22 Ağustos Cuma gününden herkese merhaba.&nbsp;Trump'ın ikinci kez başkan seçilmesiyle yaklaşık 4 yıldır devam eden Rusya-Ukrayna savaşında yeni bir safhaya geçildi. Trump, hem iç hem de dış siyasette daha göreve başlamadan savaşı bitirme sözü vermişti. 15 Ağustos'ta önemli bir adım atarak Alaska'da Putin'le görüştü ve diplomasi trafiğini artırdı. Hemen ardından Zelenski ve Avrupa liderleriyle de görüşen Trump'ın müzakereleri, savaşın gidişatını değiştirecek mi? Bu hafta Merve Özdemirkıran Embel ateşkese dair somut bir perspektifin ortaya çıkmadığı bu görüşmeleri ve Avrupa'nın tutumunu odağa aldı.Diğer taraftan Bolivya'da da "bildiğimiz dünyanın sonuna" işaret eden gelişmeler yaşandı. Bolivya'da Pazar günü yapılan seçimlerde sol bir hükümetin iktidarı koruduğu Latin Amerika ülkesi için 20 yıl sonra bir ilk yaşandı ve iki sağcı aday ikinci tura kaldı. Kavel Alpaslan Bolivya'da solun gerileme sürecine dair yazdı.Ayrıca Kardelen Ateşçi, uzun süredir Türkiye'de gündemde olan çocuk suçlular tartışmasına dair "Cezaların artırılması gerçekten çocuk suçluluğunu azaltmada etkili bir yöntem midir?" sorusuna araştırmalar ve önceki denemeler üzerinden cevap aradı.&nbsp;Son olarak Serkan Köybaşı, “Nasıl oluyor da hakları, özgürlükleri ve modern demokrasiyi geriye götürmeyi vadeden kişiler halkta karşılık bulabiliyor?” sorusuyla başladığı "Kitaplarla otoriter yönetimleri anlamak" yazı dizisinin üçüncü bölümünde Eve Darian-Smith'in&nbsp;Global Burning: Rising Antidemocracy and the Climate Crisis&nbsp;kitabı üzerinden otoriterliğin iklim kriziyle ilişkisini inceledi.İyi okumalar.

Her perşembe yerel ve ulusal politikadan en kritik meseleleri ele alarak derinlemesine inceliyor, bağımsız bir tutumla alanında uzman akademisyenlere mikrofon uzatıyoruz.

Türkiye'yi yakala, dünyayı anla.

Spektrum

Rusya-Ukrayna müzakereleri, Bolivya'da solun gerileyişi, çocuk suçluluğu, otoriterliğin iklim kriziyle ilişkisi.

🤝 Zirvenin ardından, Bolivya'da solda gerileme

15 Ağustos Cuma gününden herkese merhaba.Türkiye siyasetinde aile kavramı uzun süredir ön planda. 2025'in hükümet tarafından "Aile Yılı" ilan edilmesi, aile kavramı etrafında iktidarın bu konuda belirli bir politik ajandaya sahip olduğunun işaretlerini vermişti. Bu ajandaya uygun olarak boşanma ve nafaka düzenlemeleri ise uzun süredir AK Parti'nin gündemindeydi. Bu haftanın Spektrum'unda gazeteci ve yazar&nbsp;Gökçer Tahincioğlu, birkaç kez gündeme alınan ve sonrasında tepkiler üzerine rafa kaldırılan bu tartışmadan hareketle, "Kadın örgütleri neden tedirgin?" sorusunu odağa alıyor.Öte yandan Fransa gibi büyük ülkelerin Filistin'i devlet olarak tanıması ve savaşın yıkıcı boyutlarına dair dikkat çeken açıklamalar, Avrupa blokunun Filistin meselesinde bir politika ve söylem değişikliğine gitmeye başladığını gösteriyor. Enes Köse, “Filistinli Pele” olarak anılan millî futbolcu Süleyman el-Obeid’in İsrail’in saldırısı sonucu hayatını kaybetmesine dair UEFA'nın yayımladığı anma mesajının üzerinden Avrupa'nın muğlak tutumunu ele alıyor.Araştırmacı yazar Faik Bulut ise Birleşmiş Milletler işgal altındaki Filistin toprakları Özel Raportörü Francesca Albanese'nin Netanyahu karşısında verdiği uluslararası mücadeleyi yazıyor.Bu hafta ayrıca Melisa Gülbaş, barınmadan sosyal hayata, yemekten ulaşıma öğrencilik hayatını her geçen gün daha da zorlaştıran maliyetleri vurgulayarak "Öğrenciler temel ihtiyaçları için ne kadar harcıyor?" sorusunun peşine düşüyor.Son olarak Metin V. Bayrak, tatilin günümüzde artık yalnızca bir hak değil, bir gösteri, statü, endüstri hatta bir tür yanılsama hâline geldiğini belirterek turizmin modern dinamiklerini inceliyor.İyi okumalar.

Hükümetten boşanma ve nafaka düzenlemeleri, UEFA'nın "Filistinli Pele" mesajı, öğrenciliğin maliyeti, turizmin modern dinamikleri, Francesca Albanese'nin mücadelesi.

🪆 Aile düzenlemesi, Filistinli Pele

8 Ağustos Cuma gününden herkese merhaba.Türkiye’de uzun süredir siyasetin gündeminde yer alan ve "Terörsüz Türkiye" olarak adlandırılan çözüm süreci, TBMM bünyesinde kurulan komisyonun ilk toplantısıyla birlikte olgunlaşma aşamasına girdi. Basına kapalı düzenlenen görüşmeler kamuoyunda merak uyandırırken gazeteci-yazar Gökçer Tahincioğlu sürecin en zorlu kısmının komisyon aşaması değil, temel sorular netleştikçe karşılaşılacak meseleler olduğunu belirtiyor. Tahincioğlu, Meclis komisyonunun ilk toplantısını Spektrum için değerlendirdi.Diğer taraftan Türkiye, bu hafta sahte diploma satışı yapan bir çetenin varlığıyla başka bir skandala daha şahit oldu. Sürücü belgesi üretiminden üniversite sistemlerinde not değiştirmeye birçok usulsüz işlemin organize bir yapı tarafından yürütüldüğü bu skandala dair ayrıntıları ele alan haberimiz bültende.Akademisyen Serkan Köybaşı, “Nasıl oluyor da hakları, özgürlükleri ve modern demokrasiyi geriye götürmeyi vadeden kişiler halkta karşılık bulabiliyor?” sorusuyla başladığı yazı dizisinin ikinci bölümünde, Anne Applebaum’un Autocracy, Inc. adlı kitabı üzerinden otoriterliğin küresel işleyişini inceliyor.Son olarak, gazeteci Nimet Kıraç, geçen günlerde denize girdiği gerekçesiyle şikayet edilip barınağa götürülen ve orada hayatını kaybeden sokak köpeği Ares’in hikayesinden yola çıkarak Türkiye’de barınakların durumunu mercek altına alıyor.İyi okumalar.

Meclis komisyonu, sahte diploma skandalı, otoriterliğin küresel işleyişi ve sokak hayvanlarının durumu. 

🤝 İlk komisyon toplantısı, diploma skandalı

1 Ağustos Cuma gününden herkese merhaba.Dünya, gözünü Gazze’de giderek derinleşen açlık krizine çevirmiş durumda. Öte yandan, Gazze’deki insani felaketin derinleşmesi Batı ülkelerini, İsrail’i ateşkese zorlamak amacıyla Filistin’i devlet olarak tanımaya yöneltiyor. Bu hafta Spektrum’da Merve Özdemirkıran Embel, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Fransa’nın Filistin devletini resmen tanıyacağını ilan etmesinin ardından yaptığı çağrının neden hızlıca karşılık bulduğuna odaklandı.Araştırmacı gazeteci Faik Bulut'un gündeminde de Filistin devletini tanıma açıklamaları ve SDG Genel Komutanı Mazlum Abdi’nin Fransa’nın başkenti Paris’te HTŞ yetkilileriyle yaptığı görüşmenin boşa çıkması vardı.Filistin meselesinin uzun bir geçmişe sahip olduğunu hatırlatan gelişmeler de yaşandı. Lübnanlı aktivist Georges Ibrahim Abdallah, Fransız hukuk tarihine derin bir yara bırakarak 41 yıl sonra özgürlüğüne kavuştu. Masis Kürkçügil, “geçmiş bir dönemin kahramanı” Georges Ibrahim Abdallah’ın portresini yazdı.Son olarak, Enes Köse, son dönemde gündelik hayatta daha fazla yer tutan polis bariyerleri üzerinden kamusal hayatın giderek ortadan kalkma sürecini “üçüncü mekan” kavramı üzerinden ele aldı.İyi okumalar.

Fransa'nın Filistin'i tanıma hamlesi, Georges Ibrahim Abdallah'ın özgürlüğü, SDG-HTŞ'nin karşılıksız kalan görüşmeleri ve kamusal alanın iptali.

✍ Filistin'i tanımak, kamusal alanın iptali

24 Temmuz Perşembe gününden herkese merhaba.Geçen hafta Cumhurbaşkanı Erdoğan, PKK'nın silah bırakma seremonisinin ardından yaptığı açıklamada “yeni bir dönemin kapılarının aralandığını” söyledi. Türkiye’de süreç yeni bir boyuta evrilirken Suriye’de ise Dürziler ile HTŞ militanları arasında çıkan çatışmalara İsrail’in kritik bölgeleri bombalayarak dahil olması, istikrarsızlığın bir süre daha devam edeceğinin işaretlerini verdi. Araştırmacı gazeteci Faik Bulut, Suriye ve Türkiye’de yaşanan üç önemli gelişmeyi Spektrum için mercek altına aldı.Gazze’de ise açlık krizi büyümeye devam ediyor. Dünya Gıda Programı, Gazze’deki açlık krizinin “yeni bir çaresizlik seviyesine” ulaştığını açıkladı. Enes Köse, Spektrum’da Gazze’deki açlık krizini haberleştirdi.Anlaşılan, Türkiye’nin ve dünyanın gündemi uzun bir süre daha Ortadoğu’nun karmaşık dinamikleriyle şekillenecek.&nbsp;Bu haftanın Spektrum’u ağırlıklı olarak Ortadoğu gündemine odaklansa da gündelik hayat ile politikanın kesişiminde yer alan hikayeler de mevcut.Enes Köse, sistem tarafından giderek daha fazla “lüzumsuz” addedilen beyaz yakalı işçi emeğine dair mizahi temsilleri eleştirel bir yaklaşımla inceliyor.Kavel Alpaslan, İsrail toplumunun ciddi bir kesiminde karşılık bulan Filistinlilere yönelik nefret söylemlerinin kaynağına ulaşmak için İsrail eğitim sistemini odağına alıyor.Utku Başar, Azerbaycan’ın Rusya’dan uzaklaşmasıyla birlikte Güney Kafkasya’da oluşan güç kaymasının etkilerini; Azerbaycan üzerinden İsrail, İran, Türkiye ve ABD’nin aldığı pozisyonlarla birlikte ele alıyor.Melisa Gülbaş, Türkiye’de gençlerin en büyük sorunlarından biri olan işsizliği odağına alarak, üniversite mezunu gençlerle Türkiye’deki iş arama deneyimlerini konuşuyor.Gökçer Tahincioğlu, tarihe geçecek TBMM komisyonundan beklentileri kaleme alırken Serkan Köybaşı, kitaplar üzerinden otoriterliğin köklerini anlamaya çalıştığı yazı dizisine Stefen Zweig'ın Vicdan Zorbalığa Karşı ya da Castellio Calvin'e adlı kitabıyla başlıyor.İyi okumalar.

Suriye'de yeniden başlayan çatışmalar, Gazze'de açlık krizi, İsrail toplumunda nefretin kaynağı, Güney Kafkasya'da yeni cepheler, beyaz yakanın mizahi temsili ve Türkiye'de gençlerin iş arama deneyimleri.

🧭 Suriye'de çatışmalar, Gazze'de açlık

11 Temmuz Cuma gününden&nbsp;herkese merhaba.MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin Abdullah Öcalan’a yaptığı çağrıyla başlayan, iktidarın "Terörsüz Türkiye", DEM Parti'nin ise "Barış ve Demokratik Toplum" olarak nitelediği süreç, 1999 yılından beri ilk kez görüntülü bir mesaj yayımlayan Öcalan'ın açıklamasının ardından bugün Süleymaniye’de PKK'nın silah bırakma töreniyle tarihî bir dönemeci arkada bıraktı. Öte yandan bu hafta Suriye Demokratik Güçleri (SDG) komutanı Mazlum Abdi, Suriye Geçiş Dönemi Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ile Şam'da ABD'nin Türkiye Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack'ın da katıldığı toplantıda biraraya geldi. Gazeteci ve yazar Gökçer Tahincioğlu, Öcalan’ın açıklaması ve Suriye’deki kritik görüşmenin ardından sürecin bölgesel niteliğini Spektrum için kaleme aldı.Bu haftanın Spektrum’unda da ilklerle tekrarlar arasında gezinen hikayeler var.Kavel Alpaslan, ABD ve İsrail’in Hizbullah’ı silahsızlandırma baskısının sonuç verip vermediğini ve değişen Ortadoğu dengelerinde Hizbullah’ın nasıl bir sürecin içerisinden geçtiği sorusunu soruyor.Utku Başar, Azerbaycan’ın Rusya’dan uzaklaşıp ABD, Türkiye ve İsrail ile daha güçlü ittifaklar kurarak Kafkasya’nın yeni bölgesel gücü olma çabasını odağına alıyor.Son olarak anayasa hukukçusu&nbsp;Serkan Köybaşı, her yangın sezonunda gündeme gelen “Yangını kim çıkardı?” sorusundan yola çıkarak iklim krizi ve insan faaliyetlerinin ötesinde yöneticilerin önlem alma sorumluluğunu gündeme getiriyor.İyi okumalar.

Silah bırakma süreci, Hizbullah'ın silahsızlandırılması, Azerbaycan-Rusya gerilimi ve yangın sezonu.

