Merhaba çay insanları!Çok az kişi bilir ama ben aslında Kimya Mühendisiyim. Çayla ilişkim lisede başlamıştı ama okurken bu derece iki ilgi alanımın birbirine yakın olduğunu hiç fark etmemiştim. Çayın bileşenlerini keşfettikçe, geçirdiği teknik süreçleri, demleme yöntemlerini gözlemledikçe aslında ikisinin ilişkisinin çayı gerçek anlamda anlamak için ne kadar vazgeçilemez olduğunu anladım. Zaten çay uzmanları arasında da zamanla beni en çok ayrıştıran yaklaşımım bu oldu. Bu konuyu yıllardır ele almak istiyordum ama çok teknik olduğu için cesaret edemedim, ondan belki de en özenerek yaptığım araştırma ile karşınızdayım. E tabi bir de anlaşılır kılmak için de ekstra efor sarf ettim yazarken. Biraz sabır isteyebilir okumak ama inanın bir daha çaya asla eski gözle bakamayacaksınız!Bu arada ben <a fr-original-style="" href="http://teapotea.com/ben-kimim" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ece Erel</a>.Uluslararası Çay Uzmanları Birliği’nden sertifikalı bir “tea master”ım ama “çay perisi” denmesini tercih ediyorum. 10 seneyi aşkın bir süredir çay üzerine çalışıyorum; araştırıyorum, tadım yapıyorum, yazıyorum, konuşuyorum, danışmanlık veriyorum ve niceleri... Amacım dünyada daha çok insanın çay dünyasının derinliklerini keşfetmesine ve daha nitelikli çay içmesine, çaylıkların sürdürülebilirliğinin sağlanmasına ve çay işçilerinin de hak ettikleri koşullarda çalışmasına katkıda bulunmak.Keyifli okumalar, Ece

Çayın bardaktaki içecekten çok daha fazlası olduğunu keşfetmek isteyenler için onun farklı coğrafyalardaki kültürel, felsefi, teknik, ekonomik yönlerini ele alan çay yayını. Her ayın ilk pazarı bardağınızda.

Çaya dair çok şey.

TEAPOTEA

Çaydaki Kimyasal Bileşiklerin Tat Üzerindeki Etkisi

Mükemmel Bir Demin Anatomisi: Çayın Ardındaki Bilim

Merhaba çay insanları,&nbsp;Geçen hafta özel bir davet için Mısır Çarşısı’na gittim ve onca bitki ve baharat arasında kendimi kaybettim. Bu gibi yerlerde yeni tatlar keşfediyor olmak beni çok heyecanlandırıyor. Gezerken aslında bizim tarihimizde bitki çaylarının nasıl çayla el ele gittiğini düşündüm uzunca. Hâlâ çoğumuz bitki çayı dediğimizde bunların gerçekten de çay olmadığını bilmiyoruz. Keza yeşil çayı da bitki çayı sanıyoruz. Bu sayıda bu durumu aydınlatmak için farklarını ele aldım, umarım hoşunuza gider!Keyifli okumalar,<a fr-original-style="" href="http://teapotea.com/ben-kimim" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ece Erel</a>

Yılların karmaşası: bitki çayları

Gerçek çay nedir? 

Selam çay insanları!Bir önceki <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/cay-icmeyi-biliyoruz-peki-ya-cay-uretmeyi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sayıda</a> ne kadar çaykolik bir toplum olduğumuzu konuşmuştuk. Türkiye’de çay üzerine çalışmak müthiş bir duygu. Bu heyecan sadece dünyada en çok çay tüketen ülke olmamızdan kaynaklanmıyor. Heyecanımın temel sebebi sosyal ve kültürel elementlerin çay etrafında çokça hızlı gelişmesi. Bir yandan oturmuş, bir parçamız hâline gelmiş seramonilerimiz, tekniklerimiz varken öte yandan da sürekli değişen ve gelişen bir şekilde üretim ve tüketim şekillerimizi geliştiriyoruz. Son dönemde Karadeniz’de yapılan oolong üretim kursları olsun, diğer yandan bubble tea mağazalarının peş peşe açılışı olsun sürekli bir devimin söz konusu.&nbsp;Bu sayıda kültürümüzde yer edinmiş tüketim öğelerini kendi tecrübem ve edindiğim bilgiler ile harmanlayarak biraz daha teknik olarak açmak istedim. Çay etrafında sorgulamaları yaratmayı seviyorum. Umarım bu okuma sizin de çay deneyiminizi başka maceralara sürükler.Bunun yanında çay-kahve arasındaki sözde yarışı ele alan bir okuma ve the Beatles’ın çayla ilişkisini derleyen bir arşivi sizle paylaştım.Bu arada ben <a fr-original-style="" href="http://teapotea.com/ben-kimim" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ece Erel</a>, Uluslararası Çay Uzmanları Birliği’nden sertifikalı bir “tea master”ım ama “çay perisi” denmesini tercih ediyorum. 10 seneyi aşkın bir süredir çay üzerine çalışıyorum; araştırıyorum, tadım yapıyorum, yazıyorum, konuşuyorum, danışmanlık veriyorum ve niceleri... Amacım dünyada daha çok insanın çay dünyasının derinliklerini keşfetmesine ve daha nitelikli çay içmesine, çaylıkların sürdürülebilirliğinin sağlanmasına ve çay işçilerinin de hak ettikleri koşullarda çalışmasına katkıda bulunmak.Keyifli okumalar.<a fr-original-style="" href="http://teapotea.com/ben-kimim" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ece</a>

Neden ince belli bardak kullanıyoruz? Çay neden misafirperverlik göstergesi?

Günlük çay ritüellerimizin arkasındaki sebepler

Merhaba!Bu satırları size doğum günü sabahımda yazıyorum. Doğum günümün hasat başlangıcına yakın olması benim için kıymetli, çay dünyası ile kutluyor gibi hissediyorum. İki gün önce yaş çay fiyatları açıklanmışken hasatın başlangıcını da vermiş bulunuyor ülkemiz.Bu sayı benim için oldukça özel çünkü Türk çayını mümkün olduğu kadar detaylı şekilde ele aldım. Cumhuriyet döneminden bu yana harcanan emeği ve ülkenin sosyal çay kültürünü düşündükçe her seferinde çok heyecanlanıyorum ve çok gurur duyuyorum. Bu sayıda çayın dününden bugününe gelişmeleri okuyacaksınız, ana odağımız ise tarım.&nbsp;Bunun yanında&nbsp;Dünya Çay Fuarı ile ilgili gözlemleri aktardım, gerçekten bugüne kadarki en heyecanlı fuar oldu. Yine çay odağında okumalar ekledim, biri çaycılar, diğeri de çay standartlarıyla ilgili. Kapanışta ise Yuchi ile Türk çayına dair yaptığımız <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/episode/4RSF0GGV7x7zmDxH9hLDdd" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">podcast'in</a> haberi var.Keyifli okumalar.

