n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Gazeteciliğin girdiği kriz özellikle yerel haberleri vurdu ve haber çölleri adını verdiğimiz bir sorunu ortaya çıkardı. Bu sorunu bir fırsat olarak görenler ise pembe balçık gazeteciliği dediğimiz bir formatın ortaya çıkmasına neden oldu. Ben de odak konusu olarak çoktan gündemimize girmiş olması gereken bu iki sorunu aldım.“Ne Okuduk” bölümünde ise Apple’ın Taboola ile yaptığı reklam anlaşması, Rusya’nın gazeteciliği susturmak için attığı son hamleler ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Ahmet A. Sabancı dünyada gazetecilik ve medya alanındaki gelişmeleri ve trendleri takip ediyor ve her pazar sabahı NewsLabTurkey tarafından yayınlanan n okuyoruz| bülteninde okurları için derliyor.

Dünyada gazetecilik ve medya alanındaki gelişmeler. 

n okuyoruz|

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Pink Slime, Taboola, Rusya, Climate Answers.

😶‍🌫️ Haber Çöllerini Dolduran Pembe Balçık

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Sonunda 300. bültene geldik. Ekim 2018’de tamamen farklı bir format ve içerik üretme isteğiyle ortaya çıkan bu fikrin 300 sayıyı ve 390.000 kelimeyi geride bıraktığını görmek güzel bir his. Bakalım bundan sonra neler olacak.Bu hafta bültenimizde sizden gelen üç soru ve benim cevaplarım var. Konudan konuya atladığımız keyifli bir bülten oldu. Klasik formatımızın dışına çıkmak benim için de güzel bir farklılık oldu.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu hafta 300. bülteni kutlamak için sizden gelen soruları cevaplıyorum.

🥳 300. Sayı Özel Soru & Cevap

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Ülkemizde bağımsız medyanın en önemli isimlerinden birisi olan Açık Radyo’nun geçtiğimiz hafta boyunca başına gelenler ülkemizde hem RTÜK’ün hem de diğer medya regülasyonlarının ne kadar sıkıntılı olduğunu bize bir kez daha gösterdi. Bu yüzden bu haftanın odak konusu olarak bunu ele almak istedim.“Ne Okuduk” bölümünde ise aylık aboneliklerin kurumlar için önemi, Mastodon’un gazeteciler için getirdiği yeni özellik ve daha fazlası var.Bir de duyurumuz var. Önümüzdeki hafta bültenimizin 300. sayısını yayınlayacağız. Bunun özel bir sayı olmasını istedim ve yeni bir formatı sizlerle denemek istiyorum. Önümüzdeki haftanın odağı sizlerden gelecek soruları yanıtladığım özel bir odak olacak. Cevaplamamı istediğiniz soruları <a fr-original-style="" href="https://forms.gle/EKAQdg4dAgeT23B7A" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradaki linkten gönderebilirsiniz</a>. Perşembe gününe kadar gelen sorular arasından seçtiklerimi önümüzdeki bültende cevaplayacağım ama planım bunu düzenli aralıklarla yapmak, o yüzden formu sürekli açık tutmayı planlıyorum.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Açık Radyo, Mastodon, MTV News, Google.

📻 Açık Radyo Açık Kalmalı

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!YZ şirketlerinin internetteki her şeyin sahibi gibi davranmaları ve umursamaz yaklaşımları giderek daha fazla krize neden oluyor. Bu haftanın odağında da Wired’ın Perplexity üzerine yaptığı araştırmayı temel alarak YZ şirketlerinin bu yaklaşımının nasıl ciddi sorunlara sebep olabileceğini anlattım.“Ne Okuduk” bölümünde ise Assange’ın serbest kalmak için yaptığı anlaşma, ucuza sahte haber sitesi yapmanın kolaylığı ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Assange, Perplexity, Washington Post, sahte haber siteleri.

🤖 YZ Şirketlerinin Umursamaz Yaklaşımı

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Bu hafta özel bir bültenle karşınızdayım. Reuters Institute tarafından yayınlanan Digital News Report, sektöre dair en kapsamlı tablolardan birini çizdiği için herkesin merakla beklediği yayınlardan birisi. Yaz aylarıyla birlikte sektör gündeminin yavaşlamasını da fırsat bilerek bu haftayı tamamen rapora ve içerisinde önemli gördüğüm başlıklara ayırmak istedim.&nbsp;Umarım bu özel sayımızı beğenirsiniz.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu hafta Reuters Institute Digital News Report 2024'ü derinlemesine inceliyoruz.

📖 Digital News Report 2024 Özel

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Apple’ın yeni işletim sistemlerinde YZ teknolojilerini nasıl kullanacağı en çok merak edilen konulardan birisiydi. WWDC24 ile Apple herkesin merakını giderdi ve YZ sektörü için farklı bir yaklaşımın da önünü açtı. Bu haftanın odak konusu olarak da bu yaklaşımı ve önümüzdeki dönemde bu teknolojinin gelişimine nasıl bir etkisi olabileceğini anlattım.“Ne Okuduk” bölümünde ise NYT’nin çalınan kaynak kodları, ödeme duvarını kaldırmanın işe yaradığı bir örnek ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Apple Intelligence, New York Times, Elon Musk, Business Insider.

🍎 Apple’ın Stratejik Yapay Zekâ Yaklaşımı

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Medya ve gazetecilik alanındaki krizler, herkesin çıkış için yol ve örnek aradığı bir dönemi de beraberinde getirdi. Genellikle büyük sayılar sebebiyle NYT gibi isimler ilk akla gelen örnekler olsa da bu haftanın odağında Financial Times’ın neden bu konuda iyi ve hatta daha önemli bir örnek olduğunu anlattım.“Ne Okuduk” bölümünde ise Washington Post’ta yaşanan yönetim krizi, Windows’un son YZ ürününün getirdiği güvenlik riskleri ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Financial Times, Windows Recall, Washington Post, Rolling Stone.

📰 Financial Times'ın Başarısının Sırrı

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Önce YZ cevapların kötü tavsiyeleri, sonra da mühendislik belgelerinin sızması Google için bu haftanın çok kötü geçmesine neden oldu. Ben de haftanın odağı olarak googlelamak eskiden nasıl algılanırdı, şimdi nasıl algılanıyor sorusunu ele aldım.“Ne Okuduk” bölümünde ise WaPo’nun yeni abonelik modeli, BuzzFeed’deki hissedar draması ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Google, Evening Standard, Washington Post, BuzzFeed.

🔎 Googlelamak Neydi Ne Oldu?

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!İnterneti canımızı sıkan her şeyin günah keçisi ilan etmek artık bir alışkanlık hâline gelmiş durumda. Bu haftanın odağında da bu sorunu ele almaya ve insanların interneti günah keçisi ilan etmesinin arkasında yatan motivasyonları yazmaya karar verdim.“Ne Okuduk” bölümünde ise OpenAI’ın suya düşen “Her” hayali, ölü linklerin sayısındaki artış ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: ScarJo, Jonathan Haidt, New Yorker, deepfake.

🐐 Bir Günah Keçisi Olarak İnternet

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!OpenAI’ın GPT-4o duyurusu ve Google’ın I/O etkinliği ile birlikte yapay zekâ sektöründe yeni bir döneme giriyoruz. Sizi memnun etmeye, bunun için sizinle flört eder gibi konuşmaya programlanmış modeller ve bunların arkasındaki dönüşüm bu hafta bültenin odak konusu.“Ne Okuduk” bölümünde ise Kanada’nın link vergisinin gazetecilere verdiği zarar, petrol şirketlerinin medyayla ilişkileri ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Link vergileri, New Yorker, Le Monde, GPT-4o.