📜 Silah bırakma süreci, Kafkasya gerilimi

4 Temmuz Cuma gününden herkese merhaba.&nbsp;Türkiye'de ve dünyada siyaset, birçok farklı eksen ve aktör arasında salınmaya devam ediyor. Bir taraftan uluslararası siyaset son yıllarda hiç olmadığı kadar hararetliylen diğer taraftan da siyasetin gündelik hayattaki yansımaları da bir o kadar hareketli.Son dönemdeki yoğun gündemlerde beklentiler, kopuşlar ve yeniden yapılanmaların ortaya çıkması yönünde olsa da aslında baskın örüntünün muğlak bir süreklilik olduğunu söyleyebiliriz. Bu haftanın Spektrum'undaki hikayeler de bu örüntünün etrafında ilerliyor.&nbsp;Usta gazeteci Faik Bulut, Suriye’deki yeni yönetimin şeriat temelli uygulamalarının kadınlar üzerinde yarattığı tedirginliği giyim-kuşamı kısıtlayan talimatlar üzerinden ele alıyor.&nbsp;Gazeteci ve yazar Gökçer Tahincioğlu, CHP ile yargı arasındaki gerilimin yeni cephesini oluşturan ve şimdilik Eylül'e ertelenen kurultay davasının iç yüzüne ışık tutuyor.&nbsp;Ayça Örer,&nbsp;çocuk işçiliğini anlamak için Türkiye'de Mesleki Eğitim Merkezi (MESEM) programı kapsamında çalışan çocuklarla konuşuyor.Son olarak Emircan Yaman,&nbsp;Türkiye'nin coğrafi avantajını kullanarak ve stratejik ortaklıklar kurarak yeni ticaret yolu projelerine dahil olduğunu belirtiyor ve bu projeler üzerinden Kalkınma Yolu ve Orta Koridor'u inceliyor.İyi okumalar.

Suriye'de şeriat temelli uygulamalar, CHP'de sonbahara ertelenen kriz, Türkiye'de çocuk işçiliği ve Türkiye'nin yeni ticaret yolu hedefi. 

⏳ CHP'de ertelenen kriz, Suriye'de yeni kısıtlamalar

27 Haziran Cuma gününden&nbsp;herkese merhaba.Dünyada hafta başında üçüncü dünya savaşı ihtimaliyle başlayıp İran ve İsrail savaşında ateşkesin ardından kendimizi bambaşka gündemin ortasında bulduk. Trump'ın gelgitli başkanlık dönemi uluslararası politikayı takip edilemez bir hızda değiştirirken ABD'nin iç siyasetinde beklenmedik bir kırılma yaşandı.Öbür taraftan Türkiye'de ise uzun süredir iktidar tarafından dizayn edilen siyaset başka bir safhaya geçti. CHP'ye kayyum iddiaları güçlenirken Kemal Kılıçdaroğlu'nun yeniden partinin başına geçebileceği bir denklem ortaya çıktı. Önümüzdeki hafta yakın tarihin en hareketli siyasi gündemine sahne olabilir.&nbsp;Bu haftanın Spektrum'unda dünyada ve Türkiye'deki kırılmalar ve tekrarlar arasında salınan siyaset sahnesi var.Gazeteci&nbsp;Kavel Alpaslan, uluslararası politikada “istikrar” kavramının genellikle belirli egemenlik ve kontrol biçimlerinin sürdürülmesini ve sermayenin kâra ile kaynaklara kolay erişimini ifade ettiğini belirterek tarihsel bir izlek sunuyor.Yazar ve gazeteci Gökçer Tahincioğlu, Kurultay tartışmalarının odağındaki CHP'nin kritik bir yol ayrımında olduğunu belirtiyor ve önümüzdeki sürece dair ihtimalleri tartışıyor.&nbsp;Kavel Alpaslan diğer yazısında ise Halkın Mücahitleri Örgütü'nün bugün İran halkına "demokrasiye giden yegane yol" olarak sunulmaya başlandığı süreci anlatıyor.Faik Bulut, Batılı ülkelerin nükleere dair çifte standartlarını tarihsel bir zeminde değerlendiriyor ve İran-İsrail savaşının iki gerçeğini ele alıyor.Son olarak&nbsp;Enes Köse ise 33 yaşındaki New York Eyaleti Temsilciler Meclisi Üyesi Zohran Mamdani'nin New York'un ilk Müslüman sosyalist belediye başkanı adayı olmaya uzanan yolculuğuna odaklanıyor ve ABD'de değişen siyaset iklimini değerlendiriyor.İyi okumalar.

İstikrar yanılgısı, CHP'de kayyum gündemi, İran'a çifte standart, ABD'de politik kırılma.

🎲 CHP'de kayyum gündemi, ABD'de politik kırılma

19 Haziran Perşembe gününden herkese merhaba.Geçen hafta İsrail'in İran'da üst düzey yetkililere suikast düzenlemesiyle başlayan yeni bir savaş, tarihte çok defa dile getirilen "bildiğimiz dünyanın sonu" kalıbını yeniden hissettirmeye başladı. Savaşın seyri ne olursa olsun şimdilik kesin olan bir şey var: Ortadoğu bir başka uzun sürecek belirsizliğe sürükleniyor.&nbsp;Öte taraftan Türkiye'deki iç siyaset de bu belirsizlikten nasibini alıyor.Bu haftanın Spektrum'unda bu ağır ve belirsiz zamanlara dair farklı yaklaşımlar, ihtimaller ve hikayeler var.&nbsp;Akademisyen Behlül Özkan, Manisa ziyaretinden izlenimlerinden hareketle geçen günlerde 48 yaşında hayatını kaybeden Manisa Büyükşehir Belediye Başkanı Ferdi Zeyrek'in portresini yazdı.&nbsp;Araştırmacı gazeteci Faik Bulut, 29 Ocak 2024 tarihinde İsrail askerleri tarafından katledilen 7 yaşındaki Hind Receb'in Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde başlatılan davasını odağa aldı.Gazeteci Kavel Alparslan, Burkina Faso'da İbrahim Traoré öncülüğünde ülkede yaşanan değişimleri odağa aldı ve ülke tarihindeki devrimci hareketlerin yeniden dönüş ihtimallerini inceledi.İletişimci Ümit Alan, CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in, Ferdi Zeyrek’in cenaze merasimindeki fotoğraflarını punctum etkisiyle açıklarken onun "öngörülemeyen" liderlik imgesini odağa aldı.Akademisyen Serkan Köybaşı&nbsp;hiper-normalleştirme teriminden hareketle uzun süredir kolektif olarak hissedilen "her şeyin bozulmasına veya çürümesine rağmen normalin devam etmesi" hissini ele aldı.Gazeteci ve yazar Gökçer Tahincioğlu, MHP lideri Devlet Bahçeli’nin çağrısıyla başlayan ve PKK'nın kendini feshetmesiyle devam eden "çözüm süreci"nin uluslararası risklerin yükseldiği bir dönemde hangi yönlerde ilerleyeceğini ele alıyor.Utku Başar&nbsp;ise İsrail-İran savaşına ABD'nin dahil olma ihtimalini "pizza endeksi"ne de değinerek ele alıp Ortadoğu'nun kaderini çizecek senaryolara eğildi.&nbsp;İyi okumalar.

Ferdi Zeyrek'in portresi, Burkina Faso'da Traoré'nin yükselişi, Özgür Özel'in öngörülemez liderliği, hiper-normalleştirme, çözüm süreci ve ABD'de pizza endeksi.

🍕 Pizza endeksi, Traoré'nin yükselişi

5 Haziran Perşembe gününden herkese merhaba.19 Mart süreci siyasette gençliğin rolüne dair büyük bir kırılma yarattı. Sürecin gençler üzerindeki etkisi ve gençlerin de siyasetin güzergahının temel belirleyecilerinden olmak için sürdürdükleri mücadele, önümüzdeki dönemler için de büyük önem teşkil ediyor. Öte yandan meclis, anayasa ve seçimler üçgeninde şekillenen çalkantılı siyasi gündemlerin küresel bir niteliğe sahip olduğunu gösteren örnekler de mevcut. Bu haftanın Spektrum'u siyaset sahnesindeki dönüşümleri odağa alırken son olarak kronikleşmiş sorunlara da değiniyor.Melisa Gülbaş, “Yerelde Genç Temsil: Engeller ve Deneyimler” raporunu yayımlayan Arayüz Kampanyası'nın direktörü Nevzat Taşçı ile raporun hazırlanış sürecini ve 19 Mart sürecinin gençler üzerindeki etkisini konuşuyor.Gazeteci ve yazar Gökçer Tahincioğlu, sekiz maddenin çıkarılmasının ardından Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 10. Yargı Paketi'nde internet ve ifade özgürlüğü alanını yakından ilgilendiren düzenlemeleri ele alıyor.&nbsp;Masis Kürkçügil&nbsp;ise Portekiz'de aşırı sağcı Chega partisinin, ülkenin tarihinde ilk kez ikinci büyük parti olarak ana muhalefet konumuna geldiği 18 Mayıs'ta yapılan erken genel seçimleri odağa alıyor.Son olarak&nbsp;AB'nin 2024 Schengen vize başvuruları istatistikleri ret oranlarında bir gerilemeye işaret etse de sahadaki sorunların devam ettiği vize meselesi, Melisa Gülbaş'ın kaleminden bültende.O sırada Aposto'da: Aposto Premium üyeliğinizi %30 indirimle başlatmak için APOSTO2025 kodunu <a fr-original-style="" href="https://about.aposto.com/premium" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kullanabilirsiniz</a>.&nbsp;İyi okumalar.&nbsp;

Arayüz Kampanyası'nın gençlerin siyasete katılımıyla ilgili son raporu, 10. Yargı Paketi'nde sansür meselesi, Portekiz'de aşırı sağın yükselişi ve bitmeyen Schengen sorunu.

🔑 Siyasette gençler, Portekiz'de seçimler

Politika hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Politika

Spektrum Son Düzlük’ün sekizinci bölümünde Abdullah ve İlkim son dönemde çokça
konuşulan büyük aile yürüyüşü, şarkıcı Gülşen’in tutukluluğu gibi kimlik
politikalarını ele alıyor. Bu politikaların seçmen nezdinde nasıl bir tepki
bulduğunu tartışıyorlar.

https://anchor.fm/aposto/embed/episodes/Spektrum-Son-Dzlk-8-Kimlik-Politikalar-e1o7o8b




Aposto'nun politika yayını Spektrum'un Son Düzlük podcastini sekizinci bölümü ile yayında!

Spektrum Son Düzlük #8: Kimlik Politikaları

Aposto’nun politika yayının Son Düzlük podcastinde bu hafta Abdullah ve Bartu,
Türkiye vatandaşlarının kurumlara olan güvenini ölçen anketleri değerlendiriyor.
Kurumlara olan güvenin aşınmasındaki farklı sebepleri inceliyor.



Spektrum Son Düzlük'te bu hafta vatandaşın kurumlara olan güvenini ve liyakat anlayışını konuştuk.

Spektrum Son Düzlük #6: Kurumlar ve liyakat

Spektrum Son Düzlük’ün 5. bölümünde Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve
Uluslararası İlişkiler bölümü öğretim üyesi Dr. Alper Yağcı konuğumuz oldu.
Kendisiyle, Türkiye’nin son 20 yıllık döneminde uygulanan ekonomi
politikalarının sonuçları ve bu politikalardan hangi sınıfların kazançlı
olduğunu konuştuk. Ayrıca, Türkiye’de seçmenlerin ideolojik ve ekonomik oy verme
eğilimleri ve muhalefet partilerinin seçim stratejilerini değerlendirdik. Son
bölümde ise muhalefet partileri için alternatif seçim stratejilerini ele aldık.







Spektrum Son Düzlük’ün 5. bölümünde Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler bölümü öğretim üyesi Dr. Alper Yağcı konuğumuz oldu. Kendisiyle, Türkiye’nin son 20 yıllık döneminde uygulanan ekonomi politikalarının sonuçları ve bu politikalardan hangi sınıfların kazançlı olduğunu konuştuk. Ayrıca, Türkiye’de seçmenlerin ideolojik ve ekonomik oy verme eğilimleri ve muhalefet partilerinin seçim stratejilerini değerlendirdik. Son bölümde ise muhalefet partileri için alternatif seçim stratejilerini ele aldık.

Aposto'nun politika yayını Spektrum'un Son Düzlük podcasti beşinci bölümü ile yayında !

Son Düzlük #5: Seçmen Rasyonel Midir ?

Son Düzlük #5: Seçmen rasyonel mi ?

Spektrum Son Düzlük'ün 4. bölümünde, Bartu ve Abdullah toplumdaki sığınmacı
karşıtlığının neden yükseldiğini tartışıyor. Suriye'de iç savaşın başladığı 2011
yılında uygulanmaya başlanan "açık kapı politikasının" ideolojik ve siyasi
temellerini, AB ile 2016 yılında "Göçmen Mutabakatı"nın maddelerini ve
tarafların kazanımlarını irdeliyorlar. Ayrıca, iktidar ve muhalefet partilerinin
düzensiz göç konusunda somut bir politika üretememelerinin sığınmacı
karşıtlığını tetiklediği argümanını da ele alıyorlar. Türk milliyetçiliğinin son
dönemlerde yaşadığı değişim ve seküler milliyetçiliğin yükselişiyle birlikte
Zafer Partisi'nin kurulması ve göç konusundaki söylemlerin radikalleşmesi de bu
bölümde detaylı şekilde ele alınıyor.

Spektrum Son Düzlük'ün 4. bölümünde, Bartu ve Abdullah toplumdaki sığınmacı karşıtlığının neden yükseldiğini tartışıyor. Suriye'de iç savaşın başladığı 2011 yılında uygulanmaya başlanan "açık kapı politikasının" ideolojik ve siyasi temellerini, AB ile 2016 yılında "Göçmen Mutabakatı"nın maddelerini ve tarafların kazanımlarını irdeliyorlar. Ayrıca, iktidar ve muhalefet partilerinin düzensiz göç konusunda somut bir politika üretememelerinin sığınmacı karşıtlığını tetiklediği argümanını da ele alıyorlar. Türk milliyetçiliğinin son dönemlerde yaşadığı değişim ve seküler milliyetçiliğin yükselişiyle birlikte Zafer Partisi'nin kurulması ve göç konusundaki söylemlerin radikalleşmesi de bu bölümde detaylı şekilde ele alınıyor.

Aposto'nun politika yayını Spektrum'un Son Düzlük podcasti dördüncü bölümü ile yayında!

Son Düzlük #4: Sığınmacı karşıtlığı neden yükseliyor?

Spektrum Son Düzlük'ün yeni bölümünde yaşam tarzları ile siyasi tercihler
arasındaki ilişkiyi tartışıyor, toplumun tarikat ve cemaatlere bakışını
değerlendiriyoruz.

Spektrum Son Düzlük'ün yeni bölümünde yaşam tarzları ile siyasi tercihler arasındaki ilişkiyi tartışıyor, toplumun tarikat ve cemaatlere bakışını değerlendiriyoruz.

Aposto'nun politika yayını Spektrum'un Son Düzlük podcasti, üçüncü bölümü ile yayında !

Spektrum Son Düzlük #3: Yaşam tarzları ve siyasi tercihler

Aposto'nun politika yayını Spektrum'un  Son Düzlük podcast serisinin ikinci
bölümünde Spektrum editörleri İlkim ve Abdullah, seçime giden yolda belirleyici
seçmen olarak tanımladığı kararsız, genç ve Kürt seçmene dair anketleri
yorumluyor, çıkarımlar yapıyor.

