Yazı: Sibel TürkerGünter Grass, 1999 yılında yaptığı Nobel konuşmasında şöyle der:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yazar geçip giden zamana karşı yazan biridir. Kendini burnu havada ya da zamansızlık kapsülü içinde değil, çağının insanı olarak görür; kendini akıp giden zamanın değişkenliğine açar, olaylara müdahale eder ve taraf tutar. Müdahale etmenin ve taraf tutmanın tehlikeleri bellidir. Risk olmasa yazarlık mesleği ne olurdu ki? Ancak bir edebiyat memuru gibi kendini güvende hissedebilirdi.”&nbsp;</blockquote>Ölümünün onuncu yılında hayatı boyunca bu riski almış, bir edebiyat memuru gibi değil, dünyaca kabul edilen bir edebiyat ustası olarak yaşamış Yaşar Kemal’i&nbsp;anıyoruz.İyi edebiyatla buluştuğumuzda dünya güzelleşir, insan olmanın, duygularımızı hisseden birinin varlığını bilmenin hazzını yaşarız. Bir hikayenin güzelliği, karakterlerin doğallığı ve dilin akıcıyla birleştiğinde elimizdeki kitabı bırakamaz, içinde bulunduğumuz zamandan, mekandan koparak biz de o hikayedeki kahramanların arasında buluruz kendimizi.&nbsp;İnce Memed’deki çağının izcisi Topal Ali’nin “Eğer İnce Memed toprağa bastıysa, ben onu bulurum” sözünden endişelenir, bulamasın diye niyetler geçiririz içimizden. Ortadirek’teki Meryemce’nin saçımızı başımızı yolduran inadıyla kavga eder, Uzunca Ali’nin çaresizliğine ne derman olacak sorusuna cevaplar düşünürken, çelimsiz atı Küheylan'la vedalaşmasına, Muhtar Sefer’in alçaklığına direnişine, annesinin akıl dışı davranışları neticesinde göz göre göre gelecek felaketlere dayanamaz; Toroslardan Çukurova’ya günlerce yürüye yürüye inen bir köyün peşinden gideriz.“Coğrafya kaderdir” lafının tam aksine bir örnektir Yaşar Kemal. Kendi coğrafyasının kaderini ağır bedeller karşılığı ödemiştir, evet. Ancak bu bedelleri, edebiyatla atmıştır içinden. Bunu yaparken de dünya edebiyatı içindeki saygın yazarlar arasına girerek bu bedelleri, coğrafyasına bir armağan olarak geri vermiştir.&nbsp;"Dünya edebiyatı" kavramının ilk olarak 1827 yılında Goethe tarafından Weimar’daki evinde, gönüllü asistanlığını üstlenen Peter Eckermann ile tartışmaları sırasında, Eckermann’ı Çin ve Japon edebiyatı okuması için ikna etmeye çalışırken telaffuz edildiği söylenir. Bu edebiyat külliyatına ülkemizi de dahil eden Yaşar Kemal için Nobel Jürisi’ne açık mektup yazan Fransa’nın sayılı edebiyat eleştirmenlerinden Alain Bosquet&nbsp;şunları söyler:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Oyunuzu Yaşar Kemal’e verin. Bugün size, neslinin ve çağının en büyük yazarlarından saydığım bir romancıdan söz edeceğim. Kuşkum yok ki ileride bir Thomas Mann, bir Nikos Kazancakis ya da bir Sinclair Lewis’le birlikte anılacaktır. Öylesine güçlü, öylesine inandırıcı.”</blockquote>Eleştirilerinin sertliği ile tanınan Alain Bosquet’nin Nobel adayı olmak elbette hiç kolay bir iş değil. Bosquet’nin Yaşar Kemal ile yaptığı röportajda (Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor: Alain Bosquet ile Görüşmeler, Yapı Kredi Yayınları) sorduğu sorulara ve aldığı yanıtlara bakınca bunu açık bir şekilde anlayabiliyoruz.&nbsp;Doğru toprak ve iklimle buluşan tohumun bereketle çoğaldığı gibi o da içindeki yazma yetisini önce&nbsp;annesinin hikayeleriyle ekiyor; çocukluğunu, gençliğini geçirdiğini köylerdeki destanlar, ağıtlar, âşıklarla suluyor. 