🌱 Gerçek çaykoliklerin ülkesi Türkiye'de çay tarımı

Çay içmeyi biliyoruz, peki ya çay üretmeyi?

Çay hasadına çok yaklaştığımız bir pazar sabahından herkese selamlar!Hasada birkaç hafta kala benim için heyecan dolu oluyor; bir yandan hazırlıkları takip ederken diğer yandan devletin belirleyeceği yaş çay fiyatlarıyla ilgili spekülasyonları adım adım takip ediyorum. Son birkaç senedir iklim değişikliği sebebi ile endişeyle yağışları izlesem de bu sene Karadeniz’le ilgili beklentilerim iyi. Üstelik pandemiden süregelen kara bulutlar çay tarımının üzerinden kalkacak gibi hissediyorum. Tüm çaycılara şimdiden iyi hasatlar.Bu sayıda çayın keşfinden ve dünyaya yayılışından bahsetmek istedim. Bir içecekten daha fazlası olduğunu içselleştirmeniz için kıymetli bir başlangıç olduğunu düşündüm. İlk sayıda kısaca üretim tekniklerini anlatmıştım, burada da biraz sosyokültürel yönüne ağırlık vermek istedim.Bunun yanında Dünya Çay Fuarı ile ilgili ufak bir bilgilendirme üzerine de yine birkaç maddede çıtır çerez çay okumalıkları bıraktım her zamanki gibi. Kapanışta ise yeni çay podcast'imin haberi var.Bu arada ben <a fr-original-style="" href="https://link.apos.to/c/KROfPGOkLeAK?c=-4UtMmKRf3yFv3N0NPkRu&sub=5f432f62ac2e99000756f006&s=email" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ece Erel</a>,Uluslararası Çay Uzmanları Birliği’nden sertifikalı bir “tea master”ım ama “çay perisi” denmesini tercih ediyorum. 10 seneyi aşkın bir süredir çay üzerine çalışıyorum; araştırıyorum, tadım yapıyorum, yazıyorum, konuşuyorum, danışmanlık veriyorum ve niceleri... Amacım dünyada daha çok insanın çay dünyasının derinliklerini keşfetmesine ve daha nitelikli çay içmesine, çaylıkların sürdürülebilirliğinin sağlanmasına ve çay işçilerinin de hak ettikleri koşullarda çalışmasına katkıda bulunmak.Keyifli okumalar.

 Çayın keşfi, dünyaya yayılış hikayesi ve niceleri

🌱 Çayın Kültürler Arası Yolculuğu

Çayın tüm dünyada sudan sonra en çok tüketilen içecek olduğunu düşündüğümde, çay ile birlikte başlayan sayısız macerayı, hikâyeyi hayal ediyorum. Macera diyorum çünkü çayın bir içecek tanımından çok ötede olduğunu, hikâyelere ve anlara ait olduğunu düşünüyorum.&nbsp;Düşünün bir bitkinin üzerinde iki yaprak bir de küçücük tomurcuk; toprağıyla, güneşiyle, bulutuyla buluşmuş ve kaynaşmış, çiftçisinin elleriyle nazikçe toplamasını bekliyor, sonra uzun ve hassas bir işleme süreci var ki her etmen tadına ayrı etki edecek ve sonra belki dünyanın başka bir ucuna seyahat edip demleyenin elinde suyla buluşmayı, zamanla dans etmeyi deneyimleyecek…Çay; bir içecek evet, ama aynı zamanda bilimsel, düşünsel, sosyal ve görsel olarak birçok farklı alanın da ana konusu olabilen bir içecek. Hâliyle dalından koparılan bitkinin bardağınıza gelene kadar yolculuğu (ve hatta çayın geleceği) hakkında sizin de çayı daha yakından tanımanızı; tadının ve renginin de ötesinde içtiğiniz çaydan daha çok keyif almanızı istiyorum. Çay merakınızın sizi bu yayına ve bizi bir araya getirmesinden dolayı şimdiden çok mutluyum.Bu arada ben <a fr-original-style="" href="http://www.teapotea.com/ben-kimim/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ece Erel</a>,Uluslararası Çay Uzmanları Birliği’nden sertifikalı bir “tea master”ım ama “çay perisi” denmesini tercih ediyorum. 10 seneyi aşkın bir süredir çay üzerine çalışıyorum; araştırıyorum, tadım yapıyorum, yazıyorum, konuşuyorum, danışmanlık veriyorum ve niceleri... Amacım dünyada daha çok insanın çay dünyasının derinliklerini keşfetmesine ve daha nitelikli çay içmesine, çaylıkların sürdürülebilirliğinin sağlanmasına ve çay işçilerinin de hak ettikleri koşullarda çalışmasına katkıda bulunmak.Keyifli okumalar.

Çaya giriş, çay dünyasından haberler ve niceleri...

Teapotea - Çayla ilgili çok şey!

