Amaç uğruna mı, para uğruna mı?

Günümüzde pek çok şirket, paradan daha yüce bir amaç doğrultusunda hareket ettiklerini kanıtlama yarışına girdi. Amaç odaklı iş yapma, amaç odaklı pazarlama, amaç odaklı kazançlar… 

Şirketlerin kazanç çağrılarında geçen "amaç odaklı" ifadeleri, pandemi öncesine kıyasla kayda değer artış gösterdi. Bloomberg'den Matthew Boyle'un değerlendirmesine göre, paydaş kapitalizminin yeniden canlanması ve pandemi sırasında yaşanan kurumsal vicdan muhasebesi, sosyal etki kavramını ön plana ve merkeze koydu. 

• Paydaş kapitalizmi; şirketlerin sadece hissedarların değil; yatırımcılar, mal sahipleri, çalışanlar, satıcılar ve müşteriler dahil olmak üzere tüm paydaşlarının çıkarlarına hizmet etmesi gerektiğini öne sürer. Odak noktası, yalnızca hisse değerini artırmak değil, uzun vadeli değer yaratmaktır.

İronik: Şöyle bir durum da var ki, şirketler varoluş amaçlarının kâr etmekten öteye geçmesini daha fazla kâr etmenin de bir yolu olarak görüyor. 

• Fakat bir yönetici için rakamları yönetme, hissedar baskısı, organizasyonel, yapısal ve finansal zorluklardan bir adım geriye adım atıp büyük resme en baştan bakmak kolay değil. Bugün, kuruluşunun varoluş nedeni ve amaçladığı geleceğin altını çizen her yönetici; şirketini güçlü, geçerli ve 21. yüzyıla uygun hâle getirebilir. Şirket ile çalışanlar arasında duygusal bir bağ oluşturmaya yönelik her adım bu yolda avantajlı olacaktır.

Diğer taraftan: İnsanların işlerinde anlam arayışı, geçtiğimiz iki yıl boyunca çalışanların kitleler halinde işten ayrılmalarına neden olan Büyük İstifa fenomenine büyük katkıda bulundu. Herkes harcadığı zaman ve enerjinin kişisel, sosyal ve çevresel yelpazede olumlu sonuçlar doğurmasını istiyor.

Ek olarak: Çalışan adaylarının, anlamlı olduğunu düşündükleri bir iş karşılığında –mesela kâr amacı gütmeyen bir kuruluşta– daha az ücret almayı kabul etmeye istekli oluşları uzun süredir biliniyor.

Araştırmalar: 

• Geçtiğimiz yıl The Harris Poll tarafından düzenlenen ankete katılan her on kişiden sekizi, işlerinin bir "anlamı" olmasının artık her zamankinden daha önemli olduğunu ve yalnızca amaç odaklı bir şirkette çalışabileceklerini söyledi.
• Yöneticilerin daha da büyük bir kısmı ise, kuruluşlarının amaca daha fazla odaklanması halinde daha başarılı olacağı konusunda hemfikir.

Bilgi notu: Austin'deki Texas Üniversitesi McCombs İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Insiya Hussain'in araştırmasına göre, "iyiliksever" statülerini öne çıkaran firmalara başvuran adaylar daha yüksek maaşlar için pazarlık yapmaktan kaçınıyor; ancak bunun tek sebebi maaşlarını amaçlarıyla takas edecek olmaları değil. Çalışmada ayrıca "kurumsal normları ihlal etmekten", başka bir deyişle kültürel bir gaf yapmaktan da korktukları ortaya çıktı.

• Araştırmada görev alan yazarlar, bu durumu işe alım yapanların daha fazla para istemeyi ne kadar olumsuz göreceklerine dair endişelerden kaynaklanan kendi kendini sansürleme etkisi olarak adlandırıyor. Hussain, "Para ve fedakârlığın birbirine karışmayacağına dair üstü kapalı bir varsayım var. İş adayları bu görüşe katılmasalar bile yöneticilerinin katılacağını varsayıyorlar; 'Daha fazlasını isteyemem. Bu açgözlülük olur' bakış açısıyla hareket ediyorlar" diyor.
  • Bu isteksizliğin uzun vadeli mali sonuçlarına bir örnek olarak; başlangıç maaşı için 5 bin dolar daha fazla pazarlık yapmanın, kişinin kariyeri boyunca 600 bin dolardan fazla ek kazanç sağlayabileceğini gösteriyor.

Ne dediler? Forbes'dan Bretton Putter'in yorumuna göre, emir-komuta hiyerarşisi ve bürokrasi on yıllardır yaratıcılığı boğuyor ve bu durum insanların kendilerini anlamlı bir faaliyetin temsilcisi olmaktan çok kalem oynatıcısı gibi hissetmelerine neden oldu. Amaç için duyulan özlem buna karşı bir tepki.