Merhaba,&nbsp;Nasılsınız? Ben gündemden haberdar olan ve vicdan sahibi diğer herkes gibi idare ediyorum. Başlangıcını Narin Güran cinayetine tarihleyebildiğim, insanı hayattan soğutan haber döngüsü; kadın cinayetleri, Açık Radyo’nun karasal yayınının durdurulması, Gebze’deki barınak katliamı ve yenidoğan çetesi haberleriyle devam etti.&nbsp;Tüm bunlar olurken arada bir Sağlık Bakanlığı sezaryen reklamı skandalı yaşandı ve bu ayın Tutto’sunda aslında Utrecht Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Programı’nda uzun yıllar çalışan Zerrin Cengiz’le bu reklam üzerine konuşacaktık. Annelerin ve bebeklerin sağlığıyla ilgili konuşulması gereken çok daha önemli ve temel konular ortaya çıktığı için bu başlığı bir süreliğine erteledik. Zerrin ise bu sayıya (sağolsun) yazının ilk okuru olarak dahil oldu.&nbsp;Anne-bebek demişken, çocuğum doğduktan sonraki ilk üç ay boyunca sadece hayatta kalmaya yetecek kadar uyurken gündüzleri Açık Radyo’nun canlı yayınını, gece yarısından sabah altıya kadarki mesaimde ise önce <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/show/2UpXxWYszkuvZfjyWnPQ4T?si=c4a7a22cc7054326" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Didik Didik Freud</a>’u, sonra 2000’lerdeki ilk kayıtlarından itibaren <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/show/2e37Ej2t9t81LQ5sry8zwV?si=110ce5a3daf84760" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dünya Hâli</a>’ni dinlemiştim.&nbsp;Radyodan çıkan tüm işler gibi bu iki program da bir şeyi iyi yaparsan zamandan bağımsız olarak tekrar tekrar ziyaret edilebileceğini kanıtlar nitelikte. Dünya Hâli’nin 24 yıl önceki gündemini bugünmüş gibi dinlemek mümkün, rahmetli Engin Geçtan’ın “Efendim?” diyen sesini ise mememde bir insan yavrusu olduğu gerçeğinin inanılmazlığıyla kodladım.Bugünlerde Açık Radyo’nun standart yayın programına tekrar devam edeceği günü beklerken sabahları Açık Radyo yayın koordinatörü Didem Gençtürk’ün <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/playlist/6kE8FY0mhEbaNGvkE6OKEk?si=696f87749ddd48e2," style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Kahve Keyfi”</a> çalma listesini dinliyorum.Düdüklü tencere gibi bir şeyin içinden, yine de sevgiyle,Büşra&nbsp;

Şimdiki zamanla ağır çekimde yeniden buluşmalar.

Birlikte şimdiki zamanın üzerimize attıklarını düşünüyoruz. 

Tutto

Fırtınanın gözünden umuda dair notlar...

🏔 Umut bir topoğrafyadır

Merhaba,&nbsp;Nasılsınız? Ben iyiyim, bu ayın bültenini zeytin ağaçlarının altından yazıyorum. Bu sene benim için yaz, mağazaların son mayo ve terlikleri de reyonlardan kaldırmasıyla başladı. Ben güney (ve kuzey) Ege'de mayoyla gezerken iki yıldan uzun süredir "evim" demeye çalıştığım Rotterdam'da ise hava 13 derece. Neyse, birkaç gün daha hesapsız-kitapsız bir güneş tarafından şımartılacağım.&nbsp;Bugünün bülteni uzun süredir heyecanla takip ettiğim bir foto arşiv projesiyle ilgili: Fotoğrafçı Çiğdem Yüksel'in Hollanda'ya Türkiye'den gelen birinci kuşak kadınların hikayelerini anlattığı "Bir Bilsen/Je moest eens weten" adlı proje, hem 28 Eylül 2024'te <a fr-original-style="" href="https://www.nederlandsfotomuseum.nl/en/tentoonstelling/je-moest-eens-weten/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Nederlands Fotomuseum</a>'da sergilenmeye başladı, hem de aynı tarihte Türkçe, İngilizce ve Hollandaca seçenekleriyle <a fr-original-style="" href="https://www.nai010.com/en/product/bir-bilsen/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kitap olarak</a> yayımlandı.Bültene başlığını veren “Gurbetin başkentine hoşgeldiniz,” Afyon, Emirdağ’daki bir tabela. Emirdağ, Belçika’ya o kadar çok göç vermiş ki bir şehir efsanesine göre Belçika’da “Emirdağ mı büyük, Türkiye mi?” diye soruluyormuş. Emirdağ’a en yakın (neredeyse) büyük şehir merkezi Eskişehir olduğu için hafızamda gurbetçilik, her yaz temmuz gibi Eskişehir’e gelen Emirdağlı ailelerle eşanlamlı. &nbsp;&nbsp;Aidiyetten bahsetmek üzereyken: Aposto'nun seyahat ve kültür yayını <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/n/soli?tab=story" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Soli</a> tam da bugünlerde "Aidiyet" temalı ilk sayısıyla raflarda yerini alıyor. New York'a ait olmakla ilgili yazım "Duygusal Taşınmazlar ve Şehir"i ve hayat arkadaşım Onur Can Tepe'yle Rotterdam'da yaşamak üzerine sohbetimizi Soli'nin ilk sayısında bulabilirsiniz.&nbsp;Sevgiyle,Büşra

Aidiyet şarkıları ya da fotoğrafçı Çiğdem Yüksel’in gözünden, tektipleştirmenin ötesinde 22 kadın hikayesi ve objektiften geçerken görünürleşen hayatlar.

📷 'Gurbetin başkentine hoşgeldiniz'

Merhaba,&nbsp;Nasılsınız? Ben iyiyim, bu ayın Seine Nehri kıyılarında yazmaya başladığım bültenini çok daha az havalı Maas Nehri'nin kıyılarından göndermek üzereyim. Bir yandan yazın ne kadar hızlı geçtiğine şaşırırken, bir yandan Eylül'de başlayacak yaz tatilimiz için gün sayıyorum.&nbsp;Bu ayın bülteni, "Giyinmek ne zaman bu kadar zor oldu?" sorusunun peşinden içinde bulunduğumuz kültürel an ve sürdürülebilirlik üzerine uzun bir yolculuğa çıkıyor. Bültene eşlik eden illüstrasyonlar, takı tasarımlarını ve çizgilerini çok beğendiğim <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/yonakohen/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yona Kohen</a>'in elinden çıktı. Ayrıca bülteni şekillendiren soruları cevaplayan Dilek Altan, Berk Çakmakçı, Sanem Odabaşı, Duygu Tarhan ve Aytöre Usta'ya teşekkür ederim.&nbsp;Sevgiyle,Büşra

Kalite kalite, marka marka 🎶

👗 Giyinmek ne zaman bu kadar zor oldu?

Hollanda'da yazın sondan ikinci gününden herkese merhaba,&nbsp;Bugün açık balkon kapısının önüne çektiğim tekli bir koltuktan, nedense en son 13 yıl önce kaldığım (ve sonra kentsel dönüşüme girip bambaşka bir yere dönüşen) Caddebostan'daki evimizde gibi hissederek yazıyorum.&nbsp;Dün sabah çocuğumu kreşe bırakıp elimde boş bebek arabasıyla yürürken bir yandan da telefonumda, İsrail ordusunun Gazze'de öldürdüğü Down sendromlu Muhammed Bhar'ın annesinin sözlerini okuyordum. Sonra süpermarketin önünde sahiplerinin dönmesini bekleyen iki tatlı köpek görüp Türkiye'de sokak hayvanlarının öldürülmesi için sunulan yasayı düşündüm. Birkaç dakika sonraysa Down sendromlu bireylerin çalıştığı bir fırının önünden geçtim. Ve aklımdan sadece Yunan filozof Protagoras'ın yüzyıllar önce söylediği şu söz geçti: "İnsan her şeyin ölçüsüdür: Var olan şeylerin var olduklarının ve var olmayan şeylerin var olmadıklarının."&nbsp;Bugünlerde ümitvâr olmak özel bir çaba gerektiriyor. Bu ayın bülteniyse bu yazın karanlığıyla tutarlı: Nobel ödüllü yazar Alice Munro öldükten sonra, kızının senelerce hem kendisine hem de farklı kişilere anlatmaya çalıştığı, ancak sadece faili ve konuyla hiçbir zaman tam olarak yüzleşmeyen annesi öldükten sonra dünyayla paylaşabildiği çocukken yaşadığı cinsel istismar ve haberin dünyada yarattığı dalgalar üzerine naçizane birkaç düşüncemi paylaşıyorum.&nbsp;Hayatta kalanlara saygı ve sevgiyle,&nbsp;Büşra &nbsp;

Alice Munro, edebiyat ve insan olma spektrumunun en karanlık ve en aydınlık uçları üzerine...

⬛️ Yaz karanlığı

Hollanda’da yazın ikinci ve son gününden herkese merhaba. Gecikmeli de olsa onur ayımız kutlu olsun!Bugünün bültenini ne yaparsam yapayım derli toplu kalamayan evimizin göbeğinden yazıyorum. Balkonda bir ip ayarlayıp astığım çamaşırlar (hamağın daha iyi günler görmüş ipi), mutfakta gecenin birinde son şeklini bulmuş ve fırına girmek üzere olan poğaçalar, oturduğum yerden göremediğim odalardaysa katlanmayı bekleyen temiz çamaşırlar ve bir tür düzene sokulması gereken bir kaos var. Ve bu durum her gün bu kadar korkunç olmasa da her gün var.&nbsp;“Ev işi” doğası gereği anlamsız ve sonsuz bir şey. Erkeklerin büyük ölçüde kadınlara, sosyo-ekonomik gücü buna izin veren kadınların diğer kadınlara “atadığı,” karşılığı kimi zaman bedelinin altında ödenen, çoğu zaman hiç ödenmeyen tatsız bir etkinlik.Aslında karşı binadaki hemşerilerimiz Aram’ın üstüne başına bakıp “Oğlun da aynı Hollandalı çocuklar gibi, ayağında bot, burnunda sümük, üstü başı leke içinde” diyene kadar “ev kadını” şapkamla iyi idare ettiğimi düşünüyordum.Aslında benim gibi hem yaratıcı işler yapan hem de anne olan arkadaşım Ailisha’nın bir gün haber vermeden evimize gelmesi gerekene kadar da iyi idare ettiğimi düşünüyordum. Son olarak, aslında “milleniallar olarak tek başarımız <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/C8aoQ1nPrMV/?igsh=MWt0dzEwZmdkZ3l0ZQ==" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ütüyü tedavülden kaldırmak</a>” postunu görene kadar iyi idare ettiğimi düşünüyordum. Sonra tüm bu konuların umurumda bile olmadığını hatırladım. Zira anne olduktan sonra dahi ev toplamak değil yaşamak istiyorum ve herhalde kendi ailemde kaç kuşaktır bunu hem söyleyip hem de uygulamaya koyabilecek tek kadın benim.Bu ayın bülteni ev işi adaletsizliği (“housework gap”) gibi tatsız bir konuya, ilham veren bir yerden bakıyor.Yemek yapmak istemediği için mutfaksız bir evde, bir yumurta pişiriciyle mutlu mesut yaşayan Iva Dixit’e ve herkese sevgiyle,Büşra

"Patriyarkayı yıkarım, bulaşıklara karışmam."

