Temiz enerjideki ilerleme, 2050 hedefleri için yetersiz kalıyor

Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) yayımladığı Temiz Enerji İlerlemesini İzleme 2023 başlıklı rapor, temiz enerji teknolojilerindeki gelişimde bardağın boş tarafına odaklanıyor. 2050 net sıfır hedeflerine ulaşılması için acilen müdahale edilmesi gereken alanlara vurgu yapıyor.

Temiz enerji dönüşümü için kritik öneme sahip 50'den fazla bileşene –sektörler, alt sektörler, teknolojiler, altyapı ve kesişen stratejiler– ilişkin son gelişmeler değerlendiriyor.

Öne çıkan gelişmeler

Raporda, öncelikle, yenilenebilir enerji teknolojilerinin 2022 yılındaki dikkate değer kazanımları ortaya koyuluyor:

• Elektrikli otomobil satışları, 2022’de 10 milyondan fazla satışla rekor seviyeye ulaştı ve sadece beş yılda yaklaşık 10 kat artış gösterdi. 
• Yenilenebilir kaynaklara dayalı elektrik kapasitesi eklemeleri, şimdiye kadarki en büyük dağıtımları olan 340 GW’a yükseldi. Böylece, yenilenebilir enerji kaynakları artık küresel elektrik üretiminin %30’unu oluşturuyor.
• Elektrikli araç aküleri için açıklanan üretim kapasitesi, 2030'da beklenen talep gereksinimlerini karşılamak için ilk kez yeterli seviyelere ulaştı. Bu gelişmenin, Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) Enflasyonu Azaltma Yasası ve Avrupa Yeşil Mutabakatı'nın sonuçlarıyla desteklendiği ifade ediliyor.
• Enerji verimliliği, bir önceki yıla kıyasla iki kattan fazla artış gösterdi. Bu gelişme, birkaç yıllık nispeten zayıf gelişmelerin ardından, ileriye doğru atılmış olumlu bir adım olarak görülüyor.
• Nükleer enerji kapasitesine yapılan eklemeler, yıllık bazda %40 artış gösterdi. Bunun 2050 hedefleri için yeterli görülmediği fakat söz konusu gelişimin 2019'dan bu yana görülen kapasite artışlarına paralel seyrettiği vurgulanıyor.
• Isı pompası satışları, yıllık %11 artışla rekor kırdı. Böylece net-sıfır hedefleri için gerekli olan %15'lik büyümeye yaklaşıldığı ifade ediliyor.
• Temiz enerjiye yapılan yatırım, 2022 yılında –2021'e kıyasla– %15'lik artış gösterdi ve 1,6 trilyon dolar ile rekor seviyeye ulaştı. Bu durum, belirsiz bir ekonomik ortamda bile enerji geçişlerine duyulan güvenin devam ettiğini gösteriyor.

Bardağın boş tarafı

Bu olumlu gelişmelere karşılık dikkat çekilen noktaların başında, enerji dönüşümünün hızının bölgeler ve sektörler düzeyinde farklılaşması geliyor. Örneğin, küresel elektrikli araç satışlarının %95'i Çin, ABD ve Avrupa'da gerçekleşiyor. Temiz enerji, hâlihazırda maliyetlerin düştüğü ve teknolojilerin nispeten olgunlaştığı alanlarda –elektrik üretimi ve binek otomobiller gibi– daha hızlı genişleme alanı buluyor. Öte yandan, tüm olumlu adımlara rağmen, ağır sanayi ve uzun mesafeli taşımacılık gibi emisyon azaltımının görece daha zor olduğu alanlarda ise hızlı bir inovasyona ihtiyaç duyuluyor.

Değerlendirme

Rapora göre, güneş enerjisi ve elektrikli araçlar gibi bazı temiz enerji teknolojilerinin yayılma hızı, yeterli istek ve politika eylemiyle neler başarılabileceğini gösteriyor. Fakat 2050 yılına kadar net sıfır emisyon elde etmek için enerji sisteminin çoğu bileşeninde acilen daha hızlı değişime ihtiyaç var.

Enerji sisteminin 50’den fazla bileşeninin tamamında ilerleme gözlemlenebilirken, çoğunluğun henüz 2050’ye kadar net sıfır emisyonla tutarlı bir yolda ilerlemediği ortaya konuluyor. 2050 yılına kadar net sıfır emisyonu ulaşılabilir kılmak ve temiz enerjiye daha geniş kapsamda, hızlı bir geçiş sağlamak için dünya genelinde farklı temiz teknolojilere geçiş yapmak gerekiyor.