ediyorum bu sayıyı hiç yapmasam mı diye uzun bir süre düşündüm. Lisansta da Parmenides anlatma konusu bana düşmüştü ve hayli okuma yapmama rağmen anlamamıştım. Şimdi anlayabiliyorum ama uyuşmadığımız veya kendisine katılmadığım pek çok yer varSize Parmenides’in öğretisini anlatacağım. Neden mantıksız bulduğumu veya benim mantığıma uymayan yerleri de anlatacağım. Sonrasında Parmenides’in neden önemli olduğunu ve neye evrilebileceğini birlikte konuşalım istiyorum. Parmenides her ne kadar çok fazla çelişkili veya katılması zor şeyler söylemiş olsa da çok kilit bir noktada duruyor. Heraklitos savunucuları ve Parmenides savunucuları arasındaki ayrım, felsefe tarihindeki ilk bilinçli ayrım. İkisi birbirine taban tabana zıt bazı görüşler ortaya koyacaklar.Parmenides MÖ. 5. yüzyılda İtalya'nın Elea adı verilen kentinde yaşadı. Kendisinden günümüze 150 kadar fragman kaldı. Doğa Üzerine adlı bir şiiri var. Onun öğretisini bu şiir üzerinden çıkarsamaya çalışıyoruz.Parmenides’i özel bir yere koyan şeylerden bir tanesi şu; diğer düşünürler doğa karşısındaki deneyimlerinden hareketle duyusal verilere dayanan birer öğreti koymuştu. Parmenides ise duyulur dünyayı bir kenara bırakarak varlığa deneyim aracılığıyla değil salt akılsal bir yöntemle&nbsp;ulaşmaya çalışıyor. Bu yüzden Aster onun tarihin ilk mantıkçısı&nbsp;olduğunu söyler.Parmenides’e göre varlıkla ilgili yapılacak bir araştırmada 3 şey söylenebilir:<ol fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Varlık, vardır. Tamam.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Varlık, yoktur. Tamam.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Varlık, hem vardır hem yoktur.</li></ol>Üç seçeneğimiz var. Ya varlık var olacak ya varlık yok olacak ya da hem var hem yok olacak. Çok fazla seçeneğimiz yok.Varlık, vardır. Bu zaten totolojik bir önerme. Varlığın, var olması gerekiyor. Bu hiç şüpheye meydan bırakmayacak derecede açık. Bunu bir kenarda tutalım. "Varlık, yoktur" ve "varlık, hem vardır hem yoktur" önermeleri çelişik önermelerdir. O yüzden madde 2 ve madde 3 çelişmezlik ilkesi sebebiyle hatalı olduğu için elendi.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yokluk, yoktur.</h3>Burada varlığın var olması kadar ilgi çekici diğer nokta da yokluğun yok olması. Eğer yokluk denen bir şey var olsaydı o zaten varlık olmuş olurdu. O yüzden yokluk yoktur. Yokluk imkân dâhilinde değildir. Yokluk denen bir şey olmadığı için de varlık yokluktan meydana gelemez.Bunun kelimelerle oynanan bir oyun olduğunu düşünün. Orada bir var&nbsp;kelimesi var, bir de yok&nbsp;kelimesi var. Mantıksal olarak tutarlılığını inceliyoruz gibi düşünün.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Varlık, ezeli ve ebedidir.</h3>Parmenides, varlık varsa ve varlık yokluk değilse bu varlığın en başından beri var olması gerekirdi, diyor. Çünkü yokluktan varlık meydana gelemiyor. Eğer bir varlık varsa o ezeli ve ebedi olarak hep var olmak durumunda. Yani bir bütünlük ve süreklilik arz etmek durumunda. Bu durumda varlık zamansal değil Parmenides için. O hâlde varlık ezeli ve ebedi ise, zamansal değilse ona bir başlangıç aramak da mantıksız. Bu düşünceden ne çıkacağını fark ediyorsunuzdur diye düşünüyorum. Çünkü tek tanrılı dinlerdeki Tanrı kavrayışının ezeli ve ebedi olmasıyla oldukça ilişkili.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Varlık, değişemez.</h3>Varlık zamansal değil. Ezeli ve ebediyse burada değişim ve dönüşümden yine bahsedemeyiz. Bir şeyin değişmesi demek A'nın A olmayana dönüşmesi demek. A, A olmayana dönüşüyorsa A'nın hem A olması hem de A olmayan nitelikleri bir arada bulundurması gerekirdi. Yani bir noktada hem kendisini koruması hem de kendisini yitirerek başka bir şey olması gerekirdi. Bu da mantıksal açıdan çelişkili gözüküyor Parmenides için. Bunun mantıksal açıdan neden yanlış olduğunu ve buna neden katılmadığımı anlatmak için size Aristoteles mantığından bahsetmem gerekecek. Aristoteles zaten Parmenides'in bu mantıksal yürütmesinin oldukça hatalı olduğunu ve Parmenides'in özdeşlik-çelişmezlik ilkesini yanlış anladığını söyleyecek.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Varlık, Bir’dir.</h3>Hiçlik yoktur. Söyleyince o kadar da büyük bir şey söylemiyormuşum gibi geliyor. "E yani tabii ki de hiçlik yoktur" diyebilirsiniz. Parmenides'in hiçlik kavrayışı; boşluk. Boşluk dediği şeyle hiçlik dediği şeyin aynı olduğunu düşünürsek; hiçlik yoksa boşluk da yoktur. Varlıkta boşluk yoksa nasıl olacak?Bütün var olanların bir arada yan yana bir bütün olması gerekir. Çünkü boşluk yok. O yüzden Parmenides'e göre varlık, her şeyin bir bütün olduğu ayrılmaz bir küre. Küre tanımlaması çok mantıklı ve anlaşılabilir. Bir kürenin yüzeyindeki herhangi bir noktanın merkeze olan uzaklığı eşittir. Bu yüzden her şeyin bir bütün olduğu bir varlıktan bahsediyorsak bunun küre olması oldukça akla uygun. Bunu anlayabiliyorum. Ama burada garip başka bir şey var. Parmenides’in düşüncesinin ezeli ve ebedi olduğunu söylediğimde sizdeki çağrışımının “Tek tanrılı dinlerin tanrı kavrayışı işte bu” &nbsp;şeklinde olduğunu düşünüyorum. Zaten İbn-i Sina ve Farabi gibi İslam düşünürleri de Parmenides'in bu düşüncesini alıyorlar. Ama Parmenides'in tek tanrılı dinlerdeki Tanrı kavrayışından ayrıldığı bir nokta var. Parmenides, varlığın sonlu olduğunu söylüyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Varlık, sonludur.</h3>Bunu ilk okuduğumda şaşırmıştım, sizin de şaşırdığınızı düşünüyorum. Ezeli ve ebedi bir mükemmelliğin sonsuz olduğunu düşünürüz. Parmenides için sonsuzluk bir noksanlık. Çünkü sonsuzluk bir eksikliğe işaret ediyor. Sonsuzluğun eksiği, bir sonu olmaması. Bu yüzden sonsuzun sonu olmaması açısından bir tamamlanmamışlık hâline geldiğini düşünüyor. Hatta Aristoteles, Parmenides’le aynı fikirde. Oysa varlık mükemmel olan olduğu için mükemmel olan da tamamlanmış olması gerektiği için tamamlanmış olanın bir sonunun olması gerek. Parmenides'in varlık kavrayışı tek tanrılı dinlerin Tanrı kavrayışından bu açıdan ayrılıyor. Zaten bunun dışında çok önemli bir ayrım var.&nbsp;Antik Yunan felsefesinde Platon’a kadar tinsel bir kavrayış yok. Parmenides bir maddi bütünlükten söz ediyor. Aslında Parmenides’in maddi mi yoksa madde dışı bir şeyden mi bahsettiğine ilişkin tartışmalar da var. Söylediği şeylere dikkat edersek; sonluluk, bölünemezlik, yüzeysellik ve bütün yüzeylerin merkeze eşit uzaklıkta olması. Bunlar hep maddi kavrayışlar. Eğer madde dışı tinsel bir varlıktan bahsetseydi onun bölünemez olduğundan ve yüzeylerinin merkezi eşit uzaklıkta olduğunda söz etmezdi. O yüzden bence bu çok da tartışmaya açık bir konu değil. Onun varlığı maddi bir varlık.Parmenides’in çok karmaşık olduğunun farkındayım. Biraz üzerine düşününce ve bunun sadece salt akılsal bir süreç olduğunu fark ettiğinizde Parmenides’i anlayacaksınız. Varlık, varlık olduğu için her zaman var olmak zorunda. Çünkü varlık kelimesi ve kavramı bunu gerektiriyor. Bu yüzden o yokluktan meydana gelmediği gibi tekrar da yok olamaz. Her zaman var ve her zaman var olduğu için de orada bir değişim yok. Tam olarak burada Heraklitos’tan büyük ölçüde ayrılmış olduğunu görüyoruz. Heraklitos ve Parmenides düşünme tarihindeki iki önemli farklı momenti temsil edecek.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bu süreci takip ederseniz şöyle bir tabloyla karşılaşırsınız:</h3>Thales’le başlayan Anaksimandros’la devam eden, Pythagoras ile biraz daha geometrik bir hâl kazanan, Heraklitos ile değişim, dönüşüm ve oluşu öne çıkartan, en nihayetinde de Parmenides'e ulaştığımızda varlığın ezeli, ebedi ve değişmez karakteri vurgulandığında ortada garip bir tablo oluşmuş oluyor.Bu noktadan sonra artık felsefe tarihinde varlığa öyle bir açıklama yapmalı ki hem varlığı kabul etmeli hem de çokluğu ve değişimi açıklamalı. Bizim böylesine hem birliği açıklayan hem de çokluğa imkân tanıyan yeni bir felsefe öğretisine ihtiyacımız var. Peki, bu ihtiyaca yönelik öğretiyi tam olarak kim ortaya atacak? Platon mu? O kısma biraz daha var…

Parmenides felsefesi

Yokluktan Varlık Çıkar mı?