🤖 GPT-4o ve Sizi Mutlu Etmek İsteyen Modeller

Teknoloji hakkında yayımlanmış makaleler ve yayınlar

Teknoloji

İş dünyası hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

İş Dünyası

Sosyal farkındalık hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Sosyal Farkındalık

İnternetin yaygınlaşması ve herkes tarafından kolayca kullanılabilir hâle gelmesiyle birlikte bilgiye erişim konusunda bir devrim yaşayacağımıza dair inanç oldukça yaygındı. Sonuçta isteyen herkes internette her şeyi bulabilecek, kendi bildiklerini de kolayca herkesle paylaşabilecekti. Bu iyimserlik beraberinde gazeteciliğin de dijitale taşınmasını ve habere erişim için internetin temel araçlardan birisine dönüşmesi sürecini başlattı.Ancak günümüzde hayal ettiğimiz ütopyadan oldukça uzak bir yerdeyiz. Dijital gelir modelleri gazeteciliği ayakta tutmaya yetmediği gibi basılı yayıncılığın gerilemesi de birçok haber kurumunun kapanmasına veya gerçekten gazetecilik yapamayacak kadar küçülmesine neden oldu. Bu sorun özellikle de yerel gazeteciliği vurdu. İnsanlar yaşadıkları bölge veya şehirle ilgili sağlıklı haberlere erişecek kaynak bulamamaya başladı. Her ne kadar ülkemizde konuşmamakta ısrar etsek de dünyada bu soruna dair <a fr-original-style="" href="https://www.usnewsdeserts.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">farkındalık artıyor</a> ve bir ismi bile var: <a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/News_desert" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haber çölleri</a>. Kulağa biraz acımasız gelebilir ama dürüstçe bakarsak şu anda Türkiye’de hemen her şehir yerel haberler konusunda ya zaten bir haber çölü ya da haber çölüne dönüşme yolunda.Peki bu çöller oluştukça ve gazetecilik sektörü bu soruna dair bir çözüm üretmedikçe ne oluyor? Elbette internetin sağladığı kolay yayıncılık imkanını kullanarak bu boşluğu fırsata çevirmeye çalışan aktörler devreye giriyor.&nbsp;Hemen hepimiz bugün bir “haber sitesi” açmanın ne kadar kolay olduğunu biliyoruz. Bir alan adı ve sunucu hizmeti alırsınız, Wordpress’in üzerine o çok kötü tasarlanmış haber sitesi temalarından birini kurarsınız, ardından başkalarının işlerini kopyalayıp siteyi doldurmanız yeterli. Zaten internette haber sitesi dediğimiz birçok yer de böyle çalıştığı için hiç de göze batmazsınız.Diyelim bunun gibi Türkiye’deki onlarca şehri hedefleyen ve onların yerel haber sitesi gibi görünen bir ağ kurdunuz. Ardından da bu ağın erişimini ve insanların haber ihtiyacını kullanarak bir politik grubun veya <a fr-original-style="" href="https://www.techdirt.com/2023/01/04/power-companies-caught-paying-local-news-outlets-for-glowing-coverage/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başka bir kesimin</a> propagandasını yapmaya karar verdiniz. İşte bu kurduğunuz ağa pembe balçık, yaptığınız işe de <a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Pink-slime_journalism" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">pembe balçık gazeteciliği</a> deniyor ve sandığınızdan daha yaygın bir propaganda yöntemi.&nbsp;Özellikle ülkelerdeki <a fr-original-style="" href="https://www.axios.com/2024/06/11/partisan-news-websites-dark-money" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">seçim dönemlerinde</a> veya politik kriz süreçlerinde bu pembe balçık ağları daha aktif bir şekilde çalışıyor ve hizmet ettikleri grubun görüşlerini yaygınlaştırmak için ellerinden geleni yapıyor. Bu yıl boyunca geride bıraktığımız birçok seçimde ve yaklaşan ABD seçimlerinde seçmenleri etkilemek için bu ağların kullanıldığı <a fr-original-style="" href="https://www.techdirt.com/2024/04/15/fake-pink-slime-propaganda-newspapers-surge-ahead-of-fall-election/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">biliniyor</a>. Ülkemizde de gayet aktif pembe balçık ağları olduğunun işaretlerini sıkça görüyorum ama birilerinin bu sorunu ciddiye alıp kapsamlı bir çalışma yapması lazım.İnternet ile birlikte habercilik ve gazetecilik için altın bir çağ başlayacağını zannederken insanların habere ulaşmasının daha da zorlaştığı, yerel haberciliğin dünyanın her yerine krize girdiği ve kalitesiz haberciliğin internette norma dönüştüğü bir çöl yaratıldı. Şimdi de birileri bu çölü kendi amaçları için balçıkla dolduruyor. Bu sorunun ana sebeplerinin gazetecilik sektörünün aldığı kötü kararlar ve normalleştirdiği kötü pratikler olduğunu düşünürsek, sorunu kimin çözmesi gerektiğini de net bir şekilde görebiliriz diye düşünüyorum.

Haber girmeyen şehre propaganda girer.