Aposto'nun politika yayını Spektrum'un &nbsp;Son Düzlük podcast serisinin ikinci bölümünde Spektrum editörleri İlkim ve Abdullah, seçime giden yolda belirleyici seçmen olarak tanımladığı kararsız, genç ve Kürt seçmene dair anketleri yorumluyor, çıkarımlar yapıyor.

Aposto'nun politika yayını Spektrum'un Son Düzlük podcasti, ikinci bölümü ile yayında !

Spektrum Son Düzlük #2 Belirleyici Seçmen

Spektrum Son Düzlük #2: Belirleyici Seçmen

Spektrum Son Düzlük serisinin ilk bölümünde Bartu Özden ve Abdullah Esin,
kamuoyu araştırmaları verilerine dayanarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görev
onayındaki azalmanın sebeplerini tartışıyor. 

Spektrum Son Düzlük serisinin ilk bölümünde Bartu Özden ve Abdullah Esin, kamuoyu araştırmaları verilerine dayanarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görev onayındaki azalmanın sebeplerini tartışıyor.&nbsp;

Spektrum'un Son Düzlük Podcast'i ilk bölümü ile yayında !

Spektrum Son Düzlük #1: Görev Onayı

Bu yaz yine büyük yangınlarla mücadele ettik ve hâlâ da ediyoruz. Bir yangın sönmeden diğeri başlıyor, başlayan yangınlar hızla yayılıyor, hem insanlar hem hayvanlar hayatlarını ve yaşam alanlarını kaybediyor, eşsiz ekosistemler gözümüzün önünde yok oluyor.&nbsp;Sadece Türkiye’de değil, tüm dünyada ama en çok da Güney Avrupa’da adeta bir yangın fırtınası var. Geçen haftaki sıcak hava dalgasının sonucunda sadece 24 saatte Yunanistan, İtalya, Fransa, İspanya ve Portekiz’de 152 yeni yangın <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/articles/cdd3my4e0pqo" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başladı</a> ve bunlardan bazıları henüz söndürülebilmiş değil. Daha önce böyle bir şeyin yaşandığını hatırlıyor musunuz? Hayır mı? İşte buna iklim değişikliği diyoruz.İklim değişikliği&nbsp;bir kundakçı değil, yangınları kendi çıkarmıyor. Ancak artan küresel sıcaklıklar yazların uzamasına, kuraklığın artmasına, sıcak hava dalgalarının güçlenmesine ve böylece her şeyin, özellikle de orman altı bitkilerin herhangi bir nedenle—ihmal veya doğal nedenlerle—kolayca tutuşabilmesine sebep oluyor. Bir kez büyümeye başlayan bir yangının söndürülebilmesi ise neredeyse mümkün değil. Ne kadar uğraşırsanız uğraşın, yangını asıl bitiren yanacak bir şeyin kalmaması oluyor. İklimin dengesizleşmesi sadece yangınları değil, artan ve güçlenen selleri, fırtınaları, hortumları ve diğer felaketleri de tetikliyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Örneğin, birkaç gün önce Pakistan’ın Kuzeyinde seller 314 kişinin ölümüne yol açtı ve sayının <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/articles/ce3jeed2798o" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">artması bekleniyor</a>. Batı’da bir ülkede olmadığı için çok haber yapılmadı.</li></ul>Tam da böyle bir zamanda dünyanın dört bir köşesinde otoriter liderlerin başa gelmesi veya güçlenmesi&nbsp;bir tesadüf mü? Prof. Eve Darian-Smith’e göre değil.&nbsp;California Irvine Üniversitesi’nde Küresel ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı olan Eve Darian-Smith, Global Burning: Rising Antidemocracy and the Climate Crisis (Küresel Yangın: Yükselen Antidemokrasi ve İklim Krizi) adlı kitabında otoriter yönetimlerle her gün bir başkasını yaşadığımız iklime bağlı felaketler arasında güçlü bir bağlantı olduğunu iddia ediyor.&nbsp;Gelin "Kitaplarla otoriter yönetimleri anlamak" serisinin bu üçüncü ve son yazısında bu kitabı inceleyelim.<img src="https://images.aposto.com/2025/7/4/1755782373999.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Eve Darian-Smith’le tanışmamı sağlayan, Auckland Üniversitesi’nde bu kitabı üzerine verdiği bir seminer oldu. Daha önce adını duymamıştım ancak anladığım kadarıyla buralarda sözü geçen biri çünkü koca salon neredeyse tamamen doluydu. Sunumu oldukça iyiydi, kitap içinse aynı şeyi söyleyemeyeceğim. Ancak yine de verdiği genel mesajın doğru olduğunu düşünüyorum.&nbsp;Öncelikle belirtmem gerekir ki bana kitapta&nbsp;konu bütünlüğü tam olarak sağlanamamış gibi geldi. Konudan konuya atlanılmış ve bağlantılar iyi kurulamamış. Üstelik yazar, nedense iklim değişikliğinin sonucu olarak sadece yangınlara odaklandığı için zorlama alegorilere sığınmış ve mesajının gücünü zayıflatmış. Ayrıca kitabın planında da gelgitler mevcut. Bu nedenle bu plana sadık kalmayacağım, Darian-Smith’in verdiği ana mesaja odaklanacağım.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tarihî gerçekler</h2>Yazar, benim de katıldığım şekilde, bugün içinden geçtiğimiz krizin kaynağını Avrupalıların dünyanın geri kalanını kolonileştirdiği zamanlarda bulmakta. Avrupalı beyaz erkeklerin gemilere atlayıp Güney ve Kuzey Amerika’ya, Asya’ya, Afrika’ya ve Ortadoğu’ya gidip, bin yıllardır orada yaşayan insanlar sanki yokmuş gibi oraları “keşfetmelerinin” ve buraları “sahipsiz toprak” ilan etmelerinin Katolik Kilisesi tarafından da desteklenen ırkçı bir politika olduğunu söyleyen Darian-Smith, bunun daha sonra doğanın ve insanın sömürüsü üzerine kurulu kapitalist mantığın temellerini attığını iddia ediyor.&nbsp;Bugün bu sömürü elbette farklı bir görünüm kazandı. Artık insanlar zorla köylerinden alınıp, gemilere doldurulup Amerika’daki plantasyonlarda köle olarak çalıştırılmıyor. Ancak Avrupalı beyaz erkeğin kurduğu ekonomik düzen nedeniyle ortaya çıkan sera gazları 250 yıl boyunca atmosferde birikti ve şimdi bundan kaynaklanan iklim değişikliği yine en fazla ırksal, etnik, politik ve ekonomik olarak marjinalize edilmiş kesimleri etkiliyor. Çünkü yazara göre çevresel ırkçılık, sistemik ırksal şiddetin şimdiye kadar önemsenmeyen bir boyutunu teşkil etmekte.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kaz kaz nereye kadar?</h2>Yazarın kitabında dikkat çektiği konulardan biri kazıp almacılık (extractivism). Kapitalist sistemin özünün insan ve insan-dışı kaynakların sömürüsü ve metalaştırılması olduğunu hatırlatan Darian-Smith, yüzyıllar boyunca kazıp almacılıkla kapitalizmin birbirinin içine geçen bir ilişki içinde olduğunun, 1970’lerden bu yanaysa, sonsuz kaynaklar ve büyümeye dayanan neoliberal ekonomik teori çerçevesinde baskın hâle geldiğinin altını çiziyor. Bu çerçevede, Dünya Bankası ve IMF gibi kuruluşlar tarafından döşenen küresel kalkınma altyapısının, Batılı devletler tarafından desteklenen uluslararası şirketlerin ucuz insan ve doğa kaynağını hiç durmadan çıkarıp almasını sağladığını belirtiyor.&nbsp;Eskiden ordularla işgal edilen Afrika, Asya, Orta ve Güney Amerika ve Ortadoğu ülkeleri, bu sefer şirketler eliyle yeniden kolonize edildi. Yazar, bunun sonucunda "Küresel Güney" olarak adlandırılan bu toplumların ve doğal çevrenin çok önemli bir yıkıma maruz bırakıldığını, fakirleştirildiğini, bu nedenle bu ülkelerin nesiller boyunca kendilerine gelemeyeceğini ifade etmekte. Üstelik yine aynı ülkeler, onları sömürenlerin neden olduğu iklim değişikliğinin bedelini de ödüyor. Yıllardır planlı bir politikayla fakir bırakıldıkları için ne sıcak hava dalgalarına ne yangınlara ne de sellere karşı önlem alma kapasiteleri bulunmuyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir grup açgözlünün bize ettiği</h2>Bugünkü iklim değişikliğinin kendiliğinden meydana gelen doğal bir olay olmadığını, yüzyıllardan beri dünyanın kaynaklarını ele geçirip sömüren bir grup—çoğunlukla Avro-Amerikalı beyaz erkek—insanın açgözlülüğünün sonucu olduğunu vurgulayan Darian-Smith, bu grubun hayvanlarla paylaştığımız ve kendi yaşamımızın da kaynağı olan hassas ekolojik sistemi kısa erimli parasal ve siyasal çıkarları uğruna bile isteye yok ettiğinin altını çiziyor.&nbsp;Bu noktada yazar, kanımca mantıklı şekilde, neoliberalizm, iklim değişikliği ve yükselen anti-demokrasi arasında bir bağlantı&nbsp;kuruyor. Darian-Smith’e göre günümüzde iktidar, 21. yüzyılın baskın ekonomik modeli hâline gelen geç kapitalizmin neoliberal mantığı nedeniyle hükümetlerden bankacılık ve finans sektörlerine kaymış durumda. Artık kararları demokratik olarak seçilmiş olanlar değil, şirketler alıyor.&nbsp;Bir başka deyişle, hükümetlerin toplumun çıkarlarını gözeterek ekonomiyi kontrol ve idare ettiği liberal demokrasilerden uzaklaştık; bunun yerine, şirketlerin ulusal liderlere iktidarda kalmaları için ne yapmaları ve nasıl yönetmeleri gerektiğini dikte ettikleri bir sisteme geçtik. Yazar bu durumu, “ekonomik sistemin siyasal sistemi kaçırması” olarak tanımlıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yangınların otoriterlikle ne ilişkisi var?</h2>Eve Darian-Smith, politikanın sermayeyle bu şekilde iç içe geçmesi sonucunda, sıradan insanların çevresel bozulmaya ve bununla bağlantılı adaletsizliklere karşı ses çıkarma ve hükümetlerden—yangınlar gibi—felaket boyutundaki hava olaylarının azaltılmasını isteme kapasitesinin hızla azaldığına dikkat çekiyor. Devasa yangınların ve genel olarak iklim değişikliğinin artmasıyla antidemokratik yönetimlerin küresel çapta yükselişte olmasının rastlantı olmadığını iddia eden yazar, bu duruma “serbest pazar otoriterliği” adını veriyor.&nbsp;Darian-Smith’e göre neoliberal kapitalizmle, eğitim ve sağlık harcamalarını kısmak, özgür basını sansürlemek, polisi silahlandırmak, oy hakkını kısıtlamak ve yargı bağımsızlığını engellemek gibi anti-demokratik uygulamalar birbiriyle bağlantılı. Batılı gelişmiş demokrasilerde bile bazı liderlerin (ve çevresindeki elit bir grubun) iktidarı kendilerinde toplamaya çalıştığını ve demokrasi ve özgürlük retoriğini devam ettirerek eşitlik karşıtı ve ayrımcı politikalarını gizlediğini iddia eden yazar, bu liderlerin ekonomik gelişme ve madencilik gibi sanayilerin güçlenmesi uğruna hayvanların, insanların ve eşsiz ekolojik sistemlerin yanmasını görmezden geldiğini, inkar ettiğini ve hatta bazı hâllerde teşvik ettiğini&nbsp;belirtiyor.&nbsp;Bunun da çok açık bir nedeni var yazara göre: Bu otoriter liderlerin hepsi, siyasal kampanyalarını finanse eden ve onların iktidara gelmesini ve iktidarda kalmasını sağlayan şirketlere göbekten bağlılar. Çıkar ve güç peşinde giderek artan bu işbirliğinin bir sonucu olarak çevre karşıtı politikalar (buna, iklim bilimine karşı şüphecilik ve çevresel korumaların kaldırılması da dahil) önemli siyasal araçlar hâline gelmiş durumda.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tünelin sonundaki ışık</h2>Eve Darian-Smith, iklim değişikliğine ve yükselen anti-demokratik iktidarlara karşı umut ışığı olarak Küresel Güney’den bir direniş hareketinin yükseldiğini belirtiyor. Küçük çiftçilerden ve Yerli Halklar’dan esinlenen bu hareket kapitalist mantığı ve insan-doğa ayrımını reddediyor ve insan ve insan olmayanların biyolojik yaşamdaki çoğulculuğuna dayanan bir geleceği hedefliyor.Bu çevresel adalet hareketi içinde mücadele edenlerin hayvanlara, ormanlara ve denizlere nasıl davrandığımızın diğer insanlara nasıl davrandığımızla yakından bağlantılı olduğuna inandığını ifade eden yazar, insanlarla doğa arasında bir sahip-köle ilişkisi değil, biraradalık ve karşılıklı birbirine muhtaç olma hâlinin olduğunu söylüyor.&nbsp;Bugünkü otoriter liderlerin ortak özellikleri olan aşırı milliyetçilik, uluslararası tecritçilik (orijinali isolationism) ve çevre karşıtlığına karşı dünyanın her bir köşesinde ortaya çıkan bu karşı hareketin çağrısı, modern zamanların bireyciliği ve bencil milliyetçiliğine karşı yeni bir küresel bilinç yaratılması ve insanlığın bu gezegendeki geleceğini insanlarla doğanın geri kalanını bütüncül olarak düşünen bir dünya görüşünün şekillendirmesi.&nbsp;Bu dünya görüşü aslında yeni bir şey değil; atalarımızın sahip olduğu ve binlerce yıl sürdürülebilir hayatlar yaşamalarını sağlayan, ancak modernizmin ve kapitalizmin unutturduğu bir görüş. Tek yapmamız gereken, onu yeniden hatırlamak ve günümüz koşullarına uyarlamak.

Eve Darian-Smith, iklim değişikliğine ve yükselen antidemokratik iktidarlara karşı umut ışığı olarak Küresel Güney’den bir direniş hareketinin yükseldiğini belirtiyor. Bu hareket kapitalist mantığı ve insan-doğa ayrımını reddediyor; insan ve insan olmayanların biyolojik yaşamdaki çoğulculuğuna dayanan bir geleceği hedefliyor.

