Yazı: SİLVYO OVADYATüm fotoğraflar İzzet KeribarFotoğraflarını dünya çapındaki fotoğrafçı İzzet Keribar’ın çektiği, tarihçelerini Naim A. Güleryüz’ün kaleme aldığı “Türkiye Sinagogları” kitabının ilk baskısı bundan 13 yıl önce Gözlem Gazetecilik tarafından gerçekleştirilmişti. Kitabın 2008 yılında ülkemizde yapılan tanıtımın ardından, İsrail Tel Aviv’deki Beith Hatefutsoth Müzesi’nde düzenlenen, İzzet Keribar’ın fotoğraflarından oluşan ve Türkiye’deki sinagogları konu alan sergi sanatseverler tarafından büyük takdir toplamıştı.Bir kutu içinde sunulan, birinci cildi İstanbul, ikinci cildi Trakya ve Anadolu sinagoglarına ayrılmış ve iki dilde yayınlanmış kitabın Türkçe sürümü, büyük ilgiden ve baskısının az sayıda yapılmış olmasından dolayı kısa süre içinde tükenince 2. baskının yapılma gereği doğdu.Tarihî sinagogları konu alan bir kitabın 2. baskısını gerçekleştirmek için normalde önemli bir çabaya gerek yoktur. Ancak bu çalışma böyle olamadı çünkü ilk baskıdan bugüne geçen süreçte sinagogların durumlarında önemli değişiklikler meydana geldi.Avrupa’nın en büyük üç sinagogu içinde yer alan Edirne Büyük Sinagogu uzun yıllar önce çatısının çökmesiyle kısmen yıkılmış ve zamanla harabeye dönüşmüştü. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün yapmış olduğu başarılı çalışmanın ardından sinagogun restorasyonu tamamlandı. Türkiye Hahambaşılığı’nı temsilen uzman bir mimar, sinagogun duvar bezemelerindeki renklerin dahi orijinaliyle aynı olması için büyük çaba göstererek yardımcı oldu. Günümüzde Edirne Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün emanetinde olan bu yapı gerek dinî törenler, gerekse de sanatsal sergiler, resitaller ve konserler için Türk Yahudi Toplumu’nun kullanımına verilmektedir.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660300887385.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.39" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Türkiye Sinagogları<img src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660300913737.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.48" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Edirne Sinagogu yeni hali<img src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660300941456.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.29" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Esgher Sinagogu, Hasköy (İstanbul)<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Vakıflar Genel Müdürlüğü aynı şekilde Gaziantep ile Kilis sinagoglarını da restore etti. Gaziantep Sinagogu bir dönem üniversitenin kullanımına verilmiş olsa da 2019 yılının son günlerinde Gaziantep kökenli Yahudilerin düzenledikleri organizasyon ile sinagog üç gün boyunca duaya açılmış ve şehrin yerlileri bu mabedin eski Gaziantepliler tarafından kullanılmasından memnuniyet duymuştu.Bu üç sinagogun dışında 1940’lı yıllardan itibaren harap ve metruk durumda bulunan Bergama Sinagogu da Bergama Belediyesi tarafından restore edildi.İzmir Alsancak’ta yer alan ve günümüzde İzmirli Yahudiler tarafından en çok kullanılan sinagog olan Şaar Aşamayim Sinagogu, binada oluşan bazı teknik sorunlar nedeniyle yıkılıp, Mimar Roni Ruso’nun projesi ve uygulaması ile modern bir sinagog haline getirildi. Şehrin Anafartalar ilçesindeki Eski Yahudi Mahallesinde neredeyse birbirlerine bitişik durumda, uzun yıllar ciddi bakım ve tadilatlar yaşamamış olan Şalom, Foresteros , Hevra, Bikur Holim, Algazi, Etz Ahayim, Portekiz ve La Sinyora sinagogları yer almaktadır. Başlangıçta beş sinagogla oluşturulan “İzmir Yahudi Kültür Mirası Projesi” çerçevesinde tüm bu ibadethaneler ile eski Hahambaşılık Binası gerek yerli kurumların bağışları, gerek yurt dışından sağlanan önemli maddi destek ile yenilenmektedir. Bu projenin yakın gelecekte İzmir’e ciddi bir turizm katkısı sağlayacağına şüphe yoktur.sİstanbul’a gelindiğindeyse Hasköy’de bulunan Mayor ve Abudara sinagogları içinde yer alan dökümhane ve binaya zarar veren demir işleme atölyeleri tahliye edilmiştir ve halen restorasyon için çalışmalar yapılmaktadır. Balat’taki Ahrida Vakfı’nın uhdesine geçirilemeyen Kasturiya Tekfur Sarayı Sinagogu da yine Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmeye başlandı. Konusunun ehli mimarlar tarafından ele alınan bu çalışmanın, ancak kitabın 3. Baskısında yer alabileceğinin de bilinmesi gerekir. Nargile Kafe olarak kullanılan Hasköy girişindeki Ezgher Sinagogu da Beyoğlu Belediye Başkanı ile yapılan görüşmelerin ardından bir Halk Kütüphanesi’ne dönüştürülmesi için tadilat altına alınmıştır. Birinci baskıda yer almayan bu tarihî sinagogun restorasyondan önceki hali de yeni baskıda yer almaktadır.Bu 13 yıllık süreçte yenilenen, yıkılıp-yapılan, fonksiyon değiştiren bunca sinagogun ardından “Türkiye Sinagogları” kitabı ‘genişletilmiş ikinci baskı’ ibaresini taşımaya hak kazanmıştır.Kitabın tanıtımı, ilk baskıda olduğu gibi yine fotoğraf sanatçısı İzzet Keribar’ın fotoğraflarından oluşan bir sergi ile gerçekleşecek. Bunun için de tarihî bir mekân belirlendi: Sefaradların 1492’de Osmanlı’ya gelmeden evvel inşa ettikleri ve son restorasyonu 1992’de yapılan Ahrida Sinagogu’nun bahçesi. Tanıtım ve sergi bahçede gerçekleşecek olsa da, ziyaretçiler bu vesileyle tarihî Ahrida Sinagogu’nu, hatta yakınındaki Yanbol Sinagogu’nu da gezebilecekler.Türk Musevileri Müzesi’nin amacı bu sergiyi bazı Avrupa başkentlerine taşıyabilmek.Ziyarete çok da kolay açılamayan Balat’taki Ahrida ve Yanbol Sinagogları, bu kitabın tanıtımı ve sergi vesilesiyle 1-31 Ekim 2021 tarihleri arasında Cumartesi hariç her gün 10.00-17.00 saatleri arasında İstanbul severler tarafından gezilebilecek. Türk Musevileri Müzesi yönetimi bu doğrultuda, her iki sinagogun tarihçesini Türkçe ve İngilizce anlatan bir broşür de hazırladı.İki ciltten oluşan ve bu konuda önemli bir kaynak teşkil eden “Türkiye Sinagogları” adlı eser, böylece Türkiye’de halen var olan ya da kalıntıları mevcut sinagogları da kayıt altına almış oldu.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/5/1660300965440.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.69" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bergama Yabets Sinagogu

Toplumsal Tarih

"Türkiye Sinagogları" kitabının genişletilmiş ikinci baskısının tanıtımı ilk baskıda olduğu gibi yine fotoğraf sanatçısı İzzet Keribar'ın fotoğraflarından oluşan bir sergi ile birlikte gerçekleşecek.

Türkiye Sinagogları ile ilgili hikayeler