History

Yemek ve içecek hakkında yazılar ve yayınlar

Yemek & İçecek

Politika hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Politika

Kültür hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Kültür

Çayın Ardındaki Bilim

Bu yazının gündeminde çay dünyasının iki kutbu yer alıyor: bitki çayı ve gerçek çaylar.&nbsp;Bugün sizlere bu iki güçlü rakibin teknik farklarından bahsedeceğim. Hazır olun, çünkü şimdi çay yaprakları arasında, "Gerçek çay mı değil mi?" diye soracağımız bir bilgi savaşı başlıyor.İlk olarak, Camellia sinensis&nbsp;bazlı çaylara göz atalım. “Gerçek çay” diyorum çünkü&nbsp;Camellia sinensis&nbsp;orijinden gelmeyen çaylar aslında çay değildir, bitki çayı olarak geçseler de “infüzyon”durlar ve birçok insan tarafından karıştırırlar. Yeşil çay, siyah çay, beyaz çay, sarı çay, oolong ve pu-erh gibi çeşitler, hepsi&nbsp;Camellia sinensis bitkisinden elde edilir. Bu bitki, çay dünyasının asil ve köklü krallığıdır. Aynı orjinden gelirler ve farklı işleme metotlarına göre ayrılıp çeşitlenirler. Her bir yaprak, yoğun ve kompleks bir aroma paleti sunar.Camellia sinensis bazlı çaylar, yani gerçek çaylar, çeşitlilikleri ve işleme yöntemleri sayesinde eşsiz bir lezzet çeşitliliği sunar. Örneğin, yeşil çay çoğunlukla hafif ve sebzesel ya da fındıkvari bir tat sunarken, siyah çay daha güçlü ve koyu bir aroma ile kendini gösterir. Beyaz çay ise narin, çiçeksi ve sofistike bir tat sunarken, oolong ise tam ortada bir yerde durarak yeşil çayın hafifliğiyle siyah çayın zenginliğini birleştirir. Diğer uçta ise pu-erhin topraksı, derin tatları ise bizi bambaşka bir yere götürür.Diğer yandan, bitkisel çaylar ("bitkisel infüzyonlar" veya "tizanlar" olarak da anılırlar), bitkilerden, meyvelerden, baharatlardan ve/veya diğer bitki materyallerinden su ile demlenmiş içeceklerdir. Bu çaylar, tamamen doğal bileşenlerden oluşur ve eşsiz tatlar sunar. Adaçayı, papatya, nane, hibiskus ve lavanta gibi bitkilerle lezzetli bir serüvene çıkabilirsiniz. Bugün ıhlamur gibi en "çay" bildiğimiz çaylar bile infüzyon ailesinin köklü bir üyeleridir.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bitki çayları neden "çay" sayılır?</h3>İnfüzyonların çay olarak adlandırılmasında ağırlıklı olarak dilbilimsel bir etki var. Bu etki, çay kelimesinin geniş anlamda kullanılmasından kaynaklanıyor. Dilimizde "çay" kelimesi, sadece Camellia sinensis&nbsp;bitkisinden elde edilen içeceği değil, aynı zamanda bitki, meyve veya çiçeklerin sıcak suya eklenmesiyle elde edilen içecekleri de ifade etmek için kullanılır. Yani, bu demek oluyor ki, herhangi bir bitki ya da meyveyi sıcak suya atıp içtiğimizde buna "çay" diyoruz!Bu dilbilimsel etki, farklı bölgelerde ve kültürlerde değişiklik gösterebilir. Örneğin, bazı ülkelerde "çay" kelimesi sadece Camellia sinensis bazlı çayları ifade etmek için kullanılırken, diğer ülkelerde infüzyon çayları da genel olarak "çay" olarak adlandırılır. Tıpkı bizde olduğu gibi.Bu durum, kullandığımız dilin evrimsel ve kültürel bir ürünüdür. Yıllar boyunca, insanlar çeşitli bitkileri ve doğal bileşenleri sıcak suyla birleştirerek içecekler yapmışlardır. Bu içeceklerin benzerlikleri ve sıcak suyun infüzyon işlemiyle bileşenlerden özlerini çıkarması, dilimizdeki "çay" kelimesinin geniş anlamda kullanılmasına neden olmuştur. Oysa ki aslında çay, infüzyon ailesinin bir parçasıdır.Bu nedenle, infüzyon çaylarının da "çay" olarak adlandırılması dilbilimsel bir etki olarak kabul edilir. Ancak, bu durum bazen karışıklığa yol açabilir ve bazı kişiler arasında tartışmalara neden olabilir. Önemli olan, içeceği tanımlarken hangi bitkilerin veya bileşenlerin kullanıldığını net bir şekilde belirtmek ve iletişimde anlaşılırlığı sağlamak.<img src="https://images.aposto.com/2023/6/3/1688549360656.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.74" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Mısır Çarşısı. Fotoğraf: <a fr-original-style="" href="//unsplash.com" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">unsplash.com</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mısır Çarşısı ve kültürel etkileri</h3>Bizde bitki çayı kültürünün çok geliştiği aşikâr. Sebebine gelecek olursak, durum şu: Türkler, göçebe hayat tarzları gereği doğayla iç içe yaşamışlardır. Bu geniş coğrafyada bulunan bitkilerle yakından temas hâlinde olan Türkler, bitkilerin çeşitli faydalarını keşfetmiş ve özellikle taze bitkileri kurutarak çay hâline getirmeye başlamışlardır. Türklerin bitki çayı kültürü, zamanla gelişmiş ve zenginleşmiştir. Doğadaki bitkilerin faydalarını keşfetmişler, sağlık sorunlarına iyi geldiğini görmüşler ve bu bitkileri gündelik hayatta da sıcak suyla “çay” olarak tüketmeye başlamışlardır. Yani uzun yıllar boyunca kendimize otacı olmuşuz.Burada kalmamış bitki çayı kültürü, göçler ve etkileşimler sonucunda diğer kültürlere de yayılmış. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde Türkler, farklı bölgelerden gelen bitki çaylarını keşfetmiş ve kendi kültürleriyle harmanlayarak yeni çay çeşitlerini ortaya çıkarmışlardır. Bu dönemde çayhaneler ve çay kültürü yaygınlaşmıştır. Ticaret de bu süreçte tüm resmi değiştiren bir öğe hâline gelmiş, ülkelerarası ticaret yolları ile renklenmiştir. Bu sürecin günümüze uzanan en güzel etkisi ise Mısır Çarşısı!Mısır Çarşısı, İstanbul'un tarihî yarımadasında yer alan önemli bir ticaret merkezi. İsmi, burada satılan baharatların çoğunun Mısır'dan getirilmesinden <a fr-original-style="" href="http://www.istanbul.gov.tr/baharat-ticaretinin-kalbi-400-yildir-misir-carsisinda-atiyor#:~:text=M%C4%B1s%C4%B1r%20%C3%87ar%C5%9F%C4%B1s%C4%B1%2C%20ilk%20yap%C4%B1ld%C4%B1%C4%9F%C4%B1nda%2017,M%C4%B1s%C4%B1r%20%C3%87ar%C5%9F%C4%B1s%C4%B1'%20ad%C4%B1yla%20an%C4%B1lmaya%20ba%C5%9Fland%C4%B1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaynaklanıyor</a>. Mısır Çarşısı, 17. yüzyılda inşa edilmiş olup, Osmanlı İmparatorluğu döneminde baharat ve değerli malların alınıp satıldığı bir pazar olarak faaliyet göstermiş.Mısır Çarşısı'nın bitki çayları için önemli bir merkez hâline gelmesinin nedeni ise burada bulunan baharat ve bitki satıcılarının çeşitliliği ve uzmanlığıdır. Çarşıda yer alan esnaf, yıllar boyunca bitki ve baharat ticaretiyle uğraşmış ve bu alanda büyük bir bilgi birikimine sahip olmuşlardır. Bitkilerin özelliklerini, kullanım amaçlarını ve tatlarını iyi bilirler, dolayısı ile birçok derde derman bir merkez hâline gelirler.Bu uzmanlık ve çeşitlilik, Mısır Çarşısı'nı bitki çayları için önemli bir merkez hâline getirmiştir. Çarşıda, taze ve kuru bitkiler, özel karışımlar, baharatlar ve doğal ürünler bulunur. Ziyaretçiler bugün bile eskiden olduğu gibi, çeşitli bitki çayları arasından seçim yapabilir ve kendilerine en uygun olanları bulabilirler.&nbsp;Mısır Çarşısı, tarih, kültür ve ticaretin birleştiği bir nokta olarak bitki çaylarıyla ilgilenen herkes için keşfedilmeye değer bir yer.