Akıl ve erdem üzerine bir deneme

Bugün en sevdiğim düşünürlerden birine ulaşmış bulunuyoruz. Sadece benim değil, Nietzsche’nin bile hayran olduğu bir filozof.Her filozofun kendince tuhaflıkları vardı ve düşünceleriyle sıyrıldıkları noktalar vardı ama Herakleitos şu ana kadar anlattığım filozoflardan daha farklı biri benim için. Bu arada Herakleitos elimize en çok yazısı (fragmanı) ulaşmış olan kişi. Diğer düşünürlerin felsefelerine ilişkin bilgileri Aristoteles’in Fizik ve Metafizik gibi kitaplarından yani ikincil kaynaklardan edinmiştik. Oysa Herakleitos'un elimize fragmanları kalmış. Hatta bu fragmanlar Türkçeleştirilip Cengiz Çakmak’ın derlemesi ile Kabalcı Yayınevi tarafından yayımlandı. Herakleitos ile özel olarak ilgilenmek isteyenler bu kitabı edinebilirler.Thales arkhenin&nbsp;su, Anaksimandros arkhenin&nbsp;apeiron, Anaksimenes arkhenin&nbsp;hava ve Pythagoras/Pisagor ise arkhenin&nbsp;sayılar olduğunu söylemişti. Herakleitos tüm bunlara karşı çıkarak arkheyi&nbsp;biraz daha farklı bir şekilde tanımlıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Her şey ateş ile ateş ise her şey ile değiş tokuştur.”</h3></blockquote>Evet, ateş! Ateşi düşünün, ateş sürekli olarak hareket halindedir ve karşılaştığı nesneleri değiştirme gücüne sahiptir. O hangi nesne ile karşı karşıya gelirse nesneyi kendi içerisinde eritir buna rağmen ateş hiç değişmeden varlığını korur. Herakleitos ateşi incelediğinde onda çok hususi ve çok özel bir nitelik olduğunu keşfederek oldukça heyecanlanmış olmalı.Ben lisedeyken ilk felsefe dersi aldığımda klasik bir felsefe kitabı vardı. Orada Herakleitos'un arkheyi ateş olarak söylediği yazmıştı ve direkt aklıma şu gelmişti, “Ateş mi? Bu hiç de özel bir düşünce değil ki. Thales su dedikten sonra Herakleitos nasıl ateş demiş? Bunu nasıl düşünememiş, ateşin üstüne su atarsanız ateş söner….”Daha sonra üniversitede Antik Çağ Felsefe Tarihi ve Metinleri dersi aldığımda Herakleitos'un aslında hiç böyle bir şey söylemediğini öğrendim. Ezberci lise felsefe kitabı "arkhe&nbsp;ateştir" deyip geçmişti. O ateş derken ateşin fiziksel mevcudiyetinden ziyade&nbsp;ateşteki oluştan&nbsp;bahsediyordu, yani varlıktan ziyade bir süreç. Herakleitos'un kastettiği arkhe&nbsp;bir çeşit oluş; önce varoluş sonra yok oluş. Burada hareket ve devinimin kendisine dikkat çekmek istiyor. Ondan önceki düşünürler de tabii ki doğada bazı şeylerin değiştiğini ve dönüştüğünü görmüştü. Ama kimsenin aklına evrendeki temel ilke ve arkhenin&nbsp;değişimin kendisi olduğu gelmemişti. Değişmeden kalan tek şey değişimin kendisidir! Bu noktada Herakleitos diğer düşünürlerden farklı olarak evrendeki temel ilkenin somut fiziksel nesneler veya apeiron gibi soyut bir kavram olduğunu değil, oluşun kendisi&nbsp;olduğunu söyler.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Panta Rhei! Her Şey Akar</h3>Doğarız, büyürüz, yaşlanırız ve ölürüz. Sıcak olan soğuk olana kuru olan ıslak olana parlak olan sönük olana dönüşür. Bütün nesneler yok olmaya doğru sürekli olarak bir hareket ve devinim içindedir. Eğer her şey sürekli olarak birbirine dönüşüyorsa, yok olup yeniden var oluyorsa aslında her şey bir ve aynıdır.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1673517468391.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.69" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Karikatür: <a fr-original-style="" href="https://daphilosophers.wordpress.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">https://daphilosophers.wordpress.com/</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İnilen Yol ile Çıkılan Yol Birdir!</h3>Evrendeki her şey devamlı devinip değişiyorsa siz de aslında dünkü sizle aynı kişi değilsiniz. Çünkü sürekli olarak zaman kavramı sebebiyle değişiyoruz. Herakleitos doğrudan zamana işaret etmiyor ama her şeyin bir devinim içinde olduğunu söylemek ileride nerelere gidecek tahmin ediyorsunuzdur. Çünkü bu zamanın kendisini sorunsallaştırmayı da gerektirecek.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aynı Nehre İki Defa Girilmez!</h3>Bu söz, Herakleitos'un belki de en ünlü sözlerinden bir tanesi. Aslında biraz tartışmalı bir söz. Herakleitos'un bu anlama gelen başka iki fragmanı var. Söylediğim şekli Herakleitos'un kendisine ait değil. Daha sonra onu okuyup yorumlayan Kratylos’a ait olduğu söylenir ama Herakleitos bu anlama gelebilecek birkaç söz söylüyor: “Aynı ırmaklara gireriz ve girmeyiz. Biziz ve biz değiliz.”Aynı nehre iki defa girilmez cümlesinden daha karmaşık bir cümle.&nbsp;"Biziz ve biz değiliz" sözü aslında çok da çelişkili. Hiçbir şeyin kendisi ile sürekli olarak özdeş olmadığından bahsediyor. Yani ‘A, A değil’ oluyor. Herakleitos'un burada nehir örneğini vermesi oldukça güzel. Şimdi bir nehir düşünelim, nehirdeki sular sürekli olarak aktığı için siz o nehre yeniden girdiğinizde su değişmiş olur. Farklı bir suyun içerisine girersiniz ama bir noktada da hâlâ aynı nehir olmaya devam eder. Çünkü nehrin içinde akan sular değişse bile nehrin yatağı o sulara hep aynı şekilde şekil verir. Suyu düzenleyen ve onu o şekilde tutan bir ölçü var. Nasıl ki nehrin yatağı bütün o akan suların ve değişimin ölçütü ise evrendeki bu değişimi kontrol eden ve ona bir düzen kazandıran değişmeden kalan bir ilke olması gerekiyor. Toparlarsak, değişime imkân verenin kendisinin değişmeden kalması gerekir. Bu ilke: logostur.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1673518169444.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: BBC<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Logos&nbsp;ile birlikte Antik Yunan felsefesindeki en öne çıkan iki temel kavramı da ele almış olduk. Bunlardan ilki arkheydi.Logosu&nbsp;doğrudan Türkçeye çevirmek oldukça zor çünkü çok fazla anlama gelebilen bir kelime. Grekçe ilginç bir dil. Gerçekten felsefe yapmaya ne kadar uygun bir dilmiş diye düşündürüyor. Logosun&nbsp;birden fazla anlamı var. Bunlardan bazıları şu şekilde:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ölçü</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Düzen</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İlke</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Oran</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hakikat</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akıl</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Söz</li></ul>Şimdi konuyu biraz zenginleştirmek için bu noktada parantez açalım ve konudan sapalım. Anlatacaklarım çok ilginç yerlere gidecek…Yuhanna İncili şöyle başlar: “Başlangıçta söz vardı. Söz tanrı ile birlikteydi ve söz tanrıydı…”Bahsedilen hangi söz? Logos&nbsp;anlamındaki söz olabilir mi? Yani Hristiyanlık’ta Yuhanna İncili bu öğretiyi Herakleitosçu bir açıdan bu noktaya getirmiş olabilir miydi? Çünkü Herakleitos da tam olarak böyle bir logostan bahsediyor. Fark ettiyseniz Yuhanna İncili'nin sözü kullanma biçimi bugün bizim anladığımız laf anlamındaki söz değil. Antik Yunan felsefesinin ve bilhassa Herakleitos'un izini bu noktada görmek oldukça mümkün. Çünkü Herakleitos'un bahsettiği logosun anlamlarından biri "söz" derken böyle bir sözden bahsettim. Söz burada hakikatin kendisi.Sizce Herakleitos için logosun mevcudiyeti ya da mahiyeti neydi? Tanrı gibi başka bir dayanak mı var? O mu bu logosu sağlıyor? Herakleitos buna ne der? Sürekli olarak zıtlıkların bir bütün olduğunu, evrendeki bütün çokluğun bir birlik olduğunu, arkenin ve logosun aslında aynı şey olduğunu söylerken sizin kafanızda bunu yaratmaya çalışmıştım. Bugün bizim bir inanış biçimi olarak gördüğümüz panteizm, Herakleitos için bir kozmoloji. Herakleitos bir panteist.Onun için logos, arkhe, birlik&nbsp;ve çokluk&nbsp;hepsi doğayla aynı şey. Herakleitos özelinde burada bir tanrıdan bahsedecek, evren ve logosa&nbsp;önsel olarak doğanın kendisini bir tanrı olarak ele almamız gerekecek. Çünkü onun için, logosun farklı anlamlarında olduğu gibi ve Yuhanna İncili'nde söylendiği gibi düzen, evren, birlik, çokluk ve Tanrı hepsi aynı şey. Eğer Tanrı, evren ve logos hepsi aynı şeyse ve bir Tanrı yoksa biz neden varız? Neden buradayız?<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Logosun herhangi bir amacı yoktur. Zaman, dama oynayan bir çocuktur. Hükümdarlık gücü, bir çocuğun gücüdür.”</h3></blockquote>İşte bu cümle Nietzsche’nin büyük hayranlığını kazanan cümle. Evrenin temelinde bulunan logos&nbsp;bir çocuğun aklına benzetiliyor. Yalnız buradaki çocuk kendi kendiyle oyun oynayan bir çocuk. Nietzsche’nin ünlü benzetmesi ile deniz kenarında kumdan kale yapan sonra da sıkılınca kaleyi pat diye yıkan bir çocuk. Hem Herakleitos’un hem de Nietzsche’nin bu benzetme ile anlatmak istedikleri logos evreni veya bizi belirli bir amaca yönelik yaratmadı. Evren herhangi bir amacı olmaksızın var. Nasıl ki bir çocuk önce oyun oynamak için saatlerce bir şey inşa edip sonra canı istemediğinde pat diye o kumdan kaleyi yıkıyorsa evren de bu şekilde öylesine meydana gelmiştir ve zamanı geldiğinde de öylesine kendiliğinden yok olacaktır.Şimdi bu düşünceyi anlamak bizim için biraz zor çünkü hem semavi dinler özelinde hem fizik yasaları özelinde biz sürekli evrende, doğada ve hayatta bir nedensellik arıyoruz. Bir neden ararsanız aslında bu, işin içinden çıkılmayacak bir kısır döngüye dönüşür. Bizim şu an evreni sorunsallaştırma biçimimiz bu yüzden sürekli olarak iki şey arasında bu nedenselliği aramak, yani determinist bağlantılar bulmak. Oysa bunu bir kenara attığınızda, semavi dinler için Tanrı ezeli ve ebedi ise Herakleitos'un bu düşüncesinin özelinde de evrenin herhangi bir amaç olmaksızın kendi kendine ezeli ve ebedi olarak var olduğu yatar.Herakleitos konusunda anlatacaklarım şimdilik bu kadar. Umarım hoşuna gitmiştir ve seni de beni heyecanlandırdığı kadar heyecanlandırmıştır.Bu ayın gelecek sayısında ise bu çılgın düşünür hakkında okuma, izleme, dinleme önerilerini paylaşacağım. 15 güne görüşmek üzere, meraklı kal!Dilara