🧹 Ev işlerini ayarlamama enstitüsü

Güneşli ve hafif telaşlı bir günden merhaba.Nasılsınız? Ben iyiyim. Bugünlerde masaüstüm de kafam da biraz dağınık, ama yine de yapılması gereken tüm “görevler” bir şekilde tamamlanıyor.Geçen ayın bülteninde bu konuda yazma fırsatım olmamıştı: Yeni yıl “kararları” almayı birkaç sene önce, aralık ayını ne kadar sıkışmış hissederek geçirdiğimi fark ettiğimde bıraktım. Çalışma hayatında ciddi bir yıl sonu yoğunluğunun yaşandığı, dışarıda sosyallik beklentisinin tavan yaptığı, seyahatlerin insanı daha da sıkıştırdığı bu ayda, yıl sonu değerlendirmesi yapacak ya da ertesi yılı planlayacak halim asla olmuyor. Bilakis, Aralık biterken daha da yorgun ve yeni bir yıla başlamaya hazır hissetmekten çok uzak oluyorum. Son birkaç yıldır kendime biraz alan açmak adına, Ocak’ın ilk birkaç haftasını atlattıktan sonra, işin değerlendirme ve hayal kurma kısmını Ay Yeni Yılı’na yetiştiriyorum. Bu sene 10 Şubat’a denk gelen Ay Yeni Yılı yaklaşırken kırmızı defterimde hedefe benzer bir şeyler belirmeye başladı, arada sadece rutin işlerimi tamamlayarak geçirebildiğim birkaç hafta içinse minnettarım.Benim yılın ilk ayı olarak ciddiye almayı bıraktığım Ocak, bu sene onuncu yıldönümünü kutlayan Veganuary&nbsp;hareketiyle, aynı zamanda veganlığın kitlelere erişebildiği nadir aylardan biri. Vegan olma ihtimalini olasılıklar dünyasına almış kişilerin bu fikri denemesi için cesaret veren kampanya, her geçen yıl daha fazla kişiye ulaşıyor.Ben de Veganuary’nin bana verdiği yetkiye dayanarak, bu ayın bülteninde uzun süredir üzerine yazmak istediğim kendi veganlık yolculuğum ve etrafındaki düşünceleri paylaşıyorum.Eğer veganlığı bir aylığına deneme fikri hoşunuza giderse bence önümüzdeki yılı beklemeye gerek yok; Tutto güneş yılı yerine ay yılını desteklediği gibi, Veganuary yerine&nbsp;Vegbruary’yi de onaylıyor.Sevgiyle,Büşra

Mutlu inek yoktur (ve diğer önemli şeyler)...

Neden Vegan Oldum? 🦕

Merhaba,&nbsp;Bu bülten telefonlarımıza düştüğünde İsrail’in Filistin’i işgali 64 gündür devam ediyor olacak. Bu iki ayı gittikçe derinleşen bir üzüntü ve umutsuzlukla geçirdim. Haberlere yeterince dikkat eden, soykırıma tanıklık eden her birimizin insanlığından bir parça eksildi, geri geleceğini düşünmüyorum.&nbsp;Bu hafta görmekten en çok etkilendiğim storylerden birine Columbia Üniversitesi’nde yüksek lisans yapan gazeteci <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/sezlonk/?hl=en" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dilay Yalçın’ın Instagram hesabında</a> rastladım: Birkaç kadın öğrenci, arkalarında okulun yılbaşı ışıkları parıldadığı hâlde ellerinde mumlar ve “Neşe İptal Edildi” (“Joy is Cancelled” ) yazan pankartlarla yavaşça yürüyordu. Slogan bana şöyle bir yerden dokundu:&nbsp;Soykırım devam ederken ve duracağına dair hiçbir belirti yokken yeni bir yılın güzelliklerle geleceğine inanmak çok zor.&nbsp;Sonra arkadaşım <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/lara__atallah/?hl=en" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Lara Atallah</a>’ın bülteni <a fr-original-style="" href="https://bluemetropolis.substack.com/p/030-radical-joy-b5e?utm_source=profile&utm_medium=reader2" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Blue Metropolis</a>’ten öğrendim ki bu slogan sadece tek başına güçlü değil. Kasım sonundaki birkaç günlük ateşkes sırasında İsrail ordusunun Gazze halkına dağıttığı el ilanlarında da “Kutlama yapmak ve neşe yasaktır” (“ لفرح ممنوع ا” ) yazıyormuş. Lara yazısının geri kalanında böylesine bir ölüm makinesinin karşısında durmanın tek yolunun, yasını inatçı bir mutluluk ve neşeyle sulamaya çalışmaktan geçtiğini anlatıyor.&nbsp;Ve biraz da böylece dışarının karanlığından kaçmaya çalışan 24. Sayı şansa güvenen bir kadın parfümörü anlatıyor.&nbsp;Bu sayının çıkmasına çok az kala bir güzel haber de 2023 GMK Ödülleri'nden geldi: Tutto'nun "O Şimdi Anne" sayısına özel çalıştığımız logo, "Logo Başarı Ödülü"ne layık görüldü. Orijinal logonun tasarımcısı Rona Binay ve yorulmak bilmeden çalışarak logonun ortasındaki iki "t"nin kucağına benimki gibi kirpikli ve saçlı bir bebek konduran Buse Kaçar'a gönülden teşekkür ediyorum. Ödül kazanan logomuz ve 17. Sayıya eşlik eden (yine Rona'nın art direction'ıyla Buse'nin elinden çıkan) illüstrasyonları 5 Ocak 2024’e kadar Marmara Üniversitesi GSF Ana Galeri’de görebilirsiniz.Sevgiyle,&nbsp;Büşra

“Duygulardan damıtılmış kokular”

Fokus: 🔍 Kismet Olfactive / 🌹 Hatıra Adında Bir Parfüm 🪄

Merhaba,Nasılsınız? Ben kelimenin her anlamıyla idare ediyorum. 7 Ekim 2023’ten bu yana telefon ekranımın diğer tarafında Filistin halkının hapsolduğu Gazze bombalanıyor. Ekranda yaralılar, ölüler, çocuklarının ölü bedenine son kez sarılan anne-babalar, annesinin cesedini saçından tanıyan çocuklar var. Bakmak istemiyorum. Ben bakmadığımda İsrail Savunma Kuvvetleri Gazze halkını öldürmeye ara vermiyor. İnsan olmaktan utanıyorum. Bazen, örneğin bir gazetecinin kucağında Mickey Mouse pijamalı, iki aylık bir bebeğin cesediyle açıklama yaptığını gördüğümde ekranı elimle kapatıyorum.Gazze Şeridi’ne 25,000 ton patlayıcı atılmış, en az 4100’ü çocuk, 10,000’den fazla Filistinli sivil katledilmişken Belçika ve İspanya’daki lojistik işçileri, İsrail’e silah gönderiminde çalışmayacaklarını açıklıyor. Bir grup aktivist MV Orlando gemisinin demirlediği limanlardan ayrılmasını engelliyor. ABD’deki en geniş kapsamlı protestolar Jewish Voice for Peace tarafından organize ediliyor. İnsanlar dünyanın en büyük kolonyal ülkelerine, çalıştıkları şirkete, algoritmaya karşı çıkıyor. Küresel kuzey, mültecilerin uzaydan değil, kendilerinin bakmaya bile tahammül edemediği başka bir dünyadan geldiğini gerçek zamanda görüyor.Ama Filistin’de devam eden soykırım Türkiye’de çok az kişinin günlük hayatında herhangi bir yer kaplıyor. Bu belki mevcut koşullarda çoğunluk kendisini bir “sağkalım” anında asılı kalmış hissettiği için. Belki ABD’nin Orta Doğu politikalarının sonucunda<a fr-original-style="" href="https://x.com/fotibenlisoy/status/1711085902137536546?s=20" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"> kimse</a> Filistin’i kendi ideolojisine yakın göremediği için. Ve belki de derinde bir yerde insanlar Türkiye’nin kendi geçmişindeki soykırım ve katliamlarla yüzleşmemiş olmanın, yanı başında olup biteni kınamamanın karanlığını taşıdığı için Filistin’e dair bir şey söylemeye çekiniyor.Gazze halkı İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana dünyanın gördüğü en kapsamlı soykırımı yaşarken, yapabileceğimiz en basit şey seslerini duymak ve yanlarında olduğumuzu tekrar tekrar söylemek.Ateşkes, hemen şimdi.Büşra &nbsp;&nbsp;

Telefonun ucundaki soykırım üzerine

Henüz Ölmemiş Çocuklar İçin

Merhaba,&nbsp;Nasılsınız? Ben güneşli bir Ekim gününden bildiriyorum ve geçtiğimiz iki haftadır kendimi yakıtı bitmiş bir otobüs gibi hissediyorum. Yine de iyi şeyler de oldu: Ne olduğunu hâlâ anlayamadığım ve beni paçavraya çeviren bir hastalık sırasında yastıktan başımı her kaldırabildiğimde kendimi bir çeşit kültürel etkinlikte buldum. Mesela Eye Museum'daki <a fr-original-style="" href="https://www.eyefilm.nl/en/programme/werner-herzog/950711?gclid=CjwKCAjw4P6oBhBsEiwAKYVkq4OuPOY8KOIo3vMnnawTe-gPH-iKlaGwuEvKvttoUnb9-KyA2gANIhoCWUEQAvD_BwE" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Werner Herzog sergisi</a>. Mesela şehrimizin en ilham verici figürlerinden Rem Koolhaas'ın seneler sonra tasarladığı ilk konut projesini anlatan <a fr-original-style="" href="https://www.affr.nl/en/films/point-of-origin-building-a-house-in-austria/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"Point of Origin" belgeselinin</a> ilk gösterimi. Bağımsız çalışma hayatı, bebek ve ev işlerinin arasında ısrarla filizlenmeye çalışan kültür-sanat ajandam umarım haftaya Nan Goldin sergisi ziyaretiyle devam edecek.&nbsp;Bu ayki sayının konuğu fotoğraf editörü ve fotoğrafçı <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/cloe_kerhoas_ozmen/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cloé Kerhoas Özmen</a>. İşlerini uzun süredir takip ettiğim Cloé, Le Monde Magazine,&nbsp;Time ve Der Spiegel gibi prestijli yayınlarla çalışıyor. Editörlüğünü üstlendiği, Türkiye’nin çalkantılı ve zaman zaman boğucu geçen son on yılını foto-muhabir Emin Özmen’in fotoğraflarıyla belgeleyen "Olay" kitabı ise bu ayın ilerleyen günlerinde MACK Books'tan çıkıyor.&nbsp;Cloé'nin yaratıcı süreci ve "Olay"la ilgili söyleşimiz için okumaya devam edin.&nbsp;Sevgiyle,Büşra

Radyodan dinlenen haberlerden Türkiye'nin vertigo etkili son on yılına.