Haber Çöllerini Dolduran Pembe Balçık

Bildiğiniz üzere bültenimizin asıl odağı dünyada medya ve teknoloji ekseninde yaşanan gelişmeleri, trendleri ve tartışmaları sizler için Türkçe olarak derlemek. Bu yüzden Türkiye’de yaşanan gelişmelerin bültenimizde yer alması genellikle istisnai bir durum. Bu hafta Açık Radyo’nun başına gelenler bu istisnayı sonuna kadar hak ediyor.&nbsp;Eğer kaçırdıysanız yaşananların kısaca özetleyeyim: 24 Nisan 2024’te yayınlanan Açık Gazete programında Ermeni Soykırımı kavramının kullanılması üzerine RTÜK hemen devreye girerek “toplumu kin ve düşmanlığa tahrik” soruşturması başlatıyor. Mayıs ayının sonlarında da Açık Gazete için beş gün yayın durdurma ve para cezası <a fr-original-style="" href="http://acikradyo.com.tr/duyuru/kamuoyuna-duyuru-i-radyoya-ceza" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kararı alıyor</a>. Her ne kadar Açık Radyo para cezasını ödemeye başlasa da kendilerine ne zaman yayın durdurmaları gerektiği bildirilmediği için bunu yapmıyorlar. Ardından RTÜK yeni bir kararla yayın durdurmayı uygulamadığı için Açık Radyo’nun <a fr-original-style="" href="http://acikradyo.com.tr/duyuru/kamuoyuna-duyuru-ii-lisans-iptali-hakkinda" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">lisansını iptal kararı veriyor</a>.Burada en temel sorun 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un uygulanma biçimi. Türkiye’yi ve RTÜK’ün çalışma şeklini bilen herkes normalde ayrımcılığa karşı gibi görünen bu yasanın asla uygulanması gereken yerlerde uygulanmadığını, hatta çoğu zaman önlemeye çalıştığı şeyi teşvik edecek bir şekilde kullanıldığını çok iyi biliyor. Bu sefer bu yasa ile ülkemizdeki en önemli bağımsız medya kurumlarından birisi olan Açık Radyo’nun basın ve ifade özgürlüğünü ihlal etmeye çalışan RTÜK’ün bu hamlesi açık bir şekilde sorunun temel kaynağı.&nbsp;RTÜK’ün Açık Radyo’nun lisansını iptal etme gerekçesinin arkasındaki süreç ise aynı zamanda kurumun nasıl sorunlu bir şekilde çalıştığını da bizlere gösteriyor. Açık Radyo’nun <a fr-original-style="" href="http://acikradyo.com.tr/duyuru/kamuoyuna-duyuru-iii-tebligat-surecleri-hakkinda" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">burada detaylı bir şekilde anlattığı üzere</a>, RTÜK’ün tebligatları dijital olarak ilettiği sistemin sorunları yüzünden kimi tebligatlar erişilebilir durumda değil ve böyle önemli bir cezaya dair detayları basılı olarak gönderme gereği de duyulmamış. Üstüne, tebligatta belirtilen yayın durdurma süresi geçmesine ve sonrasında da kurumla iletişimde olmalarına rağmen bununla ilgili herhangi bir ihtar veya hatırlatma da söz konusu değil.Durum böyle olunca ister istemez birçok insan ya RTÜK’ün kasıtlı olarak bu süreci takip etmediğini ve Açık Radyo’nun lisansını iptal etmek için bir bahane aradığını düşünecek ya da RTÜK’ün gerçekten işini doğru bir şekilde yapmaktan ve takip etmekten aciz bir kurum olduğu algısına kapılacak. Eğer RTÜK neden böyle bir hata yaptıklarını ve bu tür bir karmaşaya neden olduğunu açıklamazsa bu yaşananlar zaten kendilerine karşı hissedilen güvensizliğin katlanarak artmasına neden olacak.Genel olarak söz konusu medyanın ve basının denetlenmesi olduğunda devletlerin burada mümkün olduğunca az söz sahibi olması gerektiğini ve yapılacak yasal düzenlemelerin medyayı kontrol etmek yerine onların özgür ve bağımsız bir şekilde çalışmalarına imkan veren alanların korunmasından ibaret olması gerektiğine inanıyorum. Çünkü bu olmadığı zaman RTÜK gibi mekanizmaların politik amaçlarla kullanılması veya yasaların medya üzerinde bir baskı aracı hâline gelmesi kaçınılmaz. Zaten hepimiz bunun örneklerini hem ülkemizde hem de dünyada sıkça görüyoruz.Ancak Açık Radyo’nun başına gelenler bütün bunların neredeyse parodisi diyebileceğimiz <a fr-original-style="" href="http://acikradyo.com.tr/hukuk-guvenligi/bunu-durdurmak-icin-elimizden-geleni-yapacagiz" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir durum</a>. 30 yıldır “Kâinatın tüm seslerine, renklerine ve titreşimlerine Açık Radyo” sloganıyla yayın yapan, bir kez olsun ceza bile almamış olan ve Türkiye’de bağımsız yayıncılığın belki de en büyük ve başarılı isimlerinden birisi olan Açık Radyo’ya “toplumu kin ve düşmanlığa tahrik ediyorsunuz” diyerek ceza vermek, sonrasında da bir anda lisansını iptal etmeye karar vermek nereden bakarsanız bakın savunulacak yanı olmayan bir durum.Açık Radyo açık kalmalı ve bu lisans iptali kararı bir an önce geri çevrilmeli, burada tartışılacak bir şey yok. Ama dünyada yetki alanı ve gücü anlamına örneği çok az olan ve ülkemizde medyaya faydası çoğu zaman tartışmalı olan RTÜK’ün sahip olduğu yetkiler ve varolma biçiminden tutalım da ülkemizde medyaya dair yasaların ve denetleyici kurumların asıl aktörler dahil edilmeden ve onlara çoğu zaman söz hakkı tanınmadan uygulanıyor olmasına kadar birçok sorunu daha ciddi bir şekilde masaya yatırmamızın ve bunun değişmesi için daha ciddi çabaların ortaya konmasının zamanı çoktan geldi.

Ama bazı şeyler artık değişmeli

Açık Radyo Açık Kalmalı

Yapay zekâ şirketlerinin ürünlerinin temelini oluşturan Büyük Dil Modelleri için ciddi miktarda veriye ihtiyacı olduğunu ve bunları internetin hemen her yerinden ayrım yapmadan topladığını daha önce konuşmuştuk. Bunun sebep olabileceği sorunlara ve farklı ihlallere dair de hemen her gün <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/music/article/2024/jun/25/record-labels-sue-ai-song-generator-apps-copyright-infringement-lawsuit" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yeni davalar</a> ve tartışmalar karşımıza çıkıyor.Ancak bütün bu tartışmalara rağmen bu şirketler daha sorumlu davranmanın veya veriyi üreten tarafla bir ortaklık kurmanın yollarını aramak yerine umursamazlığın seviyesini artırmaya ve her türlü önlemi ve uyarıyı hiçe saymaya devam ediyor.Bu sorunun gündeme gelmesinin ana sebebi ise en popüler YZ arama motoru olan Perplexity hakkında ortaya çıkan son bilgiler. Haziran başında Forbes, Perplexity’nin hem kendilerinin hem de Bloomberg’in ödeme duvarı arkasındaki haberlerinden bilgileri çekip bunları doğru kaynak göstermeden kullanıcılara sunduğunu <a fr-original-style="" href="https://archive.is/20240628153933/https://www.forbes.com/sites/sarahemerson/2024/06/07/buzzy-ai-search-engine-perplexity-is-directly-ripping-off-content-from-news-outlets/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ortaya çıkardı</a>. Tam Perplexity yönetimi bu krizi çözmeye çalışırken Wired, Perplexity’nin daha fazlasını da yaptığını gösterdi.Wired’da yayınlanan araştırma, internetteki en eski kontrol mekanizmalarından birisi olan robots.txt’nin Perplexity tarafından göz ardı edildiğini gösterdi. Eğer bilmiyorsanız, robots.txt websitenizi hangi botların girebileceğinizi yönetmenizi sağlayan <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Robot_engelleme_standard%C4%B1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">basit bir metin dosyası</a>. Eğer burada sitenizden veri toplamaya gelen bir botu engellerseniz (mesela bir arama motorunu veya ChatGPT’nin veri toplama sistemini) sitenizi ziyaret edememeleri lazım.&nbsp;Ancak Perplexity sitesinde kullandıkları botun adını yayınlamış olmasına rağmen, çoğu zaman siteleri gizli IP adreslerini kullanarak ziyaret ediyor ve Wired gibi <a fr-original-style="" href="https://www.wired.com/story/perplexity-is-a-bullshit-machine/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kendisini engelleyen sitelerden bile veri çekip bunları özetleyebiliyor</a>. Normalde Wired’ın sitesine girememesi gereken Perplexity, son üç ayda siteyi en az 1000 kez ziyaret etmiş. Ancak Wired şirketin başka IP adresleri veya gizli botlar kullanıp kullanmadığından emin değil.İşin daha komik yanı ise Perplexity bu şekilde ifşa edilmiş olmasına rağmen Wired’ın sitesine girip oradan veri çekmeye <a fr-original-style="" href="https://www.wired.com/story/perplexity-plagiarized-our-story-about-how-perplexity-is-a-bullshit-machine/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">devam ediyor</a>. Hatta Wired’ın bu araştırmasını sorduğunuzda yazının <a fr-original-style="" href="https://www.perplexity.ai/search/perplexity-is-a-41uH2h6JT0qazoM87BO.kw" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">altı paragraflık bir özetini bile veriyor</a>. Twitter’ın akademik API erişiminin kötüye kullanımıyla veri toplayarak <a fr-original-style="" href="https://www.404media.co/perplexitys-origin-story-scraping-twitter-with-fake-academic-accounts/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hayatına başlayan bir şirket</a> için çok da şaşırtıcı sayılmaz.Maalesef bu umursamazlık Perplexity ile sınırlı bir durum değil. Örneğin bir diğer YZ botu Poe, ödeme duvarı arkasındaki haberleri HTML dosyası olarak <a fr-original-style="" href="https://www.wired.com/story/quora-chatbot-poe-download-paywalled-articles/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sizinle paylaşabiliyor</a>. robots.txt engellemelerini hiçe sayan YZ şirketlerinin sayısı ise tahmin edilenden <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/technology/artificial-intelligence/multiple-ai-companies-bypassing-web-standard-scrape-publisher-sites-licensing-2024-06-21/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çok daha yüksek</a>. Diğer yandan bu teknolojinin hâlâ ciddi bir uydurma sorunu olması da çoğu zaman kaynak göstermeye çalıştığında olmayan linkler uydurmasına <a fr-original-style="" href="https://www.niemanlab.org/2024/06/chatgpt-is-hallucinating-fake-links-to-its-news-partners-biggest-investigations/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">neden oluyor</a>. Yani sizin haberinizi özetleyip sonra olmayan bir linke insanları gönderebiliyor.Yapay zekâ alanındaki güncel gelişmeler ciddi bir teknolojik dönüşümü getirebilir, bu gayet mümkün. Ancak eğer teknolojinin yönünü bu umursamaz, internetteki her şeyin sahibi kendisiymiş gibi davranan ve kimseyi umursamayan şirketler belirlerse; “yapay zekâ devrimi” yerine “yapay zekâ balonu”ndan bahsedeceğimiz günlerin gelmesi yakın demektir. Bu teknolojinin gerçekten faydalı ve dönüştürücü bir araç olabilmesi için onu nasıl geliştirdiğimiz ve kullandığımız konusunda tek söz sahibinin bu şirketlerin başındaki isimler olmadığı bir ortama ihtiyacımız var.