Heraklitos MÖ 535? - 475 

Aynı Nehre Neden İki Kez Girilmez?

Benim fikrime göre Pythagoras tarihteki en kafa karıştırıcı kişilerden bir tanesi. Çünkü bir yandan Einstein’a eş değer bir deha ama öte yandan baklagiller yemeği yasaklayan bir cemaat lideri. Bu topluluğun günümüzden bakıldığında oldukça tuhaf görünecek kuralları var. Az önce de söylediğim gibi baklagiller yemeyi yasaklıyorlar. Yerdeki bir çizginin üzerinden geçmiyorlar. Işığın yanında aynaya bakmıyorlar. Beyaz horoza dokunmak yasak. Gerçekten birbirinden anlaşılmaz ve bize tuhaf gelebilecek kuralları var. Ama bir o kadar ilgi çekici ve hoş özellikleri var. Örneğin, kadınların da erkekler kadar eşit söz hakları var ve mülkiyetler ortak; bir çeşit komün hayatı sürüyorlar. Ortaya atılan herhangi bir icat veya matematiksel keşif de sadece bir kişinin kabul edilmiyor ve topluluğun tamamına mal ediliyor.Belki de fark edenleriniz olmuştur; Pythagoras, bizim bugün Pisagor dediğimiz kişiyle aynı kişi. Geometrideki Pisagor teoremini bulan kişi. “Dik açıya komşu kenarların karesi hipotenüsün karesine eşittir.” Bu kadar magazinden sonra Pisagor’un felsefesine gelelim.Felsefe tarihinde Pythagoras'ın felsefesi oldukça önemli çünkü onunla birlikte felsefenin amacı ve mahiyeti değişiyor. Onlar için felsefe sadece doğanın ve hakikatin ne olduğunu bulmak değil. Onlar&nbsp;"Doğru bir yaşam nasıl yaşanır?" sorusuna yanıt arıyorlar. Böylece felsefenin bakış açısının salt doğanın kendisinden ruhani bir alana kaydığını söylemek mümkün. Buradaki asıl soru doğruyu bilmekten öte "Doğru bir hayat nasıl yaşanır?" Bu şekliyle bakıldığında fizik ve bilimden ahlak felsefesine bir geçiş görüyoruz.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Evrenin Arkhesi, Sayılardır</h3>Ona göre evrenin arkhesi&nbsp;somut bir şey değil. Ona göre arkhe, ölçü ve oran. Burada arkhe&nbsp;somut bir kaynaktan ziyade her şeyi düzenleyen bir ilke&nbsp;olarak karşımıza çıkıyor. Pythagoras, tüm evrene hâkim olanın aritmetik ve geometrik ilişkiler olduğunu söylüyor. Hatırlarsanız Anaksimenes’in doğadaki bütün niteliksel farklılıkları niceliksel farklılıklara indirgediğini <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/doga-filozoflari" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylemiştim</a>. O düşünceye benzer bir şekilde, hatta onu bir adım öteye götürürcesine Pythagoras diyor ki bütün fizik matematiğe indirgenebilir.Evrenin arkhesi&nbsp;sayılardır denildiğinde aklınıza var olan bütün nesnelerin içinde rakamlar olduğu düşüncesi geliyor olabilir. Fakat böyle değil. Çünkü zaten onlar bugün kullandığımız rakamları veya roma rakamlarını kullanmıyorlar. Kastettikleri şey bütün var olanların geometrik bir şemaya sahip olması. Şimdi bu argümanı size biraz daha açık kılmak adına şunu anlatacağım; Pythagoras felsefesinde insan veya atın sayısını (ilkesini) bulmak için at ve insan şekline benzeyen taşları bir araya getirerek geometrik bir şema yapıyorlar. Ortaya çıkan bu geometrik şekil kaç taştan oluşuyorsa o nesnenin sayısının o rakam olduğunu söylüyorlar.Pythagoras felsefesinde ailenin sayısı üç. Anne, baba ve çocuklar gibi üç bileşenden oluşuyor. Başka bir örnek olarak, adaletin rakamı dört veya dokuz. Belki çıkarsama yapmışsınızdır; dört ve dokuz bir şeyin tam karesi. Burada bir eşitlik söz konusu. Pisagorcular fiziksel nesnelerle o nesnelere karşılık gelebilecek sayılar arasında bir ilişki kurmaya çalışıyorlar ve sayıların var olan soyut kavramlara somut bir form kazandırdığını söylüyorlar.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Evrende Uyum (Harmonia) Vardır</h3>Pythagorasçılar da Anaksimandros’un düşüncesine benzer bir şekilde "Evrende uyumu sağlayan şeyin zıtlıkların bir arada oluşu"&nbsp;olduğunu söylüyorlar. Yaygın olan düşünce; bütün zıt olan şeylerin birbiriyle çatışarak doğadaki denge ve uyumu getirdiği.Pythagorasçıların kozmos sözcüğünü ilk kullanan tarikat olduğu söylenir. Çünkü evrenin kendisinin düzenli bir ilkeye sahip güzel bir evren olduğunu düşünüyorlar. Çok ilginçtir ki güzel evren&nbsp;anlamına gelen kozmos&nbsp;sözcüğü daha sonra başka bir sözcüğe evirilerek günümüze kadar ulaşmış. Hangi sözcük olduğunu tahmin edin! Kozmetik. Etimolojiye bayılıyorum! Bu tarz şeyler bulduğumda veya bu tarz dönüşümleri fark ettiğimde aşırı heyecanlanıyorum. Bugün insanın daha güzel olmasını amaçlayan kozmetik sözcüğü Grekçe kozmos kelimesinden geliyor.Müzik teorisi&nbsp;ile ilgilenenler için aslında oldukça ilgi çekici bir felsefe. Çünkü Pythagorasçılar özellikle müziğin üzerinde duruyorlar. O bahsedilen zıtlıkların bir arada oluşu, birbirlerine dönüşümü, uyum ve ahenk meselesini en iyi müziğin tezahür ettiğini düşünüyorlar. Müzik üzerine araştırma ve çalışmalar yaparak armoni ve akustiği&nbsp;keşfediyorlar. Dahası, müziğe karşı duydukları saygı ve tutku öyle bir boyuta ulaşıyor ki müzikteki ses perdeleri ve ses aralıklarına benzer bir şekilde güneş, ay ve dünya arasında da benzer aralıkların olduğunu söyleyerek müzikle astronomi arasında bir bağ kurmaya çalışıyorlar.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ruh, Ölümsüzdür</h3>Pythagorasçılık denildiğinde aklınıza gelmesi gereken ikinci en önemli şey ise "ruh göçü öğretisi".Pythagoras'a göre ruh ölümsüzdür ve bu ruh belirli bir döngü içerisinde devinimler ile sürekli bedenden bedene dolaşır. Bu yeniden doğuşu karakterize eden şey ise sizin bir önceki hayatınızda ne kadar iyi veya kötü bir insan olmanız. Çünkü eğer günahkâr ve kötü bir insansınız bir sonraki yaşamınızda şu an sahip olduğunuz bedenden daha aşağı bir bedende dünyaya yeniden gelirsiniz. Hatta bir hayvan olarak bile dünyaya gelmeniz mümkün.Pythagoras&nbsp;her şeyin bir ruhu var derken kastettiği hepsinin aslında&nbsp;insan ruhuna sahip olması. Pythagoras'a göre şu anki hayvanlar aslında daha önceki hayatını günahkâr ve kötü biçimde yaşayan insanlar. Bu yüzden, Pythagorasçılar asla hayvan eti yemiyorlar. Çünkü sizin o yemeğe çalıştığınız hayvan bir önceki hayatınızda kızınız olabilir. Sırf bu sebeple Pythagoras’ın hayvanlara vaaz verdiği bile söyleniyor. Bunun nasıl bir etik sağladığının farkında mısınız? Bu durumda kimseye karşı düşman olamazsınız. Çünkü o düşman olduğunuz kişi bir önceki hayatınızda çok sevdiğiniz biri olabilir veya normalde bu kadar kötü bir insan olmayabilir.Her şeyin bir şekilde akraba olduğunu söylüyorlar ve bu onlar arasında toplumsal olarak muhteşem bir etik yaratmış oluyor. Bu yüzden hayvanlara karşı da oldukça saygılılar. Bu tarikatın öğretileriyle ile birlikte yapmaya çalıştığı; ruhu bu beden zindanından kurtararak yeniden doğuşa bir son vermek ve ölümsüz ruhu sükûnete kavuşturmak. Bu düşünce Mısır’da ve Hindistan’da zaten var olan bir düşünceydi.Pythagorasçılığı bu kadar hususi bir noktaya getiren şeyden bahsetmek istiyorum. Bunun ne kadar farklı yerlere gidebileceğini farkında mısınız? Pythagoras resmen beden ve ruhu ayırmış oldu. Bu daha sonra felsefe tarihi boyunca yüz yıllarca sürecek -hatta dinler tarihinde de bir o kadar etkili olacak- ruh ve beden düalizminin (ikiliğinin) başladığı nokta. Böylece beden daha aşağı görülerek ruh ön plana çıkartılacak. Pythagoras varlığın özünün ruh olduğunu söyleyerek&nbsp;materyal ve ideal arasında bir ayrım&nbsp;yapmış oluyor. Daha sonrasında materyalizm, idealizm ve düalizm gibi felsefe tarihinde yüz yıllarca sürecek bir tartışmayı da körüklemiş oluyor. Pythagoras’ın düşüncesi daha sonra Platon’u ve Aristoteles’i pek çok açıdan etkilediği gibi evrende her şeyin matematiksel ilişkilere dayanması fikriyle de aslında Galileo’yu, Kepler’i ve Copernicus’u etkileyecek.Buradan bakıldığında Pythagoras gerçekten hususi ve kilit bir noktada. Bu düşüncelerin daha sonra nelere evirildiğini bu serinin devamında birlikte göreceğiz. Şimdilik anlatacaklarım bu kadar, görüşmek üzere.

