Ziyadesiyle hüsran, şiddet ve acıyla sonuçlanan 2013-2015 dönemi "çözüm süreci"nden sonra, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin 22 Ekim'de TBMM grup toplantısında yaptığı konuşmayla "barış" kavramı yeniden cari hâle geldi. Ne var ki hemen akabinde 2016’da ilan edilen olağanüstü hâl sürecinde başlayan ve o dönemdeki adıyla HDP’li belediyelere yönelik yerleşikleşen kayyum politikaları bu defa CHP’deki iki belediyeyi de içine alarak Esenyurt ve Ovacık belediyeleri ile DEM Partideki Mardin, Batman, Halfeti ve Tunceli belediyelerine kayyum atanmasıyla yeniden devreye girdi.İstatistiklere göre 2016’dan bu yana 147 belediye başkanı görevden alınarak yerlerine kayyum atandı. Bu atamaların hukuki dayanakları tartışmalı, malum. Kamu vicdanındaki yeri ve meşruiyeti ise en hafif ifadeyle "iç açıcı değil."&nbsp;Öte yandan Devlet Bahçeli, 5 Kasım’daki grup toplantısında "sözünün arkasında ve teklifinde ısrarlı" olduğunu belirtti. Diğer tüm değişkenleri ve gelişmeleri gözardı etsek bile, kayyum uygulamalarının eşlik ettiği bir barış söyleminin içindeyiz.&nbsp;Oysa çatışmaların çözümü ve barış süreçleri ancak niyetiyle, söylemiyle ve eylemiyle tutarlı ve bir bütün içerisinde olduğunda vadettiklerini gerçekleştirebilir. Hâl böyleyken, şapkadan tavşan çıkmasını beklemek anlamlı ve gerçekçi görünmüyor. Yine de çoğu zaman gündemin yoğunluğu ve yakıcılığı içerisinde gözardı ettiğimiz anlamlı bir sorunun peşine düşebiliriz bu vesileyle: Barışın inşasında söylemin rolü nedir?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Barıştan bahsetmek yeterli mi?</h2>Barış araştırmalarının en çığır açıcı bilim insanlarından olan, bu yıl kaybettiğimiz Norveçli sosyolog Johan Galtung, cümlelerin ve metinlerin çatışmayı veya barış olanaklarını içerebileceğini ve bu nedenle de çatışma veya barış dilini analiz etmenin, bunu yaparken de sözdizimsel ve anlambilimsel yapıların derin kodunda, barışa ya da savaşa yönelik gizli bir mesaj olup olmadığını anlamaya çalışmanın önemli olduğunu savunmuştur.&nbsp;1990’lardan bu yana eleştirel söylem çözümlemeleri alanında artan çalışmalar da benzer bir biçimde, dil ile çatışma ve barış arasındaki ilişkiye dair önemli içgörüler sunmuştur. Örneğin pek çok toplumsal çatışmanın, sıklıkla "öteki"nin önyargılı temsillerine ve bazı sosyal aktörlere olumsuz özellikler, nitelikler ve karakteristikler atfedilmesine kadar izlenebildiğini söyleyebiliriz bugün.Çatışma ya da savaş söylemi çoğunlukla "biz ve onlar" ikiliği üzerinden, bir "düşman" imgesine karşı, "tehdit ve güvenlik ihtiyacı" etrafında insanları birleştirerek çatışmayı, savaşı "haklı ve meşru" gösteren dilsel unsurlar ve stratejilerle inşa edilir. Suçlama, günah keçisi yaratma, kasıtlı yalanlar veya rakibe yönelik sözlü saldırılar gibi sıklıkla başvurulan araçlar yoluyla çatışmalar yaratılır, sürdürülür veya tırmandırılır.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Barış söyleminin ise her türlü ötekileştirmeden kaçınarak, "adalet, eşitlik ve insan hakları" hedefleri doğrultusunda, "toplumsal diyalog, müzakere ve dayanışma" üzerinden huzurlu bir toplum inşa etme umudunu gösteren dilsel unsurlar ve stratejilerle kurulması beklenir.