Yılların karmaşası, bir bilgi savaşı

Bitki çayları gerçekten "çay" mı?

Türkiye, kişi başına düşen çay tüketimiyle dünyada birinci sırayı elinde tutan bir ülke. Aynı zamanda Karadeniz bölgesinde yapılan çay tarımıyla da dünya beşincisi. Bu nedenle Türkiye, bir "çaykolikler ülkesi" olarak adlandırılabilir. Ancak çay tüketimi sadece günlük alışkanlıklarımızla sınırlı değil, aynı zamanda kendine özgü denleme usulleri, ince belli cam bardaklar ve kıtlama çay gibi kültürel katkılarla da çayın kültür tarihine önemli bir miras bırakmış olduğumuz söylenebilir.Türk çayının eşsiz tadı ve aroması, çayın demlenme sürecindeki bazı faktörlere bağlı. Örnek vermek gerekirse ince belli cam bardaklar, çayın sıcaklığını dengeler ve içimi daha keyifli hâle getirir. Denleme usulü ise çayın lezzetini kontrol etmek için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde çayın üzerine önce kaynar su, ardından demlikte demlenmiş çay eklenir. Bu şekilde, demleme süresi ve çayın gücü kişiye özel olarak ayarlanabilir. Yöresel farklılıklara gelince kıtlama çay da Türk çay kültüründe önemli bir yer tutar. Kıtlama; çayın, parçalanmış sert dökme şekerin ağızda tutulmasıyla içildiği bir gelenek. Ama yakından baktığımızda, by komşu ülkelerden gelen büyük kalıpların çayla eritilmesi için oluşan bir gelenek.Türkiye'nin çay kültüründe yer alan bu özgün uygulamalar ve katkılar, çay deneyimini zenginleştirirken, aynı zamanda birçok kültürel mitin de oluşmasına yol açmıştır. Kültürel mitlerimizi çözümlemek, doğru bilgilere ve yöntemlere ulaşmak için önemlidir. Çayın doğru şekilde demlenmesi, içilmesi ve tadının keyfini çıkarılması için bu mitleri arkasındaki teknik açıklamalarla birlikte anlamak önemlidir.Bu sebeple en yaygın olanları sizle paylaşıyorum ki çay deneyimini siz de doğru sorgulamalarla güzelleştirebilin.<img src="https://images.aposto.com/2023/5/5/1685713009550.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.34" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çay harmanlamak</h3>Çayın harmanlanması, çeşitli çay yapraklarının bir araya getirilerek karıştırılması işlemidir. Harmanlama genellikle çayın aroma, tat ve kalitesini iyileştirmek veya istenen özellikleri elde etmek için yapılır. Şirketler için harmanlamanın sebebi kalite, sezonluk değişiklikler, maliyet optimizasyonu üzerine olsa da her 10 kişiden 3’ünün çayını evde harmanlayarak içtiğini biliyoruz.&nbsp;Bunun asıl sebebi evde istediğimiz demi yakalayabilmek, ya da genellikle farkında olmadan yanlış demlemenin oluşturduğu kötü tatların önüne geçmek. Mesela genelde “kaçak çayla” karıştırılan Karadeniz çayları, çaya gövdeli bir likör sağlarken, bir yandan da kırmızı demin rengini almasını sağlıyor. Diğer yandan en çok yapılan harman Earl Grey (tomurcuk) ile oluyor, çünkü bu genelde çayın istenmeyen acılığını bastırıyor ve demleme hatalarını kapatmaya yönelik basit bir çözüm getiriyor. Restoranların çoğunda neden Earl Grey’li demler geliyor umarım şimdi anlaşılmıştır.<img src="https://images.aposto.com/2023/5/5/1685713050981.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çayı şekerle içmek, demliğe şeker atmak</h3>Her ne kadar şeker tüketimi zamanla düşse de ülkemizde insanların neredeyse yarısı çayı şekerli içiyor. Çay ve şekerin bana sorarsanız çok gizli bir ilişkisi var. Bir yandan biz Türkler çayın odunsuluğuna, burukluğuna çok alışık olsak da çaydan hâlâ meyvemsi aromatik notalar bekliyoruz, bunu ben de söylüyorum gittiğim tüketici araştırmaları da.Biz ne kadar çaya tatlandırmak için şeker attığımızı düşünürsek bu basit alışkanlığın arkasında bilim var. York Üniversitesi’nde Dr. Seishi Shimizu’nun yaptığı <a fr-original-style="" href="https://www.york.ac.uk/news-and-events/news/2015/research/tea-coffee-sugar-chemistry/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmaya</a> göre acı tattan sorumlu olan kafein bağları şekerli su ile birleşerek birbirine kitleniyor ve tat reseptörlerimize daha az değerek acı tadın daha az algılanmasına sebep oluyor. Yani daha tatlı bir tattan ziyade, daha az acı bir tada kavuşmuş oluyoruz aslında. Merak edenler için çalışmanın linki burada<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İnce belli çay bardağı</h3>Türkiye’de çay bardağı denir denmez akla gelen ilk bardak ince belliler. Bana sorarsanız da en sevdiğim çay ekipmanı olduğunu rahatça söyleyebilirim. Her ne kadar biz günlük olarak kullanmaya çok alışmış olsak da; Ajda bardaklar, tiryaki bardaklar derken farklı modellerle çeşitlenmiş olsa da aslında ince belli bardakların ortaya çıkışıyla ilgili kesin bir kaynak veya tarih bilinmiyor.