Yazı: Selin AltanSevdiklerimizi hayatımızın başrolüne koyarız. Kendi hayatımızda da hep başrol olduğumuza inanırız. Ama bazen geçmişe dönüp baktığımızda hangi anın gerçekten bize ait olduğu, hangisini aklımızda tamamladığımız parçalarla anlamlandırdığımız belirsizleşir. Yaşamak; pişmanlıkları, soruları, kendimize ve hayata duyduğumuz hiç bitmeyen öfkeyi&nbsp;yanında getirir.Julian Barnes'ın Bir Son Duygusu adlı romanında, hatırlamakla fark etmek ve kabul etmek arasındaki çelişkilerle yaşanan bir hayatı, zaman zaman müziğe de referanslar vererek okuyoruz. Yaşamdan sanatı, edebiyatı, müziği, şiiri ayırmak mümkün olmadığından, en gerçek yaşam hikayelerinde de müziğin varlığını duymamak zaten imkansızdır diyerek, romanın anlattığı hayatlara hızla dahil oluyoruz.Julian Barnes bu romanıyla 2011 Man Booker Ödülü'nü kazandı. Bir Son Duygusu, insanın kendini kimi zaman—hatta romanın iddiasına göre çoğu zaman—nasıl da tanımadığından, kabul edemediğinden ya da olduğundan farklı hatırlamak istediğinden bahsediyor.&nbsp;Her insan, hayatında en az bir kez geriye dönüp bakmış ve her şeyi tekrar düşünmüştür. Hayatınızın gidişatını etkileyen bir seçimi, başınıza gelen bir olayı aklınızda sürekli yeniden yaratırsınız. Bu kitap ve Julian Barnes’in tüm eserleri için söylenen "anımsama yoluyla hayatı irdeleme" cümlesi de bu yüzden romanın en iyi özeti. Ama biz bu yazıda özetleri bir kenara bırakarak ayrıntılara, o ayrıntılarda bulduğumuz şarkılara ve niye orada olduklarına bakacağız.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İlk bölüm: Lise yılları</h2>Kitabın başkahramanı Tony Webster'e, hayatını geriye dönük irdeleme cesareti öyle bir anda gelmiyor. Gençlik yıllarında birlikte olduğu Veronica Mary Ford'un annesi Sarah Ford'dan gelen bir mektup, Tony'i başta farkında olmadan tüm hayatını sorgulamak, kendini nasıl gördüğünden gerçekte nasıl biri olduğunu fark etmek zorunda kalmasına uzanıyor.İki bölümden oluşan romanın ilk bölümünde Tony'nin lise yıllarına gidiyoruz ve şarkılarla da ilk kez burada karşılaşıyoruz. Lise dönemleri, sanatın pek çok alanında iştahla fikir sahibi olmak istediğimiz zamanlardır. Yollarımızın kesiştiği insanları hayatımızda bir yere koymak için onlara sevdiği müzikleri, okuduğu kitapları sorarız. Saygımızı artıran veya azaltan cevaplarla insanların hayatımızdaki yerlerini belirleriz, en azından tanışmanın ilk anında.Bir Son Duygusu'nda da Tony, lise yıllarında sevgili oldukları Veronica'dan bahsederken pikap markalarını&nbsp;kıyaslıyor, kendisinde Dansette olmasına karşın onda Black Box marka olduğunu belirtiyor. Ve belki de bu kıyastan yola çıkarak Veronica'nın müzik zevkinin çok daha iyi olduğunu düşünüyor. Buna örnek olarak Veronica'nın, kendisinin çok sevdiği Dvorak ve Çaykovski'yi küçümsediğinden bahsediyor. Veronica'nın fikrini Tony'nin plak koleksiyonunu incelerken gördüğü Un Homme et Une Femme film müzikleri de değiştirmiyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ama o koleksiyonda Veronica'nın laf edemeyeceği isimler de var, diyor Tony. Elvis Presley, Beatles, Rolling Stones, Hollies, Animals, Moody Blues gibi.