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ötekileştiren dil: Bizler ve onlar</h2>Hollandalı dilbilimci Teun van Dijk, söylemlerin toplumsal ayrımları güçlendirip, gruplar arası "biz" ve "onlar/öteki" ayrımını pekiştirerek mevcut kutuplaştırmaları pekiştirdiğinin veya yeni kutuplaştırmalar yarattığının altını çizer. Van Dijk’a göre, “iç grup-dış grup kutuplaştırması” adını verdiği söylemsel strateji yoluyla söylem içerisinde "biz"den müteşekkil iç grup, olumlu özelliklerle donatılırken "onlar"dan oluşan dış grup, olumsuz özelliklerle tanımlanır.15 Ekim’den bu yana iktidarın kurduğu söylemi&nbsp;incelediğimizde, içerikteki kardeşlik, birlik, dayanışma ve toplumsal barış vurgusuna rağmen söylemsel olarak açık ve net bir iç grup-dış grup kutuplaştırması barındırdığını söyleyebiliriz: "Bakmayız, ayırmayız, dağıtmayız" ile başlayıp "ona bakarız"larla devam eden, “Bizim gönlümüzde herkese yer vardır”&nbsp;diye başlayıp "...diyen herkese" şeklindeki şart cümleleriyle süren; bir tarafta “Tabular kalktıkça, ezberler bozuldukça, statüko delindikçe, insanlar birbirine dürüst davrandıkça, içlerinden geçeni özgürce söyledikçe, bir anlaşma ve mutabakat noktasından diğerine küçük adımlarla ilerlemek daha kolaydır” derken, diğer tarafta “Aslında olmayan bir sorunu varmış gibi göstermek, daha başlangıç aşamasında çürük bir zemine basıldığının işaretidir” diye devam eden; siyasi rakipler hakkında olumsuz genellemeler yapan; “Kürt kardeşlerim, ayrı etnik topluluk olmayıp, Türk millî dokusunun asıl ve temel unsurlarındandır” diyerek farklı kimlikleri birbirini dışlayan kategorilere dönüştürmek ve hak temelli vatandaşlık perspektifini yok sayıp&nbsp;"kardeşlik hukukunu" öncelemek marifetiyle Kürt kimliğini açıkça inkar eden bir söylem söz konusu.Peki, bunun bir barış söylemi olduğunu söyleyebilir miyiz? Hayır.&nbsp;Çünkü içeriğin barış ya da barışa dair olması bir söylemi ille de onu barış söylemi kılmaz. Barış sözcüğü, ötekileştiren, düşman tanımlayan, salt kendi değer ve normlarını savunan bir anlatının içerisinde görünmez olur, tüm ağırlığını kaybeder. Yapısal adaletsizlik, haksızlık ve eşitsizlikleri ikrar etmeyen bir barış söylemi, sırtını döndüğünü iddia ettiği peşin hükümleri, ezberleri, tabuları ve statükoyu sadece yeniden üretir.&nbsp;Farklı kimlikleri açıkça reddeden bir söylem, insanların içlerinden geçeni özgürce söylecekleri bir iklim yaratmaz; aksine korku kültürünü besler. Hasılı kelam, tam da Van Dijk’ın ifade ettiği gibi, iktidar sahiplerinin kendi gruplarını güçlendirmesine, toplumsal grupların belirli bir hiyerarşi içinde kalmasına ve dış grup üyelerinin baskı altında tutulmasına katkı sağlar. Yanına kayyum uygulamalarını da koyarsak tastamam olur.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şapkadan tavşan çıkmaz</h2>Evet, barış umudu, nereden ve kimden gelirse gelsin, ümitvar bir şiir, şarkı gibi mest eder, baştan çıkarıverir bizi. Ağzında bir zeytin dalıyla güvercin olur konar insan olmanın ağırlığı altında ezilmiş ruhlarımıza, soluk aldırır. Ama sonra bir bakmışsınız kırık dökük bir düş olmuş barış yine.&nbsp;Göz var izan var, barış yok. Çünkü barış, hep şapkadaki tavşan. Hep bir hayal, bir rüya, bir düş. Oysa barış ciddiyet ister, "yani bütün işin gücün" barış olacak. İhmal, istismar, sömürü, baskı, zulüm ve zorbalıktan müteşekkil şiddet kültürünün ve korku ikliminin içine doğmaz barış. "Biz ve onlar" kutuplaştırmasına içkin hesapçı politikaların ve sahte umutların içinde bitmez. Bertolt Brecht’in muazzam dizelerindeki gibi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">Ama barış ağaç değil, ot değil ki&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; yeşersin:Sen istersen olur barış, istersen&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; çiçeklenir.</blockquote>

Yerel ve uluslararası gündemi yakalamak için bir başucu kaynağı; her hafta seçim dosyaları, kamuoyu araştırmaları, analizler ve Son Düzlük podcastle yayında!