Bu riski daha fazla görmezden gelemeyiz.

YZ Şirketlerinin Umursamaz Yaklaşımı

Apple’ın her yıl yeni işletim sistemlerini ve diğer yazılım gelişmelerini duyurduğu WWDC etkinliği geride bıraktığımız hafta içerisinde gerçekleşti. Her ne kadar <a fr-original-style="" href="https://www.niemanlab.org/2024/06/apple-brings-free-call-recording-and-transcription-to-iphones-journalists-rejoice/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">birçok faydalı</a> ve oldukça kullanışlı <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/24171190/apple-wwdc-2024-biggest-announcements" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yeni özellik duyurmuş</a> —ve bu sırada birçok popüler üçüncü parti yazılımı <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2024/06/12/the-apps-that-apple-sherlocked-at-wwdc/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sherlocklamış olsalar da</a>— herkesin asıl odaklandığı nokta <a fr-original-style="" href="https://www.platformer.news/wwdc-2024-apple-intelligence-openai/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yapay zekâ konusunda ne yaptıkları oldu</a>.Bu aslında çok da şaşırtıcı bir durum değil. Yakın zamanda yazdığım bir bültende de yapay zekâ sektörünün geleceğe dönük yaklaşımını şekillendirecek en kritik gelişmelerden birisinin <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2024/05/20/gpt-4o-ve-sizi-mutlu-etmek-isteyen-modeller/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Apple’dan geleceğini söylemiştim</a>. Her ne kadar herkes Apple’ın YZ konusunda geç kaldığını söylemeyi sevse de diğer yandan onların yaklaşımının sektöre yön verme konusunda ciddi bir gücü olacağını da biliyor.Apple, şaşırtıcı olmayan bir şekilde, herkesin yaptığını yapmaktansa bu teknolojilerin daha farklı bir şekilde uygulanabileceğini <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/6/10/24175405/wwdc-apple-ai-news-features-ios-18-macos-15-iphone-ipad-mac" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">göstermeye odaklanmış</a>. Apple’ın diğer birçok YZ girişiminden farklı olarak yaptığı en temel şeylerden birisi onu ayrı bir yazılım veya cihaz olarak kullanmaya çalışmaktansa mevcut sistemleriyle daha yakından entegre olmuş ve onu geliştirecek <a fr-original-style="" href="https://www.wired.com/story/apple-intelligence-ai-feature-not-product/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir araç olarak kullanmayı</a> tercih etmesi. Google ve Microsoft bunu yapmaya çalışıyor ama ikisinin de en büyük sıkıntısı bu teknolojiyi sistemlerine eklerken benimsedikleri yaklaşım ile YZ’nın kullanıcılara zorla dayatılmaya çalışıldığı izlenimini yaratması. Apple’ın bu teknolojiyi daha doğal bir şekilde sistemlerine ekliyor gibi görünmesi muhtemelen burada ciddi bir avantaj sağlayacak.Diğer yandan bu yaklaşımın başarısı aynı zamanda Humane AI Pin ve Rabbit gibi YZ modellerin bilgisayar ve telefonların yerini alacağı argümanının da tamamen iflasına sebep olacaktır. Zaten bu cihazların aldığı <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=TitZV6k8zfA" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kötü yorumların</a> üstüne Apple’ın Apple Intelligence yaklaşımı —her ne kadar ismi gereksiz bir pazarlama taktiği olarak görsem de— başarılı olursa bu tür girişimlerin hepsi ortadan kalkabilir. Çünkü insanların tamamen yeni bir teknolojiyi kabul etmeleri, zaten bildikleri bir teknolojiye gelen güncellemelere alışmalarından daha zor, özellikle bu yeni teknolojilerin vaatleri ile gerçekler arasında ciddi bir uçurum varsa.Benzer şekilde mevcut YZ modellerin üstüne farklı bir arayüz ekleyerek yeni bir ürün yaptığını söyleyen birçok YZ girişimi de Apple’ın bu yaklaşımından nasibini alacak gibi görünüyor. Bu girişimlerden gelen uygulamalar genellikle kullandığımız yazılımlarla yeterince entegre çalışamadığı için verimlilik sorunu yaşıyordu. Apple bunların büyük bir kısmını işletim sistemlerinin bir parçası olarak sunuyor ve yeni macOS, iOS ve iPadOS geldiğinde bu uygulamaların kullanıcı sayılarında ciddi düşüşler görmeye başlayacağız.Bütün bunların yanı sıra Apple birçok YZ şirketinin aksine bu teknolojiyi güvenli ve gizliliğinize saygı duyacak bir şekilde sunmanın da <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/6/13/24175985/apple-intelligence-ai-model-local-cloud-privacy-how-it-works" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mümkün olduğunu göstermeyi amaçlıyor</a>. Apple Intelligence’ın büyük bir kısmının cihazınızın içerisinde çalışabiliyor olması ve sadece gerektiğinde <a fr-original-style="" href="https://ioc.exchange/@matthew_d_green/112597849837858606" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">güvenli bir bulut sistemi aracılığıyla</a>sunuculara erişiyor olması büyük bir hamle. Eğer yeni güncellemelerle birlikte Apple bu yaklaşımın iyi çalıştığını gösterirse kullanıcılar aynı güvenlik ve gizliliği diğerlerinden de talep etmeye başlayacak.&nbsp;Apple’ın bir diğer önemli hamlesi de kullanıcıları sadece kendi YZ modeliyle kısıtlamaması. Başlangıçta OpenAI ile yaptıkları —ve sonrasında diğer büyük modelleri de eklemeyi planladıkları— anlaşma ile ihtiyaç duyduğunuzda sisteminiz üzerinden ChatGPT’ye de ulaşabileceksiniz. Ama sistem bunu asla sizin doğrudan onayınızı almadan yapmayacak. Yani böyle bir seçeneğiniz olsa da eğer istemiyorsanız asla ChatGPT ile verilerinizi paylaşmayacaksınız.&nbsp;Bütün bunlar ve daha fazlası Apple’ın YZ konusunda şu ana kadar tanık olduğumuz ve bize tek seçenek gibi sunulan YZ teknolojileri ve botlarından daha farklı bir yol olabileceğini gösteriyor. Mevcut YZ girişimlerinin büyük kısmı bu teknolojiyi bağımsız ve mevcut sistemlere karşı bir alternatif olarak pazarlamaya çalıştığı için bunu kabullenmekte zorlanabilir ama Apple’ın kullanıcılar için daha cazip görünen bu yaklaşımının sektörün mevcut gidişatını etkileyeceğinden şüphem yok.