&nbsp;İnce belli bardağın Birleşik Arap Emirlikleri’nde istikanah olarak bilinen 8 cm yüksekliğindeki bardak olduğunu belirten kaynaklar olsa da en yaygın rivayet Beykoz’daki cam fabrikası ile hayatımıza girdiği yönündedir. 1935 yılında Atatürk’ün kararıyla Türkiye İş Bankası devreye giriyor ve Paşabahçe Cam Fabrikası’nın hikâyesi başlıyor. Avrupa’da görmeye alışık olduğumuz saplı kupa ve fincanların yanında sapın getirdiği ek üretim masraflarını önlemek adına tasarlanan ince belli bardak, aslında tamamen maliyet azaltmaya yönelik bir tasarımın eseri. Her ne kadar ekonomik koşullar sebebiyle bu bardak ortaya çıkmış olsa da teknik anlamda da neredeyse muhteşem bir bardak olmuştur.<img src="https://images.aposto.com/2023/4/3/1685532735356.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.09" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Paşabahçe<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Aren Kurtgözü’nün yorumu ile “ince belli”nin duyulara hitap eden bu fonskiyonel yanını ise direkt onun <a fr-original-style="" href="https://manifold.press/super-latif-bir-nesne-olarak-ince-belli-cay-bardagi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">cümleleri</a> ile aktarmak isterim:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 231, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 231, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Gerçekten de ince belli bardaktan çay içmenin her tür duyuyu tatmin eden zengin bir yanı vardır. Dokunma duyusuna bir güzelleme gibidir adeta. Soğuk havada ince belinden tutup elimizi ısıtabiliriz; alttaki küreden kavradığımızda tam avcumuzun içine oturur. Ya da çok sıcak gelirse, ağzının çevresinden hafifçe tutabiliriz. Alta doğru genişleyen haznesi, ağırlık merkezini aşağıda tutarak, dengeli bir biçimde taşımaya, bardaklarla dolu çay tepsisi ile yapılan akrobasiye, yani kinestetik duyuya yardımcı olur. İncecik camdan küresi, hangi yönden gelirse gelsin ışığı buyur edip yansıtır, görsel bir şölen sunar. Çiçek gibi açılan ağzı, kokuyu içimize çekmemiz için davet eder gibidir.</blockquote><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Misafirperverlik göstergesi olarak çay ikramı</h3>Türk kültüründe misafirlerin ağırlanması büyük bir öneme sahiptir ve çay ikramı da bunun ayrılmaz bir parçasıdır. Misafirler evlere geldiğinde, çayın tazeliği ve lezzeti ön planda tutularak çay ikramı yapılır. Misafirlere çay sunmak, Türk misafirperverliğinin bir göstergesi olarak kabul edilir. Bununla beraber İngiltere’deki çay saati gibi bizde de atıştırmalıklarla, çerezle ve tatlı, tuzlu yiyeceklerle taçlandırılır bu süreç.Araştırmalar, bunun kültürel yorumunu şöyle yapıyor; misafirliğin kısa olması isteniyorsa Türk kahvesi, uzun olması isteniyorsa çay demleniyor. Türk kahvesi hem pişirmesi, hem de içmesi kısa olduğundan daha kısa görüşmelerin alternatifi olurken çay hem demleme süresinin 20 dakika civarı olması hem de bardak bardak uzun muhabbet eşlikçisi olması sebebiyle daha uzun sohbetler için tercih ediliyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/5/5/1685713093745.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çaya demlerken karbonat eklemek</h3>Çaya karbonat ekleme uygulaması, bazı insanlar tarafından tadı iyileştirmek veya çayın rengini daha canlı hâle getirmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Ancak, bu uygulama çayın tadı ve görünümü üzerindeki etkileri nedeniyle tartışmalı bir konudur ve çoğunlukla kişisel tercihlere dayanır. Çay yapraklarındaki doğal asitler, bazı insanlar için çayın tadını acı veya keskin hâle getirebilir.Karbonat, asidik özelliklere sahip maddeleri nötralize etme yeteneğine sahiptir. Dolayısıyla çaya karbonat eklemek, çayın asidik özelliklerini hafifletebilir ve daha yumuşak bir tadın ortaya çıkmasına yardımcı olabilir. Bu nedenle, çayın daha dengeli bir lezzete sahip olmasını sağlamak isteyen bazı insanlar çaylarına karbonat ekleyebilir. Ayrıca, bazı kişiler çayın rengini daha parlak ve koyu hâle getirmek amacıyla karbonat kullanabilirler. Karbonatın alkali özellikleri, çaydaki renk pigmentlerini daha belirgin hale getirebilir ve çayın renginin daha canlı görünmesini sağlayabilir. Ancak, çaya karbonat eklemenin bazı olumsuz etkileri de olabilir. Karbonatın fazla kullanımı çayın tadını bozabilir ve aşırı alkalileştirme sonucunda hoş olmayan bir tat bırakabilir.&nbsp;Çay kültürümüz 100 yıllık, ama hızlıca şekilleniyor ve gelişiyor. Bu dinamizm belki diğer ülkelerle aramızdaki binlerce yıllık çay kültürü farkını hızla kapatıyor. Bu sebepten de toplamadan tüketime oluşan tüm karakteristik çay elementlerinin bağlılığımızın bir simgesi olduğunu düşünmekten kendimi alamıyorum.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Görseller: unsplash.com