Türkiye'yi yakala, dünyayı anla.

Spektrum

Siyasetin gündemindeki "yeni çözüm süreci"nin nihai amacı olan "barış", herkesin şapkadan çıkmasını umduğu o tavşan. Ancak barış söylemlerine eşlik eden ayırıcı dil ve ayrımcı politikalar, sürecin olumlu bir yere evrileceğine ve barışa olan inancı zedeliyor.

Barış söylemi eşliğinde kayyum politikası: Şapkadan tavşan çıkar mı?

“İnsanlık onuru, sizin başınıza gelene değil, başkasının başına gelen 'bir şey'e karşı, sizin nasıl tavır aldığınızdır.”&nbsp;İoanna Kuçuradi&nbsp;12 Kasım’da İzmir'in Selçuk ilçesinde bir evde elektrik sobasının devrilmesi nedeniyle çıkan yangında yaşları 1-5 arasında değişen beş kardeş hayatını kaybetti. Plastik ve hurda toplayarak geçimini sağlayan annenin kapıyı kilitleyerek çocukları evde yalnız bırakması üzerinden malum koro tüm cüretiyle hemen devreye girdi: "Bu, nasıl annelik? Bu, nasıl kadınlık?"&nbsp;Ailenin içinde bulunduğu yoksulluğa dikkat çeken sesler de AKP Grup Başkanvekili Özlem Zengin’in TBMM'de konuyla ilgili yaptığı açıklamayla ivedilikle susturulmak istendi:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Aileye bir yıl içerisinde 110 bin 705 lira bakanlığımız tarafından, kaymakamlık üzerinden de 9 bin lira civarında verilmiş. Ayrıca, elektrik desteği verilmiş, başka destekler verilmiş fakat şu var: Aile tüm bunlara rağmen çocuklarına kendi bakmayı tercih etmiş. Kimsenin çocuğunu zaten zorla alma kastımız yok. Öyle bir imkan da yok zaten ama şu da var: Burada annenin de hayat tarzı—işte acılı günde söylemek istemiyorum—yani annenin de çocuklarına bakmayla ilgili bir meselesi varsa bununla alakalı hep çağrıda bulunuyorum. Siz dönüyorsunuz, dolaşıyorsunuz, her şeyi bir paraya bağlıyorsunuz. Yani bütün mesele, bu problemlerin olmasının sebebi parasal sebepler mi?” &nbsp;</blockquote>Yeter ki konu yoksulluğa gelmesin.Türkiye, IMF'ye göre 2023 itibarıyla 1,024 trilyon dolarlık GSYİH ile dünyanın 17. büyük ekonomisi. Bundan sadece birkaç hafta önce, 1 Kasım’da düzenlenen Türkiye-Senegal İş Forumu'nda Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz şöyle diyor:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Hükümetlerimiz döneminde Türkiye yıllık ortalama yüzde 5,4 büyümeyi sağlamıştır. Aynı dönemde dünya ortalaması 3,6 iken Türkiye 5,4 yıllık ortalama büyümüştür. Dünya ortalamasının oldukça üstünde bir büyüme performansı sergilemiştir. Böylece dünya ekonomisinden aldığı pay da yükselmiştir. 2024 sonu itibarıyla milli gelirimizin 1,3 trilyon doları aşmasını bekliyoruz. Kişi başına gelirimizin ise 15 bin doları aşmasını bekliyoruz.”&nbsp;</blockquote>Ticaret Bakanı Ömer Bolat da aynı tarihteki Balkan İş ve Yatırım Forumu'nda “Türkiye, dünyanın 17. büyük ekonomisi hâline geldi. 