</li></ul>Devam eden konuşmalarında Tony, evde dans ederken dinlemeyi sevdiğini söylediği bu isimlerin hangi şarkılarını çok severdi sorusunun cevabı bize kalıyor. Ben bu noktada romanın ve karakterin de ruhuna uygun olarak The Animals’ın “Don't Let Me Be Misunderstood” şarkısıyla odasında dans eden liseli bir genç hayal ediyorum.Şarkılar kimi zaman da hayata dair umursamazlığın bir eşlikçisi olabiliyor. Tony, arkadaşlarının katıldığı gönüllü işlerden, yardım kuruluşlarından bahsederken kendisinin Mick Jagger'la hayalî düetler yapıp öğrenci odasında "yanııııımdaaa, eveet yanımdaaa" diyerek salındığını anlatıyor. Öyleyse hemen o şarkıyı analım: The Rolling Stones’tan "Time Is On My Side". Tony'nin eşlik ettiği şarkının "Time Is On My Side" olmasının sebebi, plak koleksiyonunda bulunan isimlere bakınca daha iyi anlaşılıyor.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Bir yandan da 'As Tears Go By', yetişkinlikten geçmişe dönen birinin hislerinden bahsettiği için yine bu romana çok yakışan bir seçim olurmuş gibi geliyor."</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İkinci bölüm: Anımsadıklarımız</h2>Romanın ikinci bölümünde karakterimiz hatırladıklarını bize anlatıyor, kendini yeniden hatırlıyor ve bazı boşlukları fark ediyor. Kendi derinine dalma işi elbette ki gitgide daha da huzursuz bir hâle geliyor artık. İkinci bölüm de tam bu sebepten şöyle başlıyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Hayatta daha sonraları biraz huzur beklersiniz, değil mi? Buna layık olduğunuzu düşünürsünüz. Ben de öyle düşündüm..."</blockquote>Huzura ne kadar layık olduğu ise Tony'nin zihninin oyun oynamayı bırakıp yeni bilgilerle ve gerçeklerle parlaklaşmasında saklı. Hayatta zannettiği kadar önemli roller mi oynadı gerçekten, eğer öyle olduysa da bunun her türlü sorumluluğuna hazır mı?Sorular sürerken, gençliğinde Veronica'yı yüceltmek için müzik zevkini övdüğü ve kendini acımasızca yetersiz bulup yerdiği dönemi tekrar hatırlıyor. Çünkü müzikle bağ kuran herkesin yaptığı gibi o da aslında kendi beğenilerinden oldukça memnun. Ama birinden hoşlanmak; onun dinlediği müzikleri, sanatçılarla ilgili yaptığı tüm yorumları kendimizinkinden üstün kılmayı gerektirir. Zamanla duygular yerini bulunca beğenilerin öznelliği geri döner. Tony de kendine müzikal anlamda yaptığı haksızlıktan dönüp itibarını geri veriyor. Bunu da elbette ki müzikle yapıyor. Un Homme et Une Femme (Bir Kadın Bir Erkek)&nbsp;filminin müziklerini tekrar düşünüyor ve şöyle diyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Gençleri büyüleyebilen bir deha olmanın hiçbir yanlış yanı yok. Daha çok bir dehanın büyüsüne kapılamayan gençlerin bir yanlışları var. Bu arada Un Homme et Une Femme film müziğinin bir deha eseri olduğunu düşünmüyorum."</blockquote>Tüm bu sözlere rağmen filmin müziklerini bu yazıyı okurken hatırlamıyorsanız bile şu an açıp dinlemeye başladığınız anda nasıl da aklınıza kazınmış melodiler olduğunu görebilirsiniz. Filmin soundtrack'inden benim seçimim, filme adını da veren&nbsp;“Un Homme et Une Femme (Instrumental)”. Bu filmden birkaç kez bahsedilmesi de romanın kadın-erkek ilişkileri eksenindeki hayat zaaflarıyla güzel bir bağlantı kurmasını sağlıyor.Tony, gerçekliğe bir ara verip bir arkadaşının çocuğunun kurduğu punk rock grubunun bir şarkısından bahsediyor: "Her Gün Pazar". Ve şöyle diyor: &nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yeniyetmeliğe özgü aynı can sıkıntısının kuşaktan kuşağa devam ettiğini düşünerek gönül rahatlığıyla güldüğümü anımsıyorum."