4,5 yaşından 12 yaşına kadar kekemelikle boğuşan Yaşar Kemal, 8 sene boyunca hayatın kendisinden aldığı konuşma yetisinin acısını, yazma ve yaratma kabiliyeti ile çıkarıyor. O yaşa kadar okula gitmeyen ancak söylediği ağıtlar dillere destan olmaya başlamış biri olarak ilkokula 9'unda başlıyor ve üç ay içinde bulduğu tüm defterlere, dağlara taşlara yazıyor. Civar köylerden âşıklar kendisini görmek için köye geliyorlar. Ortaokula gitmek için öğretmeninin civarın zenginlerinden topladığı parayı almayı gururuna yediremeyen Yaşar Kemal, amcasının evdeki son ineği satmasını önermesiyle kendi parasını denkleştiriyor ve öğretmenine yakalanmamak için 500 km yol yürüyüp Adana’ya ulaşıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektriği ilk defa demiryolu istasyonunda görüyor, ilk defa sinemaya gidiyor. Ve sonrasında gece gündüz çok farklı işlerde çalıştığı, çok insan tanıdığı yıllar başlıyor. Bu yıllar ona yazdığı karakterleri, kurduğu hikayeleri getiriyor elbette.</li></ul>Kendisini etkileyen ilk kitabın Don Kişot olduğunu söyleyen Yaşar Kemal şöyle der:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Don Kişot’u okuyunca yeni bir dünya buldum. Cervantes tüm insanlığımı, yüreğimde sakladığım birçok gizi açıklamıştı.”&nbsp;</blockquote>Don Kişot’u ona veren kişi İstanbul’dan Adana’ya sürgün edilen Abidin Dino’nun abisi Arif Dino’dur. Arif Dino, kendisine 3 tane Don Kişot kitabı gönderir. Yaşar Kemal bir yanlışlık olduğunu düşünerek ikisini geri verir. Ancak Arif Dino&nbsp;“Ömrünün sonuna kadar bu kitabı okuyasın diye sana 3 tane aldım. Çağımızdaki romancılar tek tipten korkuyorlar, bunların içinden Don Kişot gibi bir tipi yazmaya yüreklilik gösterecek kimse çıkamaz” der.&nbsp;“Ona göre dünya romanı, Don Kişot gibi, tek tipin romanıydı. İlyada da Akhilleus'la Hektor'un romanıydı”&nbsp;diyerek iyi edebiyatın tanımını çok güzel ifade etmiştir. Dinolar sayesinde dünya edebiyatı ile tanışan Yaşar Kemal için muazzam bir dünyanın kapıları da açılmıştı.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Dili ayrıntılarla güzelleştirmek. Halk dili benim için çok zengin, çok canlıydı, doğa gibiydi. Nasıl etmeli de bu büyük zenginliği yazı diline geçirmeliydi. O zamanlar bunun ne kadar zor olduğunu bilmiyordum. Önümde büyük hayranlık duyduğum Nâzım Hikmet vardı. Nâzım Hikmet gibi biri Anadolu halk aşısı almasaydı bu Nâzım Hikmet olur muydu? Nâzım Hikmet’ten sonra da Anadolu insanları edebiyata girdiler. Bense Karaoğlan, Dadaloğlu bölgesindendim. On yedi yaşımdan sonra Batı edebiyatıyla ilişki kurdum. Balzac’ları, Tolstoy’ları, Çehov’ları, Stendhal’leri, Dostoyevski’leri çevirilerinden okuyor; onları da destanlar, Karacaoğlanlar kadar özümsüyordum.” &nbsp;</blockquote>Sonrasında Orhan Veli, Sait Faik hayranlığı başlıyor. Arif Dino ile Rimbaud şiirleri&nbsp;çevirmeye başlıyorlar. Nadir Nadi’nin Cumhuriyet’inde röportajlar yazmak üzere Anadolu’yu gezdiği sıralarda ise yeni insanlar, yeni hikayelerle dolduruyor heybesini. Ülkenin siyasi istikrarsızlığından o da nasibini alıyor ve politik sebeplerle işsiz kaldığı bir dönem de oluyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(216, 210, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Benim tavrım doğayla, kitapla, insanla alabildiğince zenginleşmekti. Küçük bir ot parçası, bir pınarın akışı, bir kelebeğin saatlerce kıpırdamadan bir dal, bir yaprak üstünde duruşu benim için bir tansıktı.”</blockquote><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Tansık” kelimesinin Türkçe Sözlük’deki karşılığı: İnsan aklının alamayacağı, şaşırtıcı, olağanüstü şey, mucize.&nbsp;</li></ul>Okurları olarak tansığı bol olan, bize gerçekliği, samimiyetiyle insan olma hâllerini, şiirsel dille anlatan söz ustası, hikaye anlatıcısı Yaşar Kemal’i 10 yıl önce Şubat ayının son gününde kaybettik. Ruhu şad olsun.

Aposto Kitap

Ölümünün onuncu yılında hayatı boyunca bu riski almış, bir edebiyat memuru gibi değil, dünyaca kabul edilen bir edebiyat ustası olarak yaşamış Yaşar Kemal’i anıyoruz.

Günter Gra ile ilgili hikayeler