Türkiye, kişi başı 3,2 kg ile tüketiminin dünyada en yüksek olduğu ülke. Karadeniz’de yapılan çay tarımı da üretimde dünya beşincisi. Yani Türkiye'ye bir "çaykolikler ülkesi" diyebiliriz. Çaykolikler diyorum, çünkü çayın Çin’de keşfedilmesinin milattan önceye dayandığını, bizim ülkemizde ise çay üretiminin ve tüketiminin Cumhuriyet Dönemi’nden sonra yaygınlaştığını düşününce çayı dünyadaki diğer ülkelere kıyasla ne kadar hızlı benimsediğimizi ve gerçekten çaykolik bir toplum olduğumuzu anlayabiliriz. Hem de belki en yeni çay ülkelerinden biri olmamıza rağmen…&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/4/5/1683280733372.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Her ne kadar 18. yüzyıldan kalma kaynaklar Osmanlı’da çay tüketimi olduğuna dikkat çekse de Rize’deki ilk çay bahçesinin kurulması cumhuriyetin kuruluşuyla paralel olmuştur. Dünden bugüne baktığımızda epey yeni olsa da bu tarihi süreçte bana sorarsanız Türk çay kültürünün yaygınlaşması başlı başına bir başarı öyküsü.Çay yetiştirilmesinden tutun kuru çay üretimi için yapılan inisiyatifler yaygınlığın ana sebebi, diğer yandan millet olarak bakınca da sabah akşam her fırsatta çay içen bizler de ayrı bir sosyal vakayız bence. Çay içmemizin yanı sıra kendimize özgü demleme seremonilerimiz, ince belli cam bardaklar, kıtlama çay gibi katkılarımızla çayın kültür tarihine eklediklerimiz göz ardı edilemez. Üretim tarafına bakacak olursak yine karla kaplanan çaylıklar olsun, makasla hasat olsun, kendimize ait birçok özelliğimiz de mevcut. Türkiye için çay bir gurur kaynağı. Peki ya iyi çay üretmek?<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye'de çay üretimi</h2>Türkiye, çay üretilen coğrafyalar içinde en kuzey enlemde bulunan ülkelerden biri. Aslında bu ilginç bir konu çünkü çay bitkisi, nemli ve serin iklimlerde yetişir ve yüksek rakımlar için daha elverişli. Bu sebeple üretim denize yakın yerlerde değil daha dağlık ve dik alanlarda yapılır. Bitki, normal şartlarda tropikal iklime uygun olduğundan epeyce zorlu şartlara elverme adına melezleşir ve bize ait tat profili (ve kalite) bu noktadan kaynaklanır. Bitkinin genotipi dışındaki dış etmenler de profilin değişikliğine sebebiyet verir.Karadeniz çaylıkları, bunun dışında kalan nadir çaylıklardandır. Bu sayede pestisit kullanımı neredeyse yok denecek kadar az ve dünyadaki birçok ülkeden olumlu anlamda ayrışıyor. Ancak bana sorarsanız yine de bugün yanlış gübreleme alışkanlıkları yüzünden bu avantajımızı yeterince değerlendiremiyoruz.Hasat sayısı iklimden de etkileniyor. Çay, tropikal iklimlerde yıl boyu hasat verirken Türkiye’de havaların ısındığı dönemden başlayarak sadece 3 (+1) dönem hasat veriyor. İlk hasat, nisan sonu ve mayıs başı gibi başlıyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye'de çay üretiminin dönüm noktaları</h3>Türk çayı, genellikle Rize, Artvin, Trabzon gibi Karadeniz bölgesi illerinde yetiştiriliyor. 1920’de TBMM’nin ilk Ziraat Müdürü Zihni Derin, daha önce çayla ilgili denemeleri önemli olan Ali Rıza Erten’in çay tarımı raporunu okur, Rize ve çevresinin üretime elverişli olduğunu söyler ve Atatürk’ün dikkatini kazanır. Bunla beraber hükümet, Zihni Derin’i bölgede çalışmaları başlatması için görevlendirir. Uzun yıllar süren çalışmalar sonuncunda Zihni Derin sayesinde bölgede çay yetiştirilmesi bir başarı hikâyesi hâline gelir. Çay üretiminin yaygınlaşması için 1940 yılında çay kanunu yürürlüğe girer.<img src="https://images.aposto.com/2023/4/3/1683107885993.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Zihni Derin<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kuru çay üretimine gelince;&nbsp;ilk çay fabrikası, 1947 yılında Rize’de açılır ve çay tarımının yanında üretimi çok hızlı bir şekilde yaygınlaşır. 1983&nbsp;yılında ise Çaykur&nbsp;kurulur ve çay devlet tekeline girer. Fakat ertesi yıl çıkan kanunla devlet tekelinden çıkarılan çay üretimi, özel sektöre de açılmış olur. Bununla birlikte, özel sektör çaya yenilikler getirmiş olsa da kapalı bir pazar olarak tutulması siyasi anlamda hâlâ çok önemlidir.Bugün devlet tarafından çay ithalatına çok yüksek duvarlar çekiliyor. Dolayısıyla gerek yerli, gerek uluslararası özel firmalar yine ağırlıklı olarak Türk çayı üzerinden ticaretlerini gerçekleştiriyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/4/3/1683108147297.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.47" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><img src="https://images.aposto.com/2023/4/3/1683108155946.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.86" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Cumhuriyet Gazetesi, 18 Temmuz 1947<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çay üretiminin karşısındaki tehditler</h2><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tarım uygulamaları ve iklim</h3>Çaykolikler ülkesi olmak harika ancak ne var ki az hasadın sonucu oluşan çok verim talebi, ülkemizi dünyadaki geleneksel ve ideal çay toplama yöntemi olan elle toplamadan farklı olarak&nbsp;makas kullanmaya&nbsp;itmiş. Bu yöntem, iki buçuk yaprağın ötesinde çay yapraklarının toplanmasından bitkinin yapraklarının zedelenmesine ve bu sebeple bitkinin odunsulaşmasına kadar birçok zararı olan bir süreç.<img src="https://images.aposto.com/2023/4/3/1683112079809.