Kitaplarla otoriter yönetimleri anlamak (3): Global Burning

Bolivya büyük siyasi bir değişimin eşiğinde. Pazar günü yapılan seçimlerde iki sağcı aday ikinci tura kaldı. Sol bir hükümetin iktidarı koruduğu Latin Amerika ülkesi için bu 20 yıl sonra bir ilk. Sosyalizme Doğru Hareket Partisi (MAS) 2020’de ilk turda seçimleri %55 ile bitirmişti. Bugün ise aynı parti %3’ün biraz üzerinde oy alarak siyaset sahnesinden silinmek üzere.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Peki ama bu gerileme nasıl yaşandı? Solun oyları nereye gitti? Yeraltı zenginlikleri ile gündeme gelen Bolivya’da iktidar değişikliği ne anlama geliyor?&nbsp;</li></ul>Bu sorulara yanıt vermeden önce biraz Bolivya’yı tanımak gerekebilir.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir dönüm noktası olarak askerî darbe</h2>Nüfusunun büyük bir çoğunluğu yerli halklardan oluşan Bolivya’da ilk kez 2006 yılında yerli bir Devlet Başkanı seçildi: MAS’ın kurucu lideri Evo Morales.&nbsp;Morales, sınıfsal ve kültürel olarak dışlanmış yerli halkların desteğiyle seçimleri kazandı. Latin Amerika’da 2000’li yıllarda seçimle iktidara gelen bir dizi sol hükümet için kullanılan "pembe dalga"&nbsp;içerisinde en radikal reformlardan bazıları bu ülkede yapıldı. Bolivya’nın zenginliklerini elinde bulunduran güçlü oligarşisini dizginleme yönünde adımlar atıldı.&nbsp;Söz konusu oligarşinin "ırkçı" niteliği&nbsp;de Bolivya’da son derece belirgin. Nüfusun azınlığı olmasına karşın Bolivya sermayesinden aldıkları pay son derece büyük olan beyazlar, bu oligarşinin temelini oluşturuyor. Morales’in iktidara gelmesiyle birlikte daha önce ikinci sınıf yurttaş olarak ezilen yerli halkların pek çok talebi tanındı. Hatta ülkenin ismine "çokuluslu" ibaresi eklendi ve yerlilerin Quechua ya da Aymara gibi dilleri de resmî dil olarak tanındı.Fakat Morales ve MAS için her şey 2019 yılındaki ordu destekli darbe ile birlikte değişti. Latin Amerika üzerine çalışan Ertan Erol, Evrensel gazetesindeki yazısında darbe sürecinde ve sonrasında yaşananları şöyle <a fr-original-style="" href="https://www.evrensel.net/yazi/97528/bolivyada-saga-donus-mu" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">özetliyor</a>:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“2019’da Morales’in üçüncü defa aday olmayı zorlaması ve oylarını azaltarak olsa bile seçilmesi, ülkedeki aşırı sağcı grupların orduyu harekete geçirerek, uluslararası yardım ve tanınmayı da sağlayarak darbe yapmasına zemin hazırladı. Morales’in Meksika’ya kaçabilmesi ve ardından oluşan halk hareketi sayesinde ülkede demokratik düzene dönüş sağlanabildi, gerçekleşen seçimlerde Morales’in kendi önerdiği MAS’ın adayı Luis Arce başkan seçildi. Seçimlerin hemen ardından ülkeye dönen Morales ile Arce’nin arasının bozulması ise kısa sürmedi. Morales anayasal olarak her ne kadar tartışmalı da olsa seçilmiş ve askeri müdahale ile görevden el çektirilmiş bir başkan olarak Arce’nin başkanlığına ve MAS içerisindeki gücüne karşı üstten bir pozisyon aldı. Kongrede çoğunluğa sahip olan MAS, mevcut ve devrik başkancılar olarak ikiye daha sonra da üçe bölündü. Bu sırada dış borçlanması sürekli olarak veto edilen hükümet petrol alacak parayı bulamamaya, birçok üründe de kıtlık yaşanmaya başladı. Morales, kendine sadık kitleleri de mobilize ederek mevcut krizi daha da derinleştirirken Arce de, Morales’in seçimlere katılmasını engelleme yoluna gitti.”</blockquote><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Morales’in 'geçersiz oy' kampanyası</h2>MAS içerisinde yaşanan bu bölünme ile birlikte Morales, aday olamadığı seçimleri "yasa dışı" olarak tanımladı ve destekçilerine "geçersiz oy" verme çağrısı yaptı. Toplam 5 milyon kullanılan oydan tam 1 milyon 250 bin oy "geçersiz" sayıldı. Başka bir deyişle seçmenlerin %24’ü Morales’i destekledi. Geçen seçimlerde bu oranın çok daha düşük olduğunu hesaba katarsak eğer (yaklaşık 6 milyon oyda 230 bin) Morales’in yürüttüğü kampanyanın karşılık bulduğunu görüyoruz.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/7/4/1755782859737.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">MAS adayı genç Eski İçişleri Bakanı Eduardo Del Castillo’nun aldığı %3’lük oyun arka planında işte bu kampanya bulunuyor. Yani Bolivyalıların bir bütün olarak solu terk edip sağ ve aşırı sağ partilere oy verdiklerini söylemek yerine, MAS içerisinde yaşanan ayrımların ülkeyi bu sonuca ittiğini söylemek daha doğru olacaktır.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neoliberal bir geleceğe doğru&nbsp;</h2>Morales, geçersiz oy kampanyasının bu seçimlerde zafer kazandığını söyledi. Fakat gerçek şu ki Bolivya seçimlerinin ikinci turu, neoliberal politikalarda büyük ölçüde uzlaşan iki sağcı aday arasında yapılacak. Her halükarda Bolivya oligarşisi güçlenecek. Bu da doğrudan Bolivya’nın lityum, bakır ve doğalgaz gibi değerli yeraltı zenginliklerinin devlet eliyle değil, uzun süredir gözü Bolivya’da olan çok uluslu şirketlerin inisiyatifiyle çıkarılacağı, emperyalizmin hakimiyet alanının genişleyeceği anlamına geliyor.&nbsp;Bolivya’nın lityum madenleri teknoloji şirketleri için büyük önem taşıyor. Lityum özellikle elektrikli araç pillerinde kullanılan bir maden ve Bolivya dünyadaki lityum rezervlerinin yaklaşık %20’sine sahip. Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunda yarışacak adaylar ise bu kaynakları yabancılara açma ve IMF politikalarını benimsemeye son derece sıcak bakıyor. Tüm bunlar daha fazla kemer sıkma politikası demek.&nbsp;Bu sebeple seçim sonuçları çokuluslu şirketler ve Güney Amerika’nın en yoksul ülkelerinden Bolivya’da yoksullar, emekçiler ve yerli halklar için gelecek pek parlak görünmüyor.

Bolivya büyük siyasi bir değişimin eşiğinde. Pazar günü yapılan seçimlerde iki sağcı aday ikinci tura kaldı. Sol bir hükümetin iktidarı koruduğu Latin Amerika ülkesi için bu 20 yıl sonra bir ilk. Peki sol için bu gerileme nasıl yaşandı?

Bolivya’da 20 yıllık sol iktidar nasıl sona erdi?

24 Şubat 2022’de Rusya Federasyonu, Ukrayna’yı işgal etti. Aynı yıl 30 Eylül’de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’nın doğu ve güneyindeki dört bölgenin ilhakını duyurdu. Çatışmalar devam ederken Batılı ülkelerden destek alan ve Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski’nin liderliğiyle moral bulan Ukrayna ordusu, üç yılı aşkın süredir Rusya’nın saldırılarına karşı direnişini sürdürüyor.&nbsp;Dünya siyasetinin NATO, Birleşmiş Milletler (BM) gibi başat uluslararası örgütlerin işleyişinin ve Avrupa güvenliğinin dengesini bozan bu çatışma, Ocak 2025’te Trump’ın ikinci kez ABD Başkanı seçilmesiyle&nbsp;yeni bir faza girmiş görünüyor. Trump’ın Putin ile Zelenski arasında pek de diplomatik olmayan, “babacan” bir arabulucu rolüne soyunması yılın başından beri ateşkes ve barış görüşmeleri imkanlarını da farklı bir perspektiften gündeme taşıdı.&nbsp;ABD Başkanı'nın gümrük vergileri ve NATO’nun işleyişi gibi temel konularda Avrupa’ya yönelik politikası Transatlantik ittifakını zedelerken Ukrayna savaşı hakkında Avrupalılar da kendi rotalarını çizmeye başladılar. Özellikle Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer, söz konusu çatışma ve barış olasılıklarına ilişkin belirgin bir diplomatik ve siyasi angajman içine girdiler ve Gönüllüler Koalisyonu’nu kurdular.&nbsp;Bu yapı somut siyasi sonuçları bakımından henüz kalıcı etki oluşturamasa da hem Zelenski’nin sıkça dile getirdiği “güvenlik garantileri”&nbsp;kavramını uluslararası siyasette gündemde tutması hem de Fransa ve İngiltere’nin Avrupa’nın güvenliğine ilişkin liderlik arzularını ve bu yönde aldıkları sorumluluğu vurgulaması bakımından da önem taşıyor.&nbsp;Nitekim Trump ile Putin arasında Alaska’nın Anchorage kentinde düzenlenen ikili görüşmenin&nbsp;ardından Rusya-Ukrayna çatışmasının geldiği son aşamada da başta Fransa, İngiltere ve Şubat ayındaki seçimlerin ardından iç siyaseti yeni yeni stabilleşen Almanya olmak üzere Avrupa devletleri 18 Ağustos’ta Washington’daki Trump-Zelenski buluşmasında yer alarak ortak bir diplomasi yürüttüler.&nbsp;15 Ağustos Cuma günü ABD’nin Alaska eyaletindeki Anchorage kentinde yapılan Trump-Putin zirvesi, Ukrayna’da ateşkese dair somut bir perspektif sunmadan&nbsp;sona erdi. Alaska zirvesi, Putin’in imajını tazelerken bir yandan da Rusya devlet başkanının uluslararası arenada yeniden meşruiyet kazanmasının da yolunu açtı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kremlin’in en az altı-yedi saatlik müzakere öngörüsüyle başlayan zirve üç saatten kısa sürdü. Planlanan öğle yemeği iptal edildi, yalnızca 12 dakikalık ve herhangi bir yeni açıklama içermeyen ortak bir basın toplantısıyla sona erdi ve gazetecilerin soru sormasına izin verilmedi.&nbsp;</li></ul>Görüşmeler ayrıca Moskova’nın arzuladığı şekilde ekonomik veya ticari yatırım konularına ya da silah kontrolü meselelerine uzanmadı. Putin basın karşısındaki kısa açıklamasında çatışmanın Rusya açısından temel nedenlerini tekrarlarken Trump’la olan görüşmeyi “Ukrayna’da barış yolunda çok yapıcı”&nbsp;olarak niteledi. Trump ise görüşmelerin “çok sıcak bir atmosferde geçtiğini” ve “pek çok konuda mutabakata varıldığını” belirtirken Putin’e “Vladimir, güçlü bir adam, cehennem kadar sert ” ifadeleriyle övgüler yağdırdı.&nbsp;Ne var ki Trump bu olumlu ifadelerini hangisi olduğunu açıklamadan “muhtemelen en önemli olan konuda” mutabakata varılamadığını da sözlerinin arasına sıkıştırarak revize etti. Zirveden daha birkaç gün önce Rusya’yı Ukrayna’da ateşkes sağlanmazsa “ciddi sonuçlarla” tehdit eden Trump, zirvenin hemen ardından Fox News’a yaptığı açıklamada, yeni yaptırımların “şimdilik gündemde olmadığını”&nbsp;ve en az “iki-üç hafta boyunca uygulanmayacağını” dile getirdi.&nbsp;Özetle: Alaska’daki zirvenin sonunda kendinden emin, net ve kısa ifadelerle konuşan Putin’i ve “neşeli ve sıcak” tavırlarla ortaya karışık ifadeler kullanan Trump’ı gördük. Bu da yukarıda söz edildiği gibi Putin’in uluslararası arenada meşruiyetinin tazelenmesine ve bu tablo karşısında Avrupalıların, artık daha sert bir tutum almak zorunda kalmasına yol açtı.&nbsp;Hatta Rus siyaset bilimci Andrey Kolesnikov’un Le Monde gazetesine yazdığı bir yazıda belirttiği üzere Rusya’nın Alaska zirvesindeki amacı Ukrayna konusunda gerçek müzakereler yürütmek değil, Rusya’nın Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık’a karşı varoluşsal bir mücadele verdiği fakat bu mücadelede ABD’nin karşısında olmadığı mesajını sessizce iletmekti. Trump’ın zirve sonrası açıklamaları ve Avrupalı liderlerin 18 Ağustos’ta Washington’daki gövde gösterileri bu mesajın alındığını gösterir nitelikte. &nbsp;&nbsp;Öyle ki Avrupalılar, Moskova lehine çok avantajlı bir anlaşmayı engellemek için harekete geçti. Apar topar organize edilen&nbsp;ortak Washington ziyaretinden bir gün önce video konferans yoluyla görüşen ve ortak bir strateji belirleyen Avrupalı liderler bu ziyaretle Ruslar ile Amerikalılar arasında yürütülecek her türlü müzakereye dahil olma iradelerini açık bir şekilde ortaya koydular. 2024’te iç politikada yaşadığı sarsıntılardan sonra dış politikada daha güçlü hamlelere odaklanan, kendisini “güçlü Avrupa” vizyonunun taşıyıcısı olarak konumlandıran ve Washington’daki görüşmenin düzenlenmesinde de öncü rol oynayan Macron, yazlık ikametgahı Brégançon Kalesi’nden Falcon uçağıyla gelerek öğle yemeğinde Beyaz Saray’da İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Almanya Şansölyesi Friedrich Merz, İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, Finlandiya Cumhurbaşkanı Alexander Stubb, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ile biraraya geldi.&nbsp;Söz konusu ziyaretin aciliyet arz eden ilk amacı Zelenski’nin altı ay önce Oval Ofis’te yaşadığı aşağılanmayı yeniden yaşamaması için çaba göstermekti. İkinci ve daha kapsayıcı amaç ise Avrupa güvenliğinin söz konusu olduğu bu savaşa ilişkin ABD ile Rusya arasında süren müzakerelerden dışlanmama kararlığının bu iki ülkeye gösterilmesiydi.&nbsp;Nitekim ABD’ye hareketinden önce Brégançon Kalesi’nde konuşan Macron, “son derece ciddi” bir bağlamda sadece Ukrayna’nın değil, tüm Avrupa’nın güvenliğinin tehlike altında olduğunu belirtti. Üçüncü olarak ise Avrupalı liderler Kremlin’in taleplerini fazlasıyla karşılayabilecek aceleci bir anlaşmayı engellemek amacıyla seferberliklerini artırdılar.Salı günü, çoğu Avrupalı olan 30 ülkenin oluşturduğu ve Kiev’e desteği sürdürmek için kurulan “Gönüllüler Koalisyonu” Rusya ile yapılabilecek muhtemel bir barış anlaşması karşılığında Ukrayna’ya sağlanacak güvenlik garantileri konusunu ele aldı. Kuruluş aşamasında Macron ve Starmer’in liderlik ettiği “Gönüllüler Koalisyonu” üyeleri Kiev’i korumaya hazır olduklarını açıkladılar ve bununla birlikte ABD’nin de belirli bir güvence vermesini talep ettiler.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Macron, Avrupalılar adına bu talebi&nbsp;“Amerikalılar bu konuda ne ölçüde katkı sunmaya hazır, bunu bilmek istiyoruz” ifadelerini kullanarak iletti. Avrupalılar açısından Ukrayna’ya güvenlik güvenceleri vermek, öncelikle Rusya’yı savaşı yeniden başlatmaktan caydırmak anlamına geliyor. Bu çerçevede Avrupa, Kiev’in istediği gibi silahlanabilmesini ve gelecekte içinde bulunacağı ittifaklarını kendi seçebilmesini savunuyor.</li></ul>Avrupalıların bu beklentisi, elbette konunun NATO bağlamında da tartışılmasını gündeme getirdi. ABD ve Avrupa güvenlik mimarisinin mihenk taşı olan, ABD-Avrupa ittifakının simge kuruluşlarından olan NATO’nun Ukrayna için talep edilen güvenlik garantilerinde nerede duracağının bilinmesi Avrupalı müttefikler tarafından büyük önem taşıyor.&nbsp;Konuyla ilgili tartışma karşısında Trump’tan net bir açıklama geldi. Trump, Truth Social hesabından yaptığı açıklamada Ukrayna’nın NATO üyeliğini tamamen gündemden çıkardığını duyurdu. Bu açıklamanın gölgesinde 20 Ağustos Çarşamba günü NATO’ya üye 32 ülkenin genelkurmay başkanlarının aynı meseleyi bir video konferans toplantısında görüşmesi planlandı.&nbsp;Diğer taraftan Ukrayna’yı tarafsızlığa zorlayan ve askerî kapasitesini sınırlayan bir anlaşmaya varmak isteyen Putin ise barış müzakerelerinin başarısızlığının sorumluluğunu Avrupa’ya yükledi. Le Monde&nbsp;gazetesinin 19 Ağustos tarihli zirveye katılan güvenilir bir kaynağa atfen yayımlandığı bir haberde ifade edildiği üzere Kremlin bu görüşmeleri, savaşı sona erdirmek için çözülmesi gereken tüm sorunlar üzerine Ukrayna ve Avrupa ile müzakerelere başlama yönünde gerçek bir fırsat olarak görüyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu kaynağa göre Avrupalıları yüzbinlerce insan cephede ölürken soyut ilkeleri savunmakta ısrar etmekle suçlayan Rusya, Kiev’in fiilen kaybettiği bu savaşın, tamamen yıkıma sürüklenmeden durdurulması gerektiğine inanıyor.&nbsp;Nitekim Rusya ve ABD Alaska zirvesinden bu yana yalnızca bir ateşkes değil, bir barış anlaşmasından daha çok söz ediyor.</li></ul>Ukrayna savaşı, Avrupa’yı kıtanın güvenlik mimarisinin&nbsp;yeniden yapılandırılmasını zorunlu kılan bir açmaza sürükledi. Bu yeniden yapılanmada İngiltere ile ortak liderlik sürdürmeye çalışan Fransa’nın cumhurbaşkanı her fırsatta değerlerinden ya da bütünlüğünden taviz vermeden, yüzyılın ekonomik, teknolojik, diplomatik ve ekolojik meydan okumalarına yanıt verebilecek bir Avrupa dizayn edilmesini savunuyor.&nbsp;Rusya karşısında Avrupa’nın sergilediği bu son seferberlik tutumunu da Ukrayna’daki çatışma aracılığıyla kolektif güvenlik kurallarını yeniden tanımlayan eski kıta için yeni bir platform ve Paris’ten yükselen “güçlü Avrupa” vizyonu için taze bir filiz olarak değerlendirmek mümkün görünüyor.