Yapay zekâyı bir ürün olarak değil, bir özellik olarak görmek.

Apple’ın Stratejik Yapay Zekâ Yaklaşımı

Medya sektöründe genel olarak bir kriz ortamı olduğunun herkes farkında. Gazetecilik için bu durum biraz daha kritik ve sektördeki hemen her aktör bir çözüm bulmak için uğraşıyor. New York Times veya yeni nesil küçük ve bağımsız girişimler bu konuda daha başarılı ilerleyen örnekler arasındayken, yukarıda da gördüğümüz üzere Washington Post başta olmak üzere büyük bir çoğunluk da bocalıyor.Diğer tarafta ise isminin görece daha az konuşulduğu ama başarılı olmaya, ekonomik anlamda istikrarlı ilerleyen isimler var. Financial Times da bana kalırsa bu alandaki en iyi örneklerden birisi. Hem kurum olarak izledikleri stratejiler hem de yaptıkları gazetecilik ile bana kalırsa NYT gibi isimlerden daha çok konuşulması ve incelenmesi gerekiyor. Bu noktada Financial Times’ı özellikle diğer yayınlardan ayıran üç temel nokta olduğunu düşünüyorum.Bunlardan birincisi kendilerine koydukları standardı korumak ve yükseltmek konusunda <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/08/07/korkusuzca-pembe-olmak/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ısrarcı olmaları</a>. Özellikle dijital medya ile birlikte birçok yayın veriye aşırı önem atfetmeye ve bununla birlikte de sırf bu sayıları yükseltmek için kalitelerinden taviz vermelerine neden olacak hamleler yapmaya başladı. Bu bazen daha fazla tıklanmak bazen de daha fazla insana hitap etmek için yapılan hamleler oluyor ve sonucunda bu gazetelerin düşük kaliteli içeriklere alan açtığını veya standartlarını düşürdüklerini görüyoruz. Financial Times ise bu konuda kendi standartlarını önceleyerek ve sırf popüler olduğu için bir şeyleri yapmayarak kendi markasını korumayı başarabiliyor.İkinci önemli nokta okur kitlelerini iyi tanımaları ve hedef kitlelerini net bir şekilde tanımlamış olmaları. Hedef kitlelerini iyi tanımaları onlara hem yaptıkları işleri şekillendirme konusunda hem de bunu bir ürün olarak sunma konusunda çok daha rahat olmalarını sağlıyor. Kimi hedeflediklerini ve kimlere ulaşmak istediklerini bildikleri için de ne yaptıkları haberlerde ne de istedikleri abonelik ücretlerinde bir taviz göstermeleri gerekmiyor. Ama diğer büyük isimler gibi olabildiğince çok insana hitap etmeye çalışıyorsanız ya da gelir modeliniz tamamen sayıların büyük olmasına bağlıysa bunu yapmanız pek mümkün değil. Financial Times ekonomik modelini de bundan korunma odaklı tasarladığı için sahip oldukları ve olmayı hedefledikleri okur kitlesine göre işlerini yapıp geri kalan başka bir şeyi düşünmeden yola devam edebiliyorlar.Önemli olduğunu düşündüğüm son nokta ise FT’nin bir şirket olarak kendisini sadece medya ve yayıncılıkla kısıtlamıyor olması. Bir medya şirketi oldukları için büyüme söz konusu olduğunda medyada farklı alanlara açılmak veya yeni yayınlar kurmak en doğal tercihmiş gibi görünse de FT bu yolu izlemiyor. Bunun yerine kendi uzmanlıklarını diğer medya kurumları için bir ürüne dönüştürdükleri <a fr-original-style="" href="https://www.ftstrategies.com/en-gb/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">FT Strategies</a> veya bilgi teknolojileri alanında önemli gördükleri şirketlere yatırımcı olan <a fr-original-style="" href="https://www.ventures.ft.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">FT Ventures</a> gibi bir yandan kendilerini besleyecek, diğer yandan da sektörde yayıncılığın ötesinde de varolmalarını sağlayacak bir yöntem <a fr-original-style="" href="https://pressgazette.co.uk/publishers/nationals/why-ft-group-is-investing-30m-in-new-media-and-information-companies/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">izleyebiliyorlar</a>. Bu farklı yaklaşım aynı zamanda sektör içerisinde bir öncü olabilmelerini ve gazetecilik tarafını destekleyecek farklı araçlara da sahip olmalarını sağlıyor.Bütün bunlar da sonucunda medya ve gazetecilik sektöründeki çalkantılardan kendisini koruyabilen ve bağımsız bir şekilde işini yapabilen <a fr-original-style="" href="https://www.niemanlab.org/2024/03/dont-expect-help-from-the-disruptors-the-fts-chief-executive-on-ai-loyalist-readers-and-its-u-s-expansion/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir gazete karşımıza çıkıyor</a>. Bana göre medya ve gazetecilik alanında büyük ve bağımsız bir aktör olmak isteyen herkesin Financial Times’dan öğreneceği çok şey var.

Ne yaptığını ve yapmak istediğini bilmenin faydaları.

Financial Times’ın Başarısının Sırrı

Eskiden Google internette aradığınız bilgiye ulaşmanın en güvenilir yolu olarak görülürdü. Açık ara en iyi arama motoru olduğu için istediğiniz her şeyi bulabileceğinizden emin olurdunuz. Hatta çok basit sorularla gelen insanlara <a fr-original-style="" href="https://letmegooglethat.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“senin yerine googlelayayım”</a> linki bile gönderilirdi. Böyle böyle googlelamak bir fiil hâline geldi.Ama son birkaç yılda Google giderek daha az güvenilir ve daha sorunlu bir arama motoru hâline geldi. Bir kez Google’ın arama motorunun arkasındaki algoritmaya dair insanlar kafa yormaya başlayınca bunu manipüle ederek ön plana çıkmak ve burada daha görünür olmak için her yola başvurmak sadece normalleşmedi, <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/11/13/seoya-elestirel-bir-bakis/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir meslek hâline geldi</a>. Google’ın giderek daha fazla para kazanabilmek için aldığı kötü kararlar ve yaptığı değişiklikler de sorunun büyümesine <a fr-original-style="" href="https://www.wheresyoured.at/the-men-who-killed-google/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">neden oldu</a>.Yapay zekâ ile birlikte işler daha da kötüleşmeye başladı. Biz daha interneti YZ ile üretilmiş içeriklerle doldurmanın risklerini tartışırken Google arama sonuçlarının tepesine kendi YZ modeliyle üretilen cevapları eklemeye başladı. Gemini ise insanlara günde birkaç küçük kaya yemenin sağlığa faydalı olduğunu ve pizza sosuna yapıştırıcı koyarsanız peynirin kaymayacağını <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/5/23/24162896/google-ai-overview-hallucinations-glue-in-pizza" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylemeye başladı</a>.&nbsp;Google bunların görece nadir olduğunu söylüyor ve bu tür örnekleri <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/5/24/24164119/google-ai-overview-mistakes-search-race-openai" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">elle düzeltiyor</a> olsa da aslında bunlar bizim googlelamak derken kastettiğimiz eylem ile YZ botlar arasındaki farkı çok iyi gösteriyor. Biz Google’da bir arama yaptığımızda farklı sonuçlar arasından bakıp gerçekten ihtiyacımız olanı ayırt edebiliyoruz. Gemini ise The Onion’ın mizahını veya Reddit’teki bir trollün esprisini ayırt edemediği için karşısına çıkan bütün sonuçlara eşitmiş gibi davranıyor. Bütün bu örneklere ve bariz soruna rağmen Google bu özelliği <a fr-original-style="" href="https://blog.google/products/search/ai-overviews-update-may-2024/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">savunmaya devam ediyor</a>. Hatta YZ cevaplara reklamları entegre etmeyi planlıyor.Bütün bunlar yetmezmiş gibi hafta içerisinde Google bir de büyük bir sızıntı ile <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/5/29/24167407/google-search-algorithm-documents-leak-confirmation" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">karşı karşıya kaldı</a>. 2500 sayfalık döküman Google’ın arama algoritmasına dair birçok detayı ve teknik bilgiyi içeriyordu. Şu anda erişilemeyen dökümana dair <a fr-original-style="" href="https://ipullrank.com/google-algo-leak" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">analizlerde</a> ortaya çıkan en önemli bilgi Google’ın arama algoritmasına dair paylaştığı bilgilerde ciddi eksikler ve yanlışlar olduğunu göstermesi. Bu da özellikle SEO alanında çalışanların Google’a karşı güveninde ciddi bir sarsılmaya <a fr-original-style="" href="https://sparktoro.com/blog/an-anonymous-source-shared-thousands-of-leaked-google-search-api-documents-with-me-everyone-in-seo-should-see-them/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">neden oldu</a>.Zaten Google’a ve googlelamaya olan güvenin sarsıldığı bir zamanda bu iki krizin birden üst üste gelmesi muhtemelen arama motoruna dair negatif görüşlerin ve eleştirilerin katlanarak artmasına neden olacak. Ona rakip olabilecek en büyük isim Bing ama o da Microsoft’un YZ aşkına kapılmış vaziyette. DuckDuckGo gibi diğer arama motorlarının büyük kısmı da Bing’in veya diğer büyük aktörlerin sistemini kullanıyor. Google’ı gerçekten zorlayacak ve internetteki tahtını sarsacak bir rakip çıkmadıkça, istemeden de olsa, googlelamaya devam etmek zorundayız gibi görünüyor.