Felsefe ile ilgilenmeye karar verdik diyelim. Açtık bir tarih kitabı, ne görürüz? Eski Yunan uygarlığında başladığını. Felsefenin M.Ö. 6 yüzyılda bugünkü İzmir ile Gökova körfezi arasında kalan İyonya’da başladığı kabul edilir. Bilim ile olan ilişkisi dikkate alındığında aslında bu türden düşünsel bir etkinliğin Antik Yunan’dan önce Mısır, Hint, Çin gibi Afrika ve Asya uygarlıklarında ortaya çıkması gerekmez miydi? Nitekim matematik, geometri ve astronomi çalışmaları tarihte ilk kez Mısır ve Mezopotamya toplumlarında görülür.Mısırlıların soyut düşünme yeteneklerine rağmen bugün literatürde bir “Mısır Felsefesi” yok. Geçen sayıda önerdiğim kaynaklara baktıysanız olmadığını fark etmişsinizdir belki. Hâliyle bu durum akla şu soruyu getiriyor; pek çok açıdan gelişmiş Doğu uygarlıkları varken felsefe neden Antik Yunan’da başladı? Felsefe bir Yunan mucizesi mi?İlk bakışta bu sorunun yanıtının literatürün oluşturulmasında uygulanan siyaset ile ilgili olduğu düşünülebilir. Fakat felsefenin herhangi bir düşünceden farklı olarak kendine özgü doğası ele alındığında bu türden bir etkinliğin gerçekten de ilk kez İyonyalılar tarafından yapıldığı görülür.Alan Watts, Doğu’nun ve Batı’nın Psikoterapisi adlı kitabında felsefeden eğer düşünceleri sistematik bir şablona oturtma, temellendirme, sınama yani özetle eleştirel bir pratiği anlıyorsak Doğu'da böyle bir aracın olmadığını söyler. Hatta Watts’a göre Budizm bile bir felsefe değildir, o bir inancın içerisindeki eleştiri ve aydınlanma hareketini temsil eder.Bu durumda bundan 2500 sene önce Yunan uygarlığında ne oldu da böyle bir pratik ortaya çıktı? İyonyalılarda olan ama Doğu toplumlarında olmayan şey neydi? Bu soruyu yanıtlamak günümüzde benzer bir zihinsel atılımı nasıl gerçekleştirebileceğimiz konusunda bize ipuçları verebilir.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Pratiğe Karşı Teori</h3>1930 ve 40’lı yıllarda İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü'nde ders veren Almanyalı düşünür Ernst von Aster,&nbsp;her bilimin meydana gelmesinde iki sebep olduğunu söyler:<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Evrenin yapısına dair bilgi sahibi olmak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Edinilen bilgi ile doğaya hükmetmek, yani pratik fayda sağlamak.</li></ol>Antik Yunan’da phílos (sevmek) + sophía (bilgelik) köklerinden gelen philosophía&nbsp;(felsefe) kelimesi, pratik ihtiyaçlarımızı karşılamaya yönelik zanaatleri kapsayan&nbsp;tékhnē&nbsp;(teknik) kelimesinin karşıtı olarak kullanılıyordu. Yunanlar, fayda gözetmeksizin hakikati anlamak için saf bir merakla düşündüler. Buna karşın Mısır’da matematik ve geometri tarımsal faaliyetleri düzenlemek ve verimliliği arttırmak için geliştirilmişti.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çok Kültürlülük</h3>Doğu uygarlıkları, üç tarafı denizle çevrili Yunanistan’ın çok sesli düşünce ortamı geliştirebilmek için sahip olduğu jeopolitik avantaja sahip değildi. Yunanistan’daki yoğun kolonileşme ve ticaret faaliyetleri doğu - batı sentezi gerçekleştirilmesine ve böylelikle farklı kültürel motifleri barından bir kimliğin inşa edilmesine yol açtı.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Boş Zaman</h3>Abraham Maslow’un ihtiyaçlar piramidinde özetlendiği gibi, entelektüel aktivitelerin yapılması için öncelikle fizyolojik ihtiyaçların, güvenlik ve aidiyet ihtiyaçlarının giderilmesi gerekir. Antik Yunan toplumunu oluşturan üç büyük kabileden biri olan İyonyalılarda, denizcilik ve ticaretle geçimini sağlayan boş zamana sahip, zengin bir sınıf mevcuttu.Özetle, Bertrand Russell’ın&nbsp;söylediği gibi, “Tembellik medeniyetin direğidir!” Boş karın ve işle dolu zamanda felsefe yapılmaz.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1665482684212.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.00" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><figure fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; box-sizing: border-box;"><figcaption fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; font-style: italic; box-sizing: border-box;">Thales. Günümüzde Lübnan sınırları içindeki Baalbek'e yakın Suweydie'den Roma mozaiği. Kaynak:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.livius.org/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">livius.org</a></figcaption></figure><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Devlet Yapısı</h3>Antik Yunan, polis&nbsp;adı verilen özerk şehir devletlerinden oluşuyordu. Yurttaşlar, (kadınlar, köleler ve yabancılar hariç) fikirlerini kamuoyuna sunma ve tartışma özgürlüğüne sahipti. Buna karşın Doğu uygarlıklarında çoğulcu ve demokratik olmayan, merkezî otorite ile yönetilen bir devlet yapılanması mevcuttu. Gücünü tanrıdan alan yöneticinin hükmü mutlaktı; hâliyle bu toplumlarda değişime açık ahlak ve hukuk sistemi yoktu.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İnanç</h3>Antropomorjik Yunan dinini Homeros gibi şairler yaratmıştı. Kutsal kitapları, değiştirilemez kuralları, teşkilatlanmış din insanları sınıfı yoktu. Böylelikle ilk filozoflar yerleşik inanç sistemini eleştirerek, doğayı doğaüstü güçlerle açıklamayı reddetti. Varlığa ilişkin sorulara rasyonel yanıtlar vermeye çalıştı.Elbette Yunan felsefesinin gelişiminde Doğu uygarlıklarının da etkisi oldukça büyüktü. Thales, Pythagoras, Platon gibi düşünürlerin öğretilerinde doğrudan Mısır etkisini gözlemleyebiliriz. Bu açıdan Yunanistan’da ortaya çıkan felsefi öğretilerin tamamen özgün olduğunu söylemek mümkün değil. Gerçi yeryüzünde hiçbir fikrin “tamamen” orijinal olması da mümkün değil. Sahi, nedir orijinal olmak? (Neyse, bu ayrı bir tartışmanın konusu…)2500 yıl önce felsefe ve bilimin başlangıcına yol açan faktörler bunlardı. Malcolm Gladwell’in Çizginin Dışındakiler adlı kitabında söz ettiği gibi başarı sadece kişilere bağlı değildir; gerekli tüm koşulların kesişmesini gerektirir. O hâlde felsefe İyonyalıların mucizesi değil, bir bakıma şanslarıydı. Sahip oldukları toplumsal avantajları doğru biçimde kullanmalarıyla ortaya çıktı. Bu sayede&nbsp;Stefan Zweig’ın söylediği gibi İnsanlık Yıldızının Parladığı Anlar’dan biri gerçekleşmişti.O hâlde sorum şu, insanlığın yıldızının yeniden parlaması için sence ne gerek?2 hafta sonra yayımlanacak olan sayıda Eski Yunan Felsefesine dair kaynaklar paylaşacağım. O vakte kadar esenlikle ve merakla kal!