15 Ağustos'ta Alaska'da düzenlenen Trump-Putin zirvesi, Ukrayna’da ateşkese dair somut bir perspektif sunmadan sona erdi. Öte yandan apar topar organize edilen ortak Washington ziyaretinden bir gün önce video konferans yoluyla görüşen ve ortak bir strateji belirleyen Avrupalı liderler, Ruslar ile Amerikalılar arasında yürütülecek her türlü müzakereye dahil olma iradelerini açık bir şekilde ortaya koydular.

Trump-Putin zirvesinin ardından: Avrupa'nın diplomatik angajmanı ve güvenlik garantileri meselesi

Yazı: Kardelen ATEŞCİGünümüzde "çocuk suçluluğu" üzerine pek çok tartışma yapılıyor ancak süreç, toplumsal ve hukuki sorumluluklarımız üzerine bir tartışmaya kapı açmak çocukların yalnızca bireysel suçlular olarak ele alındığı bir eksende ilerliyor. Bu yaklaşım veri, hukuk, tarihsel süreç ve sosyolojik analizleri göz ardı eden politika ve uygulamaların şekillenmesine de yol açıyor.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Bir çocuğu yetiştirmek için bütün bir köy gerekir, derler. Başka bir deyişle, bütün köy bir çocuğu ihmal ederse o çocuğun hayatı da mahvolabilir. Peki ya tek suçlu o çocuklar mı? Kimsenin onları eleştirmeye hakkı yok. Herkes suçlu.” &nbsp;("Suça İtilen Çocuklar" dizisinden alıntı)</blockquote>Suça İtilen Çocuklar dizisinde de vurgulandığı gibi, çocuk suçluluğunda sorumluluğun yalnızca çocuğa yüklenmesi mümkün değildir; toplumun tüm kesimleri, aile, eğitim kurumları ve sosyal hizmet sistemleri ile birlikte devletin de önemli yükümlülükleri vardır. Çocukların korunması, suça sürüklenmelerinin önlenmesi ve haklarının gözetilmesi, yalnızca bireysel davranışların değil, toplumsal ve kurumsal sorumlulukların da eşgüdümlü olarak yerine getirilmesini gerektirir. Ancak güncel tartışmalar, çocukların bireysel cezai sorumluluğunun artırılmasına odaklandığından, bu yazıda özellikle ABD örnekleri ve ilgili araştırmalar üzerinden çocuk suçluluğu ele alınacaktır.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Cezaların artırılması çocuk suçluluğunu önler mi?</h2>Adalet Bakanı Sayın Yılmaz Tunç, 18.08.2025 tarihinde X hesabından yaptığı açıklamada, “Çocukların suça sürüklenmesini engellemek ve toplumumuzun huzurunu korumak amacıyla soruşturma, kovuşturma ve infaz aşaması ile ilgili olarak Türk Ceza Kanunu ve bazı kanunlarda yeni düzenleme ihtiyacı doğmuştur”&nbsp;ifadelerine yer verdi. Bakan ayrıca, 15-18 yaş grubundaki çocuklar açısından TCK’nın 31. maddesinde öngörülen ceza indirim oranlarının gözden geçirileceğini belirtti. Bu tespiti paylaşmakla birlikte, açıklamada öne çıkan düzenlemelerin çocuk suçluluğunu önleyici etkisi olacağı kanaatini taşımıyorum.Bu noktada tartışılması gereken esas soru şu olmalı: Cezaların artırılması gerçekten çocuk suçluluğunu azaltmada etkili bir yöntem midir?Uluslararası çocuk hakları normları, çocukların yetişkinler gibi yargılanmaması gerektiğini <a fr-original-style="" href="https://www.hrw.org/news/2022/09/13/us-states-fail-protect-childrens-rights" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vurgulamaktadır</a>. Araştırmalar ise yetişkin olarak yargılanmayan gençlerin yeni suç işleme olasılığının daha düşük olduğunu göstermektedir. Buna rağmen, ABD’nin bazı eyaletlerinde çocuklar yetişkinler gibi yargılanmakta; bu durum, çocuk suçları ve verilen cezaların yüksek kalmasına, çocuk suçluluğunun önlenememesine ve çocuk hakları uygulamalarının ciddi şekilde yetersiz kalmasına yol açmaktadır.&nbsp;David Roodman, 2017 yılında ABD özelinde yaptığı çalışmada daha ağır cezaların suç işleme konusunda neredeyse hiç caydırıcı etkisi olmadığını; insanları hapsetmenin onları geçici olarak dışarıda suç işlemekten alıkoysa dahi tahliye sonrasında suç eğilimini artırdığını <a fr-original-style="" href="https://arxiv.org/pdf/2007.10268" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vurgulamaktadır</a>. Roodman, cezaların ağırlaştırılması kısa vadede suçu azaltabilse de uzun vadede daha olumsuz sonuçlara yol açacağını belirtmektedir.&nbsp;Roodman, çalışmasında Lee ve McCrary’nin Florida örneğini referans göstermiştir. Bu çalışmada, 18 yaşına gelmeyle birlikte uygulanan farklı ceza rejiminin gençler üzerindeki etkileri değerlendirilmiş; 17 yaşından önce en az bir kez tutuklanmış 64.073 kişiyi kapsayan eyalet çapındaki veri tabanı esas alınmıştır. Bulgular, 18 yaşına gelmenin tutuklanma olasılığında anlamlı bir düşüş yaratmadığını göstermektedir. Ancak ilk 17 yaş sonrası tutuklanmadan sonraki yeniden tutuklanma oranları, 18. doğum gününden hemen sonra önemli ölçüde düşmüştür (30 gün içinde %17,9’dan %8,4’e; 1 yıl içinde %54,7’den %47,0’e). Bu düşüşler, gençlerin hâlâ cezaevinde bulunmasıyla açıklanabilecek etkisizleştirme (incapacitation) etkisine bağlanmıştır.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sonuç olarak, çalışmada 18 yaşındaki gençler için caydırıcılık etkisi gözlemlenmezken cezaevinde kalmanın suç işleme olasılığını azalttığı ortaya konmuştur. Bu etki ise kısa vadelidir. Zira cezaevinde kalmanın yalnızca tutukluluk süresi boyunca suç işleme olasılığını azalttığını ve ancak tahliye sonrasında gençlerin suç eğiliminde belirgin bir azalma yaratmadığını göstermektedir.</li></ul>Anna Aizer ve Joseph J. Doyle ise çalışmalarında gençlerin hapis cezasının uzun vadeli etkilerini <a fr-original-style="" href="https://www.nber.org/system/files/working_papers/w19102/w19102.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">incelemiş</a>. Araştırma, ABD’de büyük bir kentsel yönetim alanında 10 yıl boyunca 35.000’den fazla genç üzerinde yapılan değerlendirmeleri kapsamaktadır. Bulgular, gençlerin hapse girmesinin insan sermayesini artırmadığını, gelecekteki suç işleme olasılığını caydırmadığını, gençlerin hapse girmesinin lise mezuniyet oranlarını düşürdüğünü, yetişkinlikte yeniden hapse girme olasılığını artırdığını ortaya koymaktadır.&nbsp;Çalışmada, elektronik izleme ve sıkı sokağa çıkma yasakları gibi alternatif yaptırımların, gençlerin geçici olarak toplumsal etkisizliğini sağlayabileceğini, aynı zamanda insan sermayesindeki kaybı ve yetişkinlikte suç oranlarını artırmadan uygulanabileceği belirtilmiştir. Ayrıca, gençlerin suç işleme eğilimi cezalar karşısında nispeten inelastik olduğundan, hapis cezalarının caydırıcı etkisi sınırlı olduğu vurgulanmaktadır. Bu bulgular, daha az kısıtlayıcı, destekleyici ve alternatif yaptırımlara dayalı gençlik ceza politikalarının, hem eğitim sonuçlarını iyileştireceğini hem de uzun vadede yetişkin suç oranlarını azaltacağını ortaya koymaktadır.&nbsp;Nitekim, gençlerin hapsedilmesine ilişkin hazırlanan bir <a fr-original-style="" href="https://www.sentencingproject.org/reports/why-youth-incarceration-fails-an-updated-review-of-the-evidence/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">rapor</a>, hapis cezalarının ters etkili sonuçlar ürettiğini vurgulayarak, çocukların kapatılmasının suçlu davranışını değiştirmediğini ortaya koymaktadır. Tekrar suç işleme verileri uyarınca, ıslahevinden serbest bırakılan gençlerin yüksek oranda yeniden tutuklanma, (yeni hükümler) mahkumiyetler ve yeniden hapsedilme yaşadıklarını; kapatılmanın onları sıklıkla istismara maruz bıraktığını, fiziksel ve ruhsal zarar verdiğini, eğitim ve kariyerindeki başarılarını olumsuz etkilediğini göstermektedir. &nbsp;Yapılan başka bir <a fr-original-style="" href="https://link.springer.com/article/10.1007/s40865-015-0002-5" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırma</a>, ergenlik döneminde hapsedilen gençlerin, hiç hapse girmemiş benzer yaştaki bireylere kıyasla, 27, 30 veya 33 yaşlarında yeniden hapse girme olasılığının daha yüksek olduğunu; ayrıca alkol kullanımı veya bağımlılığı tanı kriterlerini karşılama ve kamu yardımlarından faydalanma olasılıklarının da daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır (bkz. Ümit, E. (2006). Kentte suça karışmış çocuklarda toplumsal ortam ve ceza ehliyeti araştırmaları (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 209.)Bulgular, ergenlik döneminde hapsedilmenin yalnızca ilerleyen yaşlarda suç davranışını azaltmada etkisiz olmadığını göstermekle kalmayıp, hapis cezasının suç alanının ötesinde de olumsuz sonuçlara yol açtığını göstermektedir. Ayrıca, bir genç bir kez çocuk adalet sistemiyle etkileşime girdiğinde, yetişkinliğe geçiş sürecinde de adalet sistemiyle bağlantılı kalma olasılığının yüksek olduğu gözlemlenmektedir. Çalışma, uzun vadeli olumsuz sonuçları göz önünde bulundurarak, kamu güvenliğini tehlikeye atmayan çocuk hapis alternatiflerinin geliştirilmesini önermektedir.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yukarıda yer alan araştırmalar, ceza indirimlerinin azaltılması veya cezaların ağırlaştırılmasının tek başına çocuk suçluluğunu önlemeye yeterli olmadığını açıkça ortaya koymaktadır. Ağırlaştırılmış cezaların kısa vadede belirli suçları geçici olarak azaltıcı etkisi olsa da, uzun vadede olumsuz sonuçlar doğurduğu <a fr-original-style="" href="https://www.tchd.org.tr/Uploads/Suc_ve_Ceza_2019_sayi_1.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">görülmektedir</a>.&nbsp;</li></ul>Zira salt yüksek cezaların caydırıcı etkisi olsaydı günümüzde <a fr-original-style="" href="https://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/3129/2024-yilinda-erkekler-tarafindan-en-az-394-kadin-olduruldu-259-kadin-supheli-sekilde-olu-bulundu" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şiddet</a>, <a fr-original-style="" href="https://x.com/CansuBulent/status/1957706438039539915" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dolandırıcılık</a> ve <a fr-original-style="" href="https://istanbulbarosu.org.tr/HaberDetay.aspx?ID=13301&Desc=%C3%87ocuk-%C4%B0stismar%C4%B1-Sadece-Ceza-Art%C4%B1%C5%9F%C4%B1-%C4%B0le-%C3%96nlenemez" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">istismar</a> vakalarının bu kadar yaygın görülmesi beklenmezdi. Bu bağlamda, sorun <a name="_GoBack" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>cezaların ağırlığında değil; aksayan çocuk adaleti sisteminin bütünlüğü ve çocuk haklarının korunmasındaki eksikliklerde <a fr-original-style="" href="https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/docs/COCUKADALETSISTEMIVEINFAZREJIMIINEDAIRPOLITIKABELGESI.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yatmaktadır</a>.&nbsp;Çocukların suça sürüklenmesinin önlenmesi, eğitim, sağlık, barınma ve korunma gibi temel haklarının güvence altına alınması ile mümkündür. Özellikle yoksulluk, suç ve düşük eğitim olanaklarının yoğun olduğu bölgelerde büyüyen çocuklar için adil, erişilebilir ve etkili sosyal politikaların uygulanması hayati önem taşımaktadır.&nbsp;Nitekim, çocuk adaletine ilişkin temel yaklaşım yalnızca cezalandırmayı değil; <a fr-original-style="" href="https://x.com/tcyov_official/status/1955630432348971124." rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">150 sivil toplum kuruluşunun</a> da vurguladığı üzere, çocukları koruma, destekleme ve onarma işlevlerini de kapsamalıdır. Bu doğrultuda, Türkiye’de bütüncül destek programlarının uygulanması önem arz etmektedir.&nbsp;Özellikle, davranış sorunları yaşayan gençler ve bakım verenleriyle birlikte çalışılarak bireysel planlar hazırlanmalı; gençler, ihtiyaçlarına ve kişisel hedeflerine uygun çeşitli hizmet ve fırsatlarla desteklenmelidir. Programlar, sosyal hizmet uzmanları, psikologlar, pedagoglar, eğitimciler ve gerektiğinde hukuk danışmanlarından oluşan multidisipliner ekipler tarafından yürütülmelidir. Her çocuğa bakım koordinatörü atanmalı ve tüm hizmetlerin entegrasyonu sağlanarak düzenli takip yapılmalıdır. Bakım verenlerin işlevselliğini güçlendirmek, suça eğilimli davranışların temel nedenlerini belirleyip çözümlemek ve anlamlı davranış değişikliğini teşvik etmek için özel olarak eğitilmiş terapistlerin yer aldığı modeller geliştirilmelidir.&nbsp;Ayrıca, çocukların eğitim, spor, kültür ve toplumsal etkinliklere katılımı teşvik edilmeli ve programlar Türkiye’nin farklı sosyo-ekonomik ve kültürel bölgelerine uygun şekilde uyarlanmalıdır.