Fokus: 🔍 Cloé Kerhoas Özmen / "Olay" 🚨

Sıcak bir yazın sonundan merhaba,Nasılsınız? Ben iyi sayılırım, yetişkin hayatımın en uzun tatilinin sonunda (üç hafta) gerçek hayata geri alışmaya çalışıyorum. Hâlâ aklımda: Sekiz-dokuz yıl önce New York’ta yaşarken bir yaz boyu hiç tatil yapamadıktan sonra bir pazar günü üç saatliğine Greenpoint’teki Transmitter Park’a gidip üç saat güneşlenmiş, <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/sa4GChRdHc/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sevdiğim bir derginin yaz sayısını okumuş</a>, sonra kös kös eve dönmüştüm. (Önemli not: Yıllarca endüstriyel atıklarla kirlenmiş, gri bir nehrin kenarındaki bu parktan suya bile girilmiyor.)Bebekten önceki yıllarda “ortalama” bir yazda daha çok bir hafta izin alıp Ege’de, Akdeniz’de bir yere giderdim. Yazın geri kalanındaysa her fırsatta—aynı tam zamanlı beyaz yakalılık yüzünden sıklıkla pazar günleri o sırada yaşadığım yerin en yakınındaki halk plajına koşardım. Şehirde bir yere giderken evden çıkmak için ortalama yirmi dakikaya ihtiyaç duyarken plaja gidiyorsam beş dakikada kapıda olabiliyorum. Bu yaz ise, bebekle ilgili düşünülmesi gereken yüzlerce konu gündeme girdikten sonra bile bu hızın olduğu yerde durduğunu keşfettim.Bu ayın (salonda baş başa kaldığım sinekle mücadele ederek yazdığım) sayısı biraz kişisel tarih, biraz kıyısında durduğum plajlara teşekkür. Siz bu satırları okurken ben Burgazada’da, Kalpazankaya Plajı’nda olacağım. Dilerim ulaştığı ekranların hatırı sayılır bir kısmı da plajlarda, çantanın dibinde bırakılmaya çalışanlardır.Bir de, plajlarda midye tava gibi patates kroket de satıldığını hatırlayan var mı?Sevgiyle, Büşra

Hayat neye benzerse benzesin plaj mutluluktur.

Plajlara Övgü ⛱️ 

Kültür hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Kültür

Seyahat

Birkaç haftadır sıklıkla önümdeki iş her neyse bırakıp avazım çıktığı kadar bağırmak istiyorum. Sonra haber döngüsüne (her nasılsa) bir öncekinden daha kötü bir haber giriyor ve “Aa, aslında bağırılacak gün bugünmüş” diyorum.&nbsp;Bugünkü eylemlerde devam ediyor mu bilmiyorum; katıldığım feminist gece yürüyüşlerinde bir an durup sadece çığlık atardık. Bu çığlık beni korkutmaz ama tanıdıklığıyla ürpertirdi: Sanki kendim için değil benden öncekiler için de çığlık atıyordum ve belki kelimelerden anlamayanlar çığlıktan anlardı. Sanki Kassandra’dan Medea’ya varlığını hissettiğim tüm kadınlar şiddetini değiştiremedikleri bir dünyanın karşısında delirir ve bağırır olmuştu, bu çığlığı oradan tanıyordum. Bugünlerde ihtiyacım olan işte o çığlık.&nbsp;Tekrar tekrar karşılaştığımız “kötülük” o kadar sık önümüze düşer oldu ki onu teorize etme biçimlerimiz bile bayatladı: Hannah Arendt’ten <a fr-original-style="" href="https://www.metiskitap.com/catalog/book/4774" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kötülüğün Sıradanlığı</a>’nı mı alırsınız, Adam Curtis’ten <a fr-original-style="" href="https://www.imdb.com/title/tt6156350/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">HyperNormalisation</a> mı, Emil Cioran’dan <a fr-original-style="" href="https://www.metiskitap.com/catalog/book/4317" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Çürümenin Kitabı</a>’nı mı?&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Üçü de hem İsrail’in Gazze’de devam ettirdiği soykırımı hem de Yenidoğan Çetesi'nin eylemlerini açıklarken kullanılabilir.&nbsp;</li></ul>Max Weber’den Bürokrasi ve Otorite, <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eok_Doktrini" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Naomi Klein’dan Şok Doktrini</a>’ne ne dersiniz? Bugünlerde ne düşündüğünü her zaman merak ettiğim iki ayrı kişi, birbirlerinden habersiz Byung-Chul Han’ın <a fr-original-style="" href="https://www.metiskitap.com/catalog/book/37039" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Palyatif Toplum: Günümüzde Acı</a> kitabını okuyor. Bazılarımızın şüpheli bir şekilde ölen, kaybedilen kadın ve çocukların adını ezbere bildiği Türkiye’de bu acı ödevinin&nbsp;ne zaman ve nasıl biteceğini merak ediyorum. “Keşke şöyle olsa” dediğimiz, acının hiç olmadığı bir hayat değil, ortak değerler üzerinden sisteme ve insanlara standart bir güven duyabileceğimiz bir dünya.&nbsp;Gerçek geçmişle, kurgusal, post-apokaliptik geleceklerin kesişim noktalarından biri, çocukların ve kadınların daha “zayıf” alt sınıflar olarak daha da karanlıkta yaşadığı hayatlar. İngiltere’de Endüstri Devrimi sırasında çalışan dört yaşındaki baca temizleyicilerini, Mad Max’te zincire vurulmuş çocukları, 1945’te Sovyet ordusu Berlin’i işgal ettikten sonra askerlerin cinsel şiddete maruz bıraktığı binlerce kadını, Damızlık Kızın Öyküsü’nde üreme için köleleştirilen kadınları, Kirsten Johnson’ın&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.criterionchannel.com/cameraperson" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Cameraperson</a> filminde hayatta kalan kadınların sözleriyle dinlediğim Srebrenica soykırımını düşünüyorum. Kurgu anlatılara göre, kötülüğün araçsallaştırılması ve normalleşmesi ancak olağanüstü durumlarda mümkünken, günümüz Türkiyesi ve dünyasında katıksız kötülük için bir önkoşul ya da asterisk gerekmediğini fark ediyoruz. Acıyla.&nbsp;Dünyadaki tüm kötülükleri durdurmak gibi safça bir beklentimiz yok. Yenidoğan bebeklerin para için öldürülmediği, kadınların ve sokak hayvanlarının katledilmediği bir Türkiye, radikal bir hayal değil. Gazze halkının (neredeyse Kilis büyüklüğündeki) bir alana hapsedilip en “gelişmiş” savaş teknolojileriyle tekrar tekrar vurulmadığı, sivillerin öldürülmediği bir dünyayı istemek radikal bir şey değil.&nbsp;Hemen herkesin bir çeşit müşteriye dönüştüğü, orta sınıflar için her şeyin bir tıkla satın alınabildiği ve paramıza/dikkatimize göz dikmiş bu sistemde gerçekten anlamı olan şeylere, örneğin hayat ve özgürlüğe dair anlamı olan bir şey söylemek istiyorsak başka yollar aramamız gerekiyor. Her gün büyüyen “susacaklar”, “ölecekler” ve “yaşatılacaklar” listesinin değişmesinin başka türlü mümkün olmadığı aşikar.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/9/5/1729854944360.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İllüstrasyon: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/canery.lmaz/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Caner Yılmaz</a>. Sanatçının izniyle.Türkiye’de olay örgüsüne nereden başladığımıza göre son bir aydır (ya da 17 Aralık 2013’ten beri ya da 12 Eylül 1980’den beri) sıklığı ve su katılmamış kötülük dozu gittikçe artan haberler görüyoruz. Türkiye, kendi tarihinin en utanç verici dönemlerinden birini AK Parti iktidarının son 11 yılında yaşadı ve yaşamaya devam ediyor. Öte yandan, aşağıdaki önermeler iktidarda kimin olduğundan bağımsız olarak ayakta durabiliyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">“Besi” hayvanlarının et tüketimi için sürekli öldürüldüğü bir dünyada, sokak hayvanlarını öldürmek daha kolay.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Çocukların, kadınların ve göçmenlerin güvende olmadığı bir Türkiye’de kimse güvende olamaz.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Bu ülkedeki herkesin değerlerine eşit derecede saygı göstermemek, eşi benzeri olmayan kurumların yayınlarını durdurulmasının yoluna (da) taş döşer.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Bir çetenin kasıtlı olarak öldürdüğü 12 bebeğe çok üzülürken, Filistin’de bir yıldır ölen binlerce bebeği aklımıza bile getirmiyorsak orada kurcalanması gereken bir durum olabilir.</li></ul>Özetle, gücün en karanlık ve kirli ucuna dokunamasak da, bence dokunabileceğimiz bir ucu hep var.&nbsp;Şair Emily Dickinson’a göre “<a fr-original-style="" href="https://www.160incikilometre.com/urun/umut-o-tuylu-sey-ruha-konan-emily-dickinsondan-siirler-ceviren-fatma-nur-turk/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Umut tüyleri olan bir şeydir</a>” ve hayatta kalmak için bir ekmek kırıntısı bile istemez.&nbsp;Gazeteci ve yazar Ece Temelkuran, yakınlarda verdiği bir röportajda “umut” kelimesine inanmadığını, “inanç”ı tercih ettiğinin altını çizdi. Umudu “tehlikeli” kılan Hussein Mitra’nın sözleriyle “eylemliliği kendimizin dışında bir yere, dışarıdan bir mucize bekleme hâline yerleştiren bir kavram” olarak görmek. Bense memleket ve dünyaya dair umutlarımı sorgularken aklıma en çok yatanın Rebecca Solnit’in yaklaşımı olduğuna karar verdim: Bellek arazileri, gelişim patikaları, çaresizlik vadileri ve umut tepeleri vardır. Ve umut uzayıp giden bir yol değil, bir topoğrafyadır.

Şüpheli bir şekilde ölen, kaybedilen kadın ve çocukların adını ezberlediğimiz Türkiye’de bu acı ödevinin nasıl biteceğini düşünürken "umut" kavramını da yeniden sorguluyoruz. Umut, uzayıp giden bir yol değil de bellek arazileri, gelişim patikaları, çaresizlik vadileri ve umut tepeleriyle bir topoğrafya mı? 

Umut bir topoğrafyadır

Fotoğrafçı Çiğdem Yüksel’in gözünden, tektipleştirmenin ötesinde 22 kadın hikayesi ve objektiften geçerken görünürleşen hayatlar.

Bir Bilsen: Hollanda'da birinci kuşak göçmen kadınlar

En sevdiği eteğini çöpte bulmuş birinden bir moda-kültür analizi.

Giyinmek ne zaman bu kadar zor oldu?