İnsanlığın yıldızının parladığı anlardan birine giden yapı taşları.

Felsefe, Bir "Yunan Mucizesi" mi?

Türkiye’deki bir tarikat liderini eleştirdiğim tweetlerimin altına bir kişi filozoflara tapanlar, onları eleştirmeyenler x hocaya y z diyor şeklinde bir savunu yapmıştı. Hakikaten filozoflara adeta bir peygamber, şeyh gibi tapındığımızı sananlar var. Oysa gerekirse Spinoza&nbsp;Efendi'yi bile yerden yere vurarak eleştiririz. Filozoflar bütün yaşamlarını, öğretilerini doğrudan kabul edip ezberlediğimiz liderlerimiz değil. Hatta pek çoğunun takdire şayan hayatlar yaşamadığını da kabul etmek lazım. Fakat bu kişiler düşünmenin ustaları.Felsefe tarihini ezberlemek veya ortamlarda bilgi satmak için öğrenmiyoruz, büyük sorularımızı yanıtlama girişiminde tarihin büyük dehalarından ilham alıyoruz. Dahası günlük pratikleriniz Antik Yunan’da yaşamış bir bireyden çok farklı gözükse de aslında bugün konuştuğumuz problemlerin pek çoğu o zaman da tartışılıyordu, adalet, özgürlük, algılar, bedeninin sonluluğu, ölümden sonra ne olacağı, yaşamın anlamı...2500 senedir aynı konuları konuşuyoruz, felsefe ilerlemiyor&nbsp;demiyorum. Bu fikre katılmıyorum. Bugün kimse evrenin arkhesi sudur&nbsp;demediğine göre demek ki gelişmelere paralel olarak düşünce tarihindeki bazı fikirler geçerliliğini yitiriyor. Ama bu durumda dahi Thales’ten öğrenecek bir şey var, doğayı doğanın kendisinde kalarak açıklama girişimi. Sonucu her ne olursa olsun, felsefe tarihindeki filozofların sorgulama biçimleri bizim her günkülük içerisinde farkına dahi varmadığımız detayları görünür hale getiriyor. Bu yüzden felsefe tarihi okumak eleştirel, sorgulayıcı düşünme modelini geliştiren, daha iyi ve tutarlı argümanlar üretmenizi sağlayan bir süreç. Aristoteles’in dediği gibi, ev yapa yapa mimar, kitara çala çala kitaracı olursak&nbsp;şayet, düşüncede ustalaşmanın yolu, elbette felsefi düşünme pratikleri olacak. Bu pratiklerde kim bize filozoflardan daha iyi rehberlik edebilir?O yüzden konu&nbsp;Kant’ın günlük yaşamı değil aslında, Kant’ın düşünme modelinin bizde yeni kapılar açması vesilesiyle bildik problemlere, örneğin neyin iyi ve ahlaki bir eylem olduğu&nbsp;gibi, bilmedik ufuklar yaratmak. Gün içerisinde yaşadığınız kaygıdan ve acıdan ilişkilerinizde takındığınız tavırlara, politik yaşantınızdan bilimsel meraklarınıza insanı insan yapan tüm entelektüel faaliyetlerde felsefe tarihinin söyleyeceği en az bir (genellikle 100 civarında oluyor) şey vardır.Sen aslında nesin? Bu hayatı nasıl yaşamak istiyorsun? Tüm bunların anlamı ne? Bu soruları felsefe tarihi okumadan da düşünebilir ve yanıtlamaya çalışabilirsiniz fakat hâlihazırda 2500 senelik gelişen bir düşünce varken, sıfırdan başlamanın, tekerleği yeniden icat etmeye çalışmanın anlamı yok.O yüzden insanlığın en zorlu soruları karşısında en parlak dehalarının neler dediğini her sayıda birlikte irdeleyelim istiyorum. Bu ayın gelecek sayısında ise kitaplardan filmlere, belgesellerden podcastlere, makalelerden söyleşilere bir öneri listesi paylaşacağım.2 hafta sonra görüşmek üzere, merakla kal! :)

 ⛵ Ev yapa yapa mimar, kitara çala çala kitaracı oluyorsak, düşüncede ustalaşmanın yolu elbette felsefe olur.

Neden felsefe tarihi okuyasın ki?

Bir savunu

Yaz döneminde akademik telaşlarla birlikte bir nevi sezon arası vermiş olduk. Ama uzun bir süre böylesi bir duraksamanın yaşanmayacağı konusunda teminat verebilirim. Nitekim bu sürede sevgili Aposto ekibi ile oturduk ve burada durmaksızın büyüyen (ben de buna biraz şaşırdığımı itiraf etmeliyim!) okuyucu topluluğumuz için bu servisi nasıl daha anlamlı hale getirebiliriz diye düşündük.Son aylarda Dilara’nın günlük yaşamından inciler ve varoluşsal krizler şeklinde ilerleyen sayılar genellikle seyahatlerimde doğduğu için istikrar sağlamak gerçekten zorlaşmıştı. İlhamını kaybeden yazar tribine girerek “Bu hafta hiçbir kriz yaşamadım ki, ne yazacağım? Keşke bir sorun olsaydı…” diye söylenirken kendimi yakaladığım zamanlar var. (Abartıyorum tabii, işin şakası.)Ama belli ki yazmayı seviyorum. Hem “Sesine katlanamıyordum, yazılarını okumayı çok seviyorum.” diyen insanlarla birlikte kendi başına bir mecra olmuşken, burası varken yazmaya devam! :)Genel olarak video, podcast gibi ses dosyaları halinde felsefi bilgi aktardığım için “Keşke bu anlattıklarının kitabı olsa…” pek sık karşılaştığım bir talep. Bir felsefe tarihi kitabı yazmak ciddi manada zaman ve emek ister. Fakat bu yine de videolardaki içeriğin yazılı bir arşivi olmasına engel değil.Bu yüzden şöyle bir fikir doğdu, “Her ay bir filozofu konu edinsek, o ayın ikinci haftası filozofa dair bir blog yazısı yazsam, dördüncü haftası ise konuda derinleşmek isteyenler için o filozofa dair kaynak önerilerimi derlesem ve bunlar ayda iki sayı olarak yayınlansa nasıl olur? Örneğin kasım ayını Platon dosyası gibi işleriz.”Böylelikle içeriklerimi izler veya dinlerken elinizde okuyabileceğiniz metinler olur ve okuyarak içselleştirebilenler için bir kitap iddiası olmayan felsefe notları arşivimiz olur. Çünkü bakıldığında Türkçe kaynaklar arasında eksik olan tek şey videolar değil; aynı zamanda yazılı notlar da.Daha iyisi ise bu notlar herkese açık, ücretsiz olacak. Aposto’da premium üyelik başlıyor, premium üyeler ekstra içeriklere erişebilecekler. Bakmanızda fayda var. Ama benim bu her ay yayınlayacağım iki sayı, en başından beri olduğu gibi, ücretsiz bir şekilde takip edilecek. O yüzden ricam yaratmakta olduğumuz bu arşivi daha fazla insana eriştirebilmemiz için paylaşarak destek olmanız.Fakat bu noktada sadece bir duyuru ile ayrılmak istemiyorum, yazmayı özlemişim. :)Felsefe tarihi öldü, ne gerek var ki bu arşive diyenlere karşı bir savunu…

Bir duyurum var

Dilozof döndü!

