Eğer bir web sitesi açacaksanız ihtiyaç listenizin başında bir alan adı satın almak gelir. Sitenize uygun bir isim belirledikten sonra domain satışı yapan bir siteye girip seçtiğiniz ismi yazar ve ardından alabileceğiniz uzantılara bakmaya başlarsınız. Bu uzantılar, yani Top-Level Domain’ler (TLD) genel olarak iki gruba ayrılır. İlki genel kullanıma açık olan ya da özel bir amaçla üretilmiş olan .com, .org, .net veya yakın zamanda bunlara eklenen .horse, .computer, .world gibi.Daha kısa bir şey isterseniz .tv, .io, .ai gibi uzantılar da almanız mümkün. Ancak bunlarla ilgili çoğu insanın bilmediği önemli bir detay var. Bu iki harften oluşan uzantılar ccTLD, yani country coded Top-Level Domain olarak geçiyor ve her biri birer ülkeye ait. Örneğin .tv Tuvalu’nun, .ai Anguilla’nın, .me ise Montenegro’nun sahibi olduğu özel uzantılar.&nbsp;Bu ülkelere ait uzantılar, ccTLD’ler, internetin en temel noktalarından birinde ciddi politik tartışmaların veya dikkat çekici gelişmelerin <a fr-original-style="" href="https://joinreboot.org/p/domains" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sebebi olabiliyor</a>. Bazen bir ülkenin ccTLD’sinin kazandığı popülerlik ülkeye fayda sağlarken bazen de ülkenin ccTLD üzerindeki kontrolü yüzünden kimi sorunlarla karşılaşabiliyoruz.Bu konudaki olumlu örneklere baktığımızda genellikle küçük ülkelerin bu domain satışları sayesinde ciddi gelirler elde ettiği haberler karşımıza çıkıyor. Örneğin Tuvalu, .tv domain satışlarından elde ettiği gelir sayesinde 2000 yılında BM başvurusunu <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/technology/2000/sep/10/business.theobserver" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">karşılayabilmişti</a>. Montenegro, 2015 yılında ihracatının yüzde 2’sinin .me domain satışlarından geldiğini <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2017/01/10/me-10-years-and-two-percent-of-exports/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklamıştı</a>.&nbsp;Yakın zamanda karşımıza çıkan olumlu bir örnek de Anguilla. Yapay zekâ trendiyle birlikte .ai uzantısına artan ilgi ülke için önemli bir gelir kaynağına dönüştü. Anguilla’nın 2023 yılında domain satışından kazandığı toplam gelirin ülkenin toplam bütçesinin yüzde 10’unu aşacağı <a fr-original-style="" href="https://arstechnica.com/information-technology/2023/08/ai-fever-turns-anguillas-ai-domain-into-a-digital-gold-mine/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tahmin ediliyordu</a>.Ancak söz konusu ülke uzantıları olduğunda her şey bu kadar pozitif ilerlemiyor. Bu alandaki en büyük sıkıntılardan birisi uzantıların kontrolü ve bunlardan elde edilen gelirin nereye gittiği meselesi. Örneğin bir ada ülkesi olan Niue, kendilerine atanmış olan .nu uzantısının kontrolünü almak için 2018 yılında İsveçli bir şirkete <a fr-original-style="" href="https://www.abc.net.au/news/2018-12-10/tiny-nation-of-niue-wants-to-sue-giant-swedish-foundation/10585120" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dava açtı</a>. Aradan geçen altı yıla rağmen dava hâlâ sonuçlanmış değil.Kimi zaman uzantının kontrolüyle ilgili sorunlar daha ciddi bir politik krizin uzantısı olabiliyor. Yazılımcılar arasında popüler olan .io uzantısı teknik olarak Britanya Hint Okyanusu Toprakları’na ait. Ancak bir İngiliz sömürgesi olan bu ülke 1965’te İngilizler tarafından tamamen temizlendi ve ülkenin yerlileri bu ada ülkesinden tamamen uzaklaştırıldı. Yani şu anda .io uzantısı için yapılan bütün ödemeler <a fr-original-style="" href="https://www.beep.blog/io/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bu yönetimin kasasına giriyor</a>.Söz konusu ülkeler ve politika olduğu zaman güncel gelişmelerin yansımalarını ülke uzantılarında da görmek kaçınılmaz oluyor. Mesela Rusya’nın işgal girişimi sonrası Ukrayna bütün bu süreçleri yöneten ICANN’ın .ru uzantısını iptal etmesini <a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2022/03/01/ukraine-asked-icann-to-revoke-russian-domains-shut-dns-servers.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">talep etmişti</a>. Talep kabul edilmedi ama kimi şirketler bu uzantıyı satmayı bıraktı.Çok daha ilginç bir gelişme ise geçtiğimiz günlerde yaşandı. İngilizcede sıkça kullanılan <a fr-original-style="" href="https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/af" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“AF” kısaltması</a>, Afganistan’a atanan ccTLD olduğu için bu uzantıyla esprili alan adları alan birçok insan vardı. Fakat Taliban’ın Afganistan’ın kontrolünü ele almasından bir süre sonra sıra kendi ülke uzantılarını da tamamen kontrol etmeye karar vermesiyle birlikte önce bütün satış sözleşmelerini yeniden yapıp daha kısıtlı bir gruba satış izni verdi; ardından da gerekçesi ortada olsa da hiçbir açıklama yapmadan birçok alan adının iptal edildiğini ve süresi dolduğunda <a fr-original-style="" href="https://www.404media.co/taliban-shuts-down-queer-af-domain-breaking-mastodon-instance/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tamamen silineceğini söyledi</a>. Bunların arasında bir Mastodon sunucusunun adresi olan queer.af <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/2/12/24071036/queer-af-mastodon-taliban-shut-down-afghanistan" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haberlere konu oldu</a>.Çoğu zaman farkında olmasak da internette yaptığımız hemen her şey politik, sosyal veya ekonomik kimi dinamiklerle doğrudan ilişkili. Bu dinamikleri öğrenmek ve internette yaptıklarımızı buna göre planlamak artık bir zorunluluk. En azından bir gün uyandığınızda hiç alakanız olmayan bir ülkenin alan adınıza el koyduğunu söyleyen bir e-maille karşı karşıya kalmak istemiyorsanız bu tür şeyleri araştırıp ona göre karar vermenizde fayda var.

n okuyoruz|

O beğendiğiniz uzantının sahibini tanıyor musunuz?

Alan Adlarının Politikası

• Sanatçı Sacha Jafri, hem yeni bir dünya rekoru kırmak hem de koronavirüs salgını çerçevesinde sağlık çalışanları için bağış toplamak hedefiyle, iki futbol sahası büyüklüğünde bir tuvalin üzerinde <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://guardian.ng/art/sacha-jafri-creating-largest-single-painting-to-raise-funds-to-battle-coronavirus/">çalışıyor.</a><ul><li>Tuval: Human Inspired ismindeki tuvalin yapım süreci, Jafri’nin kendini sekiz hafta boyunca izole ettiği Palmiye Adaları'nda devam ediyor. Jafri bu süreçte esere ilham olması açısından küresel çapta çocuklardan “izolasyon” ve “bağlı olmak” temalı çizimler topluyor. Eser tamamlandığında ise tuvalden 30 farklı panel seçilerek ve birbirlerinden ayrılarak satışa çıkarılması planlanıyor.</li></ul>

Tuval ile ilgili hikayeler