Tetikleyici içerik: Aşağıdaki yazı çocuk istismarı üzerinedir ve kimi okurlar için tetikleyici olabilir.Temmuz’un ilk haftasında, Nobel ödülü sahibi ünlü edebiyatçı Alice Munro’nun kızı Andrea Robin Skinner, Toronto Star’da çocukken maruz bırakıldığı cinsel istismarı ve annesinin kendisini istismar eden üvey babası Gerald Fremlin’i suçlamadığı gibi nasıl hayatının sonuna kadar onunla evli kaldığını anlattığı bir açık mektup yayımladı. Skinner’ın maruz kaldığı cinsel istismar, kendisi 9 yaşındayken başlayıp ergenlik yıllarına kadar devam etmişti. Munro, geçen Mayıs’ta 92 yaşında hayatını kaybettiğinde yazılan vefat ilanlarının hiçbirinde “pedofil kolaylaştırıcı” sıfatı kullanılmıyordu. Batı’daki tüm hatırı sayılır yayınlar, bu trajedi üzerine yazıp çizmeye devam ederken de bu kelimelerin hâlâ her yerde yazdığı söylenemez.Andrea Robin Skinner’ın hikayesi, kendimi okurken bulduğum bir başka pedofil (ve cinayet) dosyasının hemen ardından ekranımda belirdi: 11 yaşından itibaren yine üvey babasının cinsel istismarına maruz kalan Madeline Soto, baharda ölü bulunmuş, kısa süre sonra katilin üvey babası olduğu ortaya çıkmıştı. Skinner ve Soto’yu düşünürken, aklıma önce <a fr-original-style="" href="https://acikradyo.com.tr/arsiv-icerigi/didik-didik-freud-tekrar-acik-radyoda" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Didik Didik Freud</a>’un bir bölümünde bahsedilen, 1800’lerin sonunda Avusturya’da çok sayıda çocuğun aile içi cinsel şiddete uğradığı bilgisi düştü. Sonraysa hemen Rayka Kumru’nun <a fr-original-style="" href="https://socratesdergi.com/yazi/cocuk-istismarini-rayka-kumru-ile-konustuk" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2017’de</a> konudan bahsederken paylaştığı “Türkiye’de her dört çocuktan birinin cinsel istismara maruz kaldığı tahmin ediliyor ancak elimizde net bir bilgi yok; çünkü örtbas ediliyor” açıklamasını düşündüm.&nbsp;Çocuk istismarı trajik olduğu kadar evrensel ve çağlardır devam eden bir suç. Mağdurların konuşamadığı, konuşsalar dahi korunacakları bir sistemin olmadığı Türkiye’deyse&nbsp;çocuk istismarı üzerine yazmak belki daha bile zor. CANAN’ın Anadolu’da cinsel istismara göz yuman bir anneyi de konu edindiği, şu anda İstanbul Modern’de sergilenen video masalı <a fr-original-style="" href="https://www.istanbulmodern.org/koleksiyon/ibretnuma" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İbretnüma</a>, gazeteci <a fr-original-style="" href="https://x.com/busrasanay" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Büşra Sanay</a>’ın Kardeşini Doğurmak kitabı, her dinlediğimde ağladığım “Ünzile” aklıma geliyor.&nbsp;Çocuk evliliklerinin meşru olduğu, <a fr-original-style="" href="https://platform24.org/bu-kelimeleri-birlikte-yazmak-yasak-turkcell-ensar-tecavuz/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ensar Vakfı</a> soruşturması reddedildiğinde milletvekillerinin ağzı kulaklarında birbirlerini tebrik ettiği memleketimizde çocuklara cinsel istismar konusunu bitirene kadar konuşacak olsaydık herhalde yıllarca başka bir konu konuşamazdık.&nbsp;Yaratıcı dünya, erk sahipleri ve istismarı, örneklerin belki %99’unda birebir suç sahibi erkekler üzerinden okumaya daha alışkın: Woody Allen, üvey çocuğu Dylan Farrow’u istismar ettiği için her nasılsa hiç ceza almadı, bugün diğer üvey kızıyla evliyken filmleri hâlâ Cannes gibi dünyanın en büyük film festivallerinde gösterilip ayakta alkışlanmaya devam ediliyor. Roman Polanski, 13 yaşında bir çocuğa cinsel saldırı suçundan ceza alıp ABD’den kaçtıktan sonra film yapmaya devam etti ve 2019’da, Venedik Film Festivali’nde ödül aldı. Bill Cosby’nin aralarında en az bir çocuğun da olduğu çok sayıda kişiye cinsel saldırıda bulunduğu ortaya çıktıktan sonra çoğu kurum onunla bağlantısını kesse de kendisine 2002’de verilen Başkanlık Ödül Madalyası (Presidential Medal of Freedom) elinden alınmadı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu erkeklerin ve Alice Munro’nun ortak noktası ise yarattıkları kurgu dünyaların kişisel suç ve suç ortaklıklarının önüne konulup korunması yönündeki içgüdü.</li></ul>Skinner’ın 90’larda, artık yirmili yaşlarına geldiğinde Alice Munro’ya yazdığı, yaşadığı cinsel istismarı ilk defa anlattığı mektup “Yıllarca beni suçlamandan korktuğum için bunu sana hiç söyleyemedim” diye başlıyor. Cinsel istismar mağduru çocuklar, bir gün konuşabildiğinde ilk söyleyecekleri/söyledikleri şeylerden biri bu. Munro’nun kızının çocukken maruz kaldığı istismarı hem Fremlin hem de Munro ölene kadar gerçek anlamıyla dünyayla paylaşamaması da hayatta kalmayı başarsa bile ne kadar incinmiş olduğunun altını çiziyor.&nbsp;Munro tekrar eden istismardan haberdar olduğunda kendisi hem Kanada’da hem de dünyada ünlü bir yazar, bekleneni yapıp artık yetişkin olmuş çocuğunun yanında yer alsa sadece ülkesinin değil, dünya kamuoyunun da arka çıkacağı bir figür. Ama Skinner’ın ifadesinden bunun yerine “yaşananların kendisiyle Fremlin arasında olduğunu” söylediğini ve konuya daha fazla dahil olmadığını öğreniyoruz. Skinner’ın mektubunu takip eden aylarda Munro, Fremlin’le paylaştığı evden birkaç aylığına taşınsa da sonra geri dönüyor ve hiçbir şey olmamış gibi ortak hayatlarına devam ediyorlar. Munro, 2013’te Nobel ödülü kazandıktan sonra konudan bahsetmek zorunda kaldığında “İstismarı çok geç öğrendim, kocam zaten hastaydı ve onu çok seviyordum” gibi bir açıklama yapıyor.&nbsp;&nbsp;Alice Munro’nun öyküleri ve romanları zor durumlarda önemli seçimler yapmak zorunda kalan, kendilerine karşı büyük suçlar işleyen erkekleri affetmeye karar veren kadınlarla dolu.&nbsp;Andrea Skinner’ın mektubu yayımlanalı beri, Munro’nun hayranları bu temaların kendi hayatına kurgudan daha yakın olduğu, yazarın kusurlu kadın karakterlerinin de kendi aile hayatındaki suçun üstünü kapattığı seçimlerden filizlendiği gerçeğiyle yüzleşiyor.&nbsp;“Sanatla sanatçıyı ayırmak gerekir mi?” sorusuna geri döndüğümüzdeyse ortaya Munro’nun artık hayatta olmamasıyla da bağlantılı, çokkatmanlı bir mesele çıkıyor: 2017’den bu yana dünyayı kasıp kavuran cancel kültürü&nbsp;salgını, çocuğunun cinsel istismara uğradığını öğrendikten sonra faille ilişkisini devam ettirmiş ölü anne karşısında çok da bir şey yapamıyor. İnsanın sosyal bir varlık olması üzerine kurulu cancel kültürü, temelinde dünyada kalan tek rol ve etki alanımızın tüketmek olduğu gibi bir fikri benimseyen boykot hareketleri, çocuklara karşı işlenen cinsel suçlar karşısında güdük ve eğreti kalıyor.&nbsp;Çocuk istismarı vakalarında pedofiller %2’lik bir dilimi kapsar, %98’lik dilim “normal” görünümlü insanların “oportünist” eylemlerde bulunmasıyla gerçekleşirken (Kumru, 2017) olası bir failin Alice Munro’nun kitapları artık okunmuyor, Woody Allen’ın filmlerini kimse izlemiyor diye istismarda bulunmaktan vazgeçmeyeceği ortada. Ayrıca pek çok anne gibi Alice Munro’nun da kendisine uygulanacak sosyal yaptırımlar ya da amiyane tabirle “rezil olma” korkusuyla mı tamamen eylemsiz kaldığını, yoksa her insanın içindeki iyilik ile kötülük arasında çok karanlık bir yere mi gittiğini bilmiyoruz.&nbsp;Tam burada, Bruno Bettleheim'ın peri masallarını psikanaliz üzerinden incelediği araştırmalarda, masalların orijinal versiyonlarında <a fr-original-style="" href="https://retrospectjournal.com/2016/10/26/wicked-women-the-stepmother-as-a-figure-of-evil-in-the-grimms-fairy-tales/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">antagonistin gerçek anne olduğu</a>, bu karanlık figürün özelliklerinin zamanla (ki bu zaman tarihsel olarak milliyetçiliğin yükseldiği, annelerin seri asker doğurmakla görevlendirildiği bir zaman)&nbsp;üvey anne karakterine taşere edildiğine de değinmekte fayda var. Düşünmekten pek hoşlanmadığımız “karanlık yer” konusuna ise az sonra döneceğim.Psikiyatr ya da alanda çalışan birisi değilim, ama sade vatandaş olarak fikrim şöyle: Çocuklara yönelik cinsel istismarı engellemek cancel ile, boykotla değil, ancak Andrea Skinner gibi istismara uğrayan çocukların bir dakika bile düşünmek zorunda kalmadan konuşabilecekleri ve sonrasında herkes tarafından korunup desteklenecekleri bir dünyada mümkün olabilir. O dünyayı yaratmak ise cancel'lamaktan daha zor, ama imkansız olmadığına inanmak isterim.&nbsp;Peki son olarak, günün sonunda Munro’nun kalesi edebiyat bu konunun neresine düşer? Tam burada Otessa Moshfegh’in okudukça içimi karartan ama yine de sevdiğim, bir ıslahevinde geçen Eileen’ini, Toni Morrison’ın bebeğini öldürmek zorunda kalan köle annesini ve hatta Ercan Kesal’ın Anadolu’nun karanlığından bir an bile duraksamadan bahsettiği, kolumu kanadımı kıran Peri Gazozu’nu düşünüyorum. Zira edebiyat birbirimizin gözünün içine bakarak konuşmaya utandığımız konuları, tabuları konuşmaya devam etmemizi de mümkün kılıyor, hatta film ve tiyatroyla beraber kurgunun farklı çeşitleri belki de bu kadar dürüst olabildiğimiz tek yer. Edebiyat, insan olma spektrumunun en karanlık ve en aydınlık uçlarına giderek çirkin gölgelere de, dünyada belirli anlarda—mesela şimdi—kırıntısını bulamadığımız bir tür umuda da eşit mesafeden bakabilmemiz için bir şans veriyor.&nbsp;Dünyada hikayesini anlatmış her Andrea Skinner’a karşı, binlerce hiçbir şey söyleyememiş kız ve erkek çocuk olduğunu biliyorum. Aynı şekilde insanın karanlığı tanıyarak, bazen bu karanlıktan geçip hayatta kalırken dünyaya güvenmeye devam etmesinin yolunun edebiyattan geçtiğini de...

Andrea Skinner ve tüm hayatta kalanlar için.