Geçenlerde Youtube kanalımda bir video paylaştım, aslında videonun başlığı benim için kafamda "Huzur ne uzak şey..." türünden bir şeydi. Gerçekten de bazen bazı videoların benim kafamın içerisinde bir ismi oluyor. Ama sonrasında yayınlarken onun yerine başka bir şey yazıyorum oraya. Bu defa Sonlu Zaman Üzerine yazmıştım.<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=DyiSOEK5iFE&t=866s" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/4/2022-05-27T13:57:11.302Z.png" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.77" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Videoyu çektiğim gün bir yelkencilik turuna davetliydim, Muğla'daki koyları geziyorduk ve temel denizcilik dersleri alıyorduk. Güzel insanlar, güzel yerler, güzel etkinlikler vardı. Şu gündem düşünülürse insanın şikayet etmeye hakkı dahi olmaması gerekiyor.Ama gelin görün ki, fiziksel olarak orada olmama rağmen aynı zaman ve aynı mekanda ben herkesten başka bir yerdeydim; özetle mevcut şartların ne olduğunun önemli olmadığı anlardan biriydi. Stresten kalbim sıkışıyordu. Kafamın içinde gecikenlerle birlikte hayli kabarmış yapılacaklar listesi, 6 farklı kolda sürdürdüğüm işler yetişecek mi, yakında ödeme alacak mıyım, akademideki araştırma önerimin tamamlanmasına sadece 74 gün kaldı acaba halledebilecek miyim, Londra’ya geçeceğim beş güne peki yapabilecek miyim, ev bulamazsam ne olur, düşünsene şu an ayağım kayıp düşsem sakatlansam mahvolurum, tedx’te konuşmayı neden kabul ettim ki, aa yüzüm sivilcelenmiş neden acaba? (neden acaba?!)&nbsp;türünden düşünceler vardı.Sürekli bu ve benzeri türlü gündelik düşüncelerin içerisinde sürüklenip duruyordum. Etrafımda x koyu varmış, güneş ise şu açıdan vuruyormuş ama ben orada olmadığımdan göremiyordum. Arada insanlar “Alooo Dilara, hey Dilara!” modunda bir şey söylediğinde geri an’a geliyor, "Aa evet, çok maviymiş" dediğim anlar yaşanıyordu.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/4/5/1653660142125.jpeg" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Stoacı Marcus Aurelius’un bir sözü var, zihin kendine cennetten cehennem; cehennemden ise cennet yaratabiliyor. Bu durum elbette bana özgü değil, bazen mevcut koşullar tam talep ettiğiniz kıvamında olduğu halde kötü; bazen ise koşullar kötü de olsa iyi hissedersiniz. Hayatımın ilk yarısı pratik koşullarım kötü olduğu halde onlarla eğlenerek; ikinci yarısı ise pratik koşullarım iyi olduğu halde onlara yabancılaşmakla geçti. Bu elbette koşulların sıfır etkisi var demek değil; idealar dünyasında yaşamadığımızın farkındayım. Ama yine koşulların nasıl hissettiğimde sandığımızdan daha az ilgisi var. &nbsp;Victor Frankl, “İnsanın Anlam Arayışı” adlı kitabında benzer bir yerden yaklaşır konuya ve şöyle der; aynı koşullar herkeste aynı etkiyi yaratmıyor. Öyle.<img src="https://images.aposto.com/2022/4/5/1653660270334.jpeg" width="550" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.70" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu yüzden tonla bülten ve videoda, "Koşulların üzerimizdeki etkisi azaltılmalı —olabildiğince!" diye konuşmuştuk aslında. Fakat bende koşulların etkisi öyle azalmış ki, koşulların olası pozitif etkisi de azalınca mevcut stres buzdağı daha da görünür olmuş."Ölümüm stresten olacak..."&nbsp;derim sık sık. Örneğin 2017’de yine sırtıma çantalarımı yüklemiş, bu defa Berlin’e taşınmıştım. Orada başarısızlık korkusu ve stresten kalbim ağrımaya başlamıştı. 25 yaşındayım, stresli olmanın bir sorun olduğunun dahi farkında değildim. Varoluşsal, dolayısıyla pek normal bir durum sanıyordum. Herhalde herkes streslidir gibi bir algıda kendi sorunlarımı meşru kılıyordum. Bir hafta kalbim o kadar sıkışıyordu ki kalp krizi geçireceğimi düşünmeye başladım. Ve kaldığım yurt odasında aslında biraz da kaçak kalıyorum. Kapıda Japonca isimli bir etiket vardı, aslında o yurt odasında kalan çocuğun odasını başkasına devretmesi uygun değildi, o çaresizlikten kiraya vermişti, ben de çaresizlikten tutmuşum. Diyorum ki, "Ölsem kalp krizi geçirip burada beni kimse bulamaz, kapıda bile adım yazmıyor! Acaba cesedim ne zaman kokmaya başlar?"&nbsp;Google’a girip ceset ne zaman kokmaya başlar yazıyordum. Bir yandan da şimdi söylediğimde belki size komik gelecek ama cesedimi bulduklarında o Japon çocuğun başı belaya girer, ne yapsak diye de düşünüyorum. (ACABA ÖLMESEM Mİ?) Sonra Google’a baktım, kalp krizi belirtileri nedir diye ve sol kol uyuşukluğu yazdığını görünce birden kolum uyuşmaya başladı. Ben de kalp krizi geçireceğime emin bir halde, bir kağıda acil durumda aranacak kişi ve numarasını yazarak pasaportumu cebime koydum ve yurt binasının kapısında oturmaya başladım. Böylelikle ben kalp krizi geçirdiğimde biri beni görecek ve acile götürecekti.&nbsp;Velhasıl kelam, stres en büyük düşmanım olmuştur kendimi bildim bileli. Aradan geçen 5 senelik sürede öncekine göre belki 0,0001 oranında bilgeleşmişimdir ama hala performans kaygısının yarattığı stresle mücadele etmeye çalışırken buluyorum kendimi. En azından bunun varoluşun özü, doğası, yani olması gereken normal bir şey olduğu fikrinden vazgeçtim. Kendimi yaşamın güzellikleri, akışı içerisine bırakmakta zorlandığım oluyor. Herkesin tatil modunda keyif yaptığı anlarda cevap vermediğim mail vardır diye aklımdan geçiyor ya da ne kadar süredir okumadığımı yüzüme vurmak suretiyle hayatı kendime zehir ediyordum. Daha çok yeni belki 1 senedir sürekli bu anlarda ben de tıpkı arkadaşlarımın bana bağırdığı gibi “Aloo dilara, hey Dilara Hic et nunc! Şimdi ve burada ol!" diyorum. Çünkü yarın yok aslında. Hiç olmadı. Şu andan oluşan bir silsile var ve bırak yarının dertlerini yarının dilarası düşünsün diyorum. Bunu yapmazsam kendime muhteşem koşullar yaratmamın da hiçbir anlamı kalmıyor.&nbsp;Tüm bu karmaşanın arkasındaki temel mesele oldukça felsefi bir konsept, ölüm. Aslında ölüm değil de, ölüme doğru yaşamakta olduğumun bilinci. Ölüm anındaki acıdan, ölümden sonraki yaşamdan (inanmadığımdan) korkmuyorum. Mesele sonlu zamana sahip olduğunun farkındalığıyla yetişememe korkusu. Neye yetişmeyi deniyorsam… Bir açıdan fazlasıyla narsistik geliyor. Sahip olduğum zamanı en iyi nasıl araçsallaştırırım ve en iyi nasıl bir şey yaratırım gibi meselelerin arkasında muhteşem bir ego var. Oysa zaman sahip olduğumuz bile değil; o olduğumuz bir şey ise zamanı araçsallaştırmak aslında bir araç olarak yaşamak anlamına geliyor. Bazıları araç olmaktan memnun olabilir ama böyle söylendiğinde &nbsp;benim hoşuma gitmiyor.Bunları düşünürken aklıma sadece roman olarak sevdiğim bir kitaptaki bir pasaj geldi. Pasajı aktarmadan önce neden sadece roman olarak sevdiğim kısmını açmak gerekiyor. Çünkü varlık görüşü bağlamında yazar ile aynı yerlerde değiliz. Fakat ilk okuduğum günde de, şimdi de çok değerli bir pasaj olduğunu düşünüyorum. Pasaj Simyacı’dan…"Bir tüccar Mutluluğun Gizi'ni öğrenmesi için oğlunu insanların en bilgesinin yanına yollamış. Delikanlı bir çölde kırk gün yürüdükten sonra, sonunda bir tepenin üzerinde bulunan güzel bir şatoya varmış. Söz konusu bilge burada yaşıyormuş.&nbsp;Bir ermişle karşılaşmayı bekleyen bizim kahraman, girdiği salonda hummalı bir manzarayla karşılaşmış. Tüccarlar girip çıkıyor, insanlar bir köşede sohbet ediyor, bir orkestra tatlı ezgiler çalıyormuş; dünyanın dört bir yanından gelmiş lezzetli yiyeceklerle dolu bir masa da varmış. Bilge sırayla bu insanlarla konuşuyormuş. Bizim delikanlı kendi sırasının gelmesi için iki saat beklemek zorunda kalmış.&nbsp;Delikanlının ziyaret nedenini açıklamasını dikkatle dinlemiş bilge, ama Mutluluğun Gizi'ni açıklayacak zamanı olmadığını söylemiş ona. Gidip sarayda dolaşmasını, kendisini iki saat sonra görmeye gelmesini salık vermiş.&nbsp;'Ama, sizden bir ricada bulunacağım,' diye eklemiş bilge, delikanlının eline bir kaşık verip sonra bu kaşığa iki damla sıvıyağ koymuş. 'Sarayı dolaşırken bu kaşığı elinizde tutacak ve yağı dökmeyeceksiniz.'&nbsp;Delikanlı sarayın merdivenlerini inip-çıkmaya başlamış, gözünü kaşıktan ayırmıyormuş. İki saat sonra bilgenin huzuruna çıkmış.&nbsp;'Güzel, demiş bilge, peki yemek salonumdaki Acem halılarını gördünüz mü? Bahçıvanbaşının yaratmak için on yıl çalıştığı bahçeyi gördünüz mü? Kütüphanemdeki güzel parşömenleri fark ettiniz mi?'&nbsp;Utanan delikanlı hiçbir şey göremediğini itiraf etmek zorunda kalmış. Çünkü bilgenin kendisine verdiği iki damla yağı dökmemeye çabaladığından, başka bir şeye dikkat edememiş.&nbsp;'Öyleyse git, evrenimin harikalarını tanı,' demiş ona bilge. Oturduğu evi tanımadan bir insana güvenemezsin.'&nbsp;İçi rahatlayan delikanlı kaşığı alıp sarayı gezmeye çıkmış. Bu kez, duvarlara asılmış, tavanları süsleyen sanat yapıtlarına dikkat ediyormuş. Bahçeleri, çevredeki dağları, çiçeklerin güzelliğini, bulundukları yerlere yakışan sanat yapıtlarının zarafetini görmüş. Bilgenin yanına dönünce, gördüklerini bütün ayrıntılarıyla anlatmış.&nbsp;'Peki sana emanet ettiğim iki damla yağ nerede?' diye sormuş bilge.&nbsp;Kaşığa bakan delikanlı, iki damla yağın dökülmüş olduğunu görmüş.&nbsp;'Peki,' demiş bunun üzerine bilgeler bilgesi, 'sana verebileceğim tek bir öğüt var: Mutluluğun Gizi dünyanın bütün harikalarını görmektir, ama kaşıktaki iki damla yağı unutmadan.'"&nbsp;Mutluluğun gerek felsefe gerek psikolojide türlü tanımı yapıldı, ben de bunlardan bazılarını burada paylaştım. Ama Coelho’nun aktardığı öyküdeki tanımda kendimle ilişki kurduğum için sevdiğim bir şey var, ben ya yağı dökmemeye çalışıyorum ya da duvardaki halıları görmeye çalışıyorum. Bu dengeyi tutturmak ise en başta zamanda ustalaşmayı gerektiriyor.&nbsp;Ben de bu sıralar zamanım üzerine çok düşünüyorum. Zamanı kendime zehir edecek hale getirmeyi başardım, her şeyi aynı anda yapabileceğime dair sahip olduğum egonun yersiz olduğunu sonunda anladım. Önümüzdeki iki ay zamanımı bir süreliğine, 60 gün kadar, ayırmak istediğim önemli akademik bir proje var. Bu süre zarfında odaklanabilmek adına bazı üretimlere ara vereceğim. Bu bir son değil fakat 27 Temmuz'a kadar yazacağım son bülten bu. Yine de bu süre zarfında Aposto’da şahane gelişmeler olacak, farklı olanaklar yaratılıyor. Çok yakında duyuracaklar. İlginizi çekeceğini düşünüyorum. Bu yüzden ben döndüğümde bültenlere ek başka içeriklerde gelebilir.&nbsp;&nbsp;O yüzden eldeki yağı unutmadan güzellikleri görebildiğiniz 2 ay diliyorum.&nbsp;Sevgilerimle, meraklı kalın!Dilara