Daha ne kadar kötüye gidebilir ki?

Googlelamak Neydi Ne Oldu?

Yeni teknolojilerin genellikle toplumsal konularda birer korku malzemesi hâline getirilmesi ve birçok şeyin suçlusu ilan edilmesi uzun yıllardır hayatımızda olan bir fenomen. 1890’larda bisiklet sürmenin insanları —özellikle de kadınları— deliliğe ittiği <a fr-original-style="" href="https://qz.com/1046491/bicycles-were-once-blamed-for-making-riders-especially-women-crazy" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iddia ediliyordu</a>. 1850’lerde ise satrancın oynayanları deliliğe ve hatta intihara sürüklediği <a fr-original-style="" href="https://bigthink.com/pessimists-archive/chess-insanity/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünülüyordu</a>.Günümüzde ise ideal günah keçisi genellikle internet (ve bilgisayar oyunları). Çocuklardan seçimlere, sosyal hayattan gazeteciliğin durumuna kadar her konuda interneti veya onunla alakalı diğer teknolojileri suçlamak ve işin içerisinden çıkmak en kolay seçenek. Bu tartışmalarda interneti ortaya attıktan sonra daha derine inmenize ya da sorunun çözümüyle ilgili daha kapsamlı düşünmenize gerek kalmıyor.Geçtiğimiz ay Jonathan Haidt’in yeni kitabı “The Anxious Generation” ile çocukların ve gençlerin yaşadığı bütün sorunların suçunu internete ve sosyal medyaya atmak tekrar moda hâline geldi. Her ne kadar kitap bu argümanıyla bolca ilgi görse de kitabın argümanını desteklemek için kullandığı verilere baktığımızda altının fazlasıyla boş olduğu <a fr-original-style="" href="https://www.thedailybeast.com/the-coddling-of-the-american-parent" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hızla ortaya çıkıyor</a>. Haidt’in <a fr-original-style="" href="https://www.techdirt.com/2024/05/22/why-jonathan-haidts-protect-the-kids-proposals-could-make-things-worse/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çözüm olarak sunduğu öneriler ise</a> hem işe yaramadığını geçmiş tecrübelerden gördüğümüz fikirleri hem de çocuklara ve geri kalan herkese zarar verecek türde düzenlemeleri içeriyor.&nbsp;Konu interneti günah keçisi ilan ettiğimiz bir ahlaki panik ortamı olduğunda bunların hiçbirini düşünmeye gerek kalmıyor. Çünkü bu tür tartışmalar akıl ve veri yerine duygulara odaklanır. O yüzden böyle tartışmalarda bütün interneti filtrelemeyi de herkesin internete kimlikle girmesini de önerebilirsiniz.&nbsp;Fakat bir günah keçisi peşinden koşmak yerine olan biteni anlamaya ve sorunları gerçekten çözmeye odaklandığınızda karşınıza bambaşka bir senaryo çıkıyor. Gerçekten özenli bir şekilde yapılan araştırmalar sosyal medyanın çocukların internet dışı arkadaşlık ilişkilerini daha da <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0747563224001031?via%3Dihub" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">güçlendirdiğini</a>, internet kullanımının insanların genel olarak daha iyi hissetmelerini <a fr-original-style="" href="https://www.oii.ox.ac.uk/news-events/internet-use-statistically-associated-with-higher-wellbeing-finds-new-global-oxford-study/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağladığını</a> ve sosyal medyanın seçim sonuçlarına etkisinin <a fr-original-style="" href="https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2321584121" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sıfıra yakın olduğunu</a> gösteriyor.&nbsp;Peki ciddi araştırmalar ve alanın uzmanları bunları söylerken neden tam tersine inanmakta ısrar ediliyor? Çünkü böylesi herkes için daha kolay. Eğer interneti her sorunun günah keçisi ilan edip sorumluluğu üzerimizden atarsak başka bir şey yapmamıza gerek kalmayacak. Aileler çocuklarını internet okur yazarlığı konusunda eğitmekle uğraşmayacak, kendi kötü alışkanlıklarımızın sorumluluğunu üstlenmeyeceğiz veya medya sektörü yıllardır aldığı kötü kararlar ve bunlardan ders çıkarmamaktaki ısrarı yokmuş gibi davranabilecek. Çünkü hepsi internet yüzünden.Ne zaman birileri interneti, sosyal medyayı, akıllı telefonları, bilgisayarlar oyunlarını tek suçlu olarak ortaya atarsa söylediklerine normalin beş katı daha şüpheci ve eleştirel yaklaşmanızı tavsiye ederim. Çünkü genellikle bunun arkasında ya bir ahlaki panik yaratma ya da üzerlerinden suçu atma çabası yatıyor. Bu taktiklere kanmamak ve sadece bir günah keçisi bularak hiçbir sorunun çözülmeyeceğini unutmamak lazım.

Hata asla insanda değil, hep teknolojide.