Edebiyatçının istismar işbirlikçisi olarak portresi 

Geçtiğimiz aylarda kendimi sıklıkla “Anneliğe alıştım ama ev içi sorumluluklara alışamadım” derken buldum. Bu sorumlulukların paylaşılır olduğu bir dünyada bile ev, evin düzeni, buzdolabında neyin olduğu/neyin bittiği, daha kadınlara ait bir alan. Tek başıma yaşarken bir şekilde “skip” ettiğimi fark ettiğim bu sorumluluklar, “Çocuk akşama ne yiyecek?” sorusunun cevabını vermekle yükümlü olduğum mevcut hayatımda artık skip edilemiyor.Eğer evimi sürekli düzenli tutmaya çalışsaydım, yazı yazmak da dahil başka hiçbir şey yapamazdım. Sıkıcı olduğu kadar sonsuz, sonsuz olduğu kadar karşılıksız ev işlerinden çocukluğumdan beri nefret ediyorum. Türkiye’deki çoğu çocuk gibi haftada beş gün elektrik süpürgesinin çalıştığı bir evde büyüdüm, tam da bu sebeple süpürge sesini duyunca hâlâ kapıyı kapatıp çıkmak isterim. Eskiden bu kaçma hâli, karar sürecine dahil olmadığım bir temizlik çılgınlığıyla annemi baş başa bıraktığım için bir de suçluluk hissiyle katmerleniyordu. Bugünlerdeyse, mevcut hayatımda anlamlı gördüğüm herhangi başarıya giden zamanı yaratmanın yolunun ev işlerini mümkün olduğunca az (“bare minimum”) yapmaktan geçtiğini biliyorum.Son zamanlarda adını daha sık duyar olduğum bir kelimeyse “ev işi adaletsizliği” diye Türkçeleştireceğim “housework gap.” Tahmin edeceğiniz gibi bu iki kelime sistemin görünmez kıldığı, çok zaman alan ve sürekli tekrarlanması gereken bu işler bütününün bir ayrımcılık formu olarak her zaman kadınların işi gibi görülmesini anlatıyor. Diğer yandan Tiktok’ta “tradwife” (“geleneksel ev kadını”) “homesteading” (sebze, meyve ve gıda da dahil eve tüketilen her şeyi yine evde üretmek, bu insanların tavuğu var) gibi trendlerin yükselişi biraz kafa karıştırıcı. Tradwife videolarında, zaten zengin kadınlar, manikürlü tırnakları ve pahalı, yeni kıyafetleriyle saçmalık derecesinde zaman alan görevleri hedefleyip tamamlarken (örneğin: evde cornflakes yapmak); homesteading belki dünyanın her yerinde yükselen gıda fiyatları ve iklim-gıda geleceğimizin belirsizliğiyle açıklanabilir.Bu haftanın bülteni, ev içi emek üzerine düşünen kadın sanatçı ve düşünürlerin işleri, bir Wim Wenders cameosu ve TÜBİTAK destekli bir araştırmayla maaşlı olması gereken bir işi bedava yaptığımızı hatırlatıp bulaşıklara karışmıyor.<img src="https://images.aposto.com/2024/5/6/1719691922363.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">1&nbsp;</h2>'Bakım Manifestosu' (1969)Mierle Ladermen UkelesABD’li sanatçı Mierle Ladermen Ukeles’in “Devrimden sonraki Pazartesi sabahı çöpleri kim toplayacak?”&nbsp;sözleriyle aklıma kazınan Bakım Manifestosu, 1969’da <a fr-original-style="" href="https://queensmuseum.org/wp-content/uploads/2016/04/Ukeles-Manifesto-for-Maintenance-Art-1969.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dört sayfalık bir rehberle</a> başlayıp çok sayıda sergi ve performansa dönüştü. Ukeles’in kendisi anne olduktan sonra, sanatçı kimliğiyle emeğinin değerli, anne kimliğiyle tamamladığı uzun görevler listesiyle değersiz diye ayrılmasını sorgulamasıyla ortaya çıkan bakım performanslarında sanatçı kimi zaman günlük işlerini müzede yaptı, kimi zamansa müzelere bakım veren emekçilerin eylemlerini—örneğin eserlerin tozunu alıp merdivenleri yıkamayı—tekrarladı. Ukeles aynı zamanda 70’lerden bu yana New York’taki sokak temizliği, çöp ve geri dönüşüm toplamadan sorumlu DSNY'de misafir sanatçı. (Çalışmalarını hevesle takip ettiğim sanatçı ve akademisyen Eda Çekil’in son sergisi “Bakım Haritası” da Ukeles’in manifestosuna atıfta bulunarak ev içi emek konusuna odaklanıyordu.)<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2</h2>'İşçi Sınıfı Perspektifinden Ev İşinin Eskimeye Yüz Tutması' (1981)Angela DavisBirkaç ay önce aktivist ve düşünür Angela Davis’in Kadınlar, Irk ve Sınıf kitabını bir workshop hazırlarken okuduğumda, en çok etkilendiğim noktalardan biri Davis’in ev işi ve ev kadınlığını tarihsellik bağlamından çıkarması oldu. Kendisinden bir kuşak önceki bir başka sendikacı, Barbara Wertheimer’ın araştırmasını kullanan Davis, bizim aklımızdaki her şeyi dört dörtlük yapan, evi ışıldayan ev kadının en fazla yüzyıllık bir hikaye olduğunun altını çiziyor; “eskiden”, kadınlar gözlerini açık tutabildiği sürece ayakta kalır, kumaşa dönüşecek iplerden masadaki ekmek ve peynire her şeyi evde üretirken temizliğin mevsimde bir yapıldığını, ziyafet sofralarınınsa bayram seyran dışında zaten kurulmadığını dile getiriyordu. (Metnin tamamına <a fr-original-style="" href="https://www.marxists.org/subject/women/authors/davis-angela/housework.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> ulaşabilirsiniz.)Ev işi de dahil, cinsiyetle ilgili tüm mücadelelerde beni en çok şaşırtan şey, konularımızın ne kadar yavaş ilerlediği. Aradan geçen yıllara rağmen hem Ukeles hem de Davis’in metinleri dün yazılmışçasına güncel. İster istemez geçtiğimiz haftalarda Instagram’da sıklıkla paylaşılan “AI yazı yazsın istemiyorum, AI ev işlerini yapsın ben yazıyı yazarım” post’unu düşünüyorum (+1.)<img src="https://images.aposto.com/2024/5/6/1719691941018.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.43" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">3</h2>'Eve giderim, önce halıları süpürürüm. Ama sonra yemek nasıl yetişecek?'Berlin Üzerindeki Gökyüzü (1987)Wim WendersBerlin Duvarı yıkılmadan önce şehrin sokaklarında gezinip ölümlülerin düşüncelerini duyan iki melekten biri, çamaşırhanede Türkiyeli bir kadının yanına oturduğunda ev işlerinin yetişip yetişmeyeceğiyle ilgili kaygılarına kulak misafiri oluyordu. Ben sadece oturduğum yerden Wim Wenders’ın konuya ne derece hâkim olduğuna şaşırıyorum.<img src="https://images.aposto.com/2024/5/6/1719691967623.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">1 Ocak 1974, Hayat Dergisi. Ev Teknolojileri Arşivi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">4</h2>Ev Teknolojileri Arşivi / '<a fr-original-style="" href="https://www.idealkent.com.tr/kitap/bu-ev-islerini-kim-yapiyor-kuzum/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bu Ev İşlerini Kim Yapıyor Kuzum?</a>' (2017-2024)Bektaş, Karaosmanoğlu, Emgin et al.&nbsp;TÜBİTAK destekli akademik bir çalışma olan “Ev Teknolojileri Arşivi”, 1930’lardan 2000’lerin sonuna Türkiye pazarına giren elektrikli ev aletleri (ve etraflarında gelişen pazarlama/reklam) ile değişen ihtiyaç ve algıların kıymetli bir kaydını tutuyor. Üniversite yıllarımda tanıştığım Esra Atalay Tuna aracılığıyla haberdar olduğum (Esra’nın araştırması <a fr-original-style="" href="https://100sene100nesne.com/supurge/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">süpürge üzerineydi</a>) proje, daha sonra bir meyvesini de Mart ayında çıkan Bu Ev İşlerini Kim Yapıyor Kuzum? kitabıyla verdi. Akademisyenler Leyla Bektaş Ata, Defne Karaosmanoğlu ve Bahar Emgin’in kaleminden çıkan ve aynı dönemden medya içeriklerini inceleyen kitabın alt başlığı “asrileşmeden robotlaşmaya ev ve kadınlık tezahürleri.”<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2024/5/6/1719692117369.gif" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></h2>Kadın Olmayı Anımsama, Csilla Klenyánszki, 2018.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">5&nbsp;</h2>'Kadın Olmayı Anımsama' (2018)Csilla Klenyánszki&nbsp;Çalışmalarında anne-sanatçı rolleri arasındaki gerilim, kadının ev içindeki emeği ve kimlik temalarına odaklanan Macar sanatçı Csilla Klenyánszki, “Kadın Olmayı Anımsama” serisini "kadının geleneksel toplumdaki rolü üzerine kişisel bir araştırma" diye <a fr-original-style="" href="https://klenyanszki.com/the-reminiscence-of-being-a-woman" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">niteliyor</a>. Sanatçı, ev işlerini görselleştirip somutlaştırırken, “kadın bedeniyle nesneler arasındaki sınırı kasıtlı olarak bulanıklaştırıyor” ve yine kasıtlı olarak sureti denklemden çıkarıyor. (Klenyánszki, 2017’de annelerin birbirlerinin çocuklarına da bakım vererek sanat pratiklerini devam ettirebildiği <a fr-original-style="" href="https://klenyanszki.com/mothers-in-arts" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; background-color: transparent; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Mothers in Art” misafir sanatçı programını</a> da projelendirmişti.)“Kadın Olmayı Anımsama,” izleyiciyi yara izi gibi bir soruyla baş başa bırakıyor: Kişinin kimliği nerede biter, vücudu ne zaman sadece işleyen, verimli bir nesneye dönüşür ve bunun tam tersi neye benzer?

“Patriyarkayı yıkarım, bulaşıklara karışmam” (inş)