Çocukların korunması, suça sürüklenmelerinin önlenmesi ve haklarının gözetilmesi, yalnızca bireysel davranışların değil, toplumsal ve kurumsal sorumlulukların da eşgüdümlü olarak yerine getirilmesini gerektirir. Bu noktada tartışılması gereken esas soru şu olmalı: Cezaların artırılması gerçekten çocuk suçluluğunu azaltmada etkili bir yöntem midir?

Çocukların korunmasında sorumluluk karmaşası üzerine: Cezaları artırmak çocuk suçluluğunu önler mi?

Francesca Albenese, bu dünyada mücadelenin ve umudun örneği olarak vicdan ve prensip sahibi olanlar en az zalimler kadar çoğaldıkça yolun sonunun aydınlık olacağını bizlere gösteriyor.

Netanyahu'ya meydan okuyan kadın: Francesca Albanese

2022’de Rusya-Ukrayna savaşı henüz başlamışken Time dergisi, kapağına bir Rus tankını taşıyarak “Tarih geri döndü” başlığıyla ufukta bekleyen bir felaketi resmediyordu. Sovyetlerin yıkılmasının ardından tarihin sonunu ilan eden ABD’li ve Avrupalı uzmanlar, artık liberal demokrasinin mutlak biçimde galip geldiğini ve insanlığın ideolojilerin sultasından arınıp bu anlamda nihai bir durağa eriştiğini varsayıyordu. Batı’nın bu zaferinin ardından artık “en uzun kabus” olan tarihin işleyeceği küresel bir dinamik kalmamış ve Hegel’in hareketini seyrettiği bir idea olarak tarih ilerlemesini durdurmuştu.<img src="https://images.aposto.com/2025/7/3/1755094134829.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ancak Batı merkezli her “son” gibi bu da varlığını çok sürdüremedi ve Avrupa kendisini tehlike altında gördüğü an tarihin tekerinin yeniden hareket ettiğini keşfetti. Avrupa cephesi bu tehlike karşısında aldığı askeri önlemlerin yanında kültürel olarak da tarihin akışı karşısında bir cephe açtı. Filarmoni orkestrası şeflerinden Eurovision katılımına ve oradan olimpiyatlar ve Dünya Kupası gibi uluslararası spor turnuvalarına kadar Rusya’yı söz konusu tarihin dışında bırakacak bir karartma politikasına başvurdu. Her türlü yaptırım akan tarihin “doğru tarafında” durmak için atılmış adımlar olarak lanse edildi ve birçok alanda da karşılık buldu.Batı bloku, çok geçmeden Rusya’da başlattığı tarihi, 7 Ekim 2023’te bir süreliğine dondurdu. Hamas’ın İsrail’e karşı başlattığı saldırının ardından çok kısa sürede “İsrail’in kendini savunma hakkı” retoriği ile İsrail-Filistin meselesinin 7 Ekim’de başlayan, donuk ve bağlamsız bir resmini sunarak yine tarihin “doğru tarafında” durduklarını gösteren bir anlatı geliştirdiler. Böylece Filistin’de çok uzun süredir bir Apartheid rejimi sürdüren İsrail’de tarih yeniden harekete geçmişti.İsrail’in 7 Ekim’e cevap olarak Filistin’de bir soykırım suçu işlemesi, Avrupa’yı ve Batı blokunu bu pozisyondan geri adım attırmadı; aksine İsrail her platformda 7 Ekim mağduru olarak temsiliyet buldu. Soykırıma yönelik herhangi bir kitlesel tepki ise antisemitizm adı altında cezalandırıldı ve korkunç bir polis şiddetiyle karşılaştı. Ancak gelinen noktada uluslararası ilişkiler sahnesinde Avrupa’nın politik bir değişikliğe gittiği görülüyor. Bu politikayla beraber değişen söylemlerin dinamiklerine değinmeden önce, geçen günlerde hayatını kaybeden Filistinli futbolcunun hikâyesine bakalım.Geçen hafta Filistin Futbol Federasyonu, “Filistinli Pele” olarak anılan millî futbolcu Suleiman al-Obeid’in İsrail’in saldırısı sonucu hayatını kaybettiğini bildirdi. 41 yaşındaki futbolcu, İsrail’in insani yardım bekleyen sivillere yönelik saldırısında öldürülmüştü. Filistin Millî Takımı ile 24 maça çıkıp 2 gol atmış, özellikle 2010 Batı Asya Futbol Federasyonu Şampiyonası’nda Yemen'e karşı attığı rövaşatayla tüm Filistinlilere ikonik bir an hediye etmişti. Obeid, Gazze’de giderek derinleşen açlık krizine karşı yardım beklerken öldürülen yüzlerce insandan biriydi. Avrupa Futbol Federasyonları Birliği (UEFA), hayatını kaybeden al-Obeid için yayımladığı anma mesajında “Süleyman el-Obeid'e, 'Filistinli Pele'ye elveda. En karanlık zamanlarda bile sayısız çocuğa umut veren bir yetenekti" ifadelerini kullandı. Bu, hiçbir faile ve koşula işaret etmeyen anma mesajı, başta futbolcu Muhammed Salah olmak üzere büyük bir tepki topladı. X mesajında bu paylaşımı alıntılayan Salah, UEFA'ya, "Bize nasıl, nerede ve neden öldüğünü de söyleyebilir misiniz?" diye sordu.<img src="https://images.aposto.com/2025/7/3/1755094337169.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.73" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu öznelerin kaybolduğu, kurbanların koşullarının bağlamsız şekilde ele alındığı dile 7 Ekim’den beri oldukça aşinayız. Filistinlilerin ölümleri haberleştirilirken çoğunlukla fail İsrail gizlenir, haber son derece tekdüze ve nötr bir dille aktarılır ve olan biten yeryüzündeki herhangi bir felaket olarak resmedilir. Ancak son dönemde El-Obeid’in anma mesajındaki dilin daha da yaygınlaştığını görüyoruz. Özellikle Avrupalı liderlerin Gazze’de açlıktan ölümlere dair çıkışları ve ardından Filistin’i devlet olarak tanıma hamleleriyle birlikte, Avrupa’da bir politika ve söylem değişikliğinin olduğu görülüyor.&nbsp;Avrupa, yerinden edilmiş Filistinlileri aç bırakma politikasını “insani kriz” potasında eriterek yine nötr ve daha çok İsrail’in bilinçli politikasını gizleyen bir dili benimsiyor. Albert Toscano’nun In These Times sitesinde yayımlanan yazısında<a fr-original-style="" href="https://inthesetimes.com/article/centrist-dems-republicans-change-stance-on-gaza-to-hide-genocide" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;dediği gibi</a>:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Gazze’de büyüyen açlığı yalnızca ‘insani kriz’ olarak tanımlayıp, onu soykırımın bir parçası olarak görmemek, aslında daha derin bir amaca hizmet ediyor: Bu yaklaşım, Batılı güçlerin İsrail’le olan sarsılmaz ittifaklarını sürdürmelerine ve onu hesap vermeye zorlayabilecek tüm ciddi adımları reddetmelerine imkân tanıyor. İsrail’in sistematik olarak aç bırakmayı bir savaş yöntemi olarak kullandığını kabul etmemek, açık bir savaş suçunun cezasız kalması anlamına geliyor.”</blockquote>Dolayısıyla İsrail’in Batılı müttefikleri, soykırımın nihai aşamasına geçilmişken ve Filistin’i tümüyle İsrail içinde eritmek için bütün koşullar uygun hâle gelmişken, tarih yeniden donduğunda “temiz tarafta” kalma hedefiyle suç ortağı olarak anılmak istemiyor. Böylece göstermelik yaptırımlarla, yaşananları soykırım olarak nitelemek bir tarafa, adeta bir “doğal afet” anlatısı kurup “insani kriz” söylemiyle ele alıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Böylece Suleyman al-Obeid’i “kimin, nerede” öldürdüğü sorusunun cevabının gizli kalmasına sebep olan şey, tam da bu soykırımı görünmez kılan empatiyle gizleniyor.</li></ul>Frédéric Lordon, Fransa’daki bu söylem değişikliğine dair yazdığı Oyunun Sonu adlı yazıda “Peki, nasıl oldu da hümanistlerimiz nihayet akıllarını başlarına topladılar?” diye sorduktan sonra şunları <a fr-original-style="" href="https://e-komite.com/2025/oyunun-sonu-frederic-lordon/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor</a>:&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Bu, evrensel bir vicdanın uyanması değil; her şeyden önce tüm tabuları yıkan bir suça ortak olmaktan dolayı tehlikeye giren itibarlarını, ardından siyasi ve ahlaki itibarı yerle bir olan Siyonist projenin çıkarlarını korumak için uğraşıyorlar. ‘İnsancıl’ yüzlerini gösterme ihtiyacı işte böyle doğdu.”</blockquote>Avrupa bloğunun, Çin ile ABD arasındaki küresel hegemonya mücadelesi ve peş peşe gelen “Trump Barışları” sonrasında şekillenecek yeni dünya düzeninde kendine farklı bir konum edinmek amacıyla bu adımları attığı söylenebilir.Öte yandan, üç yıla yaklaşan sessizliğin ardından yükselen sesler, bir anlamda İsrail’in Batılı müttefikleri için normale dönüş sinyallerini taşıyor. Böylece kimsenin elinin kirlenmediği ve hatta neredeyse “ahlaki” olanın tercih edildiği ve nihayetinde soykırımın saklandığı bir kriz resmi çiziliyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dolayısıyla tüm bu empati ve ikiyüzlü politik çıkışların, yeni bir Nuremberg Mahkemesi’nin kurulmaması için tertip edildiğini söylemek mümkün.</li></ul>Bu anlamda her ne kadar Gazze'deki soykırım savaşının üzerine yeni bir dünya düzeni kurulsa da yaşanan yıkımın bedelinin ne zaman ve nasıl ödeneceği gibi sorular da varlığını sürdürecek. Tarihin hareketi konusuna dönecek olursak kesin olan bir şey var ki, dünyanın uzun süredir seyrettiği bu soykırımın izleri, tarihin sonu birkaç kez daha ilan edilse dahi silinmeyecek gibi duruyor.&nbsp;

Geçen hafta Filistin Futbol Federasyonu, “Filistinli Pele” olarak anılan millî futbolcu Suleiman al-Obeid’in İsrail’in saldırısı sonucu hayatını kaybettiğini bildirdi. 41 yaşındaki futbolcu, İsrail’in insani yardım bekleyen sivillere yönelik saldırısında öldürülmüştü. UEFA'nın hiçbir faile ve koşula işaret etmeyen anma mesajı ise başta futbolcu Muhammed Salah olmak üzere büyük bir tepki topladı.

UEFA, Filistinli Pele'nin katilini neden görmedi?