<h1 dir="ltr" fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gençler ve Sosyal Girişimciler <a fr-original-style="" href="https://kalegrubu.com.tr/haberler/hayata-deger-Ibrahim-bodur-anma-gunu-etkinligi-30-mayista-muze-gazhanede" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Hayata Değer”</a> buluşmasında bir araya geliyor</h1><img src="https://s3.eu-central-1.amazonaws.com/images.aposto.com/2022/4/4/1653583146938.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.67" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kale Grubu; sosyal girişimcileri ve sosyal girişimcilik alanıyla tanışmak isteyen tüm gençleri, ilham verici konuşmalar, atölye çalışmaları, deneyim alanları ve pazaryerleriyle "Hayata Değer" buluşmasında bir araya getiriyor.Nedir? “Topluma değer katma, topraklarına iyi bakma” ilkesiyle Kale Grubu’nun yolunu çizen İbrahim Bodur’un anısını yaşatmak üzere düzenlenecek olan halka açık etkinlik, 30 Mayıs Pazartesi günü 10.30-18.30 saatleri arasında Müze Gazhane’de&nbsp;gerçekleşecek.Neler var? <a fr-original-style="" href="https://kalegrubu.com.tr/haberler/hayata-deger-Ibrahim-bodur-anma-gunu-etkinligi-30-mayista-muze-gazhanede" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Buluşmada</a> sosyal girişimcilik ve sivil toplum dünyasının önde gelen isimleri ilham verici konuşmalarıyla yer alacak. Onaranlar Kulübü Kurucu Ortakları Doğukan Güngör ve Ufuk Emin Akengin, Erişilebilir Her Şey Kurucu Ortakları Seben Ayşe Dayı ve Serim Berke Yarar, Sen De Gel Derneği Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Betil, Adım Adım ve Açık Açık Derneği’nin Kurucularından Prof. Dr. Itır Erhart, Hayata Sarıl Derneği’nin Kurucusu Ayşe Tükrükçü, Bego Jeans Kurucusu Bego Demir, Bilim Virüsü Kurucusu Şule Yücebıyık, TABİT Kurucu Ortağı Tülin Akın, Anlatan Eller Kurucusu Pelin Baykan, Tospaa girişiminin Kurucusu Alp Ar, Kadınların Elinden Kurucusu Mustafa Alp Dumrul gibi sosyal girişimcilik ve sivil toplum alanında uzman isimler “Hayata Değer” sahnesinde olacaklar. Açılış konuşmasını Kale Grubu Başkanı ve CEO’su Zeynep Bodur Okyay’ın yapacağı etkinlikte Impact Hub Küresel Gelişim Direktörü Alberto Masetti Zanini, ‘Sosyal Etki İçin Küresel Hareket’ başlıklı bir konuşma yapacak.Konuşmalarla eş zamanlı olarak sosyal girişimcilik yaklaşımlarının ve pratiklerinin aktarılacağı&nbsp;çeşitli atölyeler gerçekleşecek ve Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı iş birliğiyle her biri farklı alanda çalışmalar yürüten sosyal girişimlerin yer alacağı Sosyal Girişimcilik Pazar Yeri de buluşmada yerini alacak.Dahası: Etkinliğe katılırken eski elektronik eşyalarını getirenlerin yapacağı bağışlar Elektronik Atıkları Geri Dönüştürme Derneği iş birliğiyle bir bilgisayar sınıfı açılmasına katkı sağlayacak.“Birlikte, Bir İlkte” sloganıyla gerçekleşecek&nbsp;‘Hayata Değer’ buluşmasının detaylı programına <a fr-original-style="" href="https://kalegrubu.com.tr/haberler/hayata-deger-Ibrahim-bodur-anma-gunu-etkinligi-30-mayista-muze-gazhanede" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> ulaşabilirsiniz.&nbsp;

27 Mayıs - Kale Grubu - Dilozof

Strese Rağmen Yaşamak

Mutluluğun gizi nerede bilmiyorum ama burada değil.