</blockquote>Var olmayan bir şarkı&nbsp;da olsa okurken kulağımıza melodiler ve sözlerin geldiğini söyleyebiliriz. Bu da müziğin her duyguda ve hepimiz için her an var olabildiğinin bir kanıtı sanki.Tony, hatırladıklarıyla gitgide, tanıdığı kendinin ve inandığı doğruların buğulanışını fark ediyor. Veronica ile yıllar sonra tekrar görüşmek ve bir kez daha konuşmak istemesine vesile olan olayların ağırlığı altındayken&nbsp;trende kulaklığını takmış, dışarıdaki dünyayla ilişkisini kesmiş, kendini müziğin ritmine kaptırmış bir kızı görüyor. Bu görüntü onu yine yıllar öncesine götürüyor. Veronica'nın, Tony'nin odasında plak koleksiyonundan bir şeyler çekip "Haydi dans edelim" dediği güne.“Moody Blues” şarkısıyla dans ederken Veronica'nın onunla alay mı ettiğini yoksa kendini gerçekten müziğe mi kaptırdığını anlayamadığını, bunun yine de hoşuna gittiğini hatırlıyor. Şarkıların hafızaya yardım ettiği bu romanda, odada Veronica'ya biraz daha yaklaştığı anda değişen şarkıları da hemen söylüyor. Ned Miller'ın “From a Jack to a King” şarkısından Bob Lind'in söylediği “Elusive Butterfly”a geçerken...<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sona doğru: Mezar taşına yazmalık şarkı sözleri</h2>Romanın sonuna doğru kendini daha da tükenmiş hissettiği o anlardan birinde bir zamanlar ergen bir çocuğun isyanı olan şarkının adını, eğer bir mezar taşı olsaydı oraya yazabileceğinden bahsediyor ve şöyle diyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Tony Webster: Hiçbir zaman anlamadı... Ya da belki şu ifadeyi benimserdim: Her Gün Pazar"</blockquote>Tony hayatına gerçekten baktığında hiç anlamadığı insanları, hiç dürüst olamadığı kendisini fark edince o çocuksu öfkelere ve ergenlik hayal kırıklıklarına dönüyor. Hatta öyle ki mezar taşı üzerine yazılabilecek cümleleri düşünürken şarkılar da aklından geçiyor. Müziğin, kıyısından dokunduğu herkes gibi. Ergenliğimizde dinlediğimiz bazı şarkıları müzik bilgimizin derinleştiğine inandığımız için dinlemeyi bıraktığımız zamanlar olur. Mezar taşına yazabilirim, diye bahsedilen şarkının ergenlik yıllarında dinlediği bir şarkı olması, ne kadar derinleştiğimize inansak da dönüp dolaşıp en başa, ilk öğrendiğimiz ve benimsediğimiz yere geldiğimizi düşündüren bir tercih gibi."It is the evening of the day/ i sit and watch the children play... My riches can't buy everything / i want to hear the children sing..."The Rolling Stones – "As Tears Go By"

Her hafta sinema ve müzik evreninden söyleşiler, incelemeler, öneriler, podcast’ler ve keşif notları e-posta kutunda.

Sinema ve müzik evreninden söyleşiler, incelemeler, öneriler, podcast’ler ve keşif notları.

Duende

Edebiyatla müziğin kesiştiği yerdekilerin, hikayelerin, seslerin ve sözlerin peşine düştüğümüz serinin ikincisinde konuğumuz Julian Barnes'in "Bir Son Duygusu" romanı.

Edebiyatla müziğin kesiştiği yerde: Julian Barnes ve ‘Bir Son Duygusu’

İstanbul'dan ve dünyadan seçilmiş etkinlikler, kültür-sanat ajandası, şehir gündemi, tematik rehberler ve şehrin sınırlarından taşmaya değecek davetler her hafta e-posta kutunda.

Ayşe Selin Altan