AKP, uzun bir süredir “aile” kavramını siyasetinin odağına oturtmuş durumda. Buna paralel olarak 2025 yılı da&nbsp;“aile yılı” olarak ilan edildi.Bunun nedenlerinden biri olarak düşen nüfus hızı&nbsp;gösteriliyor. Kamuda çalışan eşlere yönelik hazırlanan düzenlemeler de bunun kanıtı. Birden çok çocuğun teşvik edilmesi, buna yönelik teşvik sistemleri getirilmesi, mesai düzenlemeleri yapılması…Ancak parti içerisinde eskiden bu yana boşanma-nafaka düzenlemeleri&nbsp;de tartışılıyor. Birkaç kez gündeme alınan ve sonrasında tepkiler üzerine rafa kaldırılan bu tartışma, şimdi hiç olmadığı kadar sıcak. Düzenleme yapıldığını ve kesin olarak TBMM’ye getirileceğini bizzat Adalet Bakanı söyledi. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un açıklamasını anımsayalım:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Boşanma davalarıyla maddi tazminat, nafaka ve mal rejiminin ayrılması, boşanmanın bir an önce gerçekleştirilip diğer davaların ayrıca devam ettirilmesi gerekiyor. İki davanın birarada sürdüğü çekişme davaların uzamasına, 10 yıl süren boşanma davalarına yol açıyor. Bu da tarafların kendilerine yeni bir hayat kurma imkanını ortadan kaldırıyor. Dolayısıyla buna çalıştık, aile mahkemesi hâkimlerini topladık. İstinaflı aile mahkemesi davalarına bakan hakimlerimizle İstinaf Dairesi başkanlarımız, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin başkan ve üyeleriyle biraraya geldik. Sorunu tartıştık. Vatandaşlarımızın boşanma davalarındaki sorunları ortadan kaldırmak istiyoruz. Burada arabuluculuğu da tartıştık."&nbsp;</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aile arabuluculuğu&nbsp;</h2>Tunç’un ortaya attığı “aile arabuluculuğu” kavramına hukukçular uzak değil. Avrupa ülkelerinde örnekleri&nbsp;de var. Üstelik aileyle de sınırlı değil. Birlikte yaşayan çiftlerin hukukunun korunması adına, partnerlerin ayrıldığı hâllerde de devreye girebiliyorlar. Ancak Türkiye gibi ülkeler açısından bu sistem birçok soru işareti barındırıyor. Tunç, sistemi özetle şöyle anlatıyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bu, Avrupa ülkelerinin çoğunda var. Bu bizde de olabilir. Bununla ilgili sempozyumlar yaptık ve aile arabuluculuğunu da ülkemize kazandırmak istiyoruz. Boşanma davası öncesinde tarafların belki küçük tartışmadan kaynaklanarak büyüyen, aslında aralarında geçimsizlik yokken sadece avukata yazdırdığı o dilekçede ağır ithamlar söz konusu olabiliyor. Ağır ithamlarla karşılaşan karşı taraf, kadın veya erkek, o dilekçeyi aldıktan sonra bir daha o evliliğin düzeleceğine inanmıyor. Taraflar birbirlerine tam düşman oluyor. Duruşmaya geldiklerinde de ailenin bütün mahremiyeti herkesin önüne dökülmüş oluyor. Çocuklar örseleniyor. O nedenle akademisyenlerin görüşleri bu konuda önemliydi.Dünyadaki uygulamalara baktık. Burada aile arabuluculuğunun çok faydalı olacağına inanıyoruz. Boşanma konusunda da anlaşabilirler arabuluculukta ve mahkeme onayıyla kısa sürede sonuçlanır. Boşanma konusunda anlaşma olmazsa mahkemeye gidilir, süreci daha sakin ve daha olgun şekilde başlatmış olurlar. Dolayısıyla Aile Yılı'nda, aile hukukuyla ilgili önemli yargı paketini, öncelikle görüşlere açacağız, sonrasında da milletvekillerimizin takdirlerine arz edeceğiz."</blockquote>Tunç, bir başka açıklamasında da sözlerini şöyle tamamladı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Boşanma davası öncesinde tarafların belki küçük tartışmadan kaynaklanarak büyüyen, aslında aralarında geçimsizlik yokken sadece avukata yazdırdığı o dilekçede ağır ithamlar söz konusu olabiliyor. Ağır ithamlarla karşılaşan karşı taraf, kadın veya erkek, o dilekçeyi aldıktan sonra bir daha o evliliğin düzeleceğine inanmıyor. Taraflar birbirlerine tam düşman oluyor. Dolayısıyla Aile Yılı’nda, aile hukukuyla ilgili önemli yargı paketini, öncelikle görüşlere açacağız, sonrasında da milletvekillerimizin takdirlerine arz edeceğiz.”&nbsp;</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Nelere bakıyor?&nbsp;</h2>Aile arabulucusunun baktığı dosyalar da belirgin. Olaylara özgü olarak elbette başlıklar değişebiliyor. Ancak genel olarak şöyle özetlenebilir:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Boşanma sürecinin ne zaman ve nasıl işleneceği &nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eşler arasındaki iletişimin ve etkileşimin planlanması&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mali konular &nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mal paylaşımları &nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diğer özel konular &nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çocuğun nasıl destekleneceği&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çocuğun ebeveyni ile iletişim ve etkileşimlerine ilişkin düzenlemeler&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tatil sürecine ilişkin düzenlemeler &nbsp;</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Önce ikna</h2>Ama Türkiye’de bu sistemin nasıl işleyeceği soru işareti. Adalet Bakanı’nın sözlerinden de öncelikle arabulucunun boşanma konusunda öncelikle “Emin misiniz?” sorusunu yönelteceği anlaşılıyor. Kimler arabulucu olacak, nasıl çalışacak, özel eğitimden geçirilecek mi, standart görevleri olacak mı, bunlar da belirsiz.İkinci ve asıl sorunlardan biri şiddet gören kadınlar için nasıl bir uygulamanın olacağı. Bu kadınlar için de öncelik arabulucuda olursa tarafların nasıl biraraya geleceği, ortada çocuk varsa nasıl hareket edileceği de bilinmiyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Nafaka tartışması&nbsp;</h2>AKP’nin uzun yıllardır “hayat boyu nafaka”&nbsp;sistemini değiştirmek istediği biliniyor. Buna gerekçe olarak da kısa süren evlilikler sonrası erkeğin hayat boyu ödeme yapmak zorunda kalması gösteriliyor. Bazı özel dosyalardaki örnekler sıralanıp mağduriyet yaşandığı ifade ediliyor.Aynı pakette bu sistemin kalkması durumunda arabulucu, tarafları, belli bir süre nafaka ödenmesi konusunda ikna etmeye de çalışacak. Mal paylaşımı da sorunlu hâle gelebilecek.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Boşanmadan sonraki süreç</h2>Boşanma davaları ile mal paylaşımı davalarının ayrılması da bir başka başlık. Arabulucuda çözüm bulunmazsa boşanmaya paralel olarak mal paylaşımı davası açılacak. Bakan, 10 yıl süren davaları buna örnek gösterdi.Boşanma gerçekleşirse, mal paylaşımı davası da bitmezse ekonomik özgürlüğü bulunmayan, çalışmasına engel olunan, mal verilmeyen kadınların hayatlarını nasıl sürdüreceği de bir başka muamma.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Avrupa örnek mi?</h2>Kadın örgütleri de tam bu nokta üzerinde duruyor. Avrupa ülkelerindeki örnekler, daha eşit koşullardaki taraflar arasında… Türkiye’de ise kadınların sosyo-ekonomik durumu ile erkeklerin durumu arasında bariz farklar ve eşitsizlikler var.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kadın hukukçular bu nedenle anayasadaki eşitlik ilkesine dikkati çekiyor ve bu eşitlik sağlanmadan atılacak adımların felakete dönüşebileceğini söylüyor.</li></ul>Türkiye Kadın Dernekleri Federasyonu, yaptığı açıklamada, bunlara dikkat çekerek, “Boşanmaların kadına şiddet olaylarından olma yüzdesinin bu kadar fazla olduğu bir ülkede mekanizmaları güçlendirmeden, kadını ekonomik güçten mahrum bırakarak, üstelik İstanbul Sözleşmesi’nden çıkarak korumasız bıraktığınız kadınlar için aile arabuluculuğu yapmak fikri yanlış”&nbsp;ifadelerini kullandı.&nbsp;Bütün bu eşitsizlikler, dezavantajlı konum giderilmeye çalışılacak mı yoksa şekli bir eşitliğin bulunduğu varsayılarak daha derin yaralara mı yol açılacak, birlikte göreceğiz.

Boşanma ve nafaka düzenlemeleri, uzun süredir AK Parti'nin gündemindeydi. Birkaç kez gündeme alınan ve sonrasında tepkiler üzerine rafa kaldırılan bu tartışma, şimdi hiç olmadığı kadar sıcak.

Hükümetin “aile düzenlemesi” hazırlığı: Kadın örgütleri neden tedirgin?

Tatil, Arapça “atıl etme, başıboş bırakma, ihmal etme, salma” anlamına <a fr-original-style="" href="https://www.nisanyansozluk.com/kelime/tatil" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gelir</a>. Bu yönüyle bir kopuşu, askıya almayı ima eder. Tatil, modern insan için genellikle çalışmanın ya da yaşamanın varlığına bağlı olarak anlam kazanan bir aradır. Peki hayatın her anlamıyla merkezine oturtulmuş bir ara form olarak bu “boşluk” ne anlama gelir?&nbsp;Antik Yunan’da scholē,&nbsp;yani boş zaman, dinlenme anlamında kullanılan bu kavram, “öğrenmeye, düşünmeye, tartışmaya” adanmış bir zaman olarak görülürdü. Düşünsel faaliyetler, sohbetler ve tartışmalar genellikle belirli bir yerde yapıldığından zamanla bu faaliyetlerin yapıldığı yer, yani "ders verilen yer" ya da "okul" anlamında da kullanılmaya başladı. Yani aslında boş zaman, insanı nitelik bakımından güçlendiren en dolu zaman olarak görülürdü. Peki bugün?Tatilin kitlesel biçimde ortaya çıkışı, Sanayi Devrimi'yle ve işçi sınıfının hak mücadelesi ile doğrudan ilişkilidir. İşgücü yeniden üretilebilsin diye çalışmanın yanında zorunlu olarak bir “dinlenme” süresi de tanımlandı. Bu yönüyle tatil, sistemin sürekliliği için planlanmış bir nefes alma aralığına dönüştü. Zamanla sistemin yükünü gizleyen bir paravan işlevine dönüştü. Bugün ise tatilin sınıfsal çerçevesi, yalnızca mesaiyle sınırlı değildir. Freelance çalışanlar için de ayrı bir sorunsal doğar. Freelance çalışanlar, sürekli bir tetikte olma hâli ile baş başa bırakılır. Ne tam özgürdür ne de tam bağlıdır.&nbsp;Paul Lafargue, Tembellik Hakkı adlı kitabında “çalışma”yı kutsayan modern ahlak anlayışını yıkıcı bir biçimde eleştirir. Tatili, çalışmanın zıttı değil; ona içkin ama bir başka özgürlük tahayyülünün habercisi olarak görür. Bertrand Russell da Aylaklığa Övgü'de “Uygarlık, insanların boş zamanlarında ne yaptığıyla ilgilidir” diyerek tatili kültürel ve zihinsel üretim alanı olarak görür. Ne var ki bugünün tatili, ne zihinsel üretim ne de ruhsal yenilenme için kurgulanmıştır.Russel’in aylaklığı, bugünün “tatil paketleri”ne hiç benzemez. Çalışmanın “norm” olarak görülmesi, modern anlamda Sanayi Devrimi ile başlasa da kökleri Neolitik Çağ'dadır. Çalışmak, daha çok artı değer üretmek için türümüzün zorunlu olmayan ihtiyaçlarına yönelik bir eylemdir. Bu nedenle bugünün tatili, doğal olarak artı değer üretmeye, mülkiyete, tahakküme, ataerkiye içkin bir eyleme dönüşerek statükoyu yeniden üretir.Theodor Adorno’nun “kültür endüstrisi” kavramı, bugünkü tatil anlayışını çözümlemek için oldukça işlevseldir. Tatil de artık diğer “kültürel ürünler” gibi paketlenerek, biçimlendirilerek, &nbsp;reklamlarla şekillendirilerek, imgelerle kaşınıp beklentilerle arzu nesnesine dönüştürülerek tüketiciye sunulan bir mal; deneyimden çok temsil: Tüketicinin arzularını kaşıyan imgelerle pazarlanıyor. Bugün tatilin sektöre dönüşmesi olan turizm, aslında çalışmanın kutsanarak ibadete dönüşmesini sağlayan bir simülasyon.Simülasyon hâlini alan tatil, bağımlılık yaratan “uyuşturucu”ya dönüşürken deneyim alanları bir tür “tedarik alanı”na, tüketicinin geçici doyumu için yeniden tasarlanan doğa, kültürel motifler ve hatta insanlar da “torbacıya” dönüşür. Yerel halk, o çok arzulanan "kaçış"ın malzemesini sağlayan bir araca indirgenir.&nbsp;Yurttaş olarak saygı görmeyen birey, müşteri olarak önemsenir. Kamusal yaşamda hor görülen, tatilde bir markanın VIP hizmetine mazhar olur. Sistem, derin sembolik eşitsizliği normalleştirir. Tatil, “iyi hissetmek” üzerinden toplumsal eşitsizlikleri yeniden üretir. Bu geçici şatafat, sistemin onarıcı yanılsamasıdır: Tatil, ruhsal tükenmişliği değil, sembolik değersizliği telafi eder. Bedeli tatilcinin de üyesi olduğu işçi sınıfı öder.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Her şey dahildir paketlere, ama psykhe, yani ruh hariç. Ama bu ruhsuzluk bedava değildir: Kredi kartı borçları, seyahat kredileri, gösteri için harcanan enerji… Ve tüm bu gayretin sonunda yalnızca “beğeni” kalır.&nbsp;</li></ul>Tatilin çevresel ve toplumsal etkileri yadsınamaz. Turizm endüstrisi, doğayı bir “fon”a ya da “ürün”e dönüştürür. Tatil yalnızca insanı değil doğayı da tüketir. Gökova, Fethiye, Kapadokya gibi yerlerde betonlaşma, plastik kirliliği, biyolojik çeşitliliğin yok oluşu doğrudan turizmin sonucudur. Otellerin su ve enerji tüketimi, tek başına bir köyün yıllık ihtiyacını aşabilir. Doğa dekorlaşır. Yerel halkın yaşamı turizme göre yeniden şekillendirilir: Evler pansiyonlaşır, köyler sahneye dönüşürken üretici köylü, prekaryalaşır; zamanla da mülksüzleşir, yurtsuzlaşır ve kentlere göç eder.&nbsp;Turist için çekici olan her şey, sistematik olarak yok edilir. Yani tatil, doğaya dönmek değil; doğayı tüketmektir. Bu tüketimin arkasında çoğu zaman görünmeyen, köleleştirilmiş bir emek zinciri vardır: Bodrum, Antalya, Dubai ya da Yunan adalarında hizmet sektörü adeta bir “yeni kölelik” düzeniyle işler. Göçmen işçiler, düşük ücretli kadın emekçiler, günübirlik çalışan gençler, yer yer çocuk işçiler, güvencesizler, başkalarının kısa süreliğine “kral gibi” hissetmesi için sistematik olarak sömürülür.Tatilin özellikle turizm ile birlikte 7. günü aşıp çalışma arası anlamına gelmesi, 2. Dünya Savaşı sonrasına denk gelir. Turizm endüstrisi, çalışmayı yüceltmek, sömürüyü katlanılır kılmak adına tatili ambalajlar. Tatilci, hizmet alarak kendini değerli hisseder. Bütün bir yıla tatil için katlanma, deyim yerindeyse Sysphosça bir eylemdir. Sermaye, artı değer üretmesi için işçiyi evine, haftada bir gün izne ve senede bir kez tatile yollar. Burada kullanılan anahtar kelimeler, ilişkinin ne denli asimetrik olduğunu gösterir. Bu asimetriden çalışanın rızası üretilerek istismar meşrulaştırılır. Tatilci, sistemin izin verdiği ölçüde bir “kaçış” yaşar ama bu kaçış, Prometheus’un cezasına benzer: Kartal her gün gelip karaciğerini yer.&nbsp;Tatil artık yaşamak için değil, göstermek için yapılır. Sosyal medya aracılığıyla deneyimin kendisi değil, temsili ön plana çıkar. Tatil yapmak yetmez; görülmek gerekir. Berkeley’in “Var olmak, algılanmış olmaktır” önermesi, günümüzde “gösterilmiş olmaktır”a evrilmiştir. Mahremiyetin yitimi, tatilin giderek pornografikleşmesine yol açar. Gösteri içinde herkes aynılaşır; tatil artık “orada olmak” değil, “orada olunduğunu göstermek”tir.&nbsp;Gerçek bir dinlenme yerine,&nbsp;temsil sahnesi&nbsp;kurulur. Bu sahne için insanlar büyük borçlar altına girebilir, kendi yaşantılarını sahte bir görsel düzeneğe göre şekillendirebilirler. Üretilmiş imgelerle pazarlanan bu deneyim, erotizmi aşarak pornografiye dönüşür; herkesin benzeştiği bir gösteri toplumuna evriliriz. Hatta ekolojik duyarlılık sergileyenler bile bu yapının dışında kalamaz; turizmin, yani ekolojik yıkımın en büyük tetikleyicisinin değirmenine su taşırlar. Bu bağlamda sürdürülebilirlik, yerellik, çevresel farkındalık gibi söylemler yalnızca pazarlama stratejisi olarak işlev görür.Hatta ruhsal ya da spiritüel arayışlar da bu sistemin dışında kalamaz. Yoga kampları, meditasyon inzivaları, mindfulness atölyeleri gibi pratikler, artık birer "tatil formatı" içinde sunulmakta. Bu tür etkinlikler, kendi içlerinde ciddi bir potansiyel taşısa da endüstriyel yapının içine çekildiklerinde "ritüel dolu bir tüketim deneyimi"ne dönüşebilirler. Ruh arayışı, tatil paketine dahil edilmiştir. Arınma dahi pazarlanabilir bir deneyimdir.Yazının başındaki soruya dönersek: Sahi, tatil ne demek? Belki de bir yere gitmek değil, bir şey olmaktan çıkmaktır. Tatil, yalnızca bedenin değil, zihnin de durduğu, dış taleplerden arındığı, gösterinin dışında kaldığı, üretimin ve tüketimin sessizleştiği bir aralıksa anlamlı olabilir.&nbsp;Peki bugün dinlenmek ne anlama gelebilir? Arendt’in kontemplatif yaşamı yani yaşam üzerine derin düşünme, hakikati arama, dünyayı anlamaya dönük zihinsel faaliyeti tatil adını verdiğimiz bu dinlenme sürecinde gerçekleşiyor mu? Yaşamın anlamını, dünyadaki yerimizi, değerlerimizi ve eylemlerimizin sonuçlarını derin bir dikkatle sorgulayabiliyor muyuz?&nbsp;Elbette tüm bu eleştirilerin dışında kalan deneyimler de var. Hâlâ bazı insanlar, tatili&nbsp;doğayla, insanla ve kültürle bağ kurmanın bir yolu olarak görür. Gittiği yeri tüketmek için değil, anlamak, öğrenmek, tanışmak için ziyaret eden; hizmet değil, ilişki arayan insanlar da var. Bunlar, yazının sorunsallaştırdığı endüstriyel tatil anlayışının dışındadır; aynı zamanda insanın kendiyle, doğayla ve kültürlerle tüketici olmayan bağlar kurabilmesinin de olanağını gösterir.&nbsp;