Ev işlerini ayarlamama enstitüsü

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Başlangıç 🌱</h3>Ortaokulda, bir öğle yemeği sırasında bir köftenin içinin pembe olduğunu görüp vejetaryen olduğumda 13 yaşındaydım. O güne kadar sadece bir vejetaryenle daha tanışmıştım: Kaliforniya’da yaşayan, benden üç yaş büyük kuzenim. O hayatımda olmasaydı et yememenin bir seçenek olduğunu düşünür müydüm bilmiyorum.13 yaşımda önce kırmızı etten, sonra tavuk ve deniz ürünlerinden uzaklaştığım birkaç ayda bilmediğim bir diğer şey, hayatımın geri kalanı boyunca bu kararın tartışmaya açık görüleceğiydi. Çoğunlukla sofrada, karşımda oturan kişinin eti, tavuğu, balığı gelmeden hemen önce gelen “Nasıl vejetaryen oldun?” sorusunun cevabını, uzun yıllar herkesin yemeği bittikten sonra, sıra tatlıya geldiğinde verdim.&nbsp;Benim için bu sorunun cevabı hiç zor değil: Pişmemiş etle karşılaştığım ilk anda onun kendi kolum ya da bacağından hiçbir farkı olmadığını anladım ve ölü bir canlıyı yiyor olmak, bunun “normal” olması beni dehşete düşürdü.&nbsp;Bu senelerdir sorgulamadan yediğim şeyin aslında bana çok benzeyen bir canlı olduğu ayrımına vardıktan sonra “Neyse” deyip başladığım yere dönemedim, zaten dönmek de istemedim. Türkiye’de büyüyen pek çok çocuk gibi, bu süreçte ilk aklıma gelen asla görmemem—dolayısıyla aslında asla yaşanmaması gereken Kurban Bayramı sahneleri oldu. Mesela, yeşil bir alanda koyun kesen erkekler, toprakta bir çukura bırakılmış, üzerinden buhar çıkan, kara sineklerin konduğu sakatatlar ve kan kokusu.Et yiyenler için yazının burasında durmak çok kolay. Ama görmek istemediğimiz şeyler aslında olmaması gereken şeyler ve biz bakmadığımızda da olmaya devam ediyor. Bir canlının hayatına dair detayların—örneğin yavrusuyla arasındaki ilişki, bir insanın tabağında burger olarak belirmeden önce iki ya da dört ayağı olduğu, seçim yapma şansı olsa öldürülmeyi değil özgürce yaşamayı seçeceği gibi—resimden çıkarılıp sanki bunlar hiç yokmuş gibi davranılması, et ve süt endüstrisinin varlığını sürdürmeye ve kâr etmeye devam etmesini sağlıyor. Çok az hepçilin hâkim olduğu birkaç bilgi: Süpermarketteki etlere karbonmonoksit enjekte edilmese rengi alışılmış pembe ya da kırmızı değil, yeşil ya da gri olurdu. Yumurta için üretilen ve kullanılan tavukların çoğu, hayatlarını A4 kağıdı kadar bir alanda geçiriyor, bu kadar ufak bir alanda kendilerine ve birbirlerine “zarar vermemeleri” için gagaları kesiliyor. Yoğurt, peynir, süt ve hatta çikolata reklamlarından alışık olduğumuz&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://haberler.tvd.org.tr/2024/01/26/sutas_ticaret_bakanligi_reklam_kurulu_baskanligi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“mutlu” inekler</a>, hayat döngüleri boyunca tecavüzle hamile bırakılıp yavrularından zorla ayrılıyor. Bunlara ek olarak, bazılarımız diş fırçasını, pipetini, sürekli yanında taşıdığı termosunu düşünedursun, okyanuslardaki plastik atıkların %75’i balıkçılık endüstrisine ait.Ve biz, kendisini iyi kalpli ve “etik” kutularına koyanlarımız dahi, tüketimimizle bu düzeni var etmeye devam ediyoruz.&nbsp;Bu yazıyı rakam ve istatistiklere boğmayacağım, ama bu parantezi kapatmadan önce iki ufak bilgiden daha bahsetmekte fayda görüyorum. Hayvansal tarım, küresel ısınmanın ikinci en büyük sebebi, ayrıca doğrudan su ve toprak kirliliği, biyoçeşitlilik kaybı ve ormansızlaşmaya neden oluyor.&nbsp;Suyun gittikçe daha az ve değerli olduğu (ve olacağı) bir dünyada, bir kilo etin üretimine yaklaşık 15 bin litre su harcanırken, hâlâ “normal” sayılan beslenme biçiminin hepçil olması tamamen kültürel.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Vejeteryanlıktan veganlığa</h3>Vejetaryen oluşumla kararlı ve tam zamanlı bir veganlığı seçmem arasında tam 23 yıl var. Aradan geçen zamanda dünyada vejetaryenlik yerini veganlığa bıraktı, ürünlerin çeşitliliği ve ulaşılabilirliği baştan sona değişti. Yazarken yüzüme gülümseme getiren bir cümle: Ben üniversitedeyken Beyoğlu’nda üç tane vejetaryen restoranı vardı: Zencefil, hemen yanındaki (“köfte”lerini özlediğim) Parsifal ve Büyük Parmakkapı Sokak’taki Nature and Peace (benim gibi bu üçlüde tatlı hatıralarınız varsa let’s get you to bed.) Aynı dönemde bildiğim kadarıyla İstanbul’da falafel sadece 360 ve bugün hâlâ açık olan Talimhane'deki Falafel House’ta yapılıyordu. Bunun dışında burger yemek istediğimizde evde yeşil mercimek ya da pancarla bazen tutan, bazen tutmayan bir köfte yapıyorduk.Bugün daha çok insanın vegan olmasında internetle beraber bilgi, literatür ve komünitelerin erişilebilir olmasının da büyük payı var. Bununla bağlantılı olarak vegan beslenen kişilerin sayısı arttıkça et ve sütün yerini tutan ürünlerin&nbsp;(ki aslında bunlara erişmek elzem değil)&nbsp;hem fiyatı düşüyor hem de erişilebilirliği artıyor.Peki, her birimizin farklı bir internete baktığı gerçeğini bir kenara bırakırsak, 2024’te insanlar nasıl hepçil beslenmeyi ısrarla tercih edebiliyor? Bazıları için çocukluktan başlayarak çok açık görünen bir seçim, bir cinayetin azmettiricisi olmak ya da olmamak, bazı diğerlerine neden bu kadar açık görünmüyor?&nbsp;Benim iyi niyetli bakış açıma göre, film teorisinde “inanmazlığın askıya alınması” (willful suspension of disbelief) dediğimiz şeyin yardımıyla. İçine doğduğumuz ve büyüdüğümüz sistemler, mezbahada öldürülen ya da süt üretimi için zorla insemine edilen büyükbaş hayvanları sadece orada çalışanların göreceği şekilde duvarlar arkasına kapatırken, aynı hayvanları zeki ve duyguları olan birer canlı değil sadece bir “ürün” olarak gösteriyor. Tavuk göğsü, wagyu beef burger, Adana kebap, tabağa vücudundan bir parça giden hayvan hiç yaşamamış da, sanki var olduğu andan itibaren bir yiyecekmiş gibi gösteriliyor. Tabağınızdaki “şey”in aslında kadavra olduğunu unutmak isteyince, düşünmeyince onu yemek daha kolay oluyor. Özetle, bu yazıya gelecek yorumlarda söyleneceğinin aksine, şu anda et yiyen insanlar bir hafta mezbahada çalışsa çok azı et yemeye devam edebilir.Politik taraftan bakıldığındaysa, hayvansal ürünleri kendi “hakkı” gibi görmek ve çok düşünmeden tüketmeye devam etmek, muktedir olmanın ve kendini üstün görmenin bir yolu. Bu duruşun köklerini gerek semavi dinlerin, “tüm bitki ve hayvanlar insan için yaratılmıştır” argümanında, gerek dünyadaki tüm güçlülerin “kimin haklı, kimin suçlu olduğuna, dolayısıyla kimin yaşamaya, kimin ölmeye değer olduğuna biz karar veririz” yaklaşımında görmek son derece mümkün. Aynı lensten baktığımda, Türkiye politik anlamda kendi tarihinin en çürümüş dönemlerinden birinden geçerken ülkenin kapak yüzünün ölü hayvan bedeni tokatlayan Nusret olması beni şaşırtmıyor. Veganlığın kuir feminizm ve punk gibi etik arayışına sahip hareket ve altkültürlerle sıklıkla yan yana durması da elbette tesadüf değil.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/0/6/1706356918735.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.36" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Peynirle Natürmort, Floris Claezs van Dijck, 1615'ler. Rijksmuseum'un izniyle.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Normal”in Gücü</h3>Son yıllarda vejeteryanlıktan veganlığa geçerken—ki bu birkaç farklı deneme gerektirdi—başkalarının nasıl hâlâ et yiyebildiğini ilk defa anladığımı düşündüm. Bundan beş-altı yıl önce, benim gibi çocukluğundan beri vejetaryen olan bir iş arkadaşım “Ee, ne zaman vegan oluyoruz?” dediğinde ilk cevabım “Şimdi değil” olmuştu. Yoğun çalıştığım bir dönemdi, alışageldiğim beslenme düzenini bile zor devam ettirebiliyordum, beslenme şeklimi değiştirmek gözümde büyümüştü. Ayrıca her nasılsa süt ve yumurta üretimi için hayvanların işkence gördüğünü, hatta sadece işkence görecekleri acılı bir hayata doğup sonunda benim adıma öldürüleceklerini henüz bilmiyordum. Zira süt ve yumurta “elde edilen” hayvanların ölmediği üzerine iki kere bile düşünmediğimiz bir bilgi. Hepçil beslenenlerin ezici bir çoğunluk olduğu ve “normal”i belirlediği gerçeği buna eklenince, vejetaryen ya da vegan olma fikri bazen aklından geçen, ama geçiş süreci gözünde büyüyen insanlar olduğunu tahmin ediyorum.Bununla beraber, Instagram’da elinde çiğ tavuk tutan influencerlar gördüğümde, bunun nasıl olabildiğine hâlâ inanamıyorum. Kimse biri karşısına geçip kendisine parmak salladığı için vegan olmuyor, ama içinde bulunduğumuz çağda hâlâ et yiyorsanız, bir de bu etin fotoğrafını çekip paylaşıyor ya da onunla binlerce kişiye yemek tarifi veriyorsanız birilerinin sizin yerinize utandığını bilmenizi isterim.&nbsp;Türkiye’de hayvan haklarını savunan, senelerdir<a fr-original-style="" href="https://gezegen24.com/hayvanlari-koruma-yasasi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;yeni bir yasa çıkması</a> için çalışan çok sayıda aktivist, onları destekleyen bilinçli bir kamuoyu var. Uykularımızı kaçıran hayvanlara işkence haberleriyle et, süt ve yumurta üretmeleri için “yetiştirilen” hayvanların yaşadıkları arasındaysa aslında çok az fark var. Sadece ilk resimde bireyler ve kedi-köpek gibi daha çok empati kurabildiğimiz hayvanlar, ikincisinde toplumun normalleştirdiği tüketim alışkanlıkları, marketin ve sistemin koruduğu kurumlar olduğundan bahsedebiliriz.&nbsp;(Türkiye’de devlet, hayvanlara işkence eden kişileri de cezasız bıraktığı için aslında maalesef onlar da kurumlar ve hatta toplumun bir kesimi tarafından korunuyor.)&nbsp;Elinde tavuk tutan influencer’ın yarattığı hissin bir benzeriniyse İstanbul’da metroya bindiğimde yaşıyorum. Metrodaki ekranlarda kırmızı, pişmemiş etler ya da iştahımı açması beklenen yağlı burger fotoğraflarını gördüğümde midem bulanıyor ve kendimi başka bir gezegenden oraya düşmüş kadar yabancı hissediyorum. “Et lobisi”nin sözde akademik araştırmaları fonlaması ve<a fr-original-style="" href="https://amp.theguardian.com/environment/2023/may/03/beef-industry-public-relations-messaging-machine" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;türlü alavere dalavereleri</a> başka bir yazının konusu olacak kadar geniş bir dosya ama buralardan bir iyi haber: Geçen yıl Hollanda’da, aralarında Amsterdam, Groningen ve Utrecht’in de olduğu şehirler, billboard ve benzeri dış mekan panolarında et ve süt ürünlerinin reklamının yapılmasını yasakladı. Bu yasak, et ve süt üretimi ve tüketiminin iklim krizine olan etkisiyle birebir bağlantılı, aynı yasak kapsamında havayolları da artık bu şehirlerde reklam yapamıyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tofu kavgası</h3>Ben vicdanımın sesini artık bastıramadığım ve bastırmak istemediğim noktada, çok defa ailecek oturulmuş bir kahvaltıda yumurta yemek zorunda kalıp pişman olduktan sonra vegan oldum. Ve bu kararın beni ne kadar hafiflettiğini anlatmama imkan yok.Yazarken utanıyorum, ama paylaşmanın önemli olduğunu düşünüyorum: Bu kararı uzun süre alamamamdaki en büyük sebeplerden biri ailemin vegan beslenmeye sürekli ve sesli bir şekilde karşı çıkmasıydı. Şu anda olduğum yerden bakınca komik geliyor çünkü 36 yaşındayım, annem ve babamla aynı ülkede yaşamıyorum, evden taşınalı çok oluyor, bir de üstüne kendi çocuğum var; yani pek çok sebeple “çocuk” değilim (ki bence çocukların da konuştuklarında dinlenmesi gerekiyor.) Prensipteki güçler ayrılığına rağmen bu kararı verip kavgasını göze alacak cesareti toplamam uzun yıllar sürdü. Bizden önceki kuşakların verdiği tüm kavgaları düşününce, benim payıma düşenin “tofu kavgası” olması biraz sinirimi bozuyor.“Çocuk” demişken ve bitirmeden önce, Türkiye medyasında veganlık sıklıkla çocuklar üzerinden ve olabilecek en “magazinsel” bağlamda gündeme getiriliyor. Çocukların vegan olduğu için öldüğü iddiaları yersiz, her birinin yalan olduğunu gayet iyi açıklayan onlarca video var. Ayrıca daha da önemlisi, kendi çocuğum doğduktan sonra, sevinç ve hayretler içinde bulduğum, Sağlık Bakanlığı’nın bastırdığı, herkesin erişimine açık, vejeteryan ve vegan çocuklarla hepçil beslenen çocuklar arasında büyüme konusunda hiçbir fark olmadığının altını çizen bir<a fr-original-style="" href="https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-db/Dokumanlar/Kitaplar/vejeteryan-beslenmesi.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;vejetaryen beslenme kitapçığı</a> da var. Bence çocuklar ve veganlık konuşulacaksa ilk konuşmamız gereken çok sayıda çocuğun bebekliğinden itibaren et ya da balık; bazen benim gibi yumurta yemeyi, süt içmeyi kendiliklerinden reddettiklerinde karşılaştıkları “yiyeceksin, içeceksin” baskısı. Aynı et yemek gibi, insanların kendi anne-babasından böyle görüp hiç sorgulamadan tekrar ettiği bu davranış değişebilir mi? Umarım. &nbsp;

Neden vegan oldum?