Bir Günah Keçisi Olarak İnternet

Yapay zekâ cephesinden bolca duyurunun ve haberin gündemi ele geçirdiği bir haftayı daha geride bıraktık. Hem OpenAI’ın <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/5/13/24155493/openai-gpt-4o-launching-free-for-all-chatgpt-users" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">GPT-4o modelini ve yanında getirdiği güncellemeleri duyurması</a> hem de Google’ın I/O etkinliğinde neredeyse <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/24153841/google-io-2024-ai-gemini-android-chrome-photos" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">her yere YZ koyacağını duyurması</a>, YZ dışında bir şey konuşmayı zorlaştırdı.Duyuruları ve gelen güncellemeleri genel olarak incelediğimizde, aslında modellerin performansı veya doğru bilgi sunma seviyesinden çok bunların kullanıcı tecrübelerine odaklı oldukları hemen göze çarpıyor. Her iki şirket de modellerin bilgi seviyeleri ve yapabilecekleri konusunda da gelişme olduğunu söylese de halüsinasyon ve <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/5/14/24156729/googles-gemini-video-search-makes-factual-error-in-demo" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yanlış bilgi verme konusunda</a> yapılan testlerde ciddi bir değişim göze çarpmıyor.Fakat işin bu kısmını çok fazla konuşan olmadı çünkü özellikle OpenAI, medyanın ve internetin dikkatini dağıtmanın yolunu flört eden ve <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/5/13/24155652/chatgpt-voice-mode-gpt4o-upgrades" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Her gibi bilimkurgu hikayelerinden aşina olduğumuz</a> bir kullanıcı arayüzünde bulmuş. Bu arayüze ve eskiden aylık 20 dolar istedikleri birçok özelliği <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/5/13/24155582/openai-custom-gpt-store-available-free-subscribers" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ücretsiz hâle getirmelerine</a>odaklanan bir sunum ile herkesin odağını daha eğlenceli bir yere çekmeyi başardılar. Eğer yeni model hakkında internette konuşulanlara bakarsanız bu başarının boyutunu kolayca görebilirsiniz.Kullanıcı tecrübesi ve kolaylığı konusunda bu güncellemenin başarısına diyecek bir sözüm yok ama bu “sihir etkisi” aynı zamanda beraberinde <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/5/15/24154808/ai-chatgpt-google-gemini-microsoft-copilot-hallucination-wrong" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">büyük riskleri de getiriyor</a>. Bu güven verici arayüz, yeterince bilgi sahibi olmadığınız veya yeni öğrenmeye başladığınız konularda sizi yanıltabilir ve bu güvenin sonucunda tamamen yanlış şeyler öğrenebilirsiniz. Bu konuda bu sistemlerin yapısı gereği bir denetim mekanizması olmaması ve sadece en altta küçük bir fontla yazan “ChatGPT hata yapabilir” uyarısı dışında bir şey olmaması bu riskin seviyesini yükselten bir durum.&nbsp;Diğer yandan daha GPT modelleri bu seviyede değilken bile YZ sevgililerine <a fr-original-style="" href="https://www.newyorker.com/culture/infinite-scroll/your-ai-companion-will-support-you-no-matter-what" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aşırı bağlanan</a> ve istedikleri olmayınca <a fr-original-style="" href="https://futurism.com/the-byte/replika-users-furious" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ortalığı karıştıran</a> insanları gördüğümüzü düşünürsek, bu tür örneklerin artması bugünden sonra kaçınılmaz olacak. Bu tür bir ilişki alternatifi olarak kullanmasanız bile sürekli size iyi davranan ve dediğiniz hemen her şeyi onaylamak ve sizinle iyi geçinmek üzere tasarlanmış bir sistemin öğretmenlik veya bakıcılık gibi meslekleri yapan insanların tamamen yerini alacağını düşünmek için ya insan ilişkileri ve pedagoji konusunda çok az şey bilmek gerekiyor ya da <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2024/05/17/gpt-4o-egitimde-verimlilik-ve-aktivite-cagina-zorunlu-gecis/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">eğitimin işlevini ve önemini</a> anlamamış olmak.Elbette bütün bu yorumlar bu modellerin ve uygulamaların mevcut durumları ve yakın dönem planları üzerine. İlerleyen zamanlarda daha iyi bir noktaya da gelebilirler, daha kötüye de gidebilirler. Ama OpenAI ve Google’ın geçtiğimiz hafta içerisindeki etkinlikleri bu teknolojinin yakın geleceğine dair planlar konusunda bize önemli şeyler söylüyor.&nbsp;Her iki şirket de artık bu teknolojiyi bir ürün olarak görüyor ve olabildiğince çok insana kullandırmak ve satmak istiyor. Kullanıcı tecrübesi odaklı güncellemelerin, sistemlerin daha erişilebilir ve diğer araçlarla entegre hâlde kullanılabilir olmaya başlamasının ve güncellemelerin de buraya odaklanmasının sebebi bu. Çünkü bu sistemleri ayakta tutmak ve geliştirmek çok büyük bir masraf ve bunun bir geri dönüşü olmazsa yatırımcılardan daha fazla kaynak bulamayacaklar. Ayrıca modellerini geliştirmek için de daha fazla veriye ihtiyaçları olduğu için bunu sağlayacak daha fazla kullanıcı gerekiyor, OpenAI’ın birçok özelliği ücretsiz hâle getirmesinin bir sebebi de bu.Bu da güvenlik veya zararı önleme gibi konuların giderek arka plana atılması anlamına geliyor. OpenAI bu konuda en büyük adımı attı bile, uzun vadeli risk ile ilgilenen ve modellerin gelişiminde bunu denetleyen ekip tamamen dağıtıldı ve ekibin <a fr-original-style="" href="https://www.wired.com/story/openai-superalignment-team-disbanded/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">önemli bir kısmı şirketten ayrıldı</a>. Bunun arkasındaki sebepleri ve planları ise öğrenmemiz zor çünkü hemen hepsi ömür boyu şirket hakkında negatif bir yorum yapmalarını engelleyen <a fr-original-style="" href="https://www.vox.com/future-perfect/2024/5/17/24158478/openai-departures-sam-altman-employees-chatgpt-release" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sözleşmeler imzalamış</a>.&nbsp;Artık YZ sektöründe asıl odak konusu daha fazla kullanıcıya ve daha fazla paraya erişmek. Herkes kullanıcıları cezbetmek için yeni özellikler duyurmaya, ellerinde ne varsa bu modellerle entegre etmeye ve rakiplerinden daha fazla kullanıcıyı elinde tutmaya çalışacak. Bu yüzden de öncelikleri modellerin daha kaliteli ve doğru bilgi sunması değil, kullanıcıları mutlu etmesi ve onlarla sihir etkisi yaratması olacak. Bir sonraki aşamanın ne olacağını kestirmek şimdilik güç ama herkesin hamlesini yapmadan önce Apple’ın <a fr-original-style="" href="https://www.apple.com/tr/newsroom/2024/03/apples-worldwide-developers-conference-returns-june-10-2024/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">10 Haziran’da neler duyuracağını</a> beklediğinden şüphem yok.

Müşteri memnuniyeti her şeyden daha önemli mi?