Tatil, yalnızca işten uzaklaşmak, deniz kenarından dinlenmek anlamına gelmez. Tatil, sınıfsal, ekolojik ve felsefi eleştirileriyle birlikte ele alındığında çağdaş yaşamın bütün çelişkilerinin görülebildiği bir olgudur ve günümüzde artık yalnızca bir hak değil; bir gösteri, statü, endüstri, hatta bir tür yanılsama hâline gelmiştir. Peki nasıl?

Tatil sahnesinin gölgesindekiler: Turizmin yolu nereye çıkıyor?

Fotoğraflar: Can ErokUçucu ülke gündemimizde sabit duran bazı şeyler var; sıklıkla sokak hayvanlarının şiddet gördüğü&nbsp;haberler alıyor ve benzer bir acıyla sarsılıyoruz. İnsanların canı kolaylıkla hiçe sayılırken hayvanın hakkını savunmak ve onun derdini anlatmak da kolay değil. Bu uzun soluklu maraton, birçoğu barınakta geçen kalp sızlatıcı hikayeyle dolu.Temmuz’da Ege kıyılarında kavurucu yaz güneşi altında herhangi bir canlı gibi serinlemek isteyen ve denize giren Ares mesela… Birisinin “Denizde başıboş köpek var” ihbarı üzerine alınıp İzmir’de barınağa götürüldü. Barınaklardaki pek çok köpek gibi parvovirüs kaptı ve oradan çıkarılmasına rağmen kısa bir süre sonra hastalığa yenilerek hayatını kaybetti.Bir köpeğin denizde yüzmesinden rahatsız olan birisini anlamak zor. Bir hayvanın sıcaktan korunma içgüdüsüyle tetiklenen ve ölümüyle sonuçlanan bu olayı kabullenmek de öyle. Ama Türkiye’de sokak hayvanlarının gerçeği böyle; bir şikayet, bir belediye aracının gelişi, bir hayatın daha muhtemel sonu demek.Ares’in hikayesi istisnai değil. Barınağa kapatılan her köpeğin başına türlü felaketler gelebilir çünkü zaten işletildiği hâliyle birçok barınak, köpek oradan kurtarılmadıkça, felaketin kendisidir. Geçen hafta Mersin’den gelen ve hızla yayılan barınak görüntüleri de bunu doğrular nitelikteydi. Kanlar içinde yatan, birçoğunun kemikleri sayılan cansız köpekler… Konu barınak vahşeti olunca, iktidar veya muhalefet belediyesi olmasının pek de fark etmediğini anladığımız bir resim daha.&nbsp;Birçoğumuz benzer görüntülere maalesef aşinayız: Konya’da barınak çalışanının bir köpeğin kafasını kürekle ezerek öldürmesi, ölümlerini beklerken gölge bulamayanlar, açık yaraları kurtlananlar, kokuşmuş yemek artıkları ve güneşin altında kaynayan içme suyu, “ötanazi” adı altında ölüm iğneleri... Bunlar münferit vahşet vakaları değil, sayısız hayvanı sessizce yok eden, yönetim kademesinin bizzat ortaya koyduğu, sistematik bir ihmal ve vahşetin göstergeleri.Türkiye’deki sokak hayvanlarına dair resmî bir rakam yok ancak uzmanlar sokakta ve barınaklarda yaşayan 4 milyondan fazla köpek ve 10 milyondan fazla kedi olduğunu tahmin ediyor. Bu rakamların son on yılda terk etme, denetimsiz üretim, kısırlaştırma programlarının yokluğu ve mevcut yasaların uygulanmaması yüzünden arttığına inanılıyor. Aslında uzun zamandır çözüm aranan nüfus konusuydu ancak problem, geçen yaz daha da derinleşti.Bir adım geriden: Geçen Ağustos ayında AK Parti, sokaklardan sahipsiz köpeklerin toplanması ve belli kriterlere uyarsa öldürülmesini yasalaştıran bir düzenlemeyi önerip meclisten geçirdi. Yasanın adı, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu. Hayvan hakları savunucuları bu tasarıyı “katliam tasarısı” olarak nitelerken yetkililer “halk sağlığı önlemi” olarak sundu ve köpeklerin varlığını hastalık ve tehlikeyle eşdeğer tuttu.&nbsp;Bu yasayı çıkaran AKP’li ve MHP’li vekiller de biliyorlar ki belediyeler, zaten birer kısırlaştırma programı&nbsp;yürütmek zorundaydı ancak bunu büyük ölçüde yapmadılar. Tarım Bakanlığı da bu konuda varlığını hissettirip elini taşın altına koymadı. Şimdi, eldeki yetersiz sayı ve kapasitedeki barınağa milyonlarca hayvanı doldurmak ve görevlilere ötanazi yetkisi vermek ancak “Yapmadıklarımızın faturasını köpeklere keselim” demek olabilir.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">TBMM Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu Başkanı Vahit Kirişçi, Türkiye’de 105 bin kapasiteli 322 hayvan barınağı olduğunu açıklamıştı. Yeni yasa kapsamında, belediyelere 2028 yılının sonuna kadar barınak inşa etmeleri söylendi.&nbsp;</li></ul>Ancak İçişleri Bakanlığı’nın Şubat ayında tüm belediyelere gönderdiği genelgeye göre, tedavi ve rehabilitasyon sonrası aldığı hayvanı sokağa geri bırakan belediyelere para cezası kesilecek. Yani köpekler için barınaklar hazır değil ama barınağa kapatma yasası yürürlükte.&nbsp;Yasa, barınağa hapsetmekle sınırlı kalmıyor. Barınaklarda alıkonulan köpeklerin, ötanazi adıyla toplu ya da tekil olarak ilaçla öldürülme ihtimallerinin önünü de açıyor. Şubat ayında Osmaniye’de hamile ve yavruları da içeren&nbsp;21 köpeğin toplu halde ölü bulunması, bu ihtimalin çok da uzak olmadığını gözler önüne sermişti.&nbsp;Toplum ise bu karanlık tablo karşısında ikiye ayrılmış durumda. Barınaklara kapatılan köpekleri ötanazi ve hastalık kapma gibi ihtimallerden kurtarmak, hayvansever derneklerin ve bireylerin inisiyatifine kalmış. Sayısız vatandaş işin bir ucundan tutmaya, sokak hayvanlarıyla ilgilenmeye, onları beslemeye, mama ve su bırakmaya ve kış için derme çatma kulübeler yapmaya devam ediyor. Hatta pek çok kişi, kendi imkanlarıyla sıfırdan köpek ve kedi barınağı kuruyor ya da geçici veya kalıcı yuva olarak evlerini sokak hayvanlarına açıyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/7/4/1754555955707.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.22" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Köpekle karşılaşmak istemeyenler ise onları tehdit olarak görüyor ve korkudan beslenen bir anlayışla, toplu ölümler anlamına gelebilen “toplansın” taleplerini yineliyor. Bir yandan Habertürk gibi bazı hükümet yanlısı basın kuruluşları ve TRT, sokak hayvanlarını “tehdit” olarak gösteren haberleri öne çıkarıyorlar. Bazı kanallardaki yorumcular, münferit olayları gerekçe göstererek köpeklerin tamamen toplanması gerektiğini savunuyorlar.&nbsp;Ancak köpeklerin çoğalmasına izin verip, sonra onları öldürmek, sersefil halde ölümlerini bekletmek, kısacası eziyet etmek bir politika olamaz. Bu yaklaşım, sorumluluğu reddetmek ve milyonlarca canlıyı kısır bir acı döngüsüne&nbsp;hapsetmekten öteye gitmiyor.Türkiye’nin ihtiyacı, hayvanları düşmanlaştıran yasalar ve yayınlar değil; öncelikle, geçen yıl kabul edilen tasarı yerine insancıl ve akıllıca tasarlanmış bir yasal düzenleme getirilmesi. Hayvanseverler, ülke çapında uygulanacak sağlam bir kısırlaştırma programı, yeterli sayıda ve kapasitede barınak personeli, yeterli ödenek gibi ihtiyaçların bir an önce karşılanmasını ve barınakların ciddiyetle denetlenmelerini talep ediyorlar. Köpek üretiminin ve satışının tamamen yasaklanması ve barınaklardaki köpeklerin sahiplendirilmesi için gerekli çalışmaların yapılması da çok önemli.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; box-sizing: border-box;">En temelde, konuyu, mantıksız korku yerine problemlere çözüm getirebilen insan zekasıyla, merhametli bir yerden ele almalı. Yadsınamaz biçimde dostluktan keyif alan, çok duygusal ve bizlere birçok alanda muhtaç yaşayan canlılardan bahsediyoruz.</li></ul>Umalım ki olmasın ama büyük ihtimalle, bir sonraki trajedinin eşiğindeyiz... Hayvanseverler #sokaktayımyanındayım demeye devam etse de, Ares’in ölümü gündemden düştü. Ares ne yazık ki son olmadı ve bu gidişatla son diye bir şey olmayacak.&nbsp;Sokak hayvanlarına karşı ahlaki ve siyasi sorumluluğumuzu yerine getirmedikçe döngü sürecek: Üret, terk et, ihmal et, öldür ve tekrarla. Çok yazık, çünkü aslında köpeklerin korunaklı yaşamlarını sağlayarak kaybedecek pek bir şeyimiz yok… Ve her vahşet haberinde kaybettiğimiz kendi insanlığımız.

Sokak hayvanlarına karşı ahlaki ve siyasi sorumluluğumuzu yerine getirmedikçe döngü sürecek: Üret, terk et, ihmal et, öldür ve tekrarla. Yadsınamaz biçimde dostluktan keyif alan, çok duygusal ve bizlere birçok alanda muhtaç yaşayan canlılardan bahsediyoruz. En temelde konuyu, mantıksız korku yerine problemlere çözüm getirebilen insan zekasıyla, merhametli bir yerden ele almalı. 

Yüzdüğü için öldürülen Ares ve Türkiye'nin barınak gerçeği

Nasıl oldu da insan hakları bilincinin toplumsal tabana yayıldığı, herkesin bilgiye erişiminin sağlandığı, göreceli de olsa yaşam kalitesinin küresel olarak yükseldiği bir dönemde otoriter yönetimler geri geldi? Nasıl oluyor da hakları, özgürlükleri ve modern demokrasiyi geriye götürmeyi vadeden kişiler halkta bir karşılık buluyor? Üç kitap üzerinden bu sorulara cevap arayan yazı dizisi, ikinci bölümde Anne Applebaum’un "Autocracy, Inc." adlı kitabıyla devam ediyor. 