Henüz başlangıçta bir uyarıda bulunmam gerekiyor ki başlıktaki elimdeki bu hayatla ne yapacağım sorusuna yönelik “İşte yanıt, bunu yapmalısın!” şekline bir reçete bekleyenler umduklarını bulamayacaklar.&nbsp;Bu konuşmanın üç kısmı olacak öncelikle elinizdeki hayatla ne yapmanız gerektiğine dair bir yanıttan ziyade insan olmanın anlamının tam da bu soruyu sorabilme olanağında gizli olduğunu iddia edeceğim. İkinci kısımda evrenin tüm kayıtsızlığına rağmen böyle bir soruya anlamlı bir yanıt verebilmenin imkanlarını yoklayacağım. Üçüncü kısımda ise anlam arayışının hiçte anlamsız olmadığını göstermeye çalışacağım. Nitekim öyle bir dönemdeyiz ki artık bir felsefeci için hayatın anlamını aramak bayat bir sorgulama oldu gibi görünüyor. Kozmoloji varlığın var olmamaya kıyasla daha anlamlı olmadığını söyledikten sonra anlam dükkanının kepengini indirmenin vakti geldi mi?Aristoteles’in Metafizik&nbsp;adlı kitabından alıntılanan ünlü bir sözü vardır; “İnsanlar doğal olarak bilmek isterler.” Yani insan doğası gereği merak eder, soru sorar ve anlamaya çalışır. Ben ise bu cümleyi aslına sadık kalarak bir parça değiştirecek ve şöyle diyeceğim; “İnsanlar doğal olarak anlamlandırmak isterler.” Bilişsel bilimleri kıta felsefesi ile birlikte yorumlayan çağdaş bir düşünür Shaun Gallager’ın dediği gibi “İnsan kendi kendisini tefsir eden bir hayvandır.”Bilim, din, sanat gibi diğer disiplinlerle birlikte felsefe de, doğayı olduğu haliyle kendiliğinde bırakmamak onu anlamak ve anlamlandırmak şeklindeki iki temel motivasyona dayanıyor. “Ben kimim?” ya da “Neden buradayım?” şeklindeki soruların yaşamın devam etmesi için gerekli olan yeme - barınma gibi temel ihtiyaçların karşılama çabası ile özdeş olmadığının farkındayız.&nbsp;Entelektüel ilgi ve kaygılara sahip olmanın herhangi bir var olan ile insan arasındaki ayrımı belirleyen şey olduğunu düşünüyoruz. Bu minvalde elimdeki hayatla ne yapacağım diye sorduktan bu soruya karşı yanıtsızlığınızın ya da verdiğiniz yanıttan tatmin olamama halinin yarattığı kaygı, tam da sizin insan olma olanağınızı oluşturuyor.&nbsp;O yüzden varoluşunuza dair kaygılarınızı sevin, sizi siz yapmaya götüren krizler onlar.&nbsp;Kendi varlığını anlamlandırma çabasının insan olmanın temel karakteristiğini oluşturduğunu söyledikten sonra konuşulmaya değer olan ikinci bir soru açığa çıkıyor; “Bu yanıtlanabilir bir arayış mı?”&nbsp;Felsefe adı verilen çatı etkinliğin yine sıklıkla yaptığı ve bu şekilde ufuk geliştiren alt etkinliklerden bir tanesi olan epistemoloji neyin, ne ölçüde bilinebilir olduğunu göstermeye çalışır. Kimi zaman sorularımıza yanıt bulamayışımızın sebebi aslında soruyu yanlış sormamızdan kaynaklanır. Bu yüzden John Locke kendi epistemolojisini “Bilgiye giden yoldaki çer çöpü temizlemek…” olarak tanımlar.O halde “Elimdeki bu yaşamla ne yapacağım?” sorusunun bizi kaçınılmaz olarak getirdiği diğer soru olan “Yaşamın anlamı nedir?” sorusunu yanıtlamamızın önünde ilkesel olarak bir engel var mıdır?&nbsp;Bu konu ise bizi anlamın anlamına getirir. Eğer birlikte anlam dediğimiz şeyin nasıl bir niteliği olduğunu düşünürsek yaşamın bir anlamı var mı sorusunu yanıtlamak için ipucu bulabiliriz.&nbsp;Bir şey ile karşılaştığınızda onun sizde yarattığı düşüncede doğar anlam. Anlam bir ilişkidir. Her zaman özne ve öznenin nesne edindiği şey ile kurduğu ilişkide açığa çıkar.Örneğin bir zeytin dalının anlamı barış da olabilir.&nbsp;Ve bu öylesine değiştirilebilir bir ilişki ki, bir pisuar bağlamına göre bambaşka anlamlara gelebilir. Dahası Batı kültüründe tiksinti çağrışımları olan dışkı, Afrika kültüründeki "yaşatan" anlamıyla kutsalın alegorisinde de kullanılabilir. Örneğin Chris Ofili’nin Meryem tasvirini fil dışkısı kullanarak yaptığında batıda ortaya çıkan krizde olduğu gibi.Farklı örneklerle vurgulamaya çalıştığım şu, anlam doğası gereği saymacadır. Bir şey ile o şeyin anlamı arasında zorunlu bir ilişki yoktur. O halde “Neden şu işarete baktığımızda aynı anlamı görüyorum?” şeklindeki bir karşı çıkışa verilecek yanıt ise onun dizgeleşmiş olduğudur. Şey ve onun temsil ettiği anlamın üzerinde genel ölçekte uzlaşıldığı o kurallaşır. Aksi takdirde &nbsp;iletişim imkansız olurdu. Hem kendimizi, hem başkasını, hem bu dünyadaki varlığımızı düşünmek adına bir çeşit anlam sistemi yarattık. &nbsp;Varlığın veya yaşamın anlamı nedir türevi klasik felsefi soruların yanıtı bir açıdan çok basittir, hatta o kadar basittir ki bu sorulara binlerce yıldır tatmin edici bir yanıt verememiş olmamız şaşırtıcıdır.&nbsp;Yanıtı ne peki? Biz ne anlam verdiysek o dur. Anlam bulunan değil, kurulan bir şeydir. &nbsp;İnsan olmaksızın, bütün zihinlerimizden bağımsız olarak varlığın kendi içerisinde anlamı nedir sorusu aslında anlamsız bir sorudur. Nitekim vurguladığım gibi anlam zaten nesne edilen şey ile öznenin kurduğu ilişkinin biçiminde açığa çıkar. Bir dizge içerisinde doğar. Gerek bilişsel yetilerimizdeki sınırlılık, gerek öznelliğimiz, gerek tarihsel ve kültürelliğimizle yoğurulan öznelliğimizle dünyanın varlığını kendimizce eğip büküyoruz. İnsan için tüm dünya onun insanlığının damgasını taşır.Bir şeyin anlamının ne olduğu sorusu o şeyin sizin için anlamının ne olduğu sorusunda gizlidir. Haliyle bu soruya verdiğiniz yanıt sizin varlıkla kurmuş olduğunuz ilişkiselliği açığa getirir. Buraya baktığınızda ne görüyorsunuz? Bu resmin sizin için anlamı nedir?&nbsp;Bir vahşet mi? Aşk ve tutku mu? Bu felsefi perspektifi en iyi biçimde açığa koymaya çalışan soyut sanatçıların resimlerine isim dahi vermemesinin altında yatan sebep budur, nitekim görülen aslında bir açıdan göreni gösterir.<img src="https://images.aposto.com/2022/4/4/1652992270216.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.64" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İnsanın kendi varlığını anlamlandırması bir olanaklar dizisidir. Kendi olanaklarını yaratabilir. En azından son yüzyılda böyle bir olanaklılığa gelmiş bulunuyoruz. Nitekim 20.yüzyıla kadar var olan meta anlatılar şeyleri varlığı dünyayı ne şekilde anlamamız gerektiğine dair bazı yanıt kalıpları veriyordu. Meta-anlatılar insanlık tarihinin tümünü oluşturacak şekilde bir araya gelen ya da tüm bilgilerimizi \ tek bir çerçeveye oturtacak kapsayıcı, tek öykülerdir. Neden buradayım? Doğru olan nedir? Ölümden sonra ne olacak gibi sorularınız olduğunuzda gidip bakacağınız yer örneğin kutsal metinler oluyordu. Fakat 20.yüzyılda özellikle yapısalcılık, göstergebilim, post yapısalcılık gibi disiplinlerin çalışmalarıyla anlamın anlamını açığa çıkardığımızda şöyle bir yere vardık; mutlak bir anlam söz konusu değil. Haliyle varlığın ve ya yaşamın anlamı bizim arayarak bulduğumuz bir giz olmaktan ziyade tüm yapıp etmelerimizde kurduğumuz bir şey olmak zorunda.Bu da bizi üçüncü bölüme üçüncü soruya getiriyor. Neden anlamlandırayım?Bunun önemi ise şu, insanın anlatılarla yaşayan bir hayvan olduğu gerçeği. Merak ve ilgilerimizle yapmış olduğumuz betimleyici bilimlerin ortaya koyduğu bulguların anlam dünyamız üzerindeki etkisi nedir sahiden? Yaşamın, ölümün, zamanın ne olduğuna dair bilimsel yanıtlarınız olması yaşamın ölümün ya da zamanın sizin için anlamının ne olduğu sorusunu karşılamıyor. Kimyasal çorbasına düşen bir elektrik ile yaşam denilen şey ortaya çıkmış olabilir. Abiyogenez yaşamı açıklayabilir. Fakat benim için yaşamın ne olduğu başka bir sorudur. Zamanı sadece dünyanın evrenin zamanı üzerinden konuşmazsınız değil mi? Benim için zamanın anlamı daha ziyadesiyle sonlu zamanım üzerinden kuruluyor olacaktır.O yüzden bilgi eksikliği kadar önemli bir diğer sorunun anlam eksikliği olduğunu düşünüyorum. Bu hayatı sürdürmek için gerekli araçlara sahip olmamız, yaşamı ortaya koyan süreçlere dair detaylı bilimsel verilerimizin olması elimdeki bu hayatla ne yapacağım sorusunu yanıtlamıyor.&nbsp;Bilimsel gelişmeler ve meta anlatıların çöküşü sonrasında hayatın anlamsızlığına çok çabuk ikna olmuş durumdayız. Ben ise şöyle düşünüyorum: yaşamın bir anlamı olmayabilir fakat yaşam anlamlı olabilir. Anlamlı bir yaşam sürme talebinde olmak ise hiçte boşuna bir uğraş değildir, uğruna yaşayacak bir yaşam için yeni anlatılar kurmalıyız. Bununla yeniden tek bir meta-anlatı kurarak dogma yaratalım demiyorum, çeşitli anlatılar ile çoklu anlamlandırma olanakları yaratmamız gerektiğini vurgulamaya çalışıyorum. Ben ve ötekinin, bireysel ve toplumsal olanın kaynaştığı; insan-doğa, insan-hayvan, beden-zihin gibi ayrımların silikleştiği, varlığı canlı organik bir bütün olarak görmemizi sağlayan yeni bir metafizik ve akabinde bu metafizikten hareketle yeni var olma ve anlam olanakları doğmalıdır.Bu görev ise elbette filozoflara düşüyor. Antik Yunan mitolojisindeki Zeus’un tanrıların habercisi Hermes isminden esinlenerek ortaçağda ortaya çıkan hermeneut’ler, kutsal metinlerin ne anlama geldiğini insanlar için açıklıyorlardı. Bugün bilimsel verilerin anlam dünyamızda ne anlama geldiğini, bizim için açıklama görevini üstlenmesi gereken çağdaş hermeneut’lere ihtiyacımız var. Big Bang’ın anlamı nedir, iklim krizinin anlamı nedir, kuantum ve göreliliğin anlamı nedir? Bu gibi soruları sormak yoluyla felsefe bilgiyi bilgi olmakla bırakmaz aynı zamanda yaşamı nasıl anlamlandırmamız gerektiğine &nbsp;dair bir kılavuz haline getirir.Nitekim felsefe kavramının etimolojik kökenindeki Grekçe philosophia&nbsp;terimi bilgelik sevgisi, bilgeliğin peşinde olmak demektir; bilgiye erişip bırakmak değil. Kavramın kendisi dahi bize yaşama dair bir şeyler söyler. Çok fazla bilgi sahibi olmak insanı bilge yapmaz. Bilgelik bilgiyi kullanma kapasitesidir. O yüzden Aristoteles, “Bilginin amacı bilgi değildir, eylemdir.” der. O yüzden elbette felsefe, &nbsp;bize nasıl eyleyeceğimizi, yani elimizdeki bu yaşamı nasıl yaşayacağımıza dair de bir şeyler söylemelidir.