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.77" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.aljazeera.com.tr/haber/cay-olmasa-biz-de-olmazdik" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Al Jazeera</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">İdealden en uzak yöntem olan endüstriyel toplamada kullanılan makineler, Türkiye’ye pandemi sonrası komşu ülkelerden çay işçilerinin gelememesi sebebiyle girmeye başlayan, hızlı, kolay ve otomatik bir şekilde topladığından yaprakları verimli olan bir toplama yöntemi. Ancak bu yöntem Türk çayı için çay bitkisinin kalitesini düşüren ve bitkiye uygulanan mekanik kuvvetten ötürü verdiği zararla felâket niteliğinde. Şu anda kimse bunu yaygın şekilde konuşmasa da bana sorarsanız Türk çayının geleceği için ses çıkarmanın şu an tam zamanı.Diğer bir tehditse&nbsp;çaylıkların ömürlerinin azalması. Ortalama bir çay bitkisinin ömrü yaklaşık yüz yıl. Bir ağaççık, dört yaşından itibaren ürün veriyor ve ondan altmış yıl boyunca ürün elde ediliyor. Cumhuriyetin ilk yıllarında başlayan çay tarımı, birçok bitkinin ömrünün sonuna yaklaşmasıyla gündeme taşınıyor.Hem devletin hem de özel sektörün çaylıkların yenilenmesiyle ilgili ciddi projeleri olsa da henüz aktif olarak toplu bir yenilenme maalesef yapılmıyor. Her yıl gelişmeleri yakından takip eden “çay insanları” yeni çeliklemelerle gelecek daha yüksek kaliteli çay bitkilerini dört gözle bekliyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ekonomik engeller</h3>Karadeniz’de nitelikli çay üretimi yapan Yuchi Pirim’e çaylıkların yenilenmesiyle ilgili projelerdeki fikrini sorduğumdaki yorumlarını sorduğumda şu cevabı aldım:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 231, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 231, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Güzel projelerin yapıldığını fakat devamının gelmediğini görüyorum. Burada tabii ki devlet desteğinin çok önemli olduğunu düşünüyorum çünkü çay çiftçileri gerçekten buradan gelir elde ediyor ve çay ekildikten dört yıl sonra hasat almaya başlıyorsun. Artık altıncı yıldan sonra çay sana tam bir şekilde hasadını vermeye başlıyor. Bu, üretici için zor bir süreç, onu beklemek gerçekten uzun ve sabır isteyen bir süreç. Gerçekten maddi güç de istiyor. Bunu devletin desteklemesi gerekiyor.Şu anda destek var fakat insanlar buna sıcak bakmıyor çünkü çay ekiminde tohumdan tarlaya geçen süreç, gerçekten zorlu bir süreç. Düz bir tarlanız varsa ve hasat yapılacak herhangi bir bitki ekimi yapmıyorsanız o tarla direkt ağaçlanır ve ağaçları kesmek -ve dik yamaçlı olduğunu düşünün- orayı tekrardan revize etmek ve çay tarlasına dönüştürmek çok zor bir süreç. Olan çaylıkların da değişimi için çay çiftçisini ikna etmek gerekiyor. İlerleyen dönemlerde sürdürülebilirliği olur mu, emin değilim. Umarım olur."</blockquote>Pirim, yeni çay tarlalarındaki kalite sıkıntılarına da değiniyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 231, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(222, 231, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Bu konuda şu anda asıl ormanların muzdarip olduğunu düşünüyorum. Gerçekten balta girmemiş ormanlara sahip şehirlerimiz var Karadeniz’de. İnsanlar ormanları talan ederek yeni çay ekimi yapıyor. Küçük alanlardan bahsetmiyorum. Gerçekten ciddi anlamda hektarı geniş dağları yok edip çay ekimi gerçekleşiyorlar ve bunlar göz önünde yapılıyor.Çay çiftçileri gerçekten kâr elde ediyorlar, ilerleyen dönemlerle ilgilenmedikleri için ekim sonrasında çay verimi alamıyorlar. Bu çay talanının ardından da çaydan çok fazla getiri elde etmediğini düşünüp o talan edilmiş ormanlarda, çay tarlalarını tekrar talan edip bungalov yapıyorlar. Rize’ye gittiğimiz zaman ekolojik bir yıkım görüyoruz. Orada yabani yaşam hayatını mahvediyorlar. Artık yabani hayat, eskiden gördüğümüz yabani hayvanlar, bunlar sadece ayı, çakal, tikli değil, onun dışında ceylanları, geyikleri de artık görmemeye başladık. Daha yüksek kesimlere kaçıyorlar ve yüksek kesimlerin zorlu kış şartlarına dayanamadıkları için geri dönemiyorlar. Bu da ekolojik bir faciaya neden oluyor."</blockquote>Çayın oldukça narin ve özel bir bitki olduğunu; insanların ustalığıyla birleştiğinde muhteşem bir içecek hâline geldiğini benimseyip her çayın ihtiyacını anlamak önemli, çünkü aslında her çayın ayrı karakteristiği, farklı yetiştirilme, işleme ve hatta demleme yöntemleri var.Uzakdoğu’daki disiplin anlayışı, demlemede mükemmellik arayışı, teknik ve zaman ilişkisi bu kadar hassasken Türkiye'de çay üreticileri ve tüketicileri bu detayları kendi içgüdülerimizle, birilerinden öğrendiğimiz yöntemlerle ya da günlük ihtiyaçlarla şekillendiriyoruz. Bildiğimiz üretimi yapıp damak tadımızın alıştığı şekilde içmeye devam ediyor, doğru tekniği sorgulamayı ihmal edebiliyoruz.Tüm dünyadaki çay gündemini takip eden biri olarak çayı bu denli benimsemiş bir kültürün içinde olmaktan keyif alsam da sektörün her seferinde sadece çaydan kazanmayı hedeflemesini değil, çay bitkisinin kalitesine ve sağlığına daha çok özen göstermesi gerektiğini düşünüyorum. Bu konuda gerek özel sektörün gerek devletin akademiyle el ele ilerlettiği doğru tarım ve çaylıkların yenilenmesi gibi projelerle toplu bir reformun ayak seslerini duysak da üreticinin ve hatta tüketicinin bilinçlenmesi en önemli ve belki de en geride kalınmış nokta.