Shabnam—ilk karşılaşmamızda elini uzatırken söylediği ismiyle Shaby—Tavakol’la başka bir hayatta, New York’ta moda ve kültür-sanat dergisi BULLETT’ta çalışırken tanıştık. O zaman yirmili yaşlarımızın ortasındaydık ve ben hayatın hep içinde bulunduğumuz an gibi devam edeceğini düşünüyordum: Hızlı, 35 mm film göstericisinden akar gibi kare kare ve yanımdaki insanlarla bir arada. Shaby’le tanıştığım günlerde bilmediğim şey, yetenekli bir grup insan kümesinin içinde, hepimizin asıl potansiyelini bulup dağılmadan bir önceki anı yaşıyor olduğumuzdu.Tıpkı parfümlerde olduğu gibi, insanlarla tanışmamın üzerinden bir süre, mesela bu örnekte on yıl geçtikten sonra Shaby’ye dair en kolay hatırladığım şey “alt tonu.” Aradan geçen yıllarda birbirimizin varlığını sadece internetten takip etsek de Shaby’den bende kalan his, girdiği odayı aydınlatıp daha mutlu bir yere dönüştürmedeki yeteneği.Shaby, dergiden sonraki hayatında aralarında Le Labo ve Enfleurage’ın da olduğu parfüm stüdyolarında çalıştıktan sonra her yıl 12 öğrenci kabul eden Grasse Parfümeri Enstitüsü’nde (Grass Institute of Perfumery) modern parfüm üretimi üzerine eğitim aldı. Stajını Chanel’de, usta parfümör Christopher Sheldrake’le yaptıktan sonra New York’a dönüp kendi markası Kismet Olfactive’i kurdu. Hatıralarından yola çıkarak hazırladığı parfümler “başarılı”, ama daha da önemlisi şiirlerle bir akrabalıkları olduğu kesin. Çocukken üzgün ya da öfkeli olduğunda annesinin kendisine ikram ettiği gül suyunu içerek sakinleşen, ailesinin İran’da İslam Devrimi’nden kaçıp yerleştiği ABD’de feminenliğe dair ilk fikirlerini parfümlerde bulan Shaby ile parfümörlük yolculuğu, Kismet ve koku ile hafıza arasındaki derin ilişki üzerine konuştuk.Koku meselesine ilgi duymaya ilk nasıl başladın? "Acaba mı?" dediğin andan Kismet Olfactive'i kurmana giden yolda neler yaşandı?Ben Kaliforniya'da doğmuş ve büyümüş birinci nesil bir İranlı-Amerikalıyım. Benim kültürümde tarihsel olarak koku ve çiçekler, otlar ve uçucu yağlar günlük yaşamla iç içedir. İranlılar parfüm ve kokuya bayılırlar, genellikle en gösterişli profilleri seçip abartılı bir şekilde kullanırlar. Küçüklüğümden beri bana parfüm hediye edildi, ben de kendimi kokularla donatmayı hep sevmişimdir. Amerikalı arkadaşlarım bana geldiklerinde şifonyerimin üzerinde pahalı parfümler gördüklerinde çok şaşırırlardı. Büyürken hep gül suyu içtim ve ailem düzenli olarak üzerlikotu yakardı; bu, birçok İranlının evinde kötü enerjiyi uzaklaştırmak için uygulanan bir gelenektir. Ve ne zaman bir akrabamız İran'a gitse, yüzlerce dolar değerinde doğanın en güzel kokulu safranıyla geri dönerdi.Profesyonel tarafta işe New York'taki birkaç "küçük" koku işletmesinde zaman geçirerek başladım: Le Labo (Estee Lauder onları satın almadan önce) ve kült klasiği Enfleurage'da çalıştım. Daha fazlasını öğrenmeye hevesli olduğum için Fransa'nın güneyindeki Grasse Parfümeri Enstitüsü'ne (GIP) başvurdum ve kabul edildim. Avrupa'yı hiç ziyaret etmemiş biri olarak, bavullarımı hazırlayıp okumaya gittim. Grasse'da geçirdiğim zaman eğitimden çok daha fazlasıydı; zihnimde, bedenimde ve ruhumda gerçek bir dönüşüm yaşadım. Eğitimim sırasında Chanel Fragrances'ın yaratıcı laboratuvarında staj yapma teklifi aldım ve Paris'te yaşamaya başladım. Gündüzleri laboratuvarda çalışıyor, geceleri ise kendi formüllerimle uğraşıyordum. Gerisi de bildiğin gibi, Kismet.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/11/6/1702134489013.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Shabnam Tavakol, Kismet Olfactive'in kurucusu.Parfüm yapmanın okulunu okuduktan sonra koku yaratma sürecine dair seni en çok şaşırtan şey ne oldu?&nbsp;Sadece bir parfümör olsam ve aynı zamanda küçük bir işletme sahibi olmasam, günlerim çok daha farklı olurdu. Parfümör şapkamla, dünya henüz uykudayken, şafak vakti uyanıyor ve kahve eşliğinde birkaç formül yazıyorum. Burnum hâlâ taze ve doymamışken üzerinde çalıştığım hammaddeleri veya koku denemelerini kokluyorum. Formülleri tartmaya başladığımda, moda girmek için uygun bir çalma listesi koyuyorum, dahil ettiğim her malzemeyi kokladıkça formüle daha yakın ve daha yakın hissediyorum. Sonra ortaya çıkanı değerlendiriyorum, cildimin her santimetresinde test ediyorum, keşifler yapıyorum, aksiliklerle yüzleşiyorum, notlar alıyorum, hüsrana uğruyorum, heyecanlanıyorum.İşin bu kadar hoş olmayan tarafındaysa, günlerim daha çok küçük bir işletme sahibi olmanın getirdiği diğer tüm şeyleri yapmaktan oluşuyor. Çok çalışmak ve küçük yangınları söndürmek arasındaki denge konusu hep var. Konsept yaratmadan, Kismet ürünlerini satan mevcut mağazalarla iletişim kurma, hammaddeleri sipariş etme, laboratuvarı yönetme, yeni fikirler üzerinde tasarımcımla yakın çalışma, muhasebe... liste uzayıp gidiyor. Sanırım en büyük sürpriz, ki bu pek de sürpriz olmamalı, parfümörlük işinin sıkıcı ve zaman alıcı olmasıydı ama daha büyük sürpriz aynı anda hem parfümör hem de kendi işimin sahibi olmaktı. Topları çevirirken her gün binbir sürprizle karşılaşıyorum.<a fr-original-style="" href="https://www.kismetolfactive.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kismet</a>'in isminden şişenin üzerinde kokuları tanımlama biçimine yolunu, kelimelerin gücünün ve senin bir kreatif olarak üstlendiğin rolün çizdiğini düşünüyorum. Biraz bu konuda konuşabilir miyiz?"Kısmet" kelimesi &nbsp;ya da Farsça'da "qismat", "olması gereken" anlamına gelir. "Kader" ya da "talih"e benzer. Dürüst olmak gerekirse, sanki tüm hayatım Kismet'in doğumuna uzanan bu küçük anlardan oluşmuş gibi hissediyorum.Bir şairle evlendim. Geçmişimde de yazmayı hep sevdim ama daha amatör bir şekilde. Beni etkileyen küçük ya da büyük anları unutmamak için çocukluğumdan beri hayatım boyunca yaşadıklarım ve insanlar hakkında günlük tuttum.&nbsp;Yarattıklarım, anılarımın ve karşılaşmalarımın bir uzantısı. Etiketler eşimle ortak çalışmamız. Etiket ve koku tanımlarındaki yazıları çok önemseyerek yazıyoruz. Bir parfümün birinin bilincine nasıl girebileceğini yansıtmak için bilinçli ve kesin, aynı zamanda biraz imalı, bilinçaltına ve yoruma açık. Bunları şiirsel bir meditasyon gibi düşünmek mümkün.<img src="https://images.aposto.com/2023/11/5/1702056758711.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Kismet OlfactiveGeçen sene Anneler Günü'nde <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CdTn6crOBu4/?img_index=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">annenle bir röportajınızı&nbsp;</a>yayımlamıştın, çok çok tatlıydı. Orada çocukluğunun kokularıyla ilgili konuşuyordunuz, sen ona neyi hatırladığını söylüyorsun, o da sana. Buna ek olarak koku ile hafıza arasındaki ilişkinin herkes için çok güçlü olduğunu biliyorum. Anıların işinde nasıl bir rol oynuyor?Hafızanın tüm çalışmalarıma yön verdiğini rahatlıkla söyleyebilirim. Kokuların kendilerine gelince, her şey duygularla ilgili. Ben son derece duygusal bir insanım. Aşırı nostaljik, aşırı sevgi dolu, zaman zaman öfkeyle dolup taşan, diğer zamanlarda üzüntü ve sevinç gözyaşlarıyla arınan biriyim. Bu yüzden bir şey yarattığımda, bu genellikle güçlü bir duygudan doğmuştur. Bana bu duyguların kokularımda hissedilebildiği söylendi ki bu alabileceğim en büyük iltifat. İster benim kişisel bir anım olsunlar, ister başkasında uzak bir anıyı tetiklesinler, kokularımla yerleri, insanları ya da duyguları yansıtmaya çalışıyorum. Bunu her zaman parfümerinin en derin ve büyülü yönlerinden biri olarak gördüm.Ticari anlamda eau de toilette ve vücut losyonlarında karşılaştığımız kokular oldukça banal bir kategorizasyonda olabiliyor, kadınlar için vanilya ve çiçek, cis erkekler için sedir ağacı ve çam gibi. (Ed. not: Haksızlık, çünkü ağaçsı kokuları, mesela&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.otamakirkpinar.com/dukkan/yuz-bakimi/saski-su-bazli-el-yuz-vucut-losyonu/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Otama Kırkpınar'ın Saski'</a>sini ben de çok severim.) Sence bu stereotipik, "yapıştır gitsin" tarzı yaklaşım ana akım koku dünyasında yavaş da olsa değişiyor mu?Bence bazı stereotipler sonsuza kadar yaşayacak. Çoğunluk için neyin kadınsı neyin erkeksi olduğuna dair fikirler ve genellemeler muhtemelen her zaman bir şekilde kalacaktır. Diğer taraftan, kokularla ilgili bu genellemelerin hem genç ve hem de daha yaşlı nesiller arasında ortadan kalktığına hiç şüphe yok. Koku formülasyonunda sınırlar daha geniş ve daha deneysel olarak zorlandıkça, dış dünya da paletini genişletiyor.&nbsp;Koku çok özneldir. Aynı zamanda soyut bir maddedir. Onu göremeyiz, ona dokunamayız ya da kulağımızla duyamayız... Bu yüzden konuyu kullanıcıya havale eden, kendine has bir belirsizliği de var.&nbsp;Sonuç olarak, şunu diyebilirim: Son on yılda erkeklerin çiçeksi kokulara, kadınlarınsa odunsu ve baharatlı kokulara yöneldiğini gözlemledim. Aslında benim burnuma göre çiçeksi kokular erkekleri gerçekten tamamlıyor, kadınlarda ise tam tersi. Bence bu da çok güzel bir şey.