2024 yılının ikinci çeyreğinde ise Türkiye ekonomisi yüzde 2,5 GSYH büyüme oranına ulaşarak 16 çeyrek üst üste kesintisiz büyüme performansını sürdürdü"&nbsp;diye ifade etti ülkemizdeki ekonomik durumu.&nbsp;Yaşasın ekonomik büyüme!<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Madalyonun diğer yüzü</h2>Fakat madalyonun bir de öbür yüzü var: Uygulamalı Ekonomi Profesörü Steve Hanke tarafından ülkelerin ekonomik koşullarına göre hazırlanan Yıllık Sefalet Endeksi'nde Türkiye, 2022 yılında dünya genelinde 10. sırada, 2023 yılında ise 5. sırada yer aldı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ve Oxford Üniversitesi’ne bağlı Oxford Yoksulluk ve İnsani Gelişme İnisiyatifi tarafından ortaklaşa hazırlanan 2024 Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi'ne göre dünya genelinde 6,1 kişiden 1,1 milyarı akut yoksulluk içinde yaşıyor, ama raporda veri eksikliği nedeniyle Türkiye yer almıyor.&nbsp;</li></ul>Verilerinin geçerliliği tartışmalı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bile, 2022 yılında yaklaşık 85 milyonluk nüfusumuzun 12 milyonunun yoksul&nbsp;olduğunu, 2023 yılında ise bu rakamın 11 milyon 303 bine düştüğünü açıkladı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">TÜİK'in 2023 Gelir Dağılımı İstatistikleri'ne göre ise ülkemizde en yüksek gelir grubunun, yani en zengin %20'lik kesimin toplam gelirden aldığı pay %48,7.&nbsp;</li></ul>Bu da, toplam gelirin yarısına yakınının toplumun en üst dilimindeki küçük bir kesim tarafından kazanıldığını, dolayısıyla gelir eşitsizliğinin yüksek olduğunu gösteriyor. Velhasıl işçisi, emeklisi, öğrencisi, çiftçisi, memuru, esnafı ya açlık ya da yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Hayat pahalılığı, işsizlik, ödenemeyen kredi veya kredi kartı borçları her gün haberlerde.Gelelim servet dağılımı eşitsizliğine. Euronews’un Küresel Servet Veri Kitabı 2023’e dayandırdığı bilgilere göre durum şöyle: Türkiye’de en zengin yüzde 1’lik kesim ülkedeki servetin yüzde 40’ını alıyor ve Türkiye bu kritere göre Avrupa’da servet dağılımı adaletsizliğinde ilk sırada yer alıyor. En zengin yüzde 5 ve en zengin yüzde 10’un servetten aldığı paya bakıldığında ise Türkiye ikinci sırada bulunuyor. 2022 yılında Türkiye’deki yetişkin nüfusun yüzde 71’inin 10 bin dolardan az serveti bulunuyor. 10 bin dolardan az servete sahip yetişkinler sıralamasında da Türkiye ilk sırada.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ekonomik büyümeyle toplumsal refah arasında</h2>Sonuç olarak, iktidarın allayıp pulladığı ekonomik büyüme ile toplumsal refah arasında bir doğru orantı yok gibi görünüyor. Olması gerekmez mi?