Çay, 5000 senelik uzun ve hikâyeli bir geçmişi olan, aslında son derece basit ama tarihe yayılışına bakarsak bir o kadar da karmaşık ve çok yönlü bir içecek. Dünyanın en eski içeceklerinden biri olan çayın, bulunduğu yer olan Antik Çin'de efsanevi kökenlerinden dünya yayılışı ve binlerce yıl içinde süregelen popülerliğini düşünürsek çayın insan kültürü ve toplumunda önemli bir rol oynadığını görebiliriz. Çay, her yönüyle tarihte silinmez izler bırakmış, zamanla birçok toplumsal geleneğin ve rutinin ayrılmaz bir parçası hâline gelmiştir.Bugün çoğumuz günlük hayatta tek tip çayı benimsemiş olsak da aslında bunca yıl içinde on binden fazla çay tipi oluşmuştur. Tek tip çaydan başlayan bu yolculukta çay hasadı ve işlemesi zamanla gelişmiş ve binlerce çay türü ve karışımının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bir yaprağın ince nüanslarla birbirinden bu denli ayrı olması yanında her çayın kendine özgü lezzet profili, aroması ve demleme tekniği oluşmasına sebep olmuştur. Bu sebeple de biz bu içeceğe genel olarak “çay” desek de bana sorsanız çay, binlerce farklı deneyim keşfidir.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/3/1680079840193.jpeg" width="550" ratio="1.40" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://teatrunk.in/pages/history-of-tea" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">https://teatrunk.in/pages/history-of-tea</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Çayın bu kadar popülerleşmesi sadece tat etrafında bir motivasyonla değil, fonksiyonel faydalarıyla da ivmelenmiştir. Ayrıca çayın, bir yaprakta mucize olduğu, çok sayıda sağlık yararına sahip olduğu gösterilmiştir. Bu, çayın sağlığa yararlarına ve geleneksel tıpta potansiyel kullanımına olan ilginin artmasına neden olmuş; özellikle bazı türlerin son dönemde hızla yaygınlaşmasına da sebep vermiştir, bakınız yeşil çay.Bununla beraber çayın sadece tüketim değil üretim yanına baktığımızda da her çay ustasının kendi işleme tekniğine sahip çıkışı yıllar içinde beni en çok duygulandıran şeylerden biri olmuştur. Çayın tarihi efsaneler, mitler ve kültürel önem açısından zengindir. Bir hasat tekniği bile, tanrıları yüceltecek bir hikâyenin ardına saklanabilir. Emek ve disiplinle doğa ilişkisini pekiştirirken çay örneğin Çin'de kutsal bir içecek hâline geldi ve dinî törenlerde kullanıldı. Çay seremonileri ve ritüelleri Çin ve Japonya'da hâlâ yaygın olarak uygulanıyor ve farkındalık, misafirperverlik ve saygının önemini vurguluyorlar. Hem bu ülkelerde hem de diğer ülkelerde yıllar geçtikçe kültürel katkılarını da pekiştiriyorlar. Uzakdoğu’dan uzaklaştığımızda da çay, dünya çapında sosyal gelenek ve göreneklerin şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. İngiliz ikindi çayı geleneğinden ABD'nin bağımsızlık hareketini fişeklemesine kadar tüm dünyada çay, sosyal ve politik değişim için bir katalizör olmuştur.Sonuç olarak, çayın kökenleri çay tarihinin büyüleyici bir parçasıdır ve çayın kültürel ve tarihsel önemini anlamak, kişinin bu sevilen içeceğe karşı olan takdirinin yanı sıra keyfini de artırabilir. Bir bardaktan çıkıp bir tarihe dahil olmak her içimi bambaşka sorgulamalara taşıyabilir. Günün sonunda inanmak istediğim şu: Çay, dünyanın her yerindeki insanlar tarafından sevilmeye devam ettikçe, onun mirası ve insanlık kültürü üzerindeki etkisi şüphesiz büyümeye devam edecektir.Bu kılavuzda, çayın tarihini ve dünya çapında nasıl sevilen bir içecek hâline geldiğini keşfedeceğiz.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çay Efsanesi</h3>Çayın keşfiyle ilgili onlarca efsane olsa da kabul edilen en yaygın efsaneye göre çay, MÖ 2737'de Çin İmparator’u Shen Nung tarafından keşfedilmiştir. İmparator, bahçesinde su kaynatırken, çay yapraklarının bir kısmı demliğine düşerek lezzetli bir aroma yaratır, ortaya çıkan demi tadan imparator kendini canlanmış hisseder. Bu keşif, Çin'de çay ekimine ve çay içmenin kültürel bir gelenek olarak gelişmesine ve o günden sonra da tüm dünyaya yayılmasına yol açar.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/3/1680080503612.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Shen Nung, Kaynak: Wikipedia<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çay Tüm Dünyaya Nasıl Yayıldı?</h2>Çay, yüzlerce yıl içinde Çin'de çok popüler bir içecek hâline geldi ve Tang hanedanlığı tarafından 7. yüzyıl itibari ile Asya'nın diğer bölgelerine yayılmaya başladı. Bu dönemde, Çin'i Akdeniz dünyasıyla birbirine bağlayan ticaret yolları ağı olan İpek Yolu boyunca çay ticareti yapılmaya başlandı ve özellikle bizim kültürümüze kadar uzanan birçok çay kültürü bu dönemde şekillenmeye başladı. Bu dönemin aksine çay çok değerliydi ve genellikle bir para birimi olarak kullanılıyordu. Bu süreç özellikle iktidarlar arasında bir ilginç sorunlara sebep olmuştur, çayın kıymetini bilen iktidarlar aldıkları hediyelerin keyfini sürerken örneğin Rus Çarı, çayın yeni yayılmaya başladığı dönemde aldığı çayları “yaprak parçası” olarak değerlendirmiş, bunu bir saygısızlık olarak nitelendirip hepsini iade etmişti.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Japonya'da çay</h3>Çay, 8. yüzyılda Çin'e seyahat eden Budist rahipler tarafından Japonya'ya getirildi. Japonlar, çay içme ritüelini vurgulayan kendi benzersiz çay kültürlerini geliştirdiler. Japonların ağırlıklı olarak matcha özelinde gelişen çay seremonisisi, chado, konuklara çayın hazırlanmasını ve servis edilmesini içeren oldukça koreografili bir etkinlik hâline gelmiş, spiritüel öğretiler ile bezenmiştir. Japonlar çay işçiliğinde de ustalığı zirveye çıkarıp özellikle yeşil çay başta olmak üzere hem çay tarımında hem de işlemede teknik uzmanlığı zirveye taşımıştır.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Avrupa'da çay</h3>Çay, Avrupa'ya ilk olarak 16. yüzyılda Çin'e seyahat eden Portekizli tüccarlar tarafından tanıtılmıştır. Öncelikli saray mensupları arasında arasında hızla popüler bir içecek hâline gelmiştir ve çay aynı zamanda bir statü sembolü olarak kullanılıp ve misafirleri etkilemek için özenle hazırlanmış çay takımları ve aksesuarlar ile sunum ve malzeme kullanışı bambaşka bir seviyeye çıkarılmıştır. Bunla beraber özellikle deniz ticareti ve ticari gücün getirdiği siyasi etkilerle; çay batıda tarihi gelişmeleri bambaşka bir doğrultuya sokmuştur.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Amerika'da çay</h3>Çay, aslen ticaret yapan İngilizler tarafından Amerika’ya getirilmiştir. Amerika’da Avrupa’nın aksine tüm sosyal sınıflar arasında popüler bir içecek hâline gelir ancak sürekli artan vergilerden öfkelenen ABD'liler İngilizlerin artan vergilerini protesto etmek için İngiliz çayını Boston Limanı'na boşalttığı 1773'teki Boston Çay Partisi ile ABD'nin bağımsızlık tarihinde önemli bir başlangıca sebep olmuşlardır.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/3/1680081548655.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.65" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Boston Çay Partisi, Wikipedia<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’de çay</h3>Çay tarımının Türkiye'de başlaması Cumhuriyet dönemine denk gelmektedir. Aslında 19. yüzyılın sonunda ülkenin çeşitli yerlerinde çay tarımı adına denemelere başlansa da 1920’li yıllarda denemeler Karadeniz’de başarılı olmuştur ve hükümetin ekonomik kalkınma politikaları kapsamında, Türkiye'nin çay üretimi potansiyelinin farkına varılmıştır. Ancak çay tarımının yaygınlaşması için gerekli olan şartlar ilk yıllarda sadece devletin kontrolünde ve teşvikleri ile gerçekleştirilmiştir. 1930'larda ise özel sektör de çay üretimine girerek, üretim artışı sağlandı; ancak hâlâ devletle ve özel sektörün el ele olduğu bir yapıda devam etmektedir.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bugün, dünyanın her yerindeki insanlar tarafından birçok farklı form ve çeşitte çay içilmektedir. İster sütlü ve şekerli, güçlü bir siyah çayı, ister herhangi bir katkı maddesi içermeyen narin bir fincan yeşil çayı tercih edin, on binlerce çay çeşidinin içinde herkese uygun bir çay vardır.Genel olarak, çayın kökenleri, tarihinin büyüleyici bir parçasıdır ve çayın kültürel ve tarihi önemini öğrenmek, bu sevilen içecekten aldığınız keyfi artırır. Bir dahaki sefer bir fincan çay demlediğinizde, çayın uzun ve köklü geçmişini düşünmek için bir dakikanızı ayırın ve bu basit ve lezzetli içeceğin sunduğu pek çok faydayı takdir edin isterim.İyi keyifler.