GPT-4o ve Sizi Mutlu Etmek İsteyen Modeller

Söz konusu medya ve gazeteciliğe dair güncel tartışmalar olduğunda yapay zekânın anılmadığı bir etkinlik veya yazı bulmak imkansız. Birden hızla gelişmeye ve yaygınlaşmaya başlayan bir teknolojinin bu sektörleri nasıl etkileyeceğini ve dönüştüreceğini merak etmemiz çok doğal. Ancak bu tartışmaların yapılma şekli ve genel olarak YZ teknolojilerine olan yaklaşımımızda ciddi eksikler ve sıkıntılar var.Medya sektörünün içinde veya dışında olan birçok kişi için YZ genellikle bunları üreten şirketlerin abartılı iddiaları ve vaatleri üzerinden bildikleri bir şey. Bu yüzden de bu teknolojinin gerçek potansiyelleri ve sınırlarını bilmeden aşırı olumlu bir şekilde düşünüyor ve tartışıyorlar. Diğer tarafta ise yine bu teknolojiler üzerine yeterli bilgiye ve tecrübeye sahip olmayan ama refleks olarak karşı duran bir kesim var. Yani bir anlamda bütün tartışmaların aşırı ütopik ve aşırı distopik iki perspektif arasında döndüğü izlenimi hakim.Ancak iki grup da bu teknolojiyi gerçek anlamda anlamadıklarından dolayı ileriye dönük öngörülerde ve beklentilerde büyük sıkıntılar ile karşı karşıya kalıyoruz. Bu yüzden de her iki tarafa da şüpheci yaklaşabilecek, teknolojinin kendisiyle doğrudan etkileşime girip deneyler yaparak onun gerçek potansiyelini görüp gösterebilecek kişilere olan ihtiyaç artıyor.&nbsp;Bu olmadığı zaman aslında teknolojinin gelişimin ve yaratacağı dönüşümün kontrolüne dair bütün gücü kaybediyoruz. Çünkü ikisi de aslında teknolojiyi üretenlere aslında sahip olmadıkları seviyede bir kontrol atfediyor, kişilerin ve kurumların sahip oldukları yön verici gücü bilerek ya da bilmeyerek ellerinden bırakmasına neden oluyor.Bu yüzden YZ ile ilgili kafa yoranlara veya strateji geliştirmek isteyenlere tavsiyem sadece büyük aktörlerin veya teknolojiyi üretenlerin ne dediklerine bakmaktan daha fazlasını yapmaları. Ellerine geçen her fırsatta farklı ve hatta absürt yollarla bu teknolojileri test etmeliler. Böyle testleri yapanları takip edip kendilerine ilham verecek yeni yaklaşımlar aramalılar. Hepsinden önemlisi de bu teknolojileri kullanmak zorunda oldukları hissinden kurtulmalı, bunun yerine kendi sorunlarına ve ihtiyaçlarına bakıp bunlara YZ’nın <a fr-original-style="" href="https://www.niemanlab.org/2024/03/ai-news-thats-fit-to-print-the-new-york-times-editorial-ai-director-on-the-current-state-of-ai-powered-journalism/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir katkısı olup olamayacağını</a> kendilerini test edip görmeliler.Mesela YZ modellerini size daha eleştirel yaklaşacak bir asistan gibi <a fr-original-style="" href="https://onemanandhisblog.com/2024/04/adversarial-ai-a-tool-for-self-improvement-in-journalism/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kullanabilirsiniz</a>. Yaptığınız işi eleştirerek, sizinle tartışarak argümanlarınızı geliştirmenize yardım etmesini sağlamak; ona yanlış bilgilerle dolu bir haber yazdırmaktan daha faydalı olabilir. Bu tür normalin dışında düşünen deneyler hem teknolojinin kendisi hem de gazetecilik için yeni potansiyellerin kapısını aralayabilir.Ancak bu tür deneylerle ve yaklaşımlarla YZ’nın medya için <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/05/15/yapay-zekayi-klima-gibi-dusunmek/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">faydalı bir teknolojiye</a> dönüştüğünden emin olabiliriz. Bu olmazsa YZ’nın medya üzerindeki etkisini belirleyen bu teknolojiyi üreten şirketler ve onların öncelikleri olacak.

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Today in Tabs, AdVon, The Onion, Pulitzer.

🤖 Yapay Zekânın Ütopya/Distopya İkilemi

Yanlış bir ikileme kapılmadan düşünmek şart.

Yapay Zekânın Ütopya/Distopya İkilemi

3 Mayıs Cuma Dünya Basın Özgürlüğü günüydü. Birçok yerde farklı etkinliklerle bu gün kutlandı diyebilmeyi çok isterdim ancak yukarıdaki haritadan da anlayabileceğiniz gibi dünyada basın özgürlüğünün varlığından bahsetmek <a fr-original-style="" href="https://rsf.org/en/2024-world-press-freedom-index-journalism-under-political-pressure?data_type=general&year=2024" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">giderek daha da zorlaşıyor</a>. RSF’nin puanlamasına göre dünyada sadece 45 ülke basın özgürlüğü konusunda <a fr-original-style="" href="https://rsf.org/en/index" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iyi veya kabul edilebilir durumda</a>.Şu anda bülteni yazmak için açtığım sekmelerden bazılarına bakmak bile durumu anlatmaya yetiyor: Rusya’da iki gazeteci daha <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2024/apr/28/two-russian-journalists-arrested-over-alleged-work-for-alexei-navalny-foundation" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tutuklandı</a>, Çin’de hapisteki yazar ve gazeteci sayısı 100’ü <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2024/may/01/writers-jailed-china-pen-america" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aştı</a>, Ukrayna’da gazeteciler baskı <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2024/may/02/the-fight-for-full-press-freedom-in-ukraine-we-can-write-what-we-want-but-bad-actors-try-to-intimidate-us" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">altındalar</a>, Unesco raporu çevre hakkında haber yapan gazetecilerin düzenli olarak saldırılara maruz kaldığını <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/environment/article/2024/may/02/violent-attacks-against-environmental-journalists-on-the-rise-report-finds" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösteriyor</a>, Avrupa’da siyasetçiler medyayı <a fr-original-style="" href="https://www.euractiv.com/section/politics/news/european-media-under-attack-from-politicians-reporters-without-borders-sounds-the-alarm/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hedef alıyor</a>.Bütün bunları bir de hâlihazırda tanık olduğumuz ve bildiğimiz diğer olaylarla bir araya getirince —Gazze’de ve diğer çatışma bölgelerinde hedef alınan gazeteciler, dünyanın her yerinde basın üzerinde daha fazla baskı kurmak için çıkarılan yasalar, gazetecilerin hedef gösterilip onlara güvenin zayıflatılması— küresel olarak kötü bir durumda olduğumuzu görmemek mümkün değil. RSF’nin raporuna göre her yıl durumun daha da kötüleşiyor olması da yakın zamanda işlerin düzelmeyeceğinin işareti.Bir yandan gazeteciliğin ve medya sektörünün teknoloji ve ekonomi tarafında yaşadığı zorlukları da hesaba katınca, ciddi bir kırılma döneminde olduğumuzu düşünmemek zor. Bütün bunların içerisinden gazeteciliğin nasıl çıkacağının net bir cevabını kimse veremez ama hepimiz çıkması gerektiğinin farkındayız. Tam da bu yüzden biraz perspektif değişimine ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum.Gazeteciliğin sorunlarının veya içerisinde bulunduğu durumun konuşulduğu her ortamda sıkça gördüğüm sıkıntılardan birisi eskide kalmış alışkanlıkların, kalıpların ve ideallerin gelecek için bir hedef olarak konması. Bu ister gazetecilerin haklarını korumak olsun ister habercilik yapma biçimleri olsun geçerli olan bir durum. Bu sorunlara dair çözümler genellikle eskiden kalma, günümüz şartlarında ya hayata geçirilmesi imkânsıza yakın ya da karşılığı olmayan hedefler üzerinden konuşuluyor. Öngörülen dönüşümler de mevcut sorunlar gibi bu kalıpların içerisine yerleştirilmeye çalışılıyor.&nbsp;Durum böyle olunca da gazetecilerin kendilerini korumak için verdikleri mücadele sınırlı kalıyor. Çünkü gazeteciliğin bir sektör olarak temelleri zayıflamışsa, ona saldırmak ve baskı altına almak çok daha kolay. Gazeteciler günümüz koşullarına göre dönüşüp bağımsız ve güçlü yapılar kurabildiği anda bu baskı çabalarının etkisinin azaldığını veya hiç işe yaramadığını dünyadaki birçok örnekte görüyoruz. Çünkü çoğu zaman gazeteciler üzerindeki baskı sadece politik değil, ekonomik ve teknik taraftan da gelen ve birbirini besleyen bir sorun.Bu yüzden önümüzdeki bu tabloya bakarken sadece gazeteciliğin içerisinde bulunduğu durumu düşünüp üzülmenin ötesine geçmek ve bundan sonrası için yapılması gerekenleri de düşünmek gerekiyor. Bu baskının gazeteciliğin hangi zayıflıklarını kullandığını ve bunların üstesinden nasıl gelinebileceğini düşünmek, buna göre stratejiler geliştirmek gerekiyor. Aksi takdirde bu haritadaki durumun değişmesi pek de mümkün değil.