&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeşil Politika ve Ekonomi alanında çalışan Prof. John Barry'nin ifade ettiği gibi, iyiliği, zorunluluğu ve kaçınılmazlığı geniş bir toplumsal uzlaşı ile neredeyse bir tür sağduyu hâline gelmiş "ekonomik büyüme"nin emekli olduğumuzda emekli maaşlarını güvence altına alacağı, sağlık sistemini geliştireceği ya da çevresel iyileştirme politikalarına harcanabilecek serveti yarattığı söylenir bize.&nbsp;</li></ul>Türkiye, dünyanın 17. büyük ekonomisi hâline geldiğine göre, daha iyi emekli maaşları, daha iyi bir sağlık sistemi ve daha çevreci politikalar olması gerekmez mi o zaman? Gerekmez! Çünkü bunun olabilmesi için tek başına ekonomik büyüme yetmez, aynı zamanda gelir ve servet eşitliği, adaleti de gerekir. Türkiye’de en zengin yüzde 1’lik kesim ülkedeki servetin yüzde 40’ını alıyorken, en zengin %20'lik kesim toplam gelirin yaklaşık %50’sini alıyorken ekonomik büyüme toplumsal refah değil, sadece daha fazla eşitsizlik, adaletsizlik ve yoksulluk getirir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yoksullukla kesişenler</h2>Kaldı ki yoksulluğu sadece ekonomik terimlerle ölçme ve tartışma eğilimine de karşı koymalıyız, çünkü bu onunla kesişen toplumsal cinsiyet, ırk, dil, yaş gibi alanlardaki diğer eşitsizlik ve adaletsizlik biçimlerini de görünmez kılıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yoksulluk çokboyutlu ve karmaşık bir olgu. Sadece ekonomik gelir düzeyi değil, yaşam standartları ve kalitesi açısından eğitimden sağlığa, barınmadan güvenliğe, spordan sanata kadar türlü alanlarda yoksunluk ve eksiklikleri ve aynı zamanda kötü muamele, ayrımcılık, damgalanma ve dışlanma gibi sosyal riskleri de beraberinde getiriyor. &nbsp;</li></ul>İşte tam da bu yüzden ekonomik büyüme retoriğinin gölgesinde görünmez kılınan yoksulluğu, eşitsizlikleri ve adaletsizlikleri daha çok konuşmamız lazım. Ekonomik büyüme artarken, toplumsal refah neden düşüyor diye sormalıyız her fırsatta. Ekonomik büyümenin sermaye ile emek arasında neden bu kadar eşitsiz dağıtıldığını sorgulamalıyız. Ekonomik büyümenin neden kamu yararına değil de belirli bir grubun çıkarlarına hizmet ettiğini sormalıyız.&nbsp;Ekonomik büyüme ideolojisi, o büyüme ve birikimin ardındaki emeğin nasıl sömürüldüğünü gizler ve bunun hepimizin ortak çıkarına olduğu yanılsamasını yaratır, izin vermemeliyiz. Hasılı kelam, bu tür olaylarda ortaya çıkan cüretimizi biraz da yoksulluğa karşı mücadele için kuşanalım.

12 Kasım’da İzmir'de elektrik sobasının devrilmesiyle çıkan yangında hayatını kaybeden beş kardeşin arkasından malum koro devreye girdi: "Bu nasıl annelik, bu nasıl kadınlıktı?" Konu "Her şeyi dönüp dolaşıp paraya bağlıyorsunuz" denilerek yoksulluktan uzaklaştırılmaya çalışılsa da bizim her fırsatta ekonomik büyüme retoriğinin gölgesinde görünmez kılınan yoksulluğu konuşmamız gerek.

Yasemin Oral