Şiirlere akraba kokular

Söyleşi: Shabnam Tavakol - Kismet Olfactive

Tanıklık etmeyi ve yan yana yürümeyi birbirimize borçluyuz. 


2023’te Gerçekleşen Bir Soykırım Üzerine Notlar

Cloé Kerhoas Özmen’in fotoğraflarıyla ilk nasıl karşılaştığımı tam hatırlayamıyorum, ama büyük ihtimalle bir başka kadın fotoğrafçı, <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/masmatbaa" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">MAS Matbaa</a>’da tanıştığım <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/_charlotteschmitz_/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Charlotte Schmitz</a>’in bir paylaşımı aracılığıylaydı. İlk takipleştiğimiz dönemde İstanbul’a yönelttiği, şehri artık pek çoklarının göremediği büyülü kulpundan yakalayan lensi, içinden taştığını hissettiğim merakı ve hayat sevgisiyle kısa sürede işlerini heyecanla takip ettiğim birine dönüştü.Cloé, kendi çektiği fotoğrafları “kişisel” diye nitelerken dünyada fotoğraf editörü kimliğiyle tanınıyor ve Newsweek, Time, Le Monde Magazine, Der Spiegel&nbsp;gibi önde gelen yayınlarla çalışıyor. Uzun süredir beraber çalıştığı ve 2018’den bu yana evli olduğu Magnum fotoğrafçısı Emin Özmen’le birlikte ortaya koyduğu fotoğraf serileri pek çok ödül aldı. Ayrıca fotoğrafçı ve eğitimci şapkalarıyla Magnum Photos ve Spéos gibi organizasyonlarla genç fotoğrafçılara mentorluk da yapıyor.Türkiye’nin çalkantılı ve zaman zaman boğucu geçen son on yılını foto-muhabir Emin Özmen’in fotoğraflarıyla belgeleyen <a fr-original-style="" href="https://mackbooks.eu/products/olay-br-emin-ozmen" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Olay”ın ilk baskısı, bu ay Mack Books’tan çıkıyor.</a> Editörlüğünü Cloé’nin üstlendiği, uzun yıllar süren bir ortaklaşa çalışmanın sonunda ortaya çıkan “Olay’ın dünyayla buluşmasının arifesinde Cloé’yle kişisel tarihi, yaratıcı süreci ve fotoğrafın dili üzerine konuştuk.Başarılı bir fotoğraf editörüsün: Le Monde Magazine,&nbsp;Time ve Der Spiegel gibi yayınlarla çalışıyorsun. Aynı zamanda en prestijli fotoğraf organizasyonlarından biri olan Magnum Photos'ta eğitmen ve mentorsun. Kariyerine Çağdaş silahlı çatışmaları konu edinen en büyük müze olan Mémorial de Caen'de sergi koordinatörü olarak başladığını okudum. Seni bu konuya çeken neydi?&nbsp;Sanırım bu birkaç şeyle, özellikle de içinde büyüdüğüm ortamla bağlantılı: Çocukluğum boyunca ailem beni meraklı olmaya teşvik etti ve çok sayıda sergi gezdik. Ve her akşam yemeğinde radyodan haberleri dinlerdik. Bunun dışında, İkinci Dünya Savaşı'nın iz bıraktığı bir bölgeden geliyorum. Normandiya, 6 Haziran 1944'te Müttefiklerin çıkarmasına sahne oldu ve ağır bir şekilde bombalandı. Anneannem, babaannem ve dedelerimin savaşla ilgili hikâyelerini sık sık dinlerdim. Tüm bunların üzerimde derin bir etkisi oldu ve sanırım bir şekilde dünyayı potansiyel olarak tehlikeli bir yer olarak görmeye başladım. Hızla hayatı katlanılabilir kılmak için içinde yaşadığım dünyayı anlamaya çalışma ihtiyacını hissettim. Beş yıl boyunca tarih okudum ve sanatın her türüyle ilgilendim. Kısa sürede bir ayağı tarihte olan kültürel bir ortamda çalışmak istediğimi fark ettim. Hatta sonunda da bir foto-muhabirle evlendim.<img src="https://images.aposto.com/2023/9/5/1696608976024.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Cloé Kerhoas ÖzmenFotoğraflarını çok çok seviyorum ve içimde bir yer ediniyorlar. İşlerinde her zaman muzur bir yan, bir inside joke olduğunu düşünüyorum, ama bir yandan da bir tür görkemin izlerini taşıyorlar. Sen fotoğraflarını nasıl tanımlıyorsun?&nbsp;Sözlerin için teşekkür ederim. Paradoksal bir şekilde ve bazen dünyayı katlanılması zor bulmama rağmen, az önce de belirttiğim gibi, çok hevesli biriyim. Her şey beni şaşırtıyor, her şey ilgimi çekiyor, aynı anda binlerce şey yapmak istiyorum. Bu yorucu olabiliyor. Fotoğraf çekmek kendime bir kanal bulmamı ve kalbimin normalden biraz daha hızlı atmasını sağlayan anları yakalamamı sağlıyor. Fotoğraflarımı “neşeli melankoli” anları olarak tanımlayabilirim. Oldukça melankolik bir insanım ve özel anları unutmaktan hep korkarım. Fotoğrafçılık anılarımı biriktirmenin bir yolu.<img src="https://images.aposto.com/2023/9/5/1696609167175.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Cloé Kerhoas Özmen<img src="https://images.aposto.com/2023/9/5/1696609431837.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Cloé Kerhoas ÖzmenBu mesleğe aşina olmayan birine bir fotoğraf editörünün sürecini nasıl açıklarsın? Günün sonunda, seni yaptığın işten memnun kılan ne oluyor?Bu benim için çok zor bir soru. Ne yaptığımı tanımlamakta ve açıklamakta hep zaman çok zorlanmışımdır, belki de aynı anda çok farklı şeyler yaptığım için. Fotoğraf editörlüğü profesyonel hayatımda yaptığım şeylerden sadece biri. Fotoğraf editörlüğünü, çalışmalarının öne çıkmasını ve görülmesini sağlamak için bir fotoğrafçıyla el ele çalışmak diye tanımlayabilirim. Bu, iyi bir göze sahip olmayı ve doğru fotoğrafları seçmeyi, bir hikâyenin nasıl anlatılacağını ve nasıl sıralanacağını bilmeyi içeriyor. Ama aynı zamanda fotoğrafçının çalışmalarını dolaşıma sokmak ve medyada, müzelerde, kitaplarda vb. görünür kılmak anlamına da geliyor. Tutkulu olman ama aynı zamanda iyi iletişim kurman, diğer insanlara ilgi göstermen, meraklı ve samimi olman gereken bir iş.<a fr-original-style="" href="https://mackbooks.eu/products/olay-br-emin-ozmen" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2023/9/5/1696609548517.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.76" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a><a fr-original-style="" href="https://mackbooks.eu/products/olay-br-emin-ozmen" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"Olay" Emin Özmen kitap kapağı. MACK Books, Ekim 2023.</a>Editörlüğünü üstlendiğin, uzun süredir birlikte çalıştığın (ve eşin) fotoğrafçı&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/emin_ozmen/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Emin Özmen</a>’in kitabı&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://mackbooks.eu/products/olay-br-emin-ozmen" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"Olay"</a>&nbsp;bu ay çıkıyor. Türkiye'nin son on yılını Emin Özmen'in lensinden gördüğümüz bu kitabın isminin içeriğe çok uygun olduğunu düşünüyorum. Türkiye'de her gün bir olay yaşandığı için insanlar unutmaya oldukça meyilli, bence kitap bu zamanlar için önemli bir tarih kaydı da olacak. Zira fotoğraflar, gördüğümüz her şeyi gerçekten yaşamış olduğumuzu ustalıkla hatırlatıyor. Sonunda kitaba girecek fotoğrafları seçerken neye odaklandın?&nbsp;Eşim, fotoğrafçı Emin Özmen, on yılı aşkın bir süredir Türkiye'de olup bitenleri belgeliyor. Türkiye'de gün geçmiyor ki büyük bir olay yaşanmasın; bunun insanda vertigo yaratan, insanın dengesini bozan bir yanı var ve kitabın teması da bu. Emin'in yıllar boyunca çektiği fotoğrafların sayısı aynı sebeple çok fazla. "Olay "ın amacı elbette tüm bu önemli olayları göstermekti, ancak bunları günlük olarak deneyimlemenin nasıl bir şey olduğunu aktarmanın daha önemli olduğunu hissettik. Fotoğrafların çoğu siyah beyaz, ancak kitapta okuyucunun soluklanmasını sağlamak için renkli fotoğraflara da yer verdik.<img src="https://images.aposto.com/2023/9/5/1696610045919.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Emin Özmen. "Olay" kitabından, sanatçının izniyle.<img src="https://images.aposto.com/2023/9/5/1696610183517.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Emin Özmen. "Olay" kitabından, sanatçının izniyle.Yukarıda kitaptan iki fotoğraf var, bize bunların arkasındaki hikâyeyi anlatır mısın?Bu iki fotoğraf çok farklı bağlamlarda çekildi ama yine de kitaptaki diğer tüm fotoğraflar gibi bir şekilde birbirleriyle bağlantılılar. İlki, 2014’te Kobane'de İslam Devleti'ne karşı devam eden savaş sırasında Suriye sınırı yakınlarında çekildi. İkinci fotoğraf ise yıllar sonra, 2020’de yine Suriye sınırından çok da uzak olmayan bir yerde, Mardin'in birçok Suriyeli mülteci ailenin yaşadığı bir ilçesinde çekildi. Her iki fotoğrafta da duvarın varlığı çok güçlü ve bizi meraklandırıyor: Bu insanlar neden kaçmaya çalışıyor? Okuyucuyu olaylar ve anlamları hakkında sorgulamaya çalışıyoruz. Adamlar hayati tehlike yaratan, şiddet içeren bir durumdan kaçıyor gibi görünürken, duvara tırmanan çocuklar can sıkıntısıyla başa çıkıyor veya mevcut durumlarından kaçmaya çalışıyor gibi görünüyorlar. Tüm fotoğraflar arasında aradığımız da bu